Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Latin Amerika, Batı Yarımküre'de İspanyolca ve Portekizce konuşulan ülkeleri kapsayan bir bölgedir. Avrupalıların 15. yüzyılın sonları ve 16. yüzyılın başlarında bölgeye gelişinden önce, birçoğu özellikle güneyde Olmek, Maya, ve İnka gibi ileri medeniyetler geliştirmiş olan çeşitli yerli halklar yaşıyordu. Bölge, kendi dillerini ve Roma Katolikliğini bölgeye empoze eden ve özellikle zorla çalıştırılabilecek yerli nüfusun bulunmadığı bölgelere işçi olarak Afrikalı köleler getiren İspanya ve Portekiz'in kontrolü altına girdi. 19. yüzyılın başlarında, Küba ve Porto Riko hariç, İspanyol Amerika'sındaki ülkelerin çoğu silahlı mücadele yoluyla bağımsızlıklarını kazandı. Portekiz'den ayrı bir monarşi haline gelen Brezilya, 19. yüzyılın sonlarında bir cumhuriyet haline geldi. Ancak, Avrupa monarşilerinden siyasi bağımsızlık, yeni egemen uluslarda köleliğin kaldırılmasına yol açmadı. Bağımsızlıktan sonra Latin Amerika siyasi ve ekonomik istikrarsızlık yaşadı ve Büyük Britanya ve Amerika Birleşik Devletleri gibi yabancı güçler önemli bir etkiye sahip oldu; bu da ülkelerin siyasi egemenliğini koruduğu ancak yabancı güçlerin önemli ekonomik güce sahip olduğu bir tür yeni sömürgeciliğe yol açtı.
Terimin kökeni ve tanımı
Amerika kıtasının bazı bölgeleri ile Roman kültürleri arasındaki kültürel veya ırksal yakınlığı ifade eden Latin Amerika kavramı, 1830'larda Saint-Simon'lu bir Fransız olan 'in yazılarına kadar uzanmaktadır. Chevalier, Amerika'nın bu kısmında "Latin ırkından" insanların yaşadığına ve bu nedenle "Cermen Avrupa", "Anglo-Sakson Amerika" ve "Slav Avrupa "ya karşı "Latin Avrupa" ile aynı hizaya gelebileceğine inanıyordu. On dokuzuncu yüzyılın ortalarında Latin Amerikalı entelektüeller ve siyasi liderler bu fikri benimsedi ve kültürel model olarak İspanya ya da Portekiz'den ziyade Fransa'ya baktı. "Latin Amerika" terimi Fransa'da Napolyon III döneminde ortaya atılmış ve Fransa ile kültürel bir bağ kurma fikrini desteklemek ve Maximilian'ı Meksika imparatoru yapmak için kullanılmıştır. Yirminci yüzyılın ortalarında "Latin Amerika" terimi bazen, özellikle de dünyanın geri kalanıyla siyasi ve ekonomik ilişkileri hakkındaki tartışmalarda, Amerika Birleşik Devletleri'nin güneyindeki tüm toprakları ifade etmek için kullanılmıştır. Bununla birlikte, aşırı basitleştirmeden kaçınmak için "Latin Amerika ve Karayipler" terimini kullanma yönünde bir eğilim olmuştur. Latin Amerika kavramı ve tanımlarının nispeten modern olduğu, yalnızca on dokuzuncu yüzyıla kadar uzandığı ve bu nedenle Avrupalıların gelişinden önce "Latin Amerika tarihinden" bahsetmenin anakronik olduğu unutulmamalıdır. Bununla birlikte, Kolomb öncesi dönemde var olan birçok kültürün, fethedildikten sonra gelişen toplumlar üzerinde önemli bir etkisi olmuştur ve göz ardı edilmemelidir.
Kolomb öncesi dönem
Latin Amerika'da binlerce yıldır, muhtemelen 30.000 yıl öncesine kadar yerleşim olmuştur. Bölgenin nasıl iskân edildiğine dair çeşitli teoriler vardır, ancak And Dağları ve Mezoamerika gibi yerlerde gelişen ilk medeniyetleri doğru bir şekilde tarihlendirmek için elimizde sınırlı sayıda yazılı kayıt bulunmaktadır.
Sömürge Dönemi
Amerika kıtasının 15. ve 16. yüzyıllarda Avrupalılar tarafından sömürgeleştirilmesinin hem yerli halklar hem de sömürgeciler üzerinde önemli etkileri olmuştur. Kristof Kolomb 1492'de Amerika kıtasına ayak bastı ve ardından Avrupalı deniz güçleri ticaret ağları, koloniler kurmak ve yerli halkları Hristiyanlığa döndürmek için seferler düzenledi. İspanya, zengin kaynaklara ve büyük miktarda gümüş ve altına sahip Aztek, İnka, Maya ve gibi büyük ve yerleşik toplumların varlığı nedeniyle, Tordesillas Antlaşması ile kendisine tahsis edilen Amerika kıtasının orta ve güney kesimlerinde imparatorluğunu kurmaya odaklandı. Portekiz, Tordesillas Antlaşması'na göre etki alanı içinde olan Brezilya'da imparatorluğunu, büyük, karmaşık toplumlar veya maden kaynakları bulunmadığı için şeker üretimi için toprağı geliştirerek kurdu. Kolonizasyon, büyük ölçüde yerli halkın bağışıklığı olmayan çiçek ve kızamık gibi hastalıklar nedeniyle yerli nüfusun çoğunun ölümüne yol açtı. İspanyol konkistadorlar ayrıca yerlilere karşı şiddet eylemlerinde bulunmuş ve yerli kültür ve dini yasaklamışlardır. İspanyollar astroloji, din ve ritüeller hakkında bilgi içeren kodeksleri bile yok etti ve altını İspanya'ya geri getirmek için altın sanat eserlerini eritti. İspanyol Kraliyeti aynı zamanda kolonilerine göçü de düzenledi, sadece Hristiyanların geçişine izin verdi ve dini saflığı sağlamak için yolcuların geçmişlerini inceledi.
On dokuzuncu yüzyıl devrimleri: sömürgecilik sonrası dönem
1800'lerin başında Latin Amerika, Amerikan ve Fransız devrimlerini örnek alarak İspanyol İmparatorluğu'ndan bağımsızlığını kazandı. Bu bağımsızlık eski ortak pazarın yıkılmasına ve Büyük Britanya, Fransa ve Amerika Birleşik Devletleri gibi sanayileşmiş ulusların finansal yatırımlarına olan bağımlılığın artmasına yol açtı. Bu yeni Latin Amerika yönetici sınıfı ve entelektüel topluluğu, kültürel ilham için genellikle Katolik Avrupa modellerine, özellikle de Fransa'ya baktı, ancak yerli halkların katılımını dikkate almayı ihmal etti. Yeni ülkeler birliklerini korumak ve ortak bir milliyet duygusu yaratmak için mücadele etti, bu da devletlerin içinde ve arasında çatışmalara yol açtı. Paraguay Savaşı ve Pasifik Savaşı da dahil olmak üzere bu çatışmalar önemli ölçüde can ve kaynak kaybına neden oldu. Doğal kaynakların ihracatı 19. yüzyılda Latin Amerika ekonomileri için ana gelir kaynağı haline geldi ve zengin elit ile yoksul çoğunluk arasında bir bölünmeye yol açtı. Bununla birlikte, bölge aynı zamanda milliyetçi hareketlerin büyümesine ve Simon Bolivar ve Jose Marti gibi insanların yaşamlarını iyileştirmek ve ortak bir Latin Amerika kimliğini teşvik etmek için çalışan etkili liderlerin yükselişine de tanık oldu.
20. yüzyıl
1900–1929
Amerika Birleşik Devletleri, 20. yüzyılın başında Latin Amerika'daki çıkarlarını korumayı amaçlayan müdahaleci bir tutuma sahipti. Bu durum, Theodore Roosevelt'in daha önce sadece Avrupa'nın bölgeye müdahalesini önlemeyi amaçlayan Monroe Doktrini'ni değiştiren kendini göstermiştir. İspanyol-Amerikan Savaşı'ndan sonra ABD ve Küba'nın yeni hükûmeti 1902'de 'ni imzalayarak ABD'nin Küba'nın içişlerine uygun gördüğü zaman müdahale etmesine izin verdi. Kolombiya'da ABD, merakla beklenen bir kanal inşa etmek için Panama'da bir bölge elde etmeye çalıştı, ancak Kolombiya hükûmeti buna karşı çıktı. Ancak bir Panama isyanı ABD'ye Panama'nın bağımsızlığını destekleme fırsatı verdi ve yeni ulus ABD'ye istediği imtiyazı verdi. ABD'nin Latin Amerika'da gerçekleştirdiği tek müdahaleler bunlar değildi; ABD ayrıca Orta Amerika ve Karayipler'de "Muz Savaşları" olarak bilinen ve çoğunlukla ticari çıkarlar için birçok askerî harekât gerçekleştirdi. Yüzyılın ikinci on yılındaki en büyük siyasi çalkantı Meksika Devrimi ile Meksika'da meydana geldi. Ilımlı liberal Francisco I. Madero 1910'da bir seçim kampanyası başlattı, ancak 1884'ten beri görevde olan Başkan Porfirio Díaz fikrini değiştirdi ve tekrar aday oldu. Madero'nun seçim günü tutuklanması ve Díaz'ın kazanan ilan edilmesi ayaklanmalara ve devrimin başlamasına yol açtı. Madero sonunda hükûmetin kontrolünü ele geçirdi ve demokrasiyi artırmak için ılımlı reformlar uyguladı, ancak bazı bölgesel liderlerin tarımsal taleplerini ele almada başarısız oldu. Bu durum Zapata ile aralarının açılmasına ve devrimin devam etmesine yol açtı. 1913 yılında muhafazakar General , ABD'nin desteğiyle bir darbe düzenledi ve Madero dört gün sonra öldürüldü. Villa, Zapata ve Carranza gibi diğer devrimci liderler Huerta'nın kontrolü altındaki federal hükûmete karşı savaşmaya devam etti. Diğer devrimci liderlere karşı çabalar devam ederken 1917 Meksika Anayasası ilan edildi, ancak başlangıçta uygulanmadı. Zapata 1919'da, Carranza ise 1920'de bir suikast sonucu öldürülünce iktidar Obregón'a kaldı ve Obregón o yıl resmen başkan seçildi. Villa'nın da 1923'te suikasta kurban gitmesi Obregón'un iktidarı sağlamlaştırmasına ve Meksika'ya göreceli bir barış getirmesine olanak sağladı. Anayasa uyarınca liberal bir hükûmet uygulandı, ancak çalışan ve kırsal sınıfların istekleri tam olarak karşılanmadı.
1930–1960
Büyük Buhran'ın Latin Amerika üzerinde önemli bir etkisi olmuş, hammadde talebinde düşüşe ve bölgede ekonomik mücadelelere yol açmıştır. Buna karşılık Latin Amerikalı aydınlar ve liderler, küresel pazarlara daha az bağımlı, kendi kendine yeten ekonomiler yaratmayı amaçlayan bir politika olan ithal ikameci sanayileşmeyi benimsedi. Amerikan ticari çıkarlarıyla potansiyel çatışmalara rağmen Roosevelt yönetimi İyi Komşu politikası uyguladı ve Latin Amerika'daki bazı Amerikan şirketlerinin kamulaştırılmasına izin verdi. Meksika Başkanı Lázaro Cárdenas Amerikan petrol şirketlerini kamulaştırdı ve toprakları yeniden dağıttı; Küba siyasetine Amerikan müdahalesine izin veren Platt Değişikliği ise yürürlükten kaldırıldı. Soğuk Savaş ve komünizm tehdidi de Latin Amerika'nın Amerika Birleşik Devletleri ile ilişkilerinde önemli bir rol oynadı. Kosta Rika 1948 İç Savaşı'ndan sonra bölgedeki ilk meşru demokrasi olarak kendini kabul ettirdi, ancak Nikaragua ile çatışmalar ve başarılı Küba Devrimi gibi diğer ülkelerdeki sosyalist ve komünist isyanlar ABD ile Latin Amerika arasındaki ilişkileri gerdi. Fidel Castro liderliğindeki Küba Devrimi, Fulgencio Batista'nın yozlaşmış rejiminin devrilmesi ve Küba'nın sosyalist bir ulus olarak ilan edilmesiyle sonuçlandı ve ilişkilerin kopmasına ve ABD'nin ambargo uygulamasına yol açtı. Küba ve Sovyetler Birliği arasındaki askeri işbirliğinin bir sonucu olan Küba Füze Krizi, iki bölge arasındaki gerilimi daha da arttırdı.
20. yüzyılın sonlarında askeri rejimler ve devrimler
1970'lere gelindiğinde solcular önemli bir siyasi etki kazanmış, bu da sağcıları, dini otoriteleri ve her bir ülkenin üst sınıfının büyük bir bölümünü komünist tehdit olarak algıladıkları durumdan kaçınmak için darbeleri desteklemeye sevk etmiştir. Bu durum, siyasi kutuplaşmaya yol açan Küba ve ABD müdahalesiyle daha da körüklendi. Güney Amerika ülkelerinin çoğu bazı dönemlerde Amerika Birleşik Devletleri tarafından desteklenen askeri diktatörlükler tarafından yönetilmiştir.
1970'lerde Güney Koni rejimleri Condor Operasyonu'nda işbirliği yaparak bazı şehir gerillaları da dahil olmak üzere çok sayıda solcu muhalifi öldürdü.
21'inci yüzyıl
Solun güçlenmesi
2000'lerden ya da bazı ülkelerde 1990'lardan bu yana, sol siyasi partiler iktidara yükselmiştir. Venezuela'da Hugo Chávez, Brezilya'da Lula da Silva ve Dilma Rousseff, Paraguay'da Fernando Lugo, Arjantin'de Néstor ve Cristina Kirchner, Uruguay'da Tabaré Vázquez ve José Mujica, Şili'de Lagos ve Bachelet hükûmetleri, Bolivya'da Evo Morales, Nikaragua'da Daniel Ortega, Honduras'ta Manuel Zelaya (her ne kadar 28 Haziran 2009 darbe ile görevden alınmış olsa da) ve Ekvador'da Rafael Correa, kendilerini sosyalistler, Latin Amerikancılar veya olarak da tanımlayan bu sol kanat siyasetçiler dalgasının bir parçasıdır.
Sağa dönüş ve solun yeniden dirilişi
Muhafazakâr dalga (Portekizce: onda conservadora), 2010 yılı civarında Güney Amerika'da, özellikle de Brezilya'da Dilma Rousseff'in kazanarak İşçi Partisi'nin hükûmetteki dördüncü dönemine damgasını vurduğu dönemde başlayan siyasi bir harekettir. Bu hareket 2015 yılında yaşanan ekonomik kriz ve yolsuzluk skandalları ile daha da güçlenmiş ve sol politikalara karşı ekonomik liberalizm ve muhafazakarlığı destekleyen sağcı bir harekete yol açmıştır. Ancak Latin Amerika'da sol partilerin yükselişi 2018'de Meksika, 2019'da Arjantin, 2020'de Bolivya, 2021'de Peru, Honduras, Şili ve 2022'de Kolombiya ve Brezilya dahil olmak üzere son seçimlerde görülmüştür.
Ayrıca bakınız
- Latin Amerikalılar
- Latin Amerika entegrasyonu
- Latin Amerika'da feminist tarih
- Latin Amerika'daki Yahudilerin tarihi
- Latin Amerika-ABD ilişkileri
- Latin Amerika borç krizi
- Karayipler'in bölgesel evrimi
Kaynakça
- ^ Mignolo, Walter (2005). The Idea of Latin America. Oxford: Wiley-Blackwell. ss. 77-80. ISBN .
- ^ McGuiness, Aims (2003). "Searching for 'Latin America': Race and Sovereignty in the Americas in the 1850s" in Appelbaum, Nancy P. et al. (eds.). Race and Nation in Modern Latin America. Chapel Hill: University of North Carolina Press, 87-107.
- ^ (2001). Born in Blood and Fire: A Concise History of Latin America. W. W. Norton. s. 156. ISBN .
- ^ Butland, Gilbert J. (1960). Latin America: A Regional Geography. New York: John Wiley and Sons. ss. 115-188. ISBN . Dozer, Donald Marquand (1962). Latin America: An Interpretive History. New York: McGraw-Hill. ss. 1-15. (1965). Latin America. New York Times Company. ss. 13-17. Olien, Michael D. (1973). Latin Americans: Contemporary Peoples and Their Cultural Traditions. New York: Holt, Rinehart and Winston. ss. 1-5. ISBN . Black, Jan Knippers, (Ed.) (1984). Latin America: Its Problems and Its Promise: A Multidisciplinary Introduction. Boulder: Westview Press. ss. 362-378. ISBN . Bruns, E. Bradford (1986). Latin America: A Concise Interpretive History. 4. New York: Prentice-Hall. ss. 224-227. ISBN . Skidmore, Thomas E.; Peter H. Smith (2005). Modern Latin America. 6. Oxford and New York: Oxford University Press. ss. 351-355. ISBN .
- ^ a b Sherburne F. Cook and Woodrow Borah, Essays in Population History 3 vols. Berkeley and Los Angeles: University of California Press 1971-1979.
- ^ Nobel David Cook, Born to Die: Disease and New World Conquest, 1492-1650. New York: Cambridge University Press 1998.
- ^ . about.com. 18 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Christopher Minster (2007). . About.com. 23 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2009.
- ^ Sanhueza, Carlos (2011). "El debate sobre "el embrujamiento alemán" y el papel de la ciencia alemana hacia fines del siglo XIX en Chile" (PDF). Ideas viajeras y sus objetos. El intercambio científico entre Alemania y América austral. Madrid–Frankfurt am Main: Iberoamericana–Vervuert (İspanyolca). ss. 29-40.
- ^ Penny, H. Glenn (2017). "Material Connections: German Schools, Things, and Soft Power in Argentina and Chile from the 1880s through the Interwar Period". . 59 (3). ss. 519-549. doi:10.1017/S0010417517000159. 7 Ocak 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Aralık 2018.
- ^ Victor Bulmer-Thomas, The Economic History of Latin America since Independence (2nd ed. 2003) pp 189-231.
- ^ Mainwaring, Scott; Pérez-Liñán, Aníbal (December 2008). (PDF). Kellogg Institute. 5 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ Victor Flores Olea. (İspanyolca). . 28 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2009.
- ^ Boulos, Guilherme. "Onda Conservadora". Erişim tarihi: 11 Ekim 2017.[]
- ^ Welle (www.dw.com), Deutsche. "Is there a right-wing surge in South America? | DW | 28.10.2018". DW.COM. 31 Aralık 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Aralık 2022.
- ^ Taher, Rahib (9 Ocak 2021). . The Science Survey. 27 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2022.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Latin Amerika Bati Yarimkure de Ispanyolca ve Portekizce konusulan ulkeleri kapsayan bir bolgedir Avrupalilarin 15 yuzyilin sonlari ve 16 yuzyilin baslarinda bolgeye gelisinden once bircogu ozellikle guneyde Olmek Maya ve Inka gibi ileri medeniyetler gelistirmis olan cesitli yerli halklar yasiyordu Bolge kendi dillerini ve Roma Katolikligini bolgeye empoze eden ve ozellikle zorla calistirilabilecek yerli nufusun bulunmadigi bolgelere isci olarak Afrikali koleler getiren Ispanya ve Portekiz in kontrolu altina girdi 19 yuzyilin baslarinda Kuba ve Porto Riko haric Ispanyol Amerika sindaki ulkelerin cogu silahli mucadele yoluyla bagimsizliklarini kazandi Portekiz den ayri bir monarsi haline gelen Brezilya 19 yuzyilin sonlarinda bir cumhuriyet haline geldi Ancak Avrupa monarsilerinden siyasi bagimsizlik yeni egemen uluslarda koleligin kaldirilmasina yol acmadi Bagimsizliktan sonra Latin Amerika siyasi ve ekonomik istikrarsizlik yasadi ve Buyuk Britanya ve Amerika Birlesik Devletleri gibi yabanci gucler onemli bir etkiye sahip oldu bu da ulkelerin siyasi egemenligini korudugu ancak yabanci guclerin onemli ekonomik guce sahip oldugu bir tur yeni somurgecilige yol acti Amerika nin 17 yuzyildan kalma bir haritasiTerimin kokeni ve tanimiAmerika kitasinin bazi bolgeleri ile Roman kulturleri arasindaki kulturel veya irksal yakinligi ifade eden Latin Amerika kavrami 1830 larda Saint Simon lu bir Fransiz olan in yazilarina kadar uzanmaktadir Chevalier Amerika nin bu kisminda Latin irkindan insanlarin yasadigina ve bu nedenle Cermen Avrupa Anglo Sakson Amerika ve Slav Avrupa ya karsi Latin Avrupa ile ayni hizaya gelebilecegine inaniyordu On dokuzuncu yuzyilin ortalarinda Latin Amerikali entelektueller ve siyasi liderler bu fikri benimsedi ve kulturel model olarak Ispanya ya da Portekiz den ziyade Fransa ya bakti Latin Amerika terimi Fransa da Napolyon III doneminde ortaya atilmis ve Fransa ile kulturel bir bag kurma fikrini desteklemek ve Maximilian i Meksika imparatoru yapmak icin kullanilmistir Yirminci yuzyilin ortalarinda Latin Amerika terimi bazen ozellikle de dunyanin geri kalaniyla siyasi ve ekonomik iliskileri hakkindaki tartismalarda Amerika Birlesik Devletleri nin guneyindeki tum topraklari ifade etmek icin kullanilmistir Bununla birlikte asiri basitlestirmeden kacinmak icin Latin Amerika ve Karayipler terimini kullanma yonunde bir egilim olmustur Latin Amerika kavrami ve tanimlarinin nispeten modern oldugu yalnizca on dokuzuncu yuzyila kadar uzandigi ve bu nedenle Avrupalilarin gelisinden once Latin Amerika tarihinden bahsetmenin anakronik oldugu unutulmamalidir Bununla birlikte Kolomb oncesi donemde var olan bircok kulturun fethedildikten sonra gelisen toplumlar uzerinde onemli bir etkisi olmustur ve goz ardi edilmemelidir Kolomb oncesi donemLatin Amerika da binlerce yildir muhtemelen 30 000 yil oncesine kadar yerlesim olmustur Bolgenin nasil iskan edildigine dair cesitli teoriler vardir ancak And Daglari ve Mezoamerika gibi yerlerde gelisen ilk medeniyetleri dogru bir sekilde tarihlendirmek icin elimizde sinirli sayida yazili kayit bulunmaktadir Somurge DonemiAmerika kitasinin 15 ve 16 yuzyillarda Avrupalilar tarafindan somurgelestirilmesinin hem yerli halklar hem de somurgeciler uzerinde onemli etkileri olmustur Kristof Kolomb 1492 de Amerika kitasina ayak basti ve ardindan Avrupali deniz gucleri ticaret aglari koloniler kurmak ve yerli halklari Hristiyanliga dondurmek icin seferler duzenledi Ispanya zengin kaynaklara ve buyuk miktarda gumus ve altina sahip Aztek Inka Maya ve gibi buyuk ve yerlesik toplumlarin varligi nedeniyle Tordesillas Antlasmasi ile kendisine tahsis edilen Amerika kitasinin orta ve guney kesimlerinde imparatorlugunu kurmaya odaklandi Portekiz Tordesillas Antlasmasi na gore etki alani icinde olan Brezilya da imparatorlugunu buyuk karmasik toplumlar veya maden kaynaklari bulunmadigi icin seker uretimi icin topragi gelistirerek kurdu Kolonizasyon buyuk olcude yerli halkin bagisikligi olmayan cicek ve kizamik gibi hastaliklar nedeniyle yerli nufusun cogunun olumune yol acti Ispanyol konkistadorlar ayrica yerlilere karsi siddet eylemlerinde bulunmus ve yerli kultur ve dini yasaklamislardir Ispanyollar astroloji din ve ritueller hakkinda bilgi iceren kodeksleri bile yok etti ve altini Ispanya ya geri getirmek icin altin sanat eserlerini eritti Ispanyol Kraliyeti ayni zamanda kolonilerine gocu de duzenledi sadece Hristiyanlarin gecisine izin verdi ve dini safligi saglamak icin yolcularin gecmislerini inceledi On dokuzuncu yuzyil devrimleri somurgecilik sonrasi donemBagimsizlik tarihine gore Latin Amerika ulkeleri 1800 lerin basinda Latin Amerika Amerikan ve Fransiz devrimlerini ornek alarak Ispanyol Imparatorlugu ndan bagimsizligini kazandi Bu bagimsizlik eski ortak pazarin yikilmasina ve Buyuk Britanya Fransa ve Amerika Birlesik Devletleri gibi sanayilesmis uluslarin finansal yatirimlarina olan bagimliligin artmasina yol acti Bu yeni Latin Amerika yonetici sinifi ve entelektuel toplulugu kulturel ilham icin genellikle Katolik Avrupa modellerine ozellikle de Fransa ya bakti ancak yerli halklarin katilimini dikkate almayi ihmal etti Yeni ulkeler birliklerini korumak ve ortak bir milliyet duygusu yaratmak icin mucadele etti bu da devletlerin icinde ve arasinda catismalara yol acti Paraguay Savasi ve Pasifik Savasi da dahil olmak uzere bu catismalar onemli olcude can ve kaynak kaybina neden oldu Dogal kaynaklarin ihracati 19 yuzyilda Latin Amerika ekonomileri icin ana gelir kaynagi haline geldi ve zengin elit ile yoksul cogunluk arasinda bir bolunmeye yol acti Bununla birlikte bolge ayni zamanda milliyetci hareketlerin buyumesine ve Simon Bolivar ve Jose Marti gibi insanlarin yasamlarini iyilestirmek ve ortak bir Latin Amerika kimligini tesvik etmek icin calisan etkili liderlerin yukselisine de tanik oldu 20 yuzyil1900 1929 1903 siyasi karikaturu Baskan Roosevelt in Kolombiya yi Panama Kanali Bolgesi ni almasi icin korkutmasi Amerika Birlesik Devletleri 20 yuzyilin basinda Latin Amerika daki cikarlarini korumayi amaclayan mudahaleci bir tutuma sahipti Bu durum Theodore Roosevelt in daha once sadece Avrupa nin bolgeye mudahalesini onlemeyi amaclayan Monroe Doktrini ni degistiren kendini gostermistir Ispanyol Amerikan Savasi ndan sonra ABD ve Kuba nin yeni hukumeti 1902 de ni imzalayarak ABD nin Kuba nin icislerine uygun gordugu zaman mudahale etmesine izin verdi Kolombiya da ABD merakla beklenen bir kanal insa etmek icin Panama da bir bolge elde etmeye calisti ancak Kolombiya hukumeti buna karsi cikti Ancak bir Panama isyani ABD ye Panama nin bagimsizligini destekleme firsati verdi ve yeni ulus ABD ye istedigi imtiyazi verdi ABD nin Latin Amerika da gerceklestirdigi tek mudahaleler bunlar degildi ABD ayrica Orta Amerika ve Karayipler de Muz Savaslari olarak bilinen ve cogunlukla ticari cikarlar icin bircok askeri harekat gerceklestirdi Yuzyilin ikinci on yilindaki en buyuk siyasi calkanti Meksika Devrimi ile Meksika da meydana geldi Ilimli liberal Francisco I Madero 1910 da bir secim kampanyasi baslatti ancak 1884 ten beri gorevde olan Baskan Porfirio Diaz fikrini degistirdi ve tekrar aday oldu Madero nun secim gunu tutuklanmasi ve Diaz in kazanan ilan edilmesi ayaklanmalara ve devrimin baslamasina yol acti Madero sonunda hukumetin kontrolunu ele gecirdi ve demokrasiyi artirmak icin ilimli reformlar uyguladi ancak bazi bolgesel liderlerin tarimsal taleplerini ele almada basarisiz oldu Bu durum Zapata ile aralarinin acilmasina ve devrimin devam etmesine yol acti 1913 yilinda muhafazakar General ABD nin destegiyle bir darbe duzenledi ve Madero dort gun sonra olduruldu Villa Zapata ve Carranza gibi diger devrimci liderler Huerta nin kontrolu altindaki federal hukumete karsi savasmaya devam etti Diger devrimci liderlere karsi cabalar devam ederken 1917 Meksika Anayasasi ilan edildi ancak baslangicta uygulanmadi Zapata 1919 da Carranza ise 1920 de bir suikast sonucu oldurulunce iktidar Obregon a kaldi ve Obregon o yil resmen baskan secildi Villa nin da 1923 te suikasta kurban gitmesi Obregon un iktidari saglamlastirmasina ve Meksika ya goreceli bir baris getirmesine olanak sagladi Anayasa uyarinca liberal bir hukumet uygulandi ancak calisan ve kirsal siniflarin istekleri tam olarak karsilanmadi 1930 1960 Buyuk Buhran in Latin Amerika uzerinde onemli bir etkisi olmus hammadde talebinde dususe ve bolgede ekonomik mucadelelere yol acmistir Buna karsilik Latin Amerikali aydinlar ve liderler kuresel pazarlara daha az bagimli kendi kendine yeten ekonomiler yaratmayi amaclayan bir politika olan ithal ikameci sanayilesmeyi benimsedi Amerikan ticari cikarlariyla potansiyel catismalara ragmen Roosevelt yonetimi Iyi Komsu politikasi uyguladi ve Latin Amerika daki bazi Amerikan sirketlerinin kamulastirilmasina izin verdi Meksika Baskani Lazaro Cardenas Amerikan petrol sirketlerini kamulastirdi ve topraklari yeniden dagitti Kuba siyasetine Amerikan mudahalesine izin veren Platt Degisikligi ise yururlukten kaldirildi Soguk Savas ve komunizm tehdidi de Latin Amerika nin Amerika Birlesik Devletleri ile iliskilerinde onemli bir rol oynadi Kosta Rika 1948 Ic Savasi ndan sonra bolgedeki ilk mesru demokrasi olarak kendini kabul ettirdi ancak Nikaragua ile catismalar ve basarili Kuba Devrimi gibi diger ulkelerdeki sosyalist ve komunist isyanlar ABD ile Latin Amerika arasindaki iliskileri gerdi Fidel Castro liderligindeki Kuba Devrimi Fulgencio Batista nin yozlasmis rejiminin devrilmesi ve Kuba nin sosyalist bir ulus olarak ilan edilmesiyle sonuclandi ve iliskilerin kopmasina ve ABD nin ambargo uygulamasina yol acti Kuba ve Sovyetler Birligi arasindaki askeri isbirliginin bir sonucu olan Kuba Fuze Krizi iki bolge arasindaki gerilimi daha da arttirdi 20 yuzyilin sonlarinda askeri rejimler ve devrimler Arjantin deki askeri cunta siyasi muhalif olarak gordugu kisilere karsi yaygin bir baski uyguladi 1970 lere gelindiginde solcular onemli bir siyasi etki kazanmis bu da sagcilari dini otoriteleri ve her bir ulkenin ust sinifinin buyuk bir bolumunu komunist tehdit olarak algiladiklari durumdan kacinmak icin darbeleri desteklemeye sevk etmistir Bu durum siyasi kutuplasmaya yol acan Kuba ve ABD mudahalesiyle daha da koruklendi Guney Amerika ulkelerinin cogu bazi donemlerde Amerika Birlesik Devletleri tarafindan desteklenen askeri diktatorlukler tarafindan yonetilmistir 1970 lerde Guney Koni rejimleri Condor Operasyonu nda isbirligi yaparak bazi sehir gerillalari da dahil olmak uzere cok sayida solcu muhalifi oldurdu 21 inci yuzyilSolun guclenmesi 2008 deki Guney Amerika Uluslar Birligi zirvesinde Bolivya Brezilya ve Sili nin sol egilimli liderleri 2000 lerden ya da bazi ulkelerde 1990 lardan bu yana sol siyasi partiler iktidara yukselmistir Venezuela da Hugo Chavez Brezilya da Lula da Silva ve Dilma Rousseff Paraguay da Fernando Lugo Arjantin de Nestor ve Cristina Kirchner Uruguay da Tabare Vazquez ve Jose Mujica Sili de Lagos ve Bachelet hukumetleri Bolivya da Evo Morales Nikaragua da Daniel Ortega Honduras ta Manuel Zelaya her ne kadar 28 Haziran 2009 darbe ile gorevden alinmis olsa da ve Ekvador da Rafael Correa kendilerini sosyalistler Latin Amerikancilar veya olarak da tanimlayan bu sol kanat siyasetciler dalgasinin bir parcasidir Saga donus ve solun yeniden dirilisi 2022 den itibaren sagci hukumetler altindaki mavi ulkelerde ve solcu ve merkez sol hukumetler altindaki kirmizi ulkelerde Muhafazakar dalga Portekizce onda conservadora 2010 yili civarinda Guney Amerika da ozellikle de Brezilya da Dilma Rousseff in kazanarak Isci Partisi nin hukumetteki dorduncu donemine damgasini vurdugu donemde baslayan siyasi bir harekettir Bu hareket 2015 yilinda yasanan ekonomik kriz ve yolsuzluk skandallari ile daha da guclenmis ve sol politikalara karsi ekonomik liberalizm ve muhafazakarligi destekleyen sagci bir harekete yol acmistir Ancak Latin Amerika da sol partilerin yukselisi 2018 de Meksika 2019 da Arjantin 2020 de Bolivya 2021 de Peru Honduras Sili ve 2022 de Kolombiya ve Brezilya dahil olmak uzere son secimlerde gorulmustur Ayrica bakiniz Latin Amerikalilar Latin Amerika entegrasyonu Latin Amerika da feminist tarih Latin Amerika daki Yahudilerin tarihi Latin Amerika ABD iliskileri Latin Amerika borc krizi Karayipler in bolgesel evrimiKaynakca Mignolo Walter 2005 The Idea of Latin America Oxford Wiley Blackwell ss 77 80 ISBN 978 1 4051 0086 1 McGuiness Aims 2003 Searching for Latin America Race and Sovereignty in the Americas in the 1850s in Appelbaum Nancy P et al eds Race and Nation in Modern Latin America Chapel Hill University of North Carolina Press 87 107 0 8078 5441 7 2001 Born in Blood and Fire A Concise History of Latin America W W Norton s 156 ISBN 0 393 97613 0 Butland Gilbert J 1960 Latin America A Regional Geography New York John Wiley and Sons ss 115 188 ISBN 0 470 12658 2 Dozer Donald Marquand 1962 Latin America An Interpretive History New York McGraw Hill ss 1 15 1965 Latin America New York Times Company ss 13 17 Olien Michael D 1973 Latin Americans Contemporary Peoples and Their Cultural Traditions New York Holt Rinehart and Winston ss 1 5 ISBN 0 03 086251 5 Black Jan Knippers Ed 1984 Latin America Its Problems and Its Promise A Multidisciplinary Introduction Boulder Westview Press ss 362 378 ISBN 0 86531 213 3 Bruns E Bradford 1986 Latin America A Concise Interpretive History 4 New York Prentice Hall ss 224 227 ISBN 0 13 524356 4 Skidmore Thomas E Peter H Smith 2005 Modern Latin America 6 Oxford and New York Oxford University Press ss 351 355 ISBN 0 19 517013 X a b Sherburne F Cook and Woodrow Borah Essays in Population History 3 vols Berkeley and Los Angeles University of California Press 1971 1979 Nobel David Cook Born to Die Disease and New World Conquest 1492 1650 New York Cambridge University Press 1998 about com 18 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Christopher Minster 2007 About com 23 Nisan 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Mayis 2009 Sanhueza Carlos 2011 El debate sobre el embrujamiento aleman y el papel de la ciencia alemana hacia fines del siglo XIX en Chile PDF Ideas viajeras y sus objetos El intercambio cientifico entre Alemania y America austral Madrid Frankfurt am Main Iberoamericana Vervuert Ispanyolca ss 29 40 Penny H Glenn 2017 Material Connections German Schools Things and Soft Power in Argentina and Chile from the 1880s through the Interwar Period 59 3 ss 519 549 doi 10 1017 S0010417517000159 7 Ocak 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Aralik 2018 Victor Bulmer Thomas The Economic History of Latin America since Independence 2nd ed 2003 pp 189 231 Mainwaring Scott Perez Linan Anibal December 2008 PDF Kellogg Institute 5 Agustos 2010 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Victor Flores Olea Ispanyolca 28 Haziran 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Mart 2009 Boulos Guilherme Onda Conservadora Erisim tarihi 11 Ekim 2017 olu kirik baglanti Welle www dw com Deutsche Is there a right wing surge in South America DW 28 10 2018 DW COM 31 Aralik 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Aralik 2022 Taher Rahib 9 Ocak 2021 The Science Survey 27 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Ocak 2022