Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Malta'daki Yahudilerin tarihi MÖ 1500'lere dayanır. Her ne kadar nüfusları hiçbir zaman 1000'i geçmediyse de mevcudiyetleri İsrailoğulları'ndan Zebulun ve Aşer kabilelerin deniz yolculuklarına başlamasına kadar uzanır. Günümüz Malta Yahudilerinin çoğu Sefarad olmasına rağmen Aşkenaz dua kitapları kullanılmaktadır.
Antik çağ
Gozo adasındaki 'de Ġgantija'nın güney tapınağının iç apsitinde bulunan yazılar tarih öcesi İbranilerin varlığının kanıtıdır. Fenikece olan bu yazı ("Babamız Yahve'ye olan sevgimiz için") 1912'de keşfedildi. Milattan sonra Malta'ya ayak bastığı bilinen ilk Yahudi, gemisi M.S. 62'de ada yakınlarında batan Pavlus'tur. Pavlus, adaya Hristiyanlığı yaymak için gitmişti.
Roma döneminde Malta'daki mezar taşları Yunanca yazılar ve menoralarla dekore edilmişti.Fatımiler döneminde sivil roller üstlendiler ve hatta bir Yahudi Sadrazamlığa kadar yükseldi.
Ortaçağ
Orta Çağ'da Norman hakimiyetinde Malta'daki Yahudi nüfusu doruğa ulaştı. 1090'da adayı işgal eden Normanlar döneminde ana adada 500, Gozo adasında 350 Yahudi bulunuyordu. Yahudi toplumu genel olarak kalkındı ve gettolarda yaşama zorunluluğu yoktu. Yahudilerin çoğu tarımla veya ticaretle uğraştı. Bilinen mistiklerden Abraham Abulafia 1285'ten 1290'larda ölümüne kadar Comino'da yaşadı.
1435'te Università Yahudilere uygulanmak üzere hazırlanan vergileme sisteminin kaldırılmasını talep etti. Bu durum Malta ve Gozo Yahudi cemaatlerinin yanı sıra Sicilya'nın Malta elçisi olan Gozitalı Yahudi Xilorun tarafından hoş karşılandı. 1479'da Malta ve Sicilya Aragon Krallığı altında birleşince adadaki Yahudiler 1492'de Elhamra Kararnamesiyle kovuldu. İspanyol Kraliyeti, adanın çoğunluğunu oluşturan Yahudilerin gitmeleriyle oluşacak maddi kayıp için tazminat istedi.
Malta Yahudilerinin nereye gittiği bilinmezken Levant'taki Sicilya cemaatine katılmış olmaları muhtemeldir. Sicilya Yahudilerinin çoğu gibi Malta'daki birkaç düzine Yahudinin konverso olarak adada kalmış olması büyük bir olasılıktır. Buna kanıt olarak ise Malta'daki bazı soyadların Yahudi kökenli olduğu gösterilir.
Orta Çağ'da Malta'nın başkentiyken şehrin nüfusunun üçte biri Yahudiydi. Mdina'daki sinagog 1693'teki depremle yıkıldı. Yahudi noterler tarafından İbrani alfabesi kullanılarak Maltaca yazılan tapu ve diğer belgeler bugün 'nde bulunmaktadır. Bu belgeler bilinen en eski Maltaca yazılmış metinler olup 14.yy'a dayanır.
Rönesans
1530'da İspanyol V. Karl Malta'yı Hospitalier Şövalyelerine verdi. Şövalyeler adaya 1798'e kadar hakim oldu; birçok Sicilya'lı konverso şövalyelerin Rodos'taki Yahudilere karşı liberal tavırlar sergilediğini bildiğinden buraya taşındı fakat dinlerini gizli tutmaya devam etmek zorundaydılar.Malta Seferi sırasında Yahudiler umut olmamasına rağmen St. Elmo Kalesi'ni korumak için gönüllü oldu. Bu zamandan sonra Yahudiler adına özgürlük kalmadı. Ticaret için gelen gemilerdeki Yahudiler rehin alınıp Yahudi toplumlarından fidyeler isteniyordu. Bu sebeple bu dönemde Malta'da Yahudiler köleleştirilmiş ve Yahudi edebiyatı Yahudi kölelere konu olmuştur. Ülkeyi ziyaret etmek isteyen özgür Yahudiler ise sadece Valletta limanını kullanabiliyordu, bu yüzden bu limana halen Yahudi geçiti denmektedir.
Günümüz
Günümüz Malta Yahudi cemaatinin çoğunluğu 1798-1800 arası Fransız hakimiyeti ve ardından Britanyalı hakimiyeti döneminde Cebelitarık, İngiltere, Kuzey Afrika, Portekiz ve Türkiye'den gelen göçmenlerden oluşur. 1805'te yabancıları hedef alan seferberlikte Yahudiler de nasibini aldı. 1846'da Trablusgarp'lı bir haham ülkenin ilk modern hahamı oldu.
20. yüzyılın başlarında her zaman bir haham bulunmadığından törenleri icra etmek için hahamlar Sicilya'dan getirtiliyordu.II. Dünya Savaşı'ndan önce Nazi Almanyası'ndan kaçan Yahudilere vize uygulamayan tek Avrupa ülkesi olduğu için birçok Yahudi Malta'ya kaçtı. Büyük miktarda Malta Yahudisi İngiliz ordusuna katılıp Almanlara karşı savaştı.
Bugün Malta'da, gençler yurtdışına göç ettiğinden çoğunluğunu yaşlıların oluşturduğu 25 Yahudi ailesi kalmıştır. Malta Yahudilerinin çoğu başkentte yaşamaktadır. Kudüs'ten şehita, İsrail'den kaşer şarap ve İngiltere'den matsa tedarik etmektedirler. Erkek çocuk doğduğunda mohel Roma'dan getirilmektedir. Yerel yassı ekmekleri ftira ve geleneksel Malta ekmeği kaşerdir.
ABD ve Birleşik Krallık'ın bağışlarıyla 2000'de bir sinagog inşa edildi. Bu sinagog, Yahudi Merkezi'ni yöneten kontrolündedir.Malta kurulduğundan bu yana İsrail ile dostane ilişkiler içerisindedir.
Kaynakça
- ^ a b c d e f g Tayar, Aline P'nina: "The Jews of Malta 19 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .". Accessed July 18, 2009.
- ^ a b c d e f http://www.jewsofmalta.org/traveller.htm 20 Nisan 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Hecht, Esther Jews of Malta
- ^ a b c http://www.angelfire.com/al/AttardBezzinaLawrenc/123.html 5 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Attard Bezzina, Lawrence A Short History
- ^ . 17 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2010.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Kasım 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Nisan 2010.
- ^ a b The Virtual Jewish History Tour: Malta 17 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . in Jewish Virtual Library. Accessed July 19, 2009.
- ^ a b c Hecht, Esther: The Jewish Traveler: Malta 6 Temmuz 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . in . December 2005. Accessed December 28, 2006.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Malta daki Yahudilerin tarihi MO 1500 lere dayanir Her ne kadar nufuslari hicbir zaman 1000 i gecmediyse de mevcudiyetleri Israilogullari ndan Zebulun ve Aser kabilelerin deniz yolculuklarina baslamasina kadar uzanir Gunumuz Malta Yahudilerinin cogu Sefarad olmasina ragmen Askenaz dua kitaplari kullanilmaktadir Antik cagGozo adasindaki de Ġgantija nin guney tapinaginin ic apsitinde bulunan yazilar tarih ocesi Ibranilerin varliginin kanitidir Fenikece olan bu yazi Babamiz Yahve ye olan sevgimiz icin 1912 de kesfedildi Milattan sonra Malta ya ayak bastigi bilinen ilk Yahudi gemisi M S 62 de ada yakinlarinda batan Pavlus tur Pavlus adaya Hristiyanligi yaymak icin gitmisti Roma doneminde Malta daki mezar taslari Yunanca yazilar ve menoralarla dekore edilmisti Fatimiler doneminde sivil roller ustlendiler ve hatta bir Yahudi Sadrazamliga kadar yukseldi OrtacagOrta Cag da Norman hakimiyetinde Malta daki Yahudi nufusu doruga ulasti 1090 da adayi isgal eden Normanlar doneminde ana adada 500 Gozo adasinda 350 Yahudi bulunuyordu Yahudi toplumu genel olarak kalkindi ve gettolarda yasama zorunlulugu yoktu Yahudilerin cogu tarimla veya ticaretle ugrasti Bilinen mistiklerden Abraham Abulafia 1285 ten 1290 larda olumune kadar Comino da yasadi 1435 te Universita Yahudilere uygulanmak uzere hazirlanan vergileme sisteminin kaldirilmasini talep etti Bu durum Malta ve Gozo Yahudi cemaatlerinin yani sira Sicilya nin Malta elcisi olan Gozitali Yahudi Xilorun tarafindan hos karsilandi 1479 da Malta ve Sicilya Aragon Kralligi altinda birlesince adadaki Yahudiler 1492 de Elhamra Kararnamesiyle kovuldu Ispanyol Kraliyeti adanin cogunlugunu olusturan Yahudilerin gitmeleriyle olusacak maddi kayip icin tazminat istedi Malta Yahudilerinin nereye gittigi bilinmezken Levant taki Sicilya cemaatine katilmis olmalari muhtemeldir Sicilya Yahudilerinin cogu gibi Malta daki birkac duzine Yahudinin konverso olarak adada kalmis olmasi buyuk bir olasiliktir Buna kanit olarak ise Malta daki bazi soyadlarin Yahudi kokenli oldugu gosterilir Orta Cag da Malta nin baskentiyken sehrin nufusunun ucte biri Yahudiydi Mdina daki sinagog 1693 teki depremle yikildi Yahudi noterler tarafindan Ibrani alfabesi kullanilarak Maltaca yazilan tapu ve diger belgeler bugun nde bulunmaktadir Bu belgeler bilinen en eski Maltaca yazilmis metinler olup 14 yy a dayanir Ronesans1530 da Ispanyol V Karl Malta yi Hospitalier Sovalyelerine verdi Sovalyeler adaya 1798 e kadar hakim oldu bircok Sicilya li konverso sovalyelerin Rodos taki Yahudilere karsi liberal tavirlar sergiledigini bildiginden buraya tasindi fakat dinlerini gizli tutmaya devam etmek zorundaydilar Malta Seferi sirasinda Yahudiler umut olmamasina ragmen St Elmo Kalesi ni korumak icin gonullu oldu Bu zamandan sonra Yahudiler adina ozgurluk kalmadi Ticaret icin gelen gemilerdeki Yahudiler rehin alinip Yahudi toplumlarindan fidyeler isteniyordu Bu sebeple bu donemde Malta da Yahudiler kolelestirilmis ve Yahudi edebiyati Yahudi kolelere konu olmustur Ulkeyi ziyaret etmek isteyen ozgur Yahudiler ise sadece Valletta limanini kullanabiliyordu bu yuzden bu limana halen Yahudi geciti denmektedir GunumuzValletta Malta da cekilmis bir Yahudi ailesinin fotografi Gunumuz Malta Yahudi cemaatinin cogunlugu 1798 1800 arasi Fransiz hakimiyeti ve ardindan Britanyali hakimiyeti doneminde Cebelitarik Ingiltere Kuzey Afrika Portekiz ve Turkiye den gelen gocmenlerden olusur 1805 te yabancilari hedef alan seferberlikte Yahudiler de nasibini aldi 1846 da Trablusgarp li bir haham ulkenin ilk modern hahami oldu 20 yuzyilin baslarinda her zaman bir haham bulunmadigindan torenleri icra etmek icin hahamlar Sicilya dan getirtiliyordu II Dunya Savasi ndan once Nazi Almanyasi ndan kacan Yahudilere vize uygulamayan tek Avrupa ulkesi oldugu icin bircok Yahudi Malta ya kacti Buyuk miktarda Malta Yahudisi Ingiliz ordusuna katilip Almanlara karsi savasti Bugun Malta da gencler yurtdisina goc ettiginden cogunlugunu yaslilarin olusturdugu 25 Yahudi ailesi kalmistir Malta Yahudilerinin cogu baskentte yasamaktadir Kudus ten sehita Israil den kaser sarap ve Ingiltere den matsa tedarik etmektedirler Erkek cocuk dogdugunda mohel Roma dan getirilmektedir Yerel yassi ekmekleri ftira ve geleneksel Malta ekmegi kaserdir ABD ve Birlesik Krallik in bagislariyla 2000 de bir sinagog insa edildi Bu sinagog Yahudi Merkezi ni yoneten kontrolundedir Malta kuruldugundan bu yana Israil ile dostane iliskiler icerisindedir Kaynakca a b c d e f g Tayar Aline P nina The Jews of Malta 19 Agustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Accessed July 18 2009 a b c d e f http www jewsofmalta org traveller htm 20 Nisan 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Hecht Esther Jews of Malta a b c http www angelfire com al AttardBezzinaLawrenc 123 html 5 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Attard Bezzina Lawrence A Short History 17 Subat 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Nisan 2010 Arsivlenmis kopya 25 Kasim 2009 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Nisan 2010 a b The Virtual Jewish History Tour Malta 17 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde in Jewish Virtual Library Accessed July 19 2009 a b c Hecht Esther The Jewish Traveler Malta 6 Temmuz 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde in December 2005 Accessed December 28 2006