Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Elektrik yükü veya elektriksel yük, bir maddenin elektrik yüklü diğer bir maddeyle yakınlaştığı zaman meydana gelen kuvvetten etkilenmesine sebep olan fiziksel özelliktir. Pozitif ve Negatif olmak üzere iki tür elektriksel yük vardır. Pozitif yüklü maddeler, diğer pozitif yüklü maddeler tarafından itilirken, negatif yüklü olanlar tarafından çekilir; negatif yüklü maddeler de negatif yüklüler tarafından itilir ve pozitif olanlar tarafından çekilir. Bir cisimde negatif yükler pozitif yüklere dominantsa, negatif yüklüdür; tersi durumdaysa pozitif yüklüdür; dominantlık söz konusu değilse yüksüzdür. Uluslararası Birim Sistemi (SI) elektrik yükünü coulomb (C) olarak adlandırırken, elektrik mühendisliğinde amper-saat (Ah) olarak ve kimyada da elemanter yük (e) olarak adlandırmak mümkündür. Q sembolü genellikle yükü ifade etmek için kullanılır. Yüklü cisimlerin birbirleriyle nasıl iletişimde olduklarını anlatan çalışma klasik elektromanyetizmadır ve kuantum mekaniğinin göz ardı edilebildiği ölçüde doğrudur.
Elektriksel yük, elektromanyetik ilişkilerini düzenleyen bazı atomaltı parçacıkların temel korunan özelliğidir. Elektrik yüklü maddeler hem elektromanyetik alanlardan etkilenirler, hem de elektromanyetik alan yaratırlar. Hareket eden bir yük ve elektromanyetik alan arasındaki ilişki elektromanyetik kuvvetin kaynağıdır ve bu güç 4 temel kuvvetten biridir. (Bir diğeri; manyetik alan).
20. yüzyılda yapılan deneyler, elektriksel yükün nicelendirildiğini göstermiştir, bu, temel yük diye adlandırılan her bir küçük parçanın çoklu katsayılarına ulaşmaktır. Temel yük, e, yaklaşık olarak 1.602×10^−19 coulomb'a eşittir. (kuark diye adlandırılmış, tam katsayısı e/3 ile yüklenen parçacıklar hariç). Proton e yüküne sahiptir, elektronlar ise –e yüküne sahiptir. Yüklü parçacıklarla yapılan çalışmalar ve onların fotonlar tarafından düzenlenen ilişkileri kuantum elektrodinamiğidir.
Genel bakış
Yük, bir maddenin diğer maddeyle elektrostatik itme ya da çekme meydana gelmesi durumunda ortaya çıkan temel özelliktir. Elektriksel yük, birçok atomaltı parçacığının karakteristik bir özelliğidir. Serbest parçacıkların yükleri, temel yüklerin (e) tam katlarıdır ve daha önce de söylendiği gibi, elektriksel yük nicelendirimiştir. Michael Faraday, yaptığı elektroliz deneyleriyle elektriksel yükün kesin olduğunu gösteren ilk kişidir. Robert Millikan’ın yağ damlası deneyi bu gerçeği direkt olarak göstermiş ve temel yükü ölçmüştür.
Sonuçlara göre, elektronun yükü -1, protonun ise +1 dir. Aynı yüke sahip parçacıklar birbirini iterken, zıt yüke sahipler birbirini çeker. Coulomb’un kuralı iki parçacık arasında elektrostatik kuvvetin, parçaların sahip olduğu kuvvet ve aralarındaki uzaklığın karesiyle ters orantılı olduğunu göstermiştir. Karşıt parçacığın yükü, benzer parçacığınkine eşit, ama karşı işarettedir. Kuarklar −1⁄3 ya da +2⁄3 gibi kısmi bir yüke sahipken, serbest kuarkların yükü şimdiye dek gözlemlenememiştir (bu teorik gerçeğin sebebi asimptotik serbestliktir.)
Makroskobik bir nesnenin yükü, nesneyi meydana getiren parçacıkların elektriksel yükünün toplamıdır. Bu yük genellikle azdır, çünkü madde atomlardan meydana gelir ve atomlar genelde eşit miktarda proton ve elektronlara sahiptir, bu durumda da yükleri sıfırlanır ve atomu nötr hale gelir.
İyon; bir ya da birkaç elektron kaybedip, tek bir pozitif yük (katyon) almış veya bir ya da birkaç elektron kazanıp, tek bir negatif yük (anyon) almış bir atomdur (atom grubudur). Bir atomlu iyonlar tek atomlardan oluşurken, çok atomlu iyonlar bir ya da birkaç atomun birbirine bağlanması ile oluşur. Her iki durumda da, iyonun pozitif veya negatif bir yük kazancı söz konusudur.
Makroskobik nesnelerin oluşum sürecinde, genellikle atom bileşenleri ve iyonlar öyle bir biçimde birleşir ki, elektrik olarak nötr atomlara bağımlı, nötr iyonik bileşimler oluştururlar. Bu yüzden makroskobik nesneler genel olarak nötr olmaya meyillidirler ancak nadiren tam olarak nötr olabilirler.
Makroskobik nesnelerin materyaller tarafından dağıtılan, sıkı sıkıya yerine bağlı, nesneye tam negatif ya da pozitif yük veren iyonlar içerdiği zamanlar vardır. Bunun yanı sıra, makroskobik nesneler iletken elementlerden oluşur, hemen hemen elektronları kolaylıkla (elemente bağlı olarak) alıp verebilirler ve belirsiz bir şekilde tam negatif ya da pozitif yük oluştururlar. Tam elektrik yüklü bir nesne sıfırdan farklı ve hareketsizse, bu olay statik elektrik olarak bilinir. Bu durum, amber ve kürk ya da cam ve ipek gibi iki farklı nesneyi birbirine sürterek kolaylıkla oluşturulabilir. Böylelikle, iletken olmayan nesneler negatif ya da pozitif olarak önemli ölçüde yüklenebilirler. Bir nesneden alınan yük, aynı boyutta karşıt bir yükü arkasında bırakarak diğer nesneye taşınır. Yük korunumu kanunu daima uygulanabilir, bir nesneye, negatif bir yük, aynı boyutta pozitif bir yük alarak verilir. Bu, tam tersi durumlar için de geçerlidir.
Bir nesnenin net yükü sıfır olsa da, yük düzensiz bir nesneden de dağıtılabilir. (örneğin dış elektromanyetik alan veya polar bağlı moleküller). Bu gibi durumlarda, nesne polarize edilmiştir. Kutuplaşma yüzünden oluşan yük bağlı yük olarak bilinir; nesnenin dışarısından kazanılan ya da kaybedilen elektronlar tarafından oluşturulan yük ise serbest yük olarak adlandırılır. İletken metallerdeki elektronların belirli bir yöne doğru hareketi elektrik akımı olarak bilinir.
Birimler
Uluslararası Birimler Sistemi’nin elektriksel yük değeri coulomb'dur, bu değer de yaklaşık 6.242×10^18 e’ ye eşittir (e=proton yükü). Bu yüzden, bir elektronun yükü yaklaşık olarak −1.602×10^−19 C’ dir. Coulomb, bir saniyede bir amper taşıyan elektriksel iletkenin enine kesitinden geçen yükün değeri olarak tanımlanır. Q sembolü genellikle elektriğin ya da yükün değerini belirtmek için kullanılır. Elektrik yükünün miktarı bir elektrikölçer ile direkt olarak, balistik galvanometre ile de dolaylı yoldan ölçülebilir.
Yükün nicemlenmiş karakterini bulduktan sonra, George Stoney 1891 yılında elektron biriminin, elektriksel yükün temel birimi olduğunu öne sürmüştür. Bu iddia, J.J. Thomson tarafından 1897 yılında yapılan parçacık keşfinden önce meydana gelmiştir. Günümüzde bu birim pek de kullanılmamakta, bunu yerine “elemanter yük”, “yükün temel birimi” ya da en basit haliyle “e” gibi farklı ifadeler kullanılmaktadır. Yükün miktarı, elemanter yük (e) miktarının katı olmalıdır, ölçüm yüksek bile çıksa, yük gerçek miktarındaymış gibi davranır. Bazı noktalarda, örneğin kondansatör ve kesirli kuantum Hall etkisindeki gibi, yükün fraksiyonlarından bahsetmek mümkündür.
Tarihi
M.Ö 600’lü yıllarda Yunan filozof Thales’in de söylediği gibi, kürk, amber gibi bir maddeye sürtülerek yük (ya da elektrik) toplanabilir. Yunanlar, yüklü amber düğmelerin saç gibi hafif objeleri kendine çekebildiğini yazmışlardır. Ayrıca, eğer amberin yeterince sürtülürse, elektrik kıvılcımı bile yayabileceğini not etmişlerdir. Bu özellik sürtünme ile elektriklenme etkisinden gelmektedir.
1600’de, İngiliz bilim insanı William Gilbert De Magnete adlı eserinde bu konuya değinmiş, Yunanca amber, İngilizce’de de sonları “elektrik”, “elektriksel” gibi terimlerin doğmasına yol açan Yeni Latince terim electrius “ηλεκτρον (elektron)”u para olarak bastırtmıştır. Otto von Guericke 1660 yılında bunu takiben, elektrostatik jeneratörü üreten ilk kişi olmuştur. Diğer Avrupalı öncülerden Robert Boyle, elektriksel çekim ve itimin bir vakum gibi davranabileceğini iddia etmiş, Stephen Gray, 1729 yılında maddeleri iletken ve yalıtkan olarak sınıflandırmış ve C. F. Du Fay, 1733’de elektriğin birbirini yok eden iki varyasyona sahip olduğunu öne sürmüş, bu olayı da ikili sıvı teorisi ile açıklamıştır. Du Fay’ın dediğine göre; cam ipeğe sürtüldüğünde, cam pozitif cam elektriğiyle yüklenir ve amber kürke sürtüldüğünde, amber de reçineli elektrikle dolar. 1839 yılında, Michael Faraday statik elektrik, akım elektriği ve biyoelektrik arasındaki ayrımın yanlış olduğunu, hepsinin tek tür bir elektriğin zıt kutuplarda gösterdiği davranışların sonucu olduğunu göstermiştir. Kutup ister pozitif ister negatif olsun, bu durum değişmemektedir. Pozitif yük cam çubuğun ipeğe sürüldükten sonra solunda kalan yük olarak tanımlanabilir.
18. yüzyılın elektrik konusunda uzman kişilerin en önemlilerinden biri elektriğin tek sıvı teorisini savunan Benjamin Franklin’dir. Elektriğin bütün maddelerin içinde bulunan, görünmeyen bir sıvı olduğunu hayal etmiş; Leyden kavanozunda biriken yükü tutan şeyin cam olduğuna inanmıştır. Yalıtkan yüzeylerin birbirine sürtülmesiyle bu sıvının yer değiştirdiğini ve bu sıvı akışının elektrik akımı oluşturduğunu varsaymıştır. Ayrıca, çok az sıvı içeren maddenin negatif, çok fazla sıvı içeren maddenin ise pozitif olarak yüklenmiş olduğunu söylemiştir. Belirtilmeyen bir sebepten ötürü, pozitif yükü cam elektriği, negatif yükü de reçine elektriği ile açıklamıştır. O sıralarda, William Watson da aynı tanımlamalarda bulunmuştur.
Statik Elektrik ve Elektrik Akımı
Statik elektrik ve elektrik akımı iki ayrı olaydır, ikisi de elektrik yükü içerir ve aynı maddede aynı zamanlarda gerçekleşebilirler. Statik elektrik, bir maddenin elektrik yüküyle ilişkilendirilir ve denk olmayan iki madde bir araya geldiğinde oluşan elektrostatik deşarjla bağlantılıdır. Bir elektrostatik deşarj her iki maddenin de yüklerinde değişim meydana getirir. Elektrik akımı ise elektrik yükünün bir madde içinden herhangi bir yük kaybı ya da kazanımına neden olmadan geçmesi demektir.
Sürtünme ile Elektriklenme
Herhangi bir elektriksel özellik içermeyen bir parça camı ve bir parça reçineyi birbirine sürtüp, sürtünen bölgeleri etkileşim içinde bırakalım. Hala hiçbir elektriksel özellik göstermeyeceklerdir. Bu kez iki maddeyi ayıralım. Ayırdığımızda, birbirlerini çekeceklerdir.
Diğer bir cam parçası yine diğer bir reçineye sürtüldüğünde ve birbirlerinden ayırıp, daha önceki ayrılmış maddelerin yakınlarına konduğunda, bunlar gözlemlenebilir: 1.İki cam parçası birbirlerini itebilir. 2.Her bir cam parçası, her bir reçineyi çekebilir. 3.İki reçine parçası birbirini itebilir.
Bu itme ve çekme olayları elektriksel olaylar olarak adlandırılır ve bu olaylarda yer alan maddeler “elektriklenmiş” ya da “elektrikle yüklenmiş” şeklinde isimlendirilir.
Maddeler, sürtünmenin yanı sıra başka şekillerde de elektriklenebilirler. İki cam parçasının elektriksel özellikleri birbirine benzerdir fakat reçinelerinkinden farklıdır: Cam, reçinenin ittiklerini çekerken, reçinenin çektiklerini iter.
Herhangi bir şekilde elektriklenmiş bir madde cam gibi davranırsa, yani camı iter ve reçineyi çekerse, maddenin “camsı” bir yükle yüklendiği ve camı çeker ve reçineyi iterse de “reçinemsi” bir yükle yüklendiği söylenebilir. Tüm elektriklenmiş maddeler camsı ya da reçinemsi bir şekilde elektriklenmiştir.
Bilimsel bir komite, camsı elektriklenmenin pozitif, reçinemsi elektriklenmenin negatif olduğunu belirtmiştir. Bu iki tür elektriklenmenin tamamen zıt özelliklere sahip olması, onları zıt kutuplarla ilişkilendirmenin doğru olduğunu kanıtlamaktadır. Ancak pozitif kutbun negatife oranla tatbiki gelişigüzel uyuşma olarak düşünülmelidir, tıpkı matematiksel grafikteki uyuşmada sağ ele olan pozitif uzaklığının hesaba katıldığı gibi.
Çekme ya da itme, hiçbir güç elektriklenen ve elektriklenmeyen maddeler arasında gözlemlenemez.
Aslında, bütün maddeler elektriklenir, ancak bu olay yakın çevresindeki benzer yüklü maddelerle gerçekleşmeyebilir. Bir madde ya elektriklenir ya da yakınındaki maddelerde yükler eşitlenene kadar eşit yahut zıt yük yaratır. Çekme etkisi yüksek voltajlı durumlarda gözlemlenebilir, düşük voltajlı olayların etkileri zayıftır ve bu yüzden daha az belirgindir. Çekme ve itme kuvvetleri Coulomb’un kurallarında kodlanmıştır (çekme, uzaklığın tam ortasında azalır, ki bu yerçekimi alanın ivmesinin bir sonucudur ve bu da yerçekiminin ölçek olarak zayıf yüklerin arasındaki elektriksel olay olduğunu ortaya koyar.). Dahası için: Casimir kuvveti.
Franklin/Watson modelinin temelinde doğru olduğu gerçeği bilinmemektedir. Bu modelde, sadece tek tür bir elektrik yükü vardır ve yükün ölçümünü yapabilmek için tek bir değişken gerekmektedir. Diğer yandan, sadece yükü bilmek de durumun tanımlanması için yeterli değildir. Madde, farklı yüklere sahip parçacıklardan oluşur ve bu parçacıklar yalnızca yük değil, başka özelliklere de sahiptir.
En yaygın yük taşıyıcısı pozitif yüklü protonlar ve negatif yüklü elektronlardır. Bu yüklü parçacıkların herhangi birinin hareketi elektrik akımı oluşturur. Birçok durumda, klasik elektrik akımının pozitif yük tarafından elektrik akımına doğru taşındığı ya da negatif yük tarafından zıt yöne doğru ilerletildiği hesaba katılmaksızın klasik elektrik akımından bahsetmek mümkündür. Bu makroskopik bakış açısı elektromanyetik kavramları ve hesaplamaları kolaylaştıran bir yaklaşımdır.
Zıt noktada, mikroskobik durumlara bakıldığında, elektrik akımı taşımanın elektron akımı dahi birçok yolu olduğu görülür. Elektron akımı delikleri pozitif parçacıklar gibi davranır ve negatif ve pozitif parçacıklar (iyonlar ya da diğer yüklü parçacıklar) elektroliz çözeltisi ya da plazma içinden zıt yöne doğru akarlar.
Şundan kaçınmalı ki, metalik kabloların yaygın ve önemli bir durumunda, klasik elektrik akımının yönü normal yük taşıyıcılarının sürüklenme hızının tersi yöndedir, örneğin elektronlar. Bu, başlangıç seviyesindekilerde kafa karışıklığı çıkaran bir kaynaktır.
Özellikler
| Parçacık Fiziğinden Bazı Seçmeler |
Seçilmiş kuantum numaraları
İlgili kuantum numaraları
Kombinasyonlar
|
Makalelerde elektromanyetizma hakkında bahsedilen özelliklerin yanı sıra, yük bir göreli değişmezdir. Yani, Q yüküne sahip herhangi bir parçacık, ne kadar hızlı giderse gitsin, yükü daima Q olur. Bu özellik deneysel bir biçimde kanıtlanmıştır: Bir helyum çekirdeğinin yükü (bir çekirdekte birbirine bağlı ve yüksek hızda etrafta hareket eden iki proton ve iki nötron) iki döteryum çekirdeğini (birbirine bağlı ve eğer helyum çekirdeğinde olsa daha yavaş hareket edecek bir proton ve bir nötron) yüküyle aynıdır. []
Elektrik Yükünün Korunması
Yalıtılmış sistemin toplam elektrik yükü sistemin kendi içinde olan değişimlere bakmaksızın sabit kalır. Bu kural fizikte bilinen bütün süreçlerin esasında vardır ve dalga fonksiyonunun yerelleştirilmiş bakışım kuramından ortaya çıkmıştır. Yük korunumu yük-akım süreklilik denkleminin bir sonucudur. Daha genel manada, birleşme miktarı V içindeki yük yoğunluğunun ρ net yükü, akım yoğunluğundaki J bütün alanın kapalı alanı boyunca olan yüküne eşittir S = ∂V. Ki bu yük de nihayetinde net akıma eşittir.
Elektrik korunumu, süreklilik denkleminde açıklandığı gibi, şu sonucu verir:
ve 
zamanları arasındaki yük transferi iki tarafı da etkileşime sokarak elde edilir:
Kapalı yüzey boyunca olan net dış akım I ın oluştuğu yerdir ve Q yüzey tarafından belirtilen yerin miktarından elde edilen elektrik yüküdür.
Kaynakça
- ^ "Two Kinds of Electrical Fluid: Vitreous and Resinous – 1733". 4 Haziran 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Haziran 2014.
- ^ Electromagnetic Fields (2nd Edition), Roald K. Wangsness, Wiley, 1986. (intermediate level textbook)
- ^ James Clerk Maxwell A Treatise on Electricity and Magnetism, pp. 32-33, Dover Publications Inc., 1954 ASIN: B000HFDK0K, 3rd ed. of 1891
Dış bağlantılar
- Easy-to-understand page on electrostatic charge.
- History of the electrical units. 12 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Elektrik yuku veya elektriksel yuk bir maddenin elektrik yuklu diger bir maddeyle yakinlastigi zaman meydana gelen kuvvetten etkilenmesine sebep olan fiziksel ozelliktir Pozitif ve Negatif olmak uzere iki tur elektriksel yuk vardir Pozitif yuklu maddeler diger pozitif yuklu maddeler tarafindan itilirken negatif yuklu olanlar tarafindan cekilir negatif yuklu maddeler de negatif yukluler tarafindan itilir ve pozitif olanlar tarafindan cekilir Bir cisimde negatif yukler pozitif yuklere dominantsa negatif yukludur tersi durumdaysa pozitif yukludur dominantlik soz konusu degilse yuksuzdur Uluslararasi Birim Sistemi SI elektrik yukunu coulomb C olarak adlandirirken elektrik muhendisliginde amper saat Ah olarak ve kimyada da elemanter yuk e olarak adlandirmak mumkundur Q sembolu genellikle yuku ifade etmek icin kullanilir Yuklu cisimlerin birbirleriyle nasil iletisimde olduklarini anlatan calisma klasik elektromanyetizmadir ve kuantum mekaniginin goz ardi edilebildigi olcude dogrudur Negatif ve pozitif yuklu noktalarin elektrik alani Elektriksel yuk elektromanyetik iliskilerini duzenleyen bazi atomalti parcaciklarin temel korunan ozelligidir Elektrik yuklu maddeler hem elektromanyetik alanlardan etkilenirler hem de elektromanyetik alan yaratirlar Hareket eden bir yuk ve elektromanyetik alan arasindaki iliski elektromanyetik kuvvetin kaynagidir ve bu guc 4 temel kuvvetten biridir Bir digeri manyetik alan 20 yuzyilda yapilan deneyler elektriksel yukun nicelendirildigini gostermistir bu temel yuk diye adlandirilan her bir kucuk parcanin coklu katsayilarina ulasmaktir Temel yuk e yaklasik olarak 1 602 10 19 coulomb a esittir kuark diye adlandirilmis tam katsayisi e 3 ile yuklenen parcaciklar haric Proton e yukune sahiptir elektronlar ise e yukune sahiptir Yuklu parcaciklarla yapilan calismalar ve onlarin fotonlar tarafindan duzenlenen iliskileri kuantum elektrodinamigidir Genel bakisAlan cizgilerini ve negatif yuklu bir parcacigin elektronlar etrafindaki es potansiyelini gosteren bir diagram Elektrik olarak notr olan bir atomda elektronlarin sayisi protonlarin pozitif yuklu sayisina esittir bu da sonucta net sifir yuke sahip olmak demektir Yuk bir maddenin diger maddeyle elektrostatik itme ya da cekme meydana gelmesi durumunda ortaya cikan temel ozelliktir Elektriksel yuk bircok atomalti parcaciginin karakteristik bir ozelligidir Serbest parcaciklarin yukleri temel yuklerin e tam katlaridir ve daha once de soylendigi gibi elektriksel yuk nicelendirimistir Michael Faraday yaptigi elektroliz deneyleriyle elektriksel yukun kesin oldugunu gosteren ilk kisidir Robert Millikan in yag damlasi deneyi bu gercegi direkt olarak gostermis ve temel yuku olcmustur Sonuclara gore elektronun yuku 1 protonun ise 1 dir Ayni yuke sahip parcaciklar birbirini iterken zit yuke sahipler birbirini ceker Coulomb un kurali iki parcacik arasinda elektrostatik kuvvetin parcalarin sahip oldugu kuvvet ve aralarindaki uzakligin karesiyle ters orantili oldugunu gostermistir Karsit parcacigin yuku benzer parcaciginkine esit ama karsi isarettedir Kuarklar 1 3 ya da 2 3 gibi kismi bir yuke sahipken serbest kuarklarin yuku simdiye dek gozlemlenememistir bu teorik gercegin sebebi asimptotik serbestliktir Makroskobik bir nesnenin yuku nesneyi meydana getiren parcaciklarin elektriksel yukunun toplamidir Bu yuk genellikle azdir cunku madde atomlardan meydana gelir ve atomlar genelde esit miktarda proton ve elektronlara sahiptir bu durumda da yukleri sifirlanir ve atomu notr hale gelir Iyon bir ya da birkac elektron kaybedip tek bir pozitif yuk katyon almis veya bir ya da birkac elektron kazanip tek bir negatif yuk anyon almis bir atomdur atom grubudur Bir atomlu iyonlar tek atomlardan olusurken cok atomlu iyonlar bir ya da birkac atomun birbirine baglanmasi ile olusur Her iki durumda da iyonun pozitif veya negatif bir yuk kazanci soz konusudur Pozitif elektrik yukuyle tetiklenen bir elektrik alani soldaki ve negatif elektrik yukuyle tetiklenen bir alan sagdaki Makroskobik nesnelerin olusum surecinde genellikle atom bilesenleri ve iyonlar oyle bir bicimde birlesir ki elektrik olarak notr atomlara bagimli notr iyonik bilesimler olustururlar Bu yuzden makroskobik nesneler genel olarak notr olmaya meyillidirler ancak nadiren tam olarak notr olabilirler Makroskobik nesnelerin materyaller tarafindan dagitilan siki sikiya yerine bagli nesneye tam negatif ya da pozitif yuk veren iyonlar icerdigi zamanlar vardir Bunun yani sira makroskobik nesneler iletken elementlerden olusur hemen hemen elektronlari kolaylikla elemente bagli olarak alip verebilirler ve belirsiz bir sekilde tam negatif ya da pozitif yuk olustururlar Tam elektrik yuklu bir nesne sifirdan farkli ve hareketsizse bu olay statik elektrik olarak bilinir Bu durum amber ve kurk ya da cam ve ipek gibi iki farkli nesneyi birbirine surterek kolaylikla olusturulabilir Boylelikle iletken olmayan nesneler negatif ya da pozitif olarak onemli olcude yuklenebilirler Bir nesneden alinan yuk ayni boyutta karsit bir yuku arkasinda birakarak diger nesneye tasinir Yuk korunumu kanunu daima uygulanabilir bir nesneye negatif bir yuk ayni boyutta pozitif bir yuk alarak verilir Bu tam tersi durumlar icin de gecerlidir Bir nesnenin net yuku sifir olsa da yuk duzensiz bir nesneden de dagitilabilir ornegin dis elektromanyetik alan veya polar bagli molekuller Bu gibi durumlarda nesne polarize edilmistir Kutuplasma yuzunden olusan yuk bagli yuk olarak bilinir nesnenin disarisindan kazanilan ya da kaybedilen elektronlar tarafindan olusturulan yuk ise serbest yuk olarak adlandirilir Iletken metallerdeki elektronlarin belirli bir yone dogru hareketi elektrik akimi olarak bilinir BirimlerUluslararasi Birimler Sistemi nin elektriksel yuk degeri coulomb dur bu deger de yaklasik 6 242 10 18 e ye esittir e proton yuku Bu yuzden bir elektronun yuku yaklasik olarak 1 602 10 19 C dir Coulomb bir saniyede bir amper tasiyan elektriksel iletkenin enine kesitinden gecen yukun degeri olarak tanimlanir Q sembolu genellikle elektrigin ya da yukun degerini belirtmek icin kullanilir Elektrik yukunun miktari bir elektrikolcer ile direkt olarak balistik galvanometre ile de dolayli yoldan olculebilir Yukun nicemlenmis karakterini bulduktan sonra George Stoney 1891 yilinda elektron biriminin elektriksel yukun temel birimi oldugunu one surmustur Bu iddia J J Thomson tarafindan 1897 yilinda yapilan parcacik kesfinden once meydana gelmistir Gunumuzde bu birim pek de kullanilmamakta bunu yerine elemanter yuk yukun temel birimi ya da en basit haliyle e gibi farkli ifadeler kullanilmaktadir Yukun miktari elemanter yuk e miktarinin kati olmalidir olcum yuksek bile ciksa yuk gercek miktarindaymis gibi davranir Bazi noktalarda ornegin kondansator ve kesirli kuantum Hall etkisindeki gibi yukun fraksiyonlarindan bahsetmek mumkundur TarihiCoulomb un Burulma Tartisi M O 600 lu yillarda Yunan filozof Thales in de soyledigi gibi kurk amber gibi bir maddeye surtulerek yuk ya da elektrik toplanabilir Yunanlar yuklu amber dugmelerin sac gibi hafif objeleri kendine cekebildigini yazmislardir Ayrica eger amberin yeterince surtulurse elektrik kivilcimi bile yayabilecegini not etmislerdir Bu ozellik surtunme ile elektriklenme etkisinden gelmektedir 1600 de Ingiliz bilim insani William Gilbert De Magnete adli eserinde bu konuya deginmis Yunanca amber Ingilizce de de sonlari elektrik elektriksel gibi terimlerin dogmasina yol acan Yeni Latince terim electrius hlektron elektron u para olarak bastirtmistir Otto von Guericke 1660 yilinda bunu takiben elektrostatik jeneratoru ureten ilk kisi olmustur Diger Avrupali onculerden Robert Boyle elektriksel cekim ve itimin bir vakum gibi davranabilecegini iddia etmis Stephen Gray 1729 yilinda maddeleri iletken ve yalitkan olarak siniflandirmis ve C F Du Fay 1733 de elektrigin birbirini yok eden iki varyasyona sahip oldugunu one surmus bu olayi da ikili sivi teorisi ile aciklamistir Du Fay in dedigine gore cam ipege surtuldugunde cam pozitif cam elektrigiyle yuklenir ve amber kurke surtuldugunde amber de recineli elektrikle dolar 1839 yilinda Michael Faraday statik elektrik akim elektrigi ve biyoelektrik arasindaki ayrimin yanlis oldugunu hepsinin tek tur bir elektrigin zit kutuplarda gosterdigi davranislarin sonucu oldugunu gostermistir Kutup ister pozitif ister negatif olsun bu durum degismemektedir Pozitif yuk cam cubugun ipege suruldukten sonra solunda kalan yuk olarak tanimlanabilir 18 yuzyilin elektrik konusunda uzman kisilerin en onemlilerinden biri elektrigin tek sivi teorisini savunan Benjamin Franklin dir Elektrigin butun maddelerin icinde bulunan gorunmeyen bir sivi oldugunu hayal etmis Leyden kavanozunda biriken yuku tutan seyin cam olduguna inanmistir Yalitkan yuzeylerin birbirine surtulmesiyle bu sivinin yer degistirdigini ve bu sivi akisinin elektrik akimi olusturdugunu varsaymistir Ayrica cok az sivi iceren maddenin negatif cok fazla sivi iceren maddenin ise pozitif olarak yuklenmis oldugunu soylemistir Belirtilmeyen bir sebepten oturu pozitif yuku cam elektrigi negatif yuku de recine elektrigi ile aciklamistir O siralarda William Watson da ayni tanimlamalarda bulunmustur Statik Elektrik ve Elektrik AkimiStatik elektrik ve elektrik akimi iki ayri olaydir ikisi de elektrik yuku icerir ve ayni maddede ayni zamanlarda gerceklesebilirler Statik elektrik bir maddenin elektrik yukuyle iliskilendirilir ve denk olmayan iki madde bir araya geldiginde olusan elektrostatik desarjla baglantilidir Bir elektrostatik desarj her iki maddenin de yuklerinde degisim meydana getirir Elektrik akimi ise elektrik yukunun bir madde icinden herhangi bir yuk kaybi ya da kazanimina neden olmadan gecmesi demektir Surtunme ile Elektriklenme Herhangi bir elektriksel ozellik icermeyen bir parca cami ve bir parca recineyi birbirine surtup surtunen bolgeleri etkilesim icinde birakalim Hala hicbir elektriksel ozellik gostermeyeceklerdir Bu kez iki maddeyi ayiralim Ayirdigimizda birbirlerini cekeceklerdir Diger bir cam parcasi yine diger bir recineye surtuldugunde ve birbirlerinden ayirip daha onceki ayrilmis maddelerin yakinlarina kondugunda bunlar gozlemlenebilir 1 Iki cam parcasi birbirlerini itebilir 2 Her bir cam parcasi her bir recineyi cekebilir 3 Iki recine parcasi birbirini itebilir Bu itme ve cekme olaylari elektriksel olaylar olarak adlandirilir ve bu olaylarda yer alan maddeler elektriklenmis ya da elektrikle yuklenmis seklinde isimlendirilir Maddeler surtunmenin yani sira baska sekillerde de elektriklenebilirler Iki cam parcasinin elektriksel ozellikleri birbirine benzerdir fakat recinelerinkinden farklidir Cam recinenin ittiklerini cekerken recinenin cektiklerini iter Herhangi bir sekilde elektriklenmis bir madde cam gibi davranirsa yani cami iter ve recineyi cekerse maddenin camsi bir yukle yuklendigi ve cami ceker ve recineyi iterse de recinemsi bir yukle yuklendigi soylenebilir Tum elektriklenmis maddeler camsi ya da recinemsi bir sekilde elektriklenmistir Bilimsel bir komite camsi elektriklenmenin pozitif recinemsi elektriklenmenin negatif oldugunu belirtmistir Bu iki tur elektriklenmenin tamamen zit ozelliklere sahip olmasi onlari zit kutuplarla iliskilendirmenin dogru oldugunu kanitlamaktadir Ancak pozitif kutbun negatife oranla tatbiki gelisiguzel uyusma olarak dusunulmelidir tipki matematiksel grafikteki uyusmada sag ele olan pozitif uzakliginin hesaba katildigi gibi Cekme ya da itme hicbir guc elektriklenen ve elektriklenmeyen maddeler arasinda gozlemlenemez Aslinda butun maddeler elektriklenir ancak bu olay yakin cevresindeki benzer yuklu maddelerle gerceklesmeyebilir Bir madde ya elektriklenir ya da yakinindaki maddelerde yukler esitlenene kadar esit yahut zit yuk yaratir Cekme etkisi yuksek voltajli durumlarda gozlemlenebilir dusuk voltajli olaylarin etkileri zayiftir ve bu yuzden daha az belirgindir Cekme ve itme kuvvetleri Coulomb un kurallarinda kodlanmistir cekme uzakligin tam ortasinda azalir ki bu yercekimi alanin ivmesinin bir sonucudur ve bu da yercekiminin olcek olarak zayif yuklerin arasindaki elektriksel olay oldugunu ortaya koyar Dahasi icin Casimir kuvveti Franklin Watson modelinin temelinde dogru oldugu gercegi bilinmemektedir Bu modelde sadece tek tur bir elektrik yuku vardir ve yukun olcumunu yapabilmek icin tek bir degisken gerekmektedir Diger yandan sadece yuku bilmek de durumun tanimlanmasi icin yeterli degildir Madde farkli yuklere sahip parcaciklardan olusur ve bu parcaciklar yalnizca yuk degil baska ozelliklere de sahiptir En yaygin yuk tasiyicisi pozitif yuklu protonlar ve negatif yuklu elektronlardir Bu yuklu parcaciklarin herhangi birinin hareketi elektrik akimi olusturur Bircok durumda klasik elektrik akiminin pozitif yuk tarafindan elektrik akimina dogru tasindigi ya da negatif yuk tarafindan zit yone dogru ilerletildigi hesaba katilmaksizin klasik elektrik akimindan bahsetmek mumkundur Bu makroskopik bakis acisi elektromanyetik kavramlari ve hesaplamalari kolaylastiran bir yaklasimdir Zit noktada mikroskobik durumlara bakildiginda elektrik akimi tasimanin elektron akimi dahi bircok yolu oldugu gorulur Elektron akimi delikleri pozitif parcaciklar gibi davranir ve negatif ve pozitif parcaciklar iyonlar ya da diger yuklu parcaciklar elektroliz cozeltisi ya da plazma icinden zit yone dogru akarlar Sundan kacinmali ki metalik kablolarin yaygin ve onemli bir durumunda klasik elektrik akiminin yonu normal yuk tasiyicilarinin suruklenme hizinin tersi yondedir ornegin elektronlar Bu baslangic seviyesindekilerde kafa karisikligi cikaran bir kaynaktir OzelliklerParcacik Fiziginden Bazi SecmelerSecilmis kuantum numaralari Izospin I or I3 Kuantum sayisi C S Ustluk T Altlik B Ilgili kuantum numaralari Baryon sayisi B L Zayif izospin T or T3 Elektriksel yuk Q X Kombinasyonlar Y Y B S C B T Y 2 Q I3 Zayif hiperyuk YWYW 2 Q T3 X 2YW 5 Secilmis KombinlerBu kutu degistir Makalelerde elektromanyetizma hakkinda bahsedilen ozelliklerin yani sira yuk bir goreli degismezdir Yani Q yukune sahip herhangi bir parcacik ne kadar hizli giderse gitsin yuku daima Q olur Bu ozellik deneysel bir bicimde kanitlanmistir Bir helyum cekirdeginin yuku bir cekirdekte birbirine bagli ve yuksek hizda etrafta hareket eden iki proton ve iki notron iki doteryum cekirdegini birbirine bagli ve eger helyum cekirdeginde olsa daha yavas hareket edecek bir proton ve bir notron yukuyle aynidir kaynak belirtilmeli Elektrik Yukunun KorunmasiYalitilmis sistemin toplam elektrik yuku sistemin kendi icinde olan degisimlere bakmaksizin sabit kalir Bu kural fizikte bilinen butun sureclerin esasinda vardir ve dalga fonksiyonunun yerellestirilmis bakisim kuramindan ortaya cikmistir Yuk korunumu yuk akim sureklilik denkleminin bir sonucudur Daha genel manada birlesme miktari V icindeki yuk yogunlugunun r net yuku akim yogunlugundaki J butun alanin kapali alani boyunca olan yukune esittir S V Ki bu yuk de nihayetinde net akima esittir Elektrik korunumu sureklilik denkleminde aciklandigi gibi su sonucu verir I dQdt displaystyle I frac dQ dt ti displaystyle t i ve tf displaystyle t f zamanlari arasindaki yuk transferi iki tarafi da etkilesime sokarak elde edilir Q titfIdt displaystyle Q int t mathrm i t mathrm f I mathrm d t Kapali yuzey boyunca olan net dis akim I in olustugu yerdir ve Q yuzey tarafindan belirtilen yerin miktarindan elde edilen elektrik yukudur Kaynakca Two Kinds of Electrical Fluid Vitreous and Resinous 1733 4 Haziran 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Haziran 2014 Electromagnetic Fields 2nd Edition Roald K Wangsness Wiley 1986 ISBN 0 471 81186 6 intermediate level textbook James Clerk Maxwell A Treatise on Electricity and Magnetism pp 32 33 Dover Publications Inc 1954 ASIN B000HFDK0K 3rd ed of 1891Dis baglantilarEasy to understand page on electrostatic charge History of the electrical units 12 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde