Beni Münkız

Beni Münkız, (Arapça: بنو منقذ) 1081-1157 yılları arasında merkezi Şayzar olmak üzere Suriye’nin bazı şehirlerinde hüküm süren Arap hânedanıdır.

Tarihi

Ali b. Münkız b. Nasr el-Kinânî’nin 962 yılında yapılan bir savaşta Bizans İmparatorluğu'na esir düşmesiyle, Beni Münkız tarih sahnesine ilk defa çıkmıştır. Yaklaşık bir yüzyıl sonra siyasî bir güç olarak kendilerini göstermişlerdir. 1024-1025 yıllarında Mirdasi Emiri Salih bin Mirdas, Halep’e hâkim olmak için mücadele ettiği sırada; onu destekleyen Beni Münkız’dan Mukalled’e Şayzar'ı verdi. Ancak Şayzar o sırada Bizans hakimiyetinde bulunuyordu bu nedenle Mukalled sadece Kafartab’da hakimiyet kurabildi.

Mukalled, Ocak 1059'da öldü. Yerine geçen oğlu Ali, Münkızoğulları Emirliği’nin gerçek kurucusu kabul edilir. Ali, Mirdasoğulları ile iyi ilişkileri devam ettirdi ve Mirdasi Emiri’nin en sadık taraftarlarından biri oldu. Ali, Bizans İmparatorluğu’na bağlı Şayzar’i alıp, bir beylik kurmaya muvaffak oldu. Şayzar’den başka Kafartab, Efamiye, Lazkiye Limanı ve bazı küçük yerleşim merkezlerini hakimiyeti altına aldı.

1082 ölen Ali’nin yerine oğlu Nasr geçti. Nasr zamanında Büyük Selçuklu İmparatorluğu Suriye’ye egemen oldu. Uzlaşmacı bir politika takip eden Nasr, I. Melikşah’a 1086 yılında bağlılığını sundu ve aynı zamanda Halep Emirliği ile iyi ilişkiler kurdu.

Nasr ölümünden önce yerine kardeşi Mürşid’in geçmesini vasiyet etti. Ancak Mürşid bundan feragat edince diğer kardeşi Sultan İbn Ali emir oldu. Sultan İbn Ali’nin zamanı Haçlılar, Bâtınîler, Bizanslılar ve Türk emîrleriyle mücadele içinde geçti. Antakya Prensliği naibi Tancred'in Şayzar karşısında Tel İbn Ma'şer Kalesi’ni inşa ederek tehdit oluşturması üzerine, Harran’da toplanmış olan Selçuklu ordusunun başkumandanı Musul Valisi Mevdud bin Altuntegin’den yardım istedi. Mevdud, Suriye’ye inince, Tancred de Kudüs Kralı I. Baudouin’den yardım talep etti. Mevdud, 15 Eylül 1111 günü Şayzar önlerine geldi. Sultan İbn Ali, Şayzarli 500 piyadeyi de Mevdud’un emrine verdi. Selçuklu ordusu Haçlılar’ı bozguna uğrattı ve ağırlıklarını yağmaladı. İki yıl sonra Antakya Prensliği naibi Ruggero di Salerno, Tuğtekin ve İlgazi Bey ile iş birliği yaparak 1115 yılında Şayzar’ı kuşattı, fakat sonuç alamadı. Humus ve Hama emirleri de Şayzar’ı tehdit etmekteydi.

Münkız Emiri Ebü'l Asakir daha sonra Belek Gazi'ye esir düşen Kudüs Kralı II. Baudouin'in kurtulmasında da önemli rol oynadı. 1128'de Münkızoğulları, I. İmâdüddin Zengî'nin himayesi girince rahat ve huzurlu bir döneme girdi. Ancak hem Müslümanların hem Bizans’ın saldırıları zaman zaman hanedanı tehdit etmekteydi. Böri atabeyi Şemsülmülk İsmail, 1133 yılında kısa bir süre Şayzar’ı kuşattı. Bizans İmparatoru II. İoannis Kuzey Suriye’yi kontrol altına almak için seferber oldu; 28 Nisan – 21 Mayıs 1138 tarihleri arasında Şayzar'ı kuşattı ancak bir sonuç alamadı. İmâdüddin’den sonra oğlu Nûreddin Mahmud Zengî de Münkızoğulları’nı himayesine aldı. Ebü’l Asâkir’in Ağustos 1157 ölümü üzerine yerine oğlu Nâsırüddin Tâcüddevle Muhammed geçti. Ancak Kuzey Suriye’de meydana gelen şiddetli depremde Tâcüddevle Muhammed ile Münkızoğulları ailesinin tamamı Şayzar Kalesi’nin yıkıntıları altında kaldı. Haçlı ve Bâtınî tehdidine karşı Nûreddin Mahmud Zengî bölgeyi kontrol altına aldı ve Şayzar’ın idaresini 1157 yılında süt kardeşi Mecdüddin b. Dâye’ye verdi. Böylece Münkızoğulları Emirliği tarihe karışmış oldu.

Kaynakça

Özel

1. ^ ^{a b c d e f} Özkuyumcu 2002, ss. 221-222.

Genel

• Özaydın, Abdülkerim (2006). "MÜNKIZ (Benî Münkız)". TDV İslâm Ansiklopedisi. 32. Türkiye Diyanet Vakfı. 20 Ekim 2020 tarihinde kaynağından .