Azərbaycanca AzərbaycancaБеларускі БеларускіDansk DanskDeutsch DeutschEspañola EspañolaFrançais FrançaisIndonesia IndonesiaItaliana Italiana日本語 日本語Қазақ ҚазақLietuvos LietuvosNederlands NederlandsPortuguês PortuguêsРусский Русскийසිංහල සිංහලแบบไทย แบบไทยTürkçe TürkçeУкраїнська Українська中國人 中國人United State United StateAfrikaans Afrikaans
Destek
www.wikipedia.tr-tr.nina.az
  • Vikipedi

Kuark bir tür temel parçacık ve maddenin temel bileşenlerinden biridir Kuarklar bir araya gelerek hadronlar olarak b

Kuarklar

Kuarklar
www.wikipedia.tr-tr.nina.azhttps://www.wikipedia.tr-tr.nina.az

Kuark, bir tür temel parçacık ve maddenin temel bileşenlerinden biridir. Kuarklar, bir araya gelerek hadronlar olarak bilinen (bileşik parçacıkları) oluşturur. Bunların en kararlıları, atom çekirdeğinin bileşenleri proton ve nötrondur. Renk hapsi olarak bilinen olgudan ötürü kuarklar asla yalnız bir şekilde bulunmaz, yalnızca baryonlar ve mezonlar gibi hadronlar dahilinde bulunabilir. Bu sebeple kuarklar hakkında bilinenlerin çoğu hadronların gözlenmesi sonucunda elde edilmiştir.

Kuark
image
İki yukarı kuark ve bir aşağı kuark ile bunları birbirine bağlayan kuvvetleri oluşturan gluonlardan meydana gelen bir proton. Kuarkların renk yükleri rastgele seçilmiştir; ancak bu renklerin tamamının bulunması zorunludur.
(Bileşim)Temel parçacık
İstatistikFermiyonik
Nesil1., 2., 3.
Etkileşim(ler)Elektromanyetizma, kütleçekim, güçlü, zayıf
Sembol
q
AntiparçacıkAntikuark (
q
)
Teorileştirme
  • Murray Gell-Mann (1964)
  • George Zweig (1964)
KeşifSLAC Ulusal Hızlandırıcı Laboratuvarı (c. 1968)
Türler6 (yukarı, aşağı, garip, tılsım, üst ve alt)
Elektrik yükü+2⁄3 e, -1⁄3 e
Renk yüküEvet
Spin1⁄2
Baryon sayısı1⁄3

Kuarklar; elektrik yükü, renk yükü, spin ve kütle gibi çeşitli yapısal özelliklere sahiptir. Kuarklar, parçacık fiziğinin Standart Model'inde dört temel kuvvetin (elektromanyetizma, kütleçekim, güçlü etkileşim ve zayıf etkileşim) tümüyle de etkileşen, aynı zamanda elektrik yükü temel yükün tam sayı katı olmayan tek temel parçacık ailesidir.

Yukarı, aşağı, tılsım, garip, üst ve alt olmak üzere çeşni olarak bilinen altı tip kuark bulunur. Yukarı ve aşağı kuark, bütün kuarklar içinde en düşük kütleli olanlardır. Daha ağır kuarklar parçacık bozunması yoluyla aşağı ve yukarı kuarka dönüşür, yani yüksek kütle durumundan daha düşük kütle durumuna dönüşüm yaşanır. Bu sebeple yukarı ve aşağı kuarklar evrende en yaygın olarak bulunanlardır. Bununla birlikte tılsım, garip, üst ve alt kuarklar sadece yüksek enerjili çarpışmalarda (kozmik ışınlar ve parçacık hızlandırıcılarda) oluşabilir. Her kuark çeşnisi için ona karşılık gelen bir tane de antiparçacık bulunur. Antikuark denilen bu parçacık, bazı özelliklerinin aynı büyüklükte fakat ters işaretli olması ile kuarktan ayrılır.

Kuark modeli, 1964'te Murray Gell-Mann ve George Zweig tarafından birbirlerinden bağımsız olarak ortaya atıldı. Kuarklar, hadronlar için oluşturulan bir düzenleme şemasının parçaları olarak tanımlandı. Stanford Doğrusal Hızlandırıcı Merkezinde (günümüzdeki adıyla SLAC Ulusal Hızlandırıcı Laboratuvarı) 1968 yılında yapılan ve sonuçları 1969'da yayımlanan derin inelastik saçılma deneyleriyle birlikte kuarkların varlığı fiziksel olarak kanıtlandı. Zaman içinde altı çeşninin tamamı, gerçekleştirilen hızlandırıcı deneyleriyle ispat edildi. Keşfedilen son kuark olan üst kuarkın keşfi ise 1995'te, Fermilab'da gerçekleşti.

Sınıflandırma

image
Standart Model'deki parçacıkların altısı kuarktır (mor ile gösterilir). İlk üç sütunun her biri maddenin bir neslini oluşturur.

Standart Model, günümüz itibarıyla bilinen tüm temel parçacıkları açıklayan bir teoridir. Bu model kuarkların (q); yukarı (u), aşağı (d), tılsım (c), garip (s), üst (t) ve alt (b) olmak üzere altı çeşnisini de kapsar. Kuarkların antiparçacıklarına antikuark denir ve karşılık gelen kuarkın sembolünün üzerine çizgi eklenerek gösterilir (örneğin yukarı kuark için anti kuark u ile gösterilir). Antimaddelerin genelinde olduğu gibi, antikuarklar da kendi kuarkı ile aynı kütleye, ortalama ömre ve spine sahip olsa da elektrik yükü ve diğer yükleri ters işaretlidir.

Kuarklar, spin 1⁄2 parçacıklarıdır ve bu da onların spin-istatistik teoremine göre fermiyon olarak tanımlanmasına yol açar. Dolayısıyla aynı iki fermiyonun aynı anda aynı kuantum durumunda bulunamayacağını söyleyen Pauli dışarlama ilkesine tabiidirler. Bu aynı kuantum durumunda çoklu sayılarda bulunabilen bozonların (tam sayı spinli parçacıklar) tersidir.Leptonlardan farklı olarak kuarklar, güçlü etkileşime girmelerini sağlayan renk yüküne sahiptirler. Farklı kuarklar arasındaki etkileşim, hadronlar olarak bilinen bileşke parçacıkların oluşmasını sağlar.

Hadronların kuantum sayılarını belirleyen kuarklara değerlik kuark denir. Bununla birlikte hadronlar, kuantum sayısına etki etmeyen sonsuz sayıda sanal (veya deniz) kuark, antikuark ve gluon barındırabilir. Üç değerlik kuarklı baryonlar ve bir değerlik kuark ile bir antikuarklı mezonlar olmak üzere iki farklı hadron ailesi vardır. En yaygın görülen baryonlar, atom çekirdeğini oluşturan proton ve nötrondur. Hadronların büyük bir bölümü bilinirken (baryonlar listesi ile mezonlar listesi maddelerine bakınız) bunların çoğu kuark bileşenleri ve yapıtaşını oluşturan kuarkların kazandırdığı özelliklerle ayırt edilirler. Varlıkları, kuark modelinin oluşturulmasından beri tahmin edilen daha fazla değerlik kuarka sahip egzotik hadronlar olan pentakuarklar (
q

q

q

q

q
) 2015 yılında LHCb deneyi sırasında keşfedilirkentetrakuarkların (
q

q

q

q
) varlığı henüz ispatlanamamıştır.

Temel fermiyonlar, her biri ikişer lepton ve kuarkı kapsayan üç nesilden oluşur. Birinci nesilde yukarı ve aşağı kuark, ikinci nesilde tılsım ve garip kuark, üçüncü nesilde üst ve alt kuark yer alır. Kuarkların ve diğer temel fermiyonların dördüncü nesli ile ilgili araştırmaların tamamı başarısızlıkla sonuçlanmış ve üç nesilden fazlası olmadığına dair doğrudan olmayan kanıtlar mevcuttur. Daha yüksek nesillerde yer alan parçacıkların genellikle daha büyük kütleye ve daha az kararlılığa sahip olmaları, zayıf etkileşimler vasıtasıyla bozunarak daha küçük nesilli parçacıklara dönüşmesine yol açar. Sadece birinci nesildeki (yukarı ve aşağı) kuarklar doğada yaygın olarak bulunur. Daha ağır kuarklar sadece yüksek enerjili çarpışmalarda (kozmik ışınları içerenler gibi) yaratılabilir ve hemen ardından bozunur. Ancak bu parçacıkların, evrenin daha sıcak ve yoğun fazda olduğu Büyük Patlama'dan sonraki bir saniyenin ilk kesirlerin de bulundukları düşünülür (kuark dönemi). Ağır kuarklar üzerine çalışmalar, parçacık hızlandırıcılar gibi yapay olarak yaratılmış koşullarda yürütülür.

Elektrik yükü, kütle, renk yükü ve çeşniye sahip olan kuarklar çağdaş fiziğin dört temel kuvveti olan elektromanyetizma, kütleçekim, zayıf etkileşim ve güçlü etkileşimin tamamıyla etkileştiği bilinen tek parçacık ailesidir. Ancak kütleçekim, görece daha büyük enerji (Planck enerjisi) veya daha uzun mesafe (Planck uzunluğu) görülen durumların dışında atomik skalada etkisizdir. Geçerli bir kuantum kütleçekimi teorisi var olmadığından, kütleçekim Standart Model ile açıklanamaz.

Geçmişi

image
 
image
1964 yılında Kuark modelini öneren Murray Gell-Mann (üstte) ile George Zweig (altta)

Kuark modeli 1964'te, Murray Gell-Mann ve George Zweig tarafından, birbirlerinden bağımsız olarak ortaya atıldı. Öneri, Gell-Mann'ın 1961'de hazırladığı sekiz katlı yol ya da daha teknik bir ifadeyle SU(3) çeşni simetrisi olarak bilinen bir parçacık sınıflandırma sistemi formülasyonundan sonra geldi.Yuval Ne'eman da aynı yıl, bağımsız bir şekilde sekiz katlı yola benzer bir şema geliştirdi.

Kuark teorisi ortaya çıktığında, diğer parçacıklarla birlikte çok sayıda hadron da "particle zoo" dahilindeydi. Gell-Mann ve Zweig hadronların temel parçacık olmadıklarını, onun yerine kuarklar ve antikuarklardan oluşan (bileşik parçacıklar) olduklarını ortaya attılar. Modelleri; spin ve elektrik yüklerini tanımladıkları yukarı, aşağı ve garip kuark olmak üzere üç çeşniyi kapsıyordu. Önermeye fizik camiasından gelen ilk tepkiler karışıktı. Kuarkların fiziksel bir varlık mı yoksa o zaman için tam olarak anlaşılmayan bazı kavramların açıklanabilmesi için kullanılan bir soyutlama mı olduğu konusunda bir fikir ayrılığı vardı.

Bir yıl geçmeden Gell-Mann-Zweig modeli için birtakım genişlemeler önerildi. Sheldon Glashow ve James Bjorken, "tılsım" adını verdikleri kuarkların dördüncü çeşnisinin varlığını tahmin ettiler. Bu ekleme; yeni çeşninin zayıf etkileşimin (bu mekanizma kuarkların bozunmasına izin verir) daha iyi açıklanabilmesine olanak sağladığından, bilinen kuark sayısı ile bilinen lepton sayısını eşitlediğinden ve bilinen mezonların kütlelerinin doğru bir şekilde yeniden belirlenmesini sağlayan bir kütle formülü belirttiğinden dolayı önerilmişti.

Stanford Doğrusal Hızlandırıcı Merkezinde (SLAC) 1968 yılında yapılan ve sonuçları 1969'da yayımlanan derin inelastik saçılma deneyleri, protonun daha küçük, nokta benzeri parçacıklardan oluştuğunu ve böylece bir temel parçacık olmadığını gösterdi. O dönemde fizikçiler bu nesneleri kuarklar ile ilişkilendirmek konusunda tereddütlü olduklarından parçacıklar, Richard Feynman'ın türettiği "parton" olarak adlandırdı. Bu deneyler sırasında gözlemlenen cisimler, diğer çeşnilerin de keşfedilmesiyle daha sonra yukarı ve aşağı kuark olarak tanımlanacaktı. Buna rağmen parton, hadronların bileşenlerini (kuarklar, antikuarklar ve gluonlar) tanımlayan ortak bir terim olarak kullanımda kaldı.

Garip kuarkın varlığı SLAC'deki saçılma deneyleri ile dolaylı olarak doğrulandı. Bu, Gell-Mann ve Zweig'ın üç kuark modelinin gerekli bileşeni olmasının yanı sıra, 1947'de kozmik ışınlarda keşfedilen kaon (K) ve pion (π) hadronları için de açıklama getiriyordu. 1970'teki bir araştırmada Glashow, Yannis İliopulos ve Luciano Maiani; çeşni değiştiren nötr akımları açıklayan GIM mekanizmasını ortaya attı. Bu teorik model, henüz keşfedilmemiş tılsım kuarkın varlığına dair yeni kanıtlar oluşturuyordu. Var olması gerektiği düşünülen kuark çeşnisi sayısı 1973 yılında, Makoto Kobayashi ve Toshihide Maskawa başka bir kuark çifti olmasının, CP ihlalinin deneysel gözlemiyle açıklanabileceğini ifade etmesiyle altıya yükseldi.

Tılsım kuarklar Kasım 1974'te, Burton Richter önderliğindeki ekip tarafından SLAC'ta ve Samuel C. C. Ting önderliğindeki ekip tarafından Brookhaven Ulusal Laboratuvarı'nda gerçekleştirilen farklı ve bağımsız deneylerde ilk kez tespit edildi. Tılsım kuarklar; mezonlarda, tılsım antikuarklara bağlı bir şekilde gözlemlendi. Keşfedilen meon için Ting'in J, Richter'ın ise ψ (psi) sembolünü kullanması nedeniyle mezonun resmî adı (J/psi mezonu) oldu. Bu keşifle birlikte kuark modelinin geçerliliği kabul görüldü.

İlerleyen yıllarda, kuark modelinin altı kuarka genişletilmesi için bir takım öneriler getirildi. Bunlardan Haim Harari 1975'teki makalesinde, diğer kuarklar için "üst" ve "alt" terimlerini kullanan ilk kişi oldu. Alt kuark 1977'de, Leon Lederman'ın liderliğindeki bir ekip tarafından Fermilab'da gözlemlendi. Bu, üst kuarkın varlığına dair bir göstergeydi; zira üst kuarkın yokluğunda alt kuark eşsiz kalmış olacaktı. Üst kuarkın gözlemlenmesi 1995'te, Fermilab'daki CDF ve DØ takımları tarafından gerçekleştirilen deneylerde yaşandı. Bu kuarkın kütlesi, daha önce öngörülenden daha büyüktü.

Etimoloji

Gell-Mann quark (İngilizcede "kuark"ın karşılığı) kelimesini, martıların çıkardığı sesten türetmişti.James Joyce'un Finneganın Vahı (Finnegans Wake) adlı kitabındaki bir şiirde yer alan quark kelimesine rastlayana dek, kavram için kullanmayı düşündüğü bu sesin gerçekteki yazımı konusunda kararsız kalmıştı:

Sayın Numune Mark için üç kuark!
Havlaması pek dişli olmasa da
Ve tabii varı yoğu konuya dair değil.

— İngilizce: Three quarks for Muster Mark!
Sure he hasn't got much of a bark
And sure any he has it's all beside the mark.

Almanca kökenli olan kelime, bu dilde bir süt ürünü anlamına gelmesinin yanı sıra "saçmalık" anlamı da taşır.The Quark and the Jaguar adlı kitabında Gell-Mann, kuark adıyla ilgili daha ayrıntılı bilgi verir:

1963'te çekirdeği oluşturan temel bileşenlere "kuark" (quark) adını verdiğimde, elimde yazı yok sadece "kwork" gibi bir ses vardı. Sonra arada bir dikkatle okuduğum James Joyce'un Finnegans Wake kitabında, "Three quarks for Muster Mark" cümlesinde "quark" sözcüğüyle karşılaştım. "Quark" (anlamı, bir şey için martının ağlaması) "Mark" ve "bark" (havlama sesi) ile ve bunlara benzer sözcüklerle kafiyeli olduğundan, sözcüğü "kwork" şeklinde telaffuz edebilmek için bir bahane bulmalıydım. Ancak kitap Humphrey Chimpden Earwicker adlı bir politikacının rüyasını gösteriyordu. Metindeki sözcükler, Aynanın İçinden (Through the Looking-Glass) kitabındaki birleşik sözcükler gibi genel olarak aynı anda birkaç farklı sözcükten türetilmişti.

Zweig, teorileştirdiği parçacığın dört türü olduğunu düşündüğünden bu parçacık için ace (İngilizcede "as"ın karşılığı) ismini tercih etse de kuark modeli yaygın bir şekilde kabul görünce Gell-Mann'ın kullandığı terim kabul gördü.

Kuark çeşnilerinin isimleri ise farklı nedenlere bağlı olarak verildi. Yukarı ve aşağı kuarklar, taşıdıkları izospinin yukarı ve aşağı bileşenleri olduklarında dolayı bu isimleri aldılar. Garip kuarklar, kuark modeli ortaya çıkmadan yıllar önce kozmik ışınlarda keşfedilen garip parçacıkların bileşenleri olarak keşfedildiklerinde bu şekilde isimlendirildiler ve bu parçacıklar olağandışı uzun yaşam sürelerine sahip oldukları için "garip" olarak anılmaya başladılar. Bjorken ile birlikte tılsım kuark fikrini ortaya atan Glashow, "çalışmamıza charmed quark (İngilizcede "tılsım kuark"ın karşılığı) adını verdik çünkü onun çekirdek altı dünyaya taşıdığı simetriyle büyülenmiş ve sevinmiştik" dedi. Alt ve üst kuark isimleri Harari tarafından, "yukarı ve aşağı kuarkların mantıksal eşleri" oldukları için seçildi. Geçmişte üst ve alt kuarklar, sırasıyla "gerçeklik" ve "güzellik" isimleriyle de anıldı ancak bu isimler büyük ölçüde kullanımdan kalktı.

Yapısı

Elektrik yükü

Kuarklar kesirli elektrik yüküne sahiptir ve bu değer, çeşnisine bağlı olarak temel yükün (e) -1⁄3 ya da +2⁄3 katı olabilir. Yukarı tip kuark adı verilen yukarı, tılsım ve üst kuarkların elektrik yükü +2⁄3 iken; aşağı tip kuarklar olarak adlandırılan aşağı, garip ve alt kuarklar -1⁄3 elektrik yüküne sahiptir. Antikuarklar, eşlerinin tersi elektrik yüküne; yukarı tip antikuarklar -2⁄3 ve aşağı tip antikuarklar 1⁄3 elektrik yüküne sahiptir. Bir hadronun elektrik yükü, barındırdığı kuarkların elektrik yükleri toplamına eşit olduğundan bütün hadronlar tam sayı yüklere sahiptirler. Üç kuarkın (baryonlar), üç antikuarkın (antibaryonlar) ve bir kuark ve bir antikuarkın (mezonlar) kombinasyonu her zaman tam sayı değerini verir. Örneğin atom çekirdeğinin bileşenlerinden iki aşağı kuark ve bir yukarı kuarktan oluşan nötron 0, iki yukarı kuark ve bir aşağı kuarktan oluşan proton ise +1 elektrik yüküne sahiptir.

Spin

Spin büyüklüğü, (indirgenmiş Planck sabiti) ħ biriminden olan bir vektörle gösterilebilir. Kuarklar için herhangi bir eksen boyunca spin vektörü bileşeninin ölçümü yalnızca +ħ/2 ya da -ħ/2 değerlerini verebildiğinden kuarklar spin 1⁄2 parçacıklar olarak sınıflandırılır. Spinin verilen bir eksendeki -genel kabulle z eksenindeki- bileşeni, +1⁄2 değeri için yukarı ok ↑ işareti ile ve -1⁄2 değeri için aşağı ok işareti ile ifade edilir. Örneğin z ekseni boyunca spini +1⁄2 olan bir yukarı kuark u↑ ile ifade edilir.

Zayıf etkileşim

image
Zamanın yukarıya doğru olduğu beta bozunmasının Feynman diyagramı. CKM matrisi, bu ve diğer kuark bozunmalarının olasılığını kodlar.

Bir çeşninin kuarkı, başka bir çeşninin kuarkına sadece, parçacık fiziğindeki dört temel kuvvetten biri olan zayıf etkileşim ile dönüşebilir. W bozonu yayımı veya soğurulması yoluyla herhangi bir türden yukarı tip kuark (yukarı, tılsım ve üst kuarklar) herhangi bir türden aşağı tip kuarka (aşağı, garip ve alt kuarklar) dönüşebilir ya da bu dönüşümün tersi gerçekleşebilir. Bu çeşni dönüşüm mekanizması, bir nötronun (n), bir proton (p), bir elektron (e-) ve bir (elektron antinötrinosuna) (ve) ayrıldığı beta bozunması radyoaktif sürecine sebep olur (sağ kısımdaki diygram). Bu olay nötrondaki (udd) aşağı kuarklardan birinin sanal bir W- parçacığı yayarak bir yukarı kuarka dönüşmesi ile olur. Sonuçta nötron protona (uud) dönüşür. Sonrasında W- bozonu da bir elektron ve bir elektron antinötrinosuna dönüşür.

n → p + e + ve (Beta bozunması, hadron gösterimi)
udd → uud + e + ve (Beta bozunması, kuark gösterimi)

Beta bozunması ve onun tersi olan süreç olan ters beta bozunması, pozitron emisyon tomografisi (PET) gibi tıbbi uygulamalarda ve nötrino keşfi gibi yüksek enerji deneylerinde kullanılır.

image
Altı kuark arasındaki zayıf etkileşim . Çizgilerin "yoğunlukları", CKM matrisinin elemanları tarafından belirlenir.

Çeşni dönüşüm süreci bütün kuarklar için aynı iken her kuark kendi neslinden bir kuarka dönüşme eğilimindedir. Bütün çeşni dönüşümleri için göreli eğilimler Cabibbo-Kobayashi-Maskawa matrisi (CKM matrisi) olarak bilinen bir matematik tablosu ile tanımlanır. CKM matrisi elemanlarının yaklaşık değerleri şu şekildedir:

[|Vud||Vus||Vub||Vcd||Vcs||Vcb||Vtd||Vts||Vtb|]≈[0.9740.2260.0040.2260.9730.0410.0090.0410.999]{\displaystyle {\begin{bmatrix}|V_{\mathrm {ud} }|&|V_{\mathrm {us} }|&|V_{\mathrm {ub} }|\\|V_{\mathrm {cd} }|&|V_{\mathrm {cs} }|&|V_{\mathrm {cb} }|\\|V_{\mathrm {td} }|&|V_{\mathrm {ts} }|&|V_{\mathrm {tb} }|\end{bmatrix}}\approx {\begin{bmatrix}0.974&0.226&0.004\\0.226&0.973&0.041\\0.009&0.041&0.999\end{bmatrix}}}image

Buradaki Vij, i çeşnili kuarkın j çeşnili kuarka (veya tam tersi) dönüşümünün eğilimini gösterir.

Leptonlar (yukarıdaki beta bozunması diyagramındaki W bozonunun sağı tarafı) için de bunun eşdeğeri olan Pontecorvo-Maki-Nakagawa-Sakata matrisi (PMNS matrisi) bulunur. CMK ve PMNS matrisleri birlikte bütün çeşni dönüşümlerini tanımlar ancak ikisi arasındaki bağlantı henüz net değildir.

Güçlü etkileşim ve renk yükü

image
Bütün hadron türleri toplam 0 renk yüküne sahiptir

Kuantum renk dinamiğine göre kuarklar, renk yükü olarak adlandırılan bir özelliğe sahiptir. Renk yükünün mavi, yeşil ve kırmızı olmak üzere rastgele belirlenmiş üç türü bulunur. Bunlardan her biri, sırasıyla antimavi, antiyeşil ve antikırmızı olmak üzere birer antirenk ile tamamlanır. Her kuark bir renk taşırken her antikuark da bir antirenk taşır.

image
Üç farklı renkteki kuark ve antikuarklar ile sekiz gluon (nötr iki gluon üst üste binmiş gösterilmiştir) arasındaki güçlü etkileşim yüklerini gösteren çizim

Üç rengin farklı kombinasyonları ile yüklenmiş kuarklar arasındaki çekme ve itme sistemi güçlü etkileşim olarak adlandırılır. Güçlü etkileşime, gluonlar denilen kuvvet taşıyıcı parçacıklar aracılık eder. Güçlü etkileşimi tanımlayan teori kuantum renk dinamiğidir. Herhangi bir renk değeri ile yüklenmiş bir kuark, ona karşılık gelen antirengi taşıyan antikuarkla birlikte bir bağlı sistem oluşturabilir; üç (anti)kuark, birer (anti)renk benzer şekilde bağ oluşturacaktır. İki çekici kuarkın sonucu renk nötrlüğü olacaktır ve renk yükü ξ olan bir kuark ile -ξ olan bir antikuarkın bir araya gelmesi 0 renk yükü (veya beyaz renk) ve bir mezon oluşumu şeklinde sonuçlanacaktır. Optikteki eklemeli renk modeline benzer şekilde, her biri farklı renkten olan üç kuarkın veya üç antikuarkın kombinasyonu da beyaz renk yükü ve bir baryon veya antibaryon oluşumu şeklinde sonuçlanacaktır.

Modern parçacık fiziğinde ayar simetrileri, parçacıklar arası etkileşimlerle ilgilidir. SU(3) (genellikle SU(3)c şeklinde kısaltılır) rengi, kuarklardaki renk yüküyle ilgili ayar simetrisidir ve kuantum renk dinamiği için tanımlayıcı simetridir. Kuantum renk dinamiğinin fiziği, üç boyutlu renk uzayında hangi yönlerin mavi, kırmızı ya da yeşil olarak tanındığından bağımsızdır. SU(3)c renk dönüşümleri renk uzayındaki dönmelere denk gelir (matematiksel ifadeyle bir karmaşık uzay). Kuarkların renklerine göre fB, fG, fR alt türleri olan her kuark çeşnisi (f) bir triplet oluşturur: SU(3)c'ün temel temsili altında dönüşen üç bileşenli bir kuantum alanı. SU(3)c'ün yerel olması, güçlü etkileşimin özelliklerini, bilhassa kuvvet taşıyıcıları olarak sekiz gluon türünün varlığını belirler.

Kütle

image
Altı kuark çeşnisinin kütlelerinin karşılaştırılmasını gösteren görsel. Sol alt köşede proton (gri) ve elektron (kırmızı) da yer alır.

Kuarkların kütleleri, kuarkın kendi başına olan kütlesini ifade eden çıplak kuark kütlesi ile, kuarkın ve onu çevreleyen gluon parçacık alanının kütlesinin toplamını ifade eden bileşik kuark kütlesi olmak üzere iki farklı şekilde gösterilir. Çoğu hadronun kütlesi, kuarkların kütlelerinden ziyade kuarkları bir arada tutan gluonların kütlelerinden gelir. Gluonlar tabiatları gereği kütlesiz olurken sahip oldukları enerji (özellikle kuantum renk dinamiği bağlanma enerjisi), hadronların kütlelerinin çoğunluğunu oluşturur. Örneğin protonun 938 MeV/c2 olan durgun kütlesine, bileşeni oluşturan üç değerlik kuarkın katkısı 11 MeV/c2 iken geriye kalanın çoğu gluonların kuantum renk dinamiği bağlanma enerjisine atfedilebilir.

Standart Model'e göre temel parçacıkların kütleleri, Higgs bozonu ile bağlantılı olan Higgs mekanizmasından kazanır. Fizikçiler, kütlesi (~171 GeV/c2) olan üst kuarkın kütlesi üzerine yapılacak olan ilerdeki araştırmaların kuarkların ve diğer temel parçacıkların kütlelerinin orijinine dair daha fazla bilgi vereceğini düşünürler.

Özellikler tablosu

Aşağıdaki tablo altı kuarkın başlıca yapısal özelliklerini özetler. (Çeşni kuantum sayıları) (izospin (I3), tılsım (C), gariplik (S), üstlük (T) ve altlık (B′)) belli kuark çeşnilerine atanmıştır ve kuark temelli sistemlerin ve hadronların niteliklerini gösterir. Baryonlar üç kuarktan oluştuğundan, baryon sayısı (B) bütün kuarklar için +1⁄3'tür. Antikuarklar için elektrik yükü (Q) ve diğer bütün çeşni kuantum sayıları (B, I3, C, S, T ve B′) ters işaretlidir. Kütle ve toplam açısal momentum kuantum sayısı (J; nokta parçacıklar için spine eşittir) antikuarklarda işaret değiştirmez.

Kuark çeşnilerinin özellikleri
Adı Sembolü Kütlesi (MeV/c2)* J B Q (e) I3 C S T B′ Antipaçacık Antiparçacık sembolü
Birinci nesil
Yukarı u 2,3 ± 0,7 ± 0,5 1⁄2 +1⁄3 +2⁄3 +1⁄2 0 0 0 0 Antiyukarı u
Aşağı d 4,8 ± 0,5 ± 0,3 1⁄2 +1⁄3 -1⁄3 -1⁄2 0 0 0 0 Antiaşağı d
İkinci nesil
Tılsım c 1275±25 1⁄2 +1⁄3 +2⁄3 0 +1 0 0 0 Antitılsım c
Garip s 95±5 1⁄2 +1⁄3 -1⁄3 0 0 -1 0 0 Antigarip s
Üçüncü nesil
Üst t 173210±510 ± 710 1⁄2 +1⁄3 +2⁄3 0 0 0 +1 0 Antiüst t
Alt b 4180±30 1⁄2 +1⁄3 -1⁄3 0 0 0 0 -1 Antialt b
J = toplam açısal momentum kuantum sayısı, B = baryon sayısı, Q = elektrik yükü, I3 = izospin, C = tılsım, S = gariplik, T = üstlük, B′ = altlık.
*173210±510 ± 710 gibi gösterimler ölçüm kesinsizliğini belirtir.

Etkileşen kuarklar

Kuantum renk dinamiğinin tanımladığı gibi kuarklar arasındaki güçlü etkileşime, gluonlar olarak bilinen kütlesiz vektör ayar bozonları aracılık eder. Her bir gluon, birer renk yükü ile antirenk yükü taşır. Parçacık etkileşimlerinin standart referans sisteminde gluonlar, kuarklar arasında sürekli olarak sanal emisyon ve absorbsiyon yolları ile takas edilir. Bir gluon kuarklar arasında taşındığında, hem kuarkta hem de gluonda renk değişimi olur. Örneğin bir kırmızı kuark bir kırmızı-antiyeşil gluon yayarsa, yeşile ya da bir yeşil kuark bir kırmızı-antiyeşil gluon soğurursa kırmızıya dönüşür. Böylece, her kuarkın rengi sürekli değişirken güçlü etkileşim korunmuş olur.

Gluonlar renk taşıdıklarından, diğer gluonları yayma ve soğurma yetisine sahiptirler. Bu da asimptotik özgürlük olarak adlandırılan kuarkların birbirlerine yakınlaşırken aralarındaki renk dinamiği bağlanma kuvvetinin zayıflamasına sebep olur. Diğer taraftan kuarklar arasındaki mesafe arttığında bağlanma kuvveti de güçlenir. Renk alanı gerilmiş bir hâle gelir ve alanı güçlendirmek için uygun renkten daha çok gluon kendiliğinden yaratılır. Belli enerji eşiğinin üzerinde kuark ve antikuark çiftleri üretilir. Çiftler, ayrılmış kuarklar ile bağlanır ve yeni hadronların oluşmasına sebep olur. Kuarkların hiçbir zaman izole bir şekilde görülemeyeceğini söyleyen bu olgu renk hapsi olarak tanımlanır. Bu hadronlaşma süreci, yüksek enerjili çarpışmalarda oluşan kuarkların bir başka yolla etkileşime girmeye başlamasından önce meydana gelir. Buradaki tek istisna, hadronize olmadan önce bozunmaya uğrayabilen üst kuarktır.

Deniz kuarkları

Hadronlar, kuantum sayılarına katkıda bulunan değerlik kuarklar (qv) ile birlikte, deniz kuarkları (
q
s) olarak bilinen sanal kuark-antikuark (qq) çiftleri içerir. Sanal kuark-antikuark çiftleri, hadronlardaki değerlik kuarkların çevresinde bir çeşit "bulut" veya "zırh" olarak nitelendirilebilecek biçimde olma eğilimindedir. Bu bulut sanal gluonlardan oluşan dıştaki başka bir katmanla tamamlanır. Bu katmanlar çevrelediği değerlik kuarka göre bir renk alır. Kuantum renk dinamiği, değerlik kuarkın antirengini taşıyan buluttaki sanal antikuarkların alanın içinde daha yakın olmalarını sağlar. Örneğin kırmızı bir kuark için, antikırmızı sanal antikuarklar, kırmızı sanal kuark eşlerinden ziyade kırmızı değerlik kuarka yakınlaşma eğiliminde olacaktır.

Kuark maddesinin diğer evreleri

image
Kuark maddesi faz diyagramının niteleyici sunumu. Şemanın kesin ayrıntıları devam eden çalışmaların bir konusudur.

Yeterli düzeyde uç şartlar altında, kuarklar hapisten kurtularak serbest parçacık haline gelebilir. Asimptotik özgürlük boyunca, yüksek sıcaklıkta güçlü etkileşim zayıflar. Nihayetinde renk hapsi kaybolacak ve serbest hareket eden kuarklar ve gluonların son derece sıcak bir plazması oluşabilecektir. Maddenin bu teorik evresine kuark-gluon plazması adı verilir. Bu durum için gerekli olan kesin koşullar bilinmemekle birlikte çeşitli tartışma ve deney konusu olmuştur. 2000'lerdeki tahminler, gerekli sıcaklığın (1,90±0,02)×1012 kelvin olduğunu gösterir. 1980'lerde ve 1990'larda Avrupa Nükleer Araştırma Merkezinde (CERN) yapılan denemelere karşın şimdiye kadar serbest kuarklar ve gluonlar için gereken koşullara hiçbir zaman erişilememiştir. Öte yandan 2000'li yıllarda Göreli Ağır İyon Çarpıştırıcısı'nda gerçekleştirilen deneyler sonucunda "neredeyse kusursuz" akışkan hareketi yapan sıvı benzeri kuark maddesi için kanıtlar bulunmuştur.

Kuark-gluon plazması, ağır kuark çiftlerinin sayı bakımından yukarı ve aşağı kuark çiftlerinden büyük farkla fazla olması ile nitelendirilebilir. Hadronların kararlı olamayacağı kadar yüksek bir sıcaklığa sahip olan Büyük Patlama sonrasındaki 10−6 saniyeden öncesinde, kuark dönemi olarak adlandırılan dönemde, evrenin kuark-gluon plazması ile dolu olduğu düşünülür.

Yeterli düzeyde yüksek baryon yoğunluklarında ve görece düşük sıcaklıklarda kuark maddesinin, zayıf etkileşen kuarkların Fermi sıvısına yozlaşması beklenir. Bu sıvı renkli kuark Cooper çiftlerinin yoğunlaşması ve böylece de yerel SU(3)c simetrisinin kırılması ile karakterize edilebilir. Cooper çiftleri renk yükü barındırdıklarından, buna benzer kuark maddesi evreleri renk süperiletkeni olacaklar; renk yükü, kuark maddesinden hiçbir dirençle karşılaşmadan geçebilecektir.

Notlar

  1. ^ p ile Δ+ ve n ile Δ0 gibi bazı baryonlar aynı kuark içeriğine sahiptirler. Bu durumlarda Δ parçacıkları proton ve nötronun uyarılmış durumları olarak nitelendirilirler.
  2. ^ Buna dair ana kanıtı,
    Z0
     bozonunun     rezonans genişliğinin, 4. nesil nötrinoların ~45 GeV/c2 değerinden daha fazla kütleye sahip olmaya zorlaması oluşturur. Bu durum, diğer üç nesil nötrinoların kütlelerinin 2 MeV/c2 değerini geçmemesi durumuyla çelişki gösterir.
  3. ^ Bir kuarkın başka bir kuarka bozunmasının gerçekteki olasılığı; bozunan kuarkın kütlesi, bozunma ürünlerinin kütleleri ve CKM matrisindeki denk gelen elemanın yanı sıra diğer değişkenlerin de dahil olduğu karmaşık bir fonksiyondur. Bu olasılık, denk gelen CKM girişinin büyüklüğünün karesi ile orantılıdır (ancak eşit değildir).
  4. ^ Adına rağmen renk yükünün, görünür ışığın renk spektrumu ile hiçbir ilişkisi yoktur.

Kaynakça

Özel
  1. ^ Amsler, C. et al. (Particle Data Group) (2008). "Higgs Bosons: Theory and Searches" (PDF). Physics Letters B (1 bas.). 667: 1-1340. doi:10.1016/j.physletb.2008.07.018. 1 Şubat 2017 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 25 Şubat 2010. 
  2. ^ Nave, R. . (İngilizce). Fizik ve Astronomi Bölümü. 5 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2009. 
  3. ^ Wong, S. S. M. (1998). Introductory Nuclear Physics (İngilizce) (2. bas.). Wiley Interscience. s. 30. ISBN . 
  4. ^ Peacock, K. A. (2008). The Quantum Revolution (İngilizce). (ABC-CLIO/Greenwood). s. 125. ISBN . 
  5. ^ Rathsman, Johan (1996). Quark and Lepton Interactions: Studies of quantum chromodynamics and Majorana neutrinos (PDF) (doktora) (İngilizce). Uppsala Üniversitesi. s. 3. 22 Aralık 2018 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 5 Aralık 2017. 
  6. ^ Povh, B.; Scholz, C.; Rith, K.; Zetsche, F. (2008). Particles and Nuclei (İngilizce). Springer. s. 98. ISBN . 
  7. ^ Davies, P. C. W. (1979). "Bölüm 6.1". The Forces of Nature (İngilizce). Cambridge University Press. ISBN . 
  8. ^ a b c Munowitz, M. (2005). Knowing (İngilizce). Oxford University Press. s. 35. ISBN . 
  9. ^ Serway, Raymond A.; Jewett, John W. (2005). Finding Patterns in the Particles (İngilizce) (4 bas.). Cengage Learning. s. 1067. ISBN . 
  10. ^ Aaij, R.; ve diğerleri. (LHCb iş birliği) (2015). "Observation of J/ψp Resonances Consistent with Pentaquark States in Λ0b→J/ψK-p Decays". Physical Review Letters (İngilizce). 115 (7): 072001. arXiv:1507.03414 $2. Bibcode:2015PhRvL.115g2001A. doi:10.1103/PhysRevLett.115.072001. 
  11. ^ Choi, S.-K.; ve diğerleri. () (2007). "Observation of a Resonance-like Structure in the
    π±
    Ψ′ Mass Distribution in Exclusive B→K
    π±
    Ψ′ decays". Physical Review Letters (İngilizce). 100 (14): 142001. arXiv:0708.1790 $2. Bibcode:2008PhRvL.100n2001C. doi:10.1103/PhysRevLett.100.142001.     
  12. ^ Aaij, R.; ve diğerleri. (LHCb iş birliği) (2014). "Observation of the Resonant Character of the Z(4430)- State". Physical Review Letters (İngilizce). 112. arXiv:1404.1903 $2. Bibcode:2014PhRvL.112v2002A. doi:10.1103/PhysRevLett.112.222002. 
  13. ^ Amsler, C. et al. (Particle Data Group) (2008). "Review of Particle Physics: b′ (4th Generation) Quarks, Searches for" (PDF). Physics Letters B (İngilizce) (1 bas.). 667: 1-1340. doi:10.1016/j.physletb.2008.07.018. 21 Aralık 2018 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 25 Şubat 2010. 
  14. ^ Decamp, D. (1989). "Determination of the number of light neutrino species". Physics Letters B (İngilizce) (4 bas.). 231: 519. doi:10.1016/0370-2693(89)90704-1. 
  15. ^ Fisher, A. (1991). "Searching for the Beginning of Time: Cosmic Connection". Popular Science (İngilizce) (4. bas.). 238: 70. 14 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Şubat 2010. 
  16. ^ Perkins, D. H. (2003). Particle Astrophysics (İngilizce). Oxford University Press. s. 4. ISBN . 
  17. ^ a b Gell-Mann, Murray (1964). "A Schematic Model of Baryons and Mesons". Physics Letters (İngilizce) (3 bas.). 8: 214-215. doi:10.1016/S0031-9163(64)92001-3. 
  18. ^ a b Zweig, G. (1964). "An SU(3) Model for Strong Interaction Symmetry and its Breaking". CERN Report No.8181/Th 8419 (İngilizce). 
  19. ^ a b Zweig, G. (1964). "An SU(3) Model for Strong Interaction Symmetry and its Breaking: II". CERN Report No.8419/Th 8412 (İngilizce). 
  20. ^ a b Carithers, B.; Grannis, P. (1995). "Discovery of the Top Quark" (PDF). (İngilizce) (3 bas.). SLAC Ulusal Hızlandırıcı Laboratuvarı. 25: 4-16. 3 Aralık 2016 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 25 Şubat 2010. 
  21. ^ Gell-Mann, Murray (2000) [1964]. "The Eightfold Way: A theory of strong interaction symmetry". M. Gell-Manm, Y. Ne'emann (Ed.). The Eightfold Way (İngilizce). Westview Press. s. 11. ISBN . 
  22. ^ Gell-Mann, Murray (1961), "The Eightfold Way: A theory of strong interaction symmetry", Rapor CTSL-20 (İngilizce), Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü 
  23. ^ Ne'emann, Y. (2000). "Derivation of strong interactions from gauge invariance". Gell-Manm, M.; Ne'emann, Y. (Ed.). The Eightfold Way (İngilizce). Westview Press (1964 tarihinde yayınlandı). ISBN . KB1 bakım: Birden fazla ad: editör listesi ()
    Orijinal Ne'emann, Y. (1961). "Derivation of strong interactions from gauge invariance". Nuclear Physics (İngilizce). 26: 222. doi:10.1016/0029-5582(61)90134-1. 
  24. ^ Olby, R. C.; Cantor, G. N. (1996). Companion to the History of Modern Science (İngilizce). . s. 673. ISBN . 
  25. ^ Pickering, A. (1984). Constructing Quarks (İngilizce). University of Chicago Press. ss. 114-125. ISBN . 
  26. ^ Bjorken, B. J.; Glashow, S. L. (1964). "Elementary Particles and SU(4)". Physics Letters (İngilizce). 11 (3): 255-257. Bibcode:1964PhL....11..255B. doi:10.1016/0031-9163(64)90433-0. 
  27. ^ Bloom, E. D. (1969). "High-Energy Inelastic e–p Scattering at 6° and 10°". Physical Review Letters (İngilizce). 23 (16): 930-934. doi:10.1103/PhysRevLett.23.930. 
  28. ^ Breidenbach, M. (1969). "Observed Behavior of Highly Inelastic Electron–Proton Scattering". Physical Review Letters (İngilizce). 23 (16): 935-939. doi:10.1103/PhysRevLett.23.935. 
  29. ^ Feynman, Richard (1969). "Very High-Energy Collisions of Hadrons". Physical Review Letters (İngilizce) (24 bas.). 23: 1415-1417. doi:10.1103/PhysRevLett.23.1415. 
  30. ^ Kretzer; S.; ve diğerleri. (2004). "CTEQ6 Parton Distributions with Heavy Quark Mass Effects". Physical Review D (İngilizce) (11 bas.). 69: 114005. doi:10.1103/PhysRevD.69.114005. arXiv:hep-ph/0307022. KB1 bakım: Diğerlerinin yanlış kullanımı ()
  31. ^ a b Griffiths 2008, s. 42.
  32. ^ Peskin & Schroeder 1995, s. 556.
  33. ^ Ezhela, V. V. (1996). Particle Physics (İngilizce). Springer. s. 2. ISBN . 
  34. ^ Glashow, S. L.; İliopulos, Y.; Maiani, L. (1970). "Weak Interactions with Lepton–Hadron Symmetry". Physical Review D (İngilizce). 2 (7): 1285-1292. doi:10.1103/PhysRevD.2.1285. 
  35. ^ Griffiths 2008, s. 44.
  36. ^ Kobayashi, M.; Maskawa, T. (1973). "CP-Violation in the Renormalizable Theory of Weak Interaction". Progress of Theoretical Physics (İngilizce) (2 bas.). 49: 652-65. doi:10.1143/PTP.49.652. 
  37. ^ a b Harari, Haim (1975). "A new quark model for hadrons". Physics Letters B (İngilizce). 57B: 265. doi:10.1016/0370-2693(75)90072-6. 
  38. ^ a b Staley, K. W. (2004). The Evidence for the Top Quark (İngilizce). Cambridge University Press. ss. 31-33. ISBN . 
  39. ^ Herb, S. W.; ve diğerleri. (1997). "Observation of a Dimuon Resonance at 9.5 GeV in 400-GeV Proton-Nucleus Collisions". Physical Review Letters (İngilizce). 39: 252. doi:10.1103/PhysRevLett.39.252. KB1 bakım: Diğerlerinin yanlış kullanımı ()
  40. ^ Bartusiak, M. (1994). A Positron named Priscilla (İngilizce). National Academies Press. s. 245. ISBN . 
  41. ^ Abe, F. et al. (CDF deneyi) (1995). "Observation of Top Quark Production in pp Collisions with the Collider Detector at Fermilab". Physical Review Letters (İngilizce). 74: 2626-2631. doi:10.1103/PhysRevLett.74.2626. 
  42. ^ Abachii, S. et al. (D0 deneyi) (1995). "Search for High Mass Top Quark Production in pp Collisions at √s = 1.8 TeV". Physical Review Letters (İngilizce). 74: 2422-2426. doi:10.1103/PhysRevLett.74.2422. 
  43. ^ Staley, K. W. (2004). The Evidence for the Top Quark (İngilizce). Cambridge University Press. s. 144. ISBN . 
  44. ^ (İngilizce). Brookhaven Ulusal Laboratuvarı. 8 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2010. 
  45. ^ Gribbin, J.; Gribbin, M. (1997). Richard Feynman: A Life in Science (İngilizce). Penguin Books. s. 194. ISBN . 
  46. ^ Joyce, James (1982). Finnegans Wake (İngilizce). Penguin Books (1939 tarihinde yayınlandı). s. 383. ISBN . LCCN-59-354. 
  47. ^ "What Does 'Quark' Have to Do with Finnegans Wake?" (İngilizce). Merriam-Webster. 27 Haziran 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Haziran 2018. 
  48. ^ Gillespie, Gerald E. P. (PDF). Papers on Joyce 16 (İngilizce). 17 Ocak 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2018. 
  49. ^ Gell-Mann, Murray (1995). The Quark and the Jaguar: Adventures in the Simple and the Complex (İngilizce). Henry Holt and Company. s. 180. ISBN . 
  50. ^ Gleick, J. (1992). Genius: Richard Feynman and Modern Physics (İngilizce). Little, Brown and Company. s. 390. ISBN . 
  51. ^ Sakurai, J. J. (1994). S. F Tuan (Ed.). Modern Quantum Mechanics (İngilizce) (Gözden geçirilmiş bas.). Addison-Wesley. s. 376. ISBN . 
  52. ^ a b Perkins, D. H. (2000). Introduction to High Energy Physics (İngilizce). Cambridge University Press. s. 8. ISBN . 
  53. ^ Riordan, M. (1987). The Hunting of the Quark: A True Story of Modern Physics (İngilizce). . s. 210. ISBN . 
  54. ^ Close 2006, s. 133.
  55. ^ Quigg, Chris (2006). Fraser, G. (Ed.). The New Physics for the Twenty-First Century (İngilizce). Cambridge University Press. s. 91. ISBN . 
  56. ^ Close, F. (2006). The New Cosmic Onion (İngilizce). CRC Press. ss. 80-90. ISBN . 
  57. ^ Lincoln, D. (2004). Understanding the Universe (İngilizce). World Scientific. s. 116. ISBN . 
  58. ^ "Weak Interactions". Virtual Visitor Center (İngilizce). SLAC Ulusal Hızlandırıcı Laboratuvarı. 2008. 23 Kasım 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Şubat 2010. 
  59. ^ Amsler, C.; ve diğerleri. (2008). "Review of Particles Physics: The CKM Quark-Mixing Matrix" (PDF). Physics Letters (İngilizce) (1 bas.). B667: 1-1340. 21 Aralık 2018 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 27 Şubat 2010. KB1 bakım: Diğerlerinin yanlış kullanımı ()
  60. ^ Maki, Z.; Nakagawa, M.; Sakata, S. (1962). "Remarks on the Unified Model of Elementary Particles". Progress of Theoretical Physics (İngilizce) (5 bas.). 28: 870. doi:10.1143/PTP.28.870. 9 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Ekim 2020. 
  61. ^ Chauhan, B. C.; Picariello, M.; Pulido, J.; Torrente-Lujan, E. (2007). "Quark–lepton complementarity, neutrino and standard model data predict θPMNS13 = 9°+1°
    -2°    ". (İngilizce) (3 bas.). C50: 573-578. doi:10.1140/epjc/s10052-007-0212-z. arXiv:hep-ph/0605032.     
  62. ^ Nave, R. . HyperPhysics (İngilizce). Georgia Devlet Üniversitesi Fizik ve Astronomi Bölümü. 6 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2010. 
  63. ^ Schumm, B. A. (2004). Deep Down Things (İngilizce). Johns Hopkins University Press. ss. 131-132. ISBN . OCLC 55229065. 
  64. ^ a b Peskin & Schroeder 1995, s. Part III.
  65. ^ Icke, V. (1995). The Force of Symmetry (İngilizce). Cambridge University Press. s. 216. ISBN . 
  66. ^ Han, M. Y. (2004). A Story of Light (İngilizce). World Scientific. s. 78. ISBN . 
  67. ^ Sutton, C. "Quantum chromodynamics (physics)". . 9 Aralık 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Mart 2010. 
  68. ^ Watson, A. (2004). The Quantum Quark (İngilizce). Cambridge University Press. ss. 285-286. ISBN . 
  69. ^ a b c Amsler, C. et al. (Particle Data Group) (2008). (PDF). Physics Letters B (İngilizce) (1 bas.). 667: 1-1340. doi:10.1016/j.physletb.2008.07.018. 21 Aralık 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2010. 
  70. ^ Weise, W.; Green, A. M. (1984). Quarks and Nuclei (İngilizce). World Scientific. ss. 65-66. ISBN . 
  71. ^ McMahon, D. (2008). Quantum Field Theory Demystified (İngilizce). McGraw-Hill. s. 17. ISBN . 
  72. ^ Roth, S. G. (2007). Precision Electroweak Physics at Electron–Positron Colliders (İngilizce). Springer. s. VI. ISBN . 
  73. ^ Yıldız, Hatice Turan (1 Nisan 2008). "CERN, LHC Deneyinde Top Kuark Üretimi" (PDF). C.B.U. Journal of Science (2. bas.). 4: 187-194. ISSN 1305-1385. []
  74. ^ Feynman, R. P. (1985). (İngilizce) (1. bas.). Princeton University Press. ss. 136-137. ISBN . 
  75. ^ Veltman, M. (2003). Facts and Mysteries in Elementary Particle Physics (İngilizce). World Scientific. ss. 45-47. ISBN . 
  76. ^ Wilczek, F.; Devine, B. (2006). Fantastic Realities (İngilizce). World Scientific. s. 85. ISBN . 
  77. ^ Wilczek, F.; Devine, B. (2006). Fantastic Realities (İngilizce). World Scientific. s. 400ff. ISBN . 
  78. ^ Veltman, M. (2003). Facts and Mysteries in Elementary Particle Physics (İngilizce). World Scientific. ss. 295-297. ISBN . 
  79. ^ Yulsman 2002, s. 55.
  80. ^ F. Garberson (2008). "Top Quark Mass and Cross Section Results from the Tevatron" (İngilizce). arXiv:0808.0273 $2. 
  81. ^ Steinberger, J. (2005). Learning About Particles (İngilizce). Springer. s. 130. ISBN . 
  82. ^ Wong, C. Y. (1994). Introduction to High-energy Heavy-ion Collisions (İngilizce). World Scientific. s. 149. ISBN . 
  83. ^ Rüester, S. B.; Werth, V.; Buballa, M.; Shovkovy, I. A.; Rischke, D. H. (2005). "The phase diagram of neutral quark matter: Self-consistent treatment of quark masses". Physical Review D (İngilizce). 72: 034003. doi:10.1103/PhysRevD.72.034004. arXiv:hep-ph/0503184. 
  84. ^ Alford, M. G.; Rajagopal, K.; Schaefer, T.; Schmitt, A. (2008). "Color superconductivity in dense quark matter". Reviews of Modern Physics (İngilizce). 80: 1455-1515. doi:10.1103/RevModPhys.80.1455. arXiv:0709.4635. 
  85. ^ Mrowczynski, S. (1998). "Quark–Gluon Plasma" (PDF). (İngilizce). 29: 3711. arXiv:nucl-th/9905005. 4 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Mart 2010. 
  86. ^ Fodor, Z.; Katz, S. D. (2004). "Critical point of QCD at finite T and μ, lattice results for physical quark masses". (İngilizce). 2004: 50. doi:10.1088/1126-6708/2004/04/050. arXiv:hep-lat/0402006. 
  87. ^ . Brookhaven Ulusal Laboratuvarı. 2005. 16 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2010. 
  88. ^ Yulsman 2002, s. 75.
  89. ^ Sedrakian, A.; Clark, J. W.; Alford, M. G. (2007). Pairing in Fermionic Systems (İngilizce). World Scientific. ss. 2-3. ISBN . 
Genel
  • Close, F. (2006). The New Cosmic Onion (İngilizce). CRC Press. ISBN . 
  • Yulsman, T. (2002). Origins: The Quest for Our Cosmic Roots (İngilizce). CRC Press. ISBN . 
  • Peskin, M. E.; Schroeder, D. V. (1995). An Introduction to Quantum Field Theory (İngilizce). Addison-Wesley. ISBN . 
  • (2008). Introduction to Elementary Particles (İngilizce) (2. bas.). Wiley-VCH. ISBN . 

Konuyla ilgili yayınlar

Wikimedia Commons'ta Kuark ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
  • Ali, A.; Kramer, G. (2011). "JETS and QCD: A Historical Review of the Discovery of the Quark and Gluon Jets and Its Impact on QCD". (İngilizce). 36 (2): 245. arXiv:1012.2288 $2. Bibcode:2011EPJH...36..245A. doi:10.1140/epjh/e2011-10047-1. 
  • Hughes, Ian Simpson (1985). Elementary Particles (İngilizce) (2. bas.). Cambridge University Press. ISBN . 
  • Oerter, Robert (2005). The Theory of Almost Everything: The Standard Model, the Unsung Triumph of Modern Physics (İngilizce). . ISBN . 

wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar

Kuark bir tur temel parcacik ve maddenin temel bilesenlerinden biridir Kuarklar bir araya gelerek hadronlar olarak bilinen bilesik parcaciklari olusturur Bunlarin en kararlilari atom cekirdeginin bilesenleri proton ve notrondur Renk hapsi olarak bilinen olgudan oturu kuarklar asla yalniz bir sekilde bulunmaz yalnizca baryonlar ve mezonlar gibi hadronlar dahilinde bulunabilir Bu sebeple kuarklar hakkinda bilinenlerin cogu hadronlarin gozlenmesi sonucunda elde edilmistir KuarkIki yukari kuark ve bir asagi kuark ile bunlari birbirine baglayan kuvvetleri olusturan gluonlardan meydana gelen bir proton Kuarklarin renk yukleri rastgele secilmistir ancak bu renklerin tamaminin bulunmasi zorunludur BilesimTemel parcacikIstatistikFermiyonikNesil1 2 3 Etkilesim ler Elektromanyetizma kutlecekim guclu zayifSembolqAntiparcacikAntikuark q TeorilestirmeMurray Gell Mann 1964 George Zweig 1964 KesifSLAC Ulusal Hizlandirici Laboratuvari c 1968 Turler6 yukari asagi garip tilsim ust ve alt Elektrik yuku 2 3 e 1 3 eRenk yukuEvetSpin1 2Baryon sayisi1 3 Kuarklar elektrik yuku renk yuku spin ve kutle gibi cesitli yapisal ozelliklere sahiptir Kuarklar parcacik fiziginin Standart Model inde dort temel kuvvetin elektromanyetizma kutlecekim guclu etkilesim ve zayif etkilesim tumuyle de etkilesen ayni zamanda elektrik yuku temel yukun tam sayi kati olmayan tek temel parcacik ailesidir Yukari asagi tilsim garip ust ve alt olmak uzere cesni olarak bilinen alti tip kuark bulunur Yukari ve asagi kuark butun kuarklar icinde en dusuk kutleli olanlardir Daha agir kuarklar parcacik bozunmasi yoluyla asagi ve yukari kuarka donusur yani yuksek kutle durumundan daha dusuk kutle durumuna donusum yasanir Bu sebeple yukari ve asagi kuarklar evrende en yaygin olarak bulunanlardir Bununla birlikte tilsim garip ust ve alt kuarklar sadece yuksek enerjili carpismalarda kozmik isinlar ve parcacik hizlandiricilarda olusabilir Her kuark cesnisi icin ona karsilik gelen bir tane de antiparcacik bulunur Antikuark denilen bu parcacik bazi ozelliklerinin ayni buyuklukte fakat ters isaretli olmasi ile kuarktan ayrilir Kuark modeli 1964 te Murray Gell Mann ve George Zweig tarafindan birbirlerinden bagimsiz olarak ortaya atildi Kuarklar hadronlar icin olusturulan bir duzenleme semasinin parcalari olarak tanimlandi Stanford Dogrusal Hizlandirici Merkezinde gunumuzdeki adiyla SLAC Ulusal Hizlandirici Laboratuvari 1968 yilinda yapilan ve sonuclari 1969 da yayimlanan derin inelastik sacilma deneyleriyle birlikte kuarklarin varligi fiziksel olarak kanitlandi Zaman icinde alti cesninin tamami gerceklestirilen hizlandirici deneyleriyle ispat edildi Kesfedilen son kuark olan ust kuarkin kesfi ise 1995 te Fermilab da gerceklesti SiniflandirmaStandart Model deki parcaciklarin altisi kuarktir mor ile gosterilir Ilk uc sutunun her biri maddenin bir neslini olusturur Standart Model gunumuz itibariyla bilinen tum temel parcaciklari aciklayan bir teoridir Bu model kuarklarin q yukari u asagi d tilsim c garip s ust t ve alt b olmak uzere alti cesnisini de kapsar Kuarklarin antiparcaciklarina antikuark denir ve karsilik gelen kuarkin sembolunun uzerine cizgi eklenerek gosterilir ornegin yukari kuark icin anti kuark u ile gosterilir Antimaddelerin genelinde oldugu gibi antikuarklar da kendi kuarki ile ayni kutleye ortalama omre ve spine sahip olsa da elektrik yuku ve diger yukleri ters isaretlidir Kuarklar spin 1 2 parcaciklaridir ve bu da onlarin spin istatistik teoremine gore fermiyon olarak tanimlanmasina yol acar Dolayisiyla ayni iki fermiyonun ayni anda ayni kuantum durumunda bulunamayacagini soyleyen Pauli disarlama ilkesine tabiidirler Bu ayni kuantum durumunda coklu sayilarda bulunabilen bozonlarin tam sayi spinli parcaciklar tersidir Leptonlardan farkli olarak kuarklar guclu etkilesime girmelerini saglayan renk yukune sahiptirler Farkli kuarklar arasindaki etkilesim hadronlar olarak bilinen bileske parcaciklarin olusmasini saglar Hadronlarin kuantum sayilarini belirleyen kuarklara degerlik kuark denir Bununla birlikte hadronlar kuantum sayisina etki etmeyen sonsuz sayida sanal veya deniz kuark antikuark ve gluon barindirabilir Uc degerlik kuarkli baryonlar ve bir degerlik kuark ile bir antikuarkli mezonlar olmak uzere iki farkli hadron ailesi vardir En yaygin gorulen baryonlar atom cekirdegini olusturan proton ve notrondur Hadronlarin buyuk bir bolumu bilinirken baryonlar listesi ile mezonlar listesi maddelerine bakiniz bunlarin cogu kuark bilesenleri ve yapitasini olusturan kuarklarin kazandirdigi ozelliklerle ayirt edilirler Varliklari kuark modelinin olusturulmasindan beri tahmin edilen daha fazla degerlik kuarka sahip egzotik hadronlar olan pentakuarklar q q q q q 2015 yilinda LHCb deneyi sirasinda kesfedilirkentetrakuarklarin q q q q varligi henuz ispatlanamamistir Temel fermiyonlar her biri ikiser lepton ve kuarki kapsayan uc nesilden olusur Birinci nesilde yukari ve asagi kuark ikinci nesilde tilsim ve garip kuark ucuncu nesilde ust ve alt kuark yer alir Kuarklarin ve diger temel fermiyonlarin dorduncu nesli ile ilgili arastirmalarin tamami basarisizlikla sonuclanmis ve uc nesilden fazlasi olmadigina dair dogrudan olmayan kanitlar mevcuttur Daha yuksek nesillerde yer alan parcaciklarin genellikle daha buyuk kutleye ve daha az kararliliga sahip olmalari zayif etkilesimler vasitasiyla bozunarak daha kucuk nesilli parcaciklara donusmesine yol acar Sadece birinci nesildeki yukari ve asagi kuarklar dogada yaygin olarak bulunur Daha agir kuarklar sadece yuksek enerjili carpismalarda kozmik isinlari icerenler gibi yaratilabilir ve hemen ardindan bozunur Ancak bu parcaciklarin evrenin daha sicak ve yogun fazda oldugu Buyuk Patlama dan sonraki bir saniyenin ilk kesirlerin de bulunduklari dusunulur kuark donemi Agir kuarklar uzerine calismalar parcacik hizlandiricilar gibi yapay olarak yaratilmis kosullarda yurutulur Elektrik yuku kutle renk yuku ve cesniye sahip olan kuarklar cagdas fizigin dort temel kuvveti olan elektromanyetizma kutlecekim zayif etkilesim ve guclu etkilesimin tamamiyla etkilestigi bilinen tek parcacik ailesidir Ancak kutlecekim gorece daha buyuk enerji Planck enerjisi veya daha uzun mesafe Planck uzunlugu gorulen durumlarin disinda atomik skalada etkisizdir Gecerli bir kuantum kutlecekimi teorisi var olmadigindan kutlecekim Standart Model ile aciklanamaz Gecmisi 1964 yilinda Kuark modelini oneren Murray Gell Mann ustte ile George Zweig altta Kuark modeli 1964 te Murray Gell Mann ve George Zweig tarafindan birbirlerinden bagimsiz olarak ortaya atildi Oneri Gell Mann in 1961 de hazirladigi sekiz katli yol ya da daha teknik bir ifadeyle SU 3 cesni simetrisi olarak bilinen bir parcacik siniflandirma sistemi formulasyonundan sonra geldi Yuval Ne eman da ayni yil bagimsiz bir sekilde sekiz katli yola benzer bir sema gelistirdi Kuark teorisi ortaya ciktiginda diger parcaciklarla birlikte cok sayida hadron da particle zoo dahilindeydi Gell Mann ve Zweig hadronlarin temel parcacik olmadiklarini onun yerine kuarklar ve antikuarklardan olusan bilesik parcaciklar olduklarini ortaya attilar Modelleri spin ve elektrik yuklerini tanimladiklari yukari asagi ve garip kuark olmak uzere uc cesniyi kapsiyordu Onermeye fizik camiasindan gelen ilk tepkiler karisikti Kuarklarin fiziksel bir varlik mi yoksa o zaman icin tam olarak anlasilmayan bazi kavramlarin aciklanabilmesi icin kullanilan bir soyutlama mi oldugu konusunda bir fikir ayriligi vardi Bir yil gecmeden Gell Mann Zweig modeli icin birtakim genislemeler onerildi Sheldon Glashow ve James Bjorken tilsim adini verdikleri kuarklarin dorduncu cesnisinin varligini tahmin ettiler Bu ekleme yeni cesninin zayif etkilesimin bu mekanizma kuarklarin bozunmasina izin verir daha iyi aciklanabilmesine olanak sagladigindan bilinen kuark sayisi ile bilinen lepton sayisini esitlediginden ve bilinen mezonlarin kutlelerinin dogru bir sekilde yeniden belirlenmesini saglayan bir kutle formulu belirttiginden dolayi onerilmisti Stanford Dogrusal Hizlandirici Merkezinde SLAC 1968 yilinda yapilan ve sonuclari 1969 da yayimlanan derin inelastik sacilma deneyleri protonun daha kucuk nokta benzeri parcaciklardan olustugunu ve boylece bir temel parcacik olmadigini gosterdi O donemde fizikciler bu nesneleri kuarklar ile iliskilendirmek konusunda tereddutlu olduklarindan parcaciklar Richard Feynman in turettigi parton olarak adlandirdi Bu deneyler sirasinda gozlemlenen cisimler diger cesnilerin de kesfedilmesiyle daha sonra yukari ve asagi kuark olarak tanimlanacakti Buna ragmen parton hadronlarin bilesenlerini kuarklar antikuarklar ve gluonlar tanimlayan ortak bir terim olarak kullanimda kaldi Garip kuarkin varligi SLAC deki sacilma deneyleri ile dolayli olarak dogrulandi Bu Gell Mann ve Zweig in uc kuark modelinin gerekli bileseni olmasinin yani sira 1947 de kozmik isinlarda kesfedilen kaon K ve pion p hadronlari icin de aciklama getiriyordu 1970 teki bir arastirmada Glashow Yannis Iliopulos ve Luciano Maiani cesni degistiren notr akimlari aciklayan GIM mekanizmasini ortaya atti Bu teorik model henuz kesfedilmemis tilsim kuarkin varligina dair yeni kanitlar olusturuyordu Var olmasi gerektigi dusunulen kuark cesnisi sayisi 1973 yilinda Makoto Kobayashi ve Toshihide Maskawa baska bir kuark cifti olmasinin CP ihlalinin deneysel gozlemiyle aciklanabilecegini ifade etmesiyle altiya yukseldi Tilsim kuarklar Kasim 1974 te Burton Richter onderligindeki ekip tarafindan SLAC ta ve Samuel C C Ting onderligindeki ekip tarafindan Brookhaven Ulusal Laboratuvari nda gerceklestirilen farkli ve bagimsiz deneylerde ilk kez tespit edildi Tilsim kuarklar mezonlarda tilsim antikuarklara bagli bir sekilde gozlemlendi Kesfedilen meon icin Ting in J Richter in ise ps psi sembolunu kullanmasi nedeniyle mezonun resmi adi J psi mezonu oldu Bu kesifle birlikte kuark modelinin gecerliligi kabul goruldu Ilerleyen yillarda kuark modelinin alti kuarka genisletilmesi icin bir takim oneriler getirildi Bunlardan Haim Harari 1975 teki makalesinde diger kuarklar icin ust ve alt terimlerini kullanan ilk kisi oldu Alt kuark 1977 de Leon Lederman in liderligindeki bir ekip tarafindan Fermilab da gozlemlendi Bu ust kuarkin varligina dair bir gostergeydi zira ust kuarkin yoklugunda alt kuark essiz kalmis olacakti Ust kuarkin gozlemlenmesi 1995 te Fermilab daki CDF ve DO takimlari tarafindan gerceklestirilen deneylerde yasandi Bu kuarkin kutlesi daha once ongorulenden daha buyuktu EtimolojiGell Mann quark Ingilizcede kuark in karsiligi kelimesini martilarin cikardigi sesten turetmisti James Joyce un Finneganin Vahi Finnegans Wake adli kitabindaki bir siirde yer alan quark kelimesine rastlayana dek kavram icin kullanmayi dusundugu bu sesin gercekteki yazimi konusunda kararsiz kalmisti Sayin Numune Mark icin uc kuark Havlamasi pek disli olmasa da Ve tabii vari yogu konuya dair degil Ingilizce Three quarks for Muster Mark Sure he hasn t got much of a bark And sure any he has it s all beside the mark Almanca kokenli olan kelime bu dilde bir sut urunu anlamina gelmesinin yani sira sacmalik anlami da tasir The Quark and the Jaguar adli kitabinda Gell Mann kuark adiyla ilgili daha ayrintili bilgi verir 1963 te cekirdegi olusturan temel bilesenlere kuark quark adini verdigimde elimde yazi yok sadece kwork gibi bir ses vardi Sonra arada bir dikkatle okudugum James Joyce un Finnegans Wake kitabinda Three quarks for Muster Mark cumlesinde quark sozcuguyle karsilastim Quark anlami bir sey icin martinin aglamasi Mark ve bark havlama sesi ile ve bunlara benzer sozcuklerle kafiyeli oldugundan sozcugu kwork seklinde telaffuz edebilmek icin bir bahane bulmaliydim Ancak kitap Humphrey Chimpden Earwicker adli bir politikacinin ruyasini gosteriyordu Metindeki sozcukler Aynanin Icinden Through the Looking Glass kitabindaki birlesik sozcukler gibi genel olarak ayni anda birkac farkli sozcukten turetilmisti Zweig teorilestirdigi parcacigin dort turu oldugunu dusundugunden bu parcacik icin ace Ingilizcede as in karsiligi ismini tercih etse de kuark modeli yaygin bir sekilde kabul gorunce Gell Mann in kullandigi terim kabul gordu Kuark cesnilerinin isimleri ise farkli nedenlere bagli olarak verildi Yukari ve asagi kuarklar tasidiklari izospinin yukari ve asagi bilesenleri olduklarinda dolayi bu isimleri aldilar Garip kuarklar kuark modeli ortaya cikmadan yillar once kozmik isinlarda kesfedilen garip parcaciklarin bilesenleri olarak kesfedildiklerinde bu sekilde isimlendirildiler ve bu parcaciklar olagandisi uzun yasam surelerine sahip olduklari icin garip olarak anilmaya basladilar Bjorken ile birlikte tilsim kuark fikrini ortaya atan Glashow calismamiza charmed quark Ingilizcede tilsim kuark in karsiligi adini verdik cunku onun cekirdek alti dunyaya tasidigi simetriyle buyulenmis ve sevinmistik dedi Alt ve ust kuark isimleri Harari tarafindan yukari ve asagi kuarklarin mantiksal esleri olduklari icin secildi Gecmiste ust ve alt kuarklar sirasiyla gerceklik ve guzellik isimleriyle de anildi ancak bu isimler buyuk olcude kullanimdan kalkti YapisiElektrik yuku Kuarklar kesirli elektrik yukune sahiptir ve bu deger cesnisine bagli olarak temel yukun e 1 3 ya da 2 3 kati olabilir Yukari tip kuark adi verilen yukari tilsim ve ust kuarklarin elektrik yuku 2 3 iken asagi tip kuarklar olarak adlandirilan asagi garip ve alt kuarklar 1 3 elektrik yukune sahiptir Antikuarklar eslerinin tersi elektrik yukune yukari tip antikuarklar 2 3 ve asagi tip antikuarklar 1 3 elektrik yukune sahiptir Bir hadronun elektrik yuku barindirdigi kuarklarin elektrik yukleri toplamina esit oldugundan butun hadronlar tam sayi yuklere sahiptirler Uc kuarkin baryonlar uc antikuarkin antibaryonlar ve bir kuark ve bir antikuarkin mezonlar kombinasyonu her zaman tam sayi degerini verir Ornegin atom cekirdeginin bilesenlerinden iki asagi kuark ve bir yukari kuarktan olusan notron 0 iki yukari kuark ve bir asagi kuarktan olusan proton ise 1 elektrik yukune sahiptir Spin Spin buyuklugu indirgenmis Planck sabiti ħ biriminden olan bir vektorle gosterilebilir Kuarklar icin herhangi bir eksen boyunca spin vektoru bileseninin olcumu yalnizca ħ 2 ya da ħ 2 degerlerini verebildiginden kuarklar spin 1 2 parcaciklar olarak siniflandirilir Spinin verilen bir eksendeki genel kabulle z eksenindeki bileseni 1 2 degeri icin yukari ok isareti ile ve 1 2 degeri icin asagi ok isareti ile ifade edilir Ornegin z ekseni boyunca spini 1 2 olan bir yukari kuark u ile ifade edilir Zayif etkilesim Zamanin yukariya dogru oldugu beta bozunmasinin Feynman diyagrami CKM matrisi bu ve diger kuark bozunmalarinin olasiligini kodlar Bir cesninin kuarki baska bir cesninin kuarkina sadece parcacik fizigindeki dort temel kuvvetten biri olan zayif etkilesim ile donusebilir W bozonu yayimi veya sogurulmasi yoluyla herhangi bir turden yukari tip kuark yukari tilsim ve ust kuarklar herhangi bir turden asagi tip kuarka asagi garip ve alt kuarklar donusebilir ya da bu donusumun tersi gerceklesebilir Bu cesni donusum mekanizmasi bir notronun n bir proton p bir elektron e ve bir elektron antinotrinosuna ve ayrildigi beta bozunmasi radyoaktif surecine sebep olur sag kisimdaki diygram Bu olay notrondaki udd asagi kuarklardan birinin sanal bir W parcacigi yayarak bir yukari kuarka donusmesi ile olur Sonucta notron protona uud donusur Sonrasinda W bozonu da bir elektron ve bir elektron antinotrinosuna donusur n p e ve Beta bozunmasi hadron gosterimi udd uud e ve Beta bozunmasi kuark gosterimi Beta bozunmasi ve onun tersi olan surec olan ters beta bozunmasi pozitron emisyon tomografisi PET gibi tibbi uygulamalarda ve notrino kesfi gibi yuksek enerji deneylerinde kullanilir Alti kuark arasindaki zayif etkilesim Cizgilerin yogunluklari CKM matrisinin elemanlari tarafindan belirlenir Cesni donusum sureci butun kuarklar icin ayni iken her kuark kendi neslinden bir kuarka donusme egilimindedir Butun cesni donusumleri icin goreli egilimler Cabibbo Kobayashi Maskawa matrisi CKM matrisi olarak bilinen bir matematik tablosu ile tanimlanir CKM matrisi elemanlarinin yaklasik degerleri su sekildedir Vud Vus Vub Vcd Vcs Vcb Vtd Vts Vtb 0 9740 2260 0040 2260 9730 0410 0090 0410 999 displaystyle begin bmatrix V mathrm ud amp V mathrm us amp V mathrm ub V mathrm cd amp V mathrm cs amp V mathrm cb V mathrm td amp V mathrm ts amp V mathrm tb end bmatrix approx begin bmatrix 0 974 amp 0 226 amp 0 004 0 226 amp 0 973 amp 0 041 0 009 amp 0 041 amp 0 999 end bmatrix Buradaki Vij i cesnili kuarkin j cesnili kuarka veya tam tersi donusumunun egilimini gosterir Leptonlar yukaridaki beta bozunmasi diyagramindaki W bozonunun sagi tarafi icin de bunun esdegeri olan Pontecorvo Maki Nakagawa Sakata matrisi PMNS matrisi bulunur CMK ve PMNS matrisleri birlikte butun cesni donusumlerini tanimlar ancak ikisi arasindaki baglanti henuz net degildir Guclu etkilesim ve renk yuku Butun hadron turleri toplam 0 renk yukune sahiptir Kuantum renk dinamigine gore kuarklar renk yuku olarak adlandirilan bir ozellige sahiptir Renk yukunun mavi yesil ve kirmizi olmak uzere rastgele belirlenmis uc turu bulunur Bunlardan her biri sirasiyla antimavi antiyesil ve antikirmizi olmak uzere birer antirenk ile tamamlanir Her kuark bir renk tasirken her antikuark da bir antirenk tasir Uc farkli renkteki kuark ve antikuarklar ile sekiz gluon notr iki gluon ust uste binmis gosterilmistir arasindaki guclu etkilesim yuklerini gosteren cizim Uc rengin farkli kombinasyonlari ile yuklenmis kuarklar arasindaki cekme ve itme sistemi guclu etkilesim olarak adlandirilir Guclu etkilesime gluonlar denilen kuvvet tasiyici parcaciklar aracilik eder Guclu etkilesimi tanimlayan teori kuantum renk dinamigidir Herhangi bir renk degeri ile yuklenmis bir kuark ona karsilik gelen antirengi tasiyan antikuarkla birlikte bir bagli sistem olusturabilir uc anti kuark birer anti renk benzer sekilde bag olusturacaktir Iki cekici kuarkin sonucu renk notrlugu olacaktir ve renk yuku 3 olan bir kuark ile 3 olan bir antikuarkin bir araya gelmesi 0 renk yuku veya beyaz renk ve bir mezon olusumu seklinde sonuclanacaktir Optikteki eklemeli renk modeline benzer sekilde her biri farkli renkten olan uc kuarkin veya uc antikuarkin kombinasyonu da beyaz renk yuku ve bir baryon veya antibaryon olusumu seklinde sonuclanacaktir Modern parcacik fiziginde ayar simetrileri parcaciklar arasi etkilesimlerle ilgilidir SU 3 genellikle SU 3 c seklinde kisaltilir rengi kuarklardaki renk yukuyle ilgili ayar simetrisidir ve kuantum renk dinamigi icin tanimlayici simetridir Kuantum renk dinamiginin fizigi uc boyutlu renk uzayinda hangi yonlerin mavi kirmizi ya da yesil olarak tanindigindan bagimsizdir SU 3 c renk donusumleri renk uzayindaki donmelere denk gelir matematiksel ifadeyle bir karmasik uzay Kuarklarin renklerine gore fB fG fR alt turleri olan her kuark cesnisi f bir triplet olusturur SU 3 c un temel temsili altinda donusen uc bilesenli bir kuantum alani SU 3 c un yerel olmasi guclu etkilesimin ozelliklerini bilhassa kuvvet tasiyicilari olarak sekiz gluon turunun varligini belirler Kutle Alti kuark cesnisinin kutlelerinin karsilastirilmasini gosteren gorsel Sol alt kosede proton gri ve elektron kirmizi da yer alir Kuarklarin kutleleri kuarkin kendi basina olan kutlesini ifade eden ciplak kuark kutlesi ile kuarkin ve onu cevreleyen gluon parcacik alaninin kutlesinin toplamini ifade eden bilesik kuark kutlesi olmak uzere iki farkli sekilde gosterilir Cogu hadronun kutlesi kuarklarin kutlelerinden ziyade kuarklari bir arada tutan gluonlarin kutlelerinden gelir Gluonlar tabiatlari geregi kutlesiz olurken sahip olduklari enerji ozellikle kuantum renk dinamigi baglanma enerjisi hadronlarin kutlelerinin cogunlugunu olusturur Ornegin protonun 938 MeV c2 olan durgun kutlesine bileseni olusturan uc degerlik kuarkin katkisi 11 MeV c2 iken geriye kalanin cogu gluonlarin kuantum renk dinamigi baglanma enerjisine atfedilebilir Standart Model e gore temel parcaciklarin kutleleri Higgs bozonu ile baglantili olan Higgs mekanizmasindan kazanir Fizikciler kutlesi 171 GeV c2 olan ust kuarkin kutlesi uzerine yapilacak olan ilerdeki arastirmalarin kuarklarin ve diger temel parcaciklarin kutlelerinin orijinine dair daha fazla bilgi verecegini dusunurler Ozellikler tablosu Asagidaki tablo alti kuarkin baslica yapisal ozelliklerini ozetler Cesni kuantum sayilari izospin I3 tilsim C gariplik S ustluk T ve altlik B belli kuark cesnilerine atanmistir ve kuark temelli sistemlerin ve hadronlarin niteliklerini gosterir Baryonlar uc kuarktan olustugundan baryon sayisi B butun kuarklar icin 1 3 tur Antikuarklar icin elektrik yuku Q ve diger butun cesni kuantum sayilari B I3 C S T ve B ters isaretlidir Kutle ve toplam acisal momentum kuantum sayisi J nokta parcaciklar icin spine esittir antikuarklarda isaret degistirmez Kuark cesnilerinin ozellikleri Adi Sembolu Kutlesi MeV c2 J B Q e I3 C S T B Antipacacik Antiparcacik semboluBirinci nesilYukari u 2 3 0 7 0 5 1 2 1 3 2 3 1 2 0 0 0 0 Antiyukari uAsagi d 4 8 0 5 0 3 1 2 1 3 1 3 1 2 0 0 0 0 Antiasagi dIkinci nesilTilsim c 1275 25 1 2 1 3 2 3 0 1 0 0 0 Antitilsim cGarip s 95 5 1 2 1 3 1 3 0 0 1 0 0 Antigarip sUcuncu nesilUst t 173210 510 710 1 2 1 3 2 3 0 0 0 1 0 Antiust tAlt b 4180 30 1 2 1 3 1 3 0 0 0 0 1 Antialt bJ toplam acisal momentum kuantum sayisi B baryon sayisi Q elektrik yuku I3 izospin C tilsim S gariplik T ustluk B altlik 173210 510 710 gibi gosterimler olcum kesinsizligini belirtir Etkilesen kuarklarKuantum renk dinamiginin tanimladigi gibi kuarklar arasindaki guclu etkilesime gluonlar olarak bilinen kutlesiz vektor ayar bozonlari aracilik eder Her bir gluon birer renk yuku ile antirenk yuku tasir Parcacik etkilesimlerinin standart referans sisteminde gluonlar kuarklar arasinda surekli olarak sanal emisyon ve absorbsiyon yollari ile takas edilir Bir gluon kuarklar arasinda tasindiginda hem kuarkta hem de gluonda renk degisimi olur Ornegin bir kirmizi kuark bir kirmizi antiyesil gluon yayarsa yesile ya da bir yesil kuark bir kirmizi antiyesil gluon sogurursa kirmiziya donusur Boylece her kuarkin rengi surekli degisirken guclu etkilesim korunmus olur Gluonlar renk tasidiklarindan diger gluonlari yayma ve sogurma yetisine sahiptirler Bu da asimptotik ozgurluk olarak adlandirilan kuarklarin birbirlerine yakinlasirken aralarindaki renk dinamigi baglanma kuvvetinin zayiflamasina sebep olur Diger taraftan kuarklar arasindaki mesafe arttiginda baglanma kuvveti de guclenir Renk alani gerilmis bir hale gelir ve alani guclendirmek icin uygun renkten daha cok gluon kendiliginden yaratilir Belli enerji esiginin uzerinde kuark ve antikuark ciftleri uretilir Ciftler ayrilmis kuarklar ile baglanir ve yeni hadronlarin olusmasina sebep olur Kuarklarin hicbir zaman izole bir sekilde gorulemeyecegini soyleyen bu olgu renk hapsi olarak tanimlanir Bu hadronlasma sureci yuksek enerjili carpismalarda olusan kuarklarin bir baska yolla etkilesime girmeye baslamasindan once meydana gelir Buradaki tek istisna hadronize olmadan once bozunmaya ugrayabilen ust kuarktir Deniz kuarklari Hadronlar kuantum sayilarina katkida bulunan degerlik kuarklar qv ile birlikte deniz kuarklari qs olarak bilinen sanal kuark antikuark qq ciftleri icerir Sanal kuark antikuark ciftleri hadronlardaki degerlik kuarklarin cevresinde bir cesit bulut veya zirh olarak nitelendirilebilecek bicimde olma egilimindedir Bu bulut sanal gluonlardan olusan distaki baska bir katmanla tamamlanir Bu katmanlar cevreledigi degerlik kuarka gore bir renk alir Kuantum renk dinamigi degerlik kuarkin antirengini tasiyan buluttaki sanal antikuarklarin alanin icinde daha yakin olmalarini saglar Ornegin kirmizi bir kuark icin antikirmizi sanal antikuarklar kirmizi sanal kuark eslerinden ziyade kirmizi degerlik kuarka yakinlasma egiliminde olacaktir Kuark maddesinin diger evreleri Kuark maddesi faz diyagraminin niteleyici sunumu Semanin kesin ayrintilari devam eden calismalarin bir konusudur Yeterli duzeyde uc sartlar altinda kuarklar hapisten kurtularak serbest parcacik haline gelebilir Asimptotik ozgurluk boyunca yuksek sicaklikta guclu etkilesim zayiflar Nihayetinde renk hapsi kaybolacak ve serbest hareket eden kuarklar ve gluonlarin son derece sicak bir plazmasi olusabilecektir Maddenin bu teorik evresine kuark gluon plazmasi adi verilir Bu durum icin gerekli olan kesin kosullar bilinmemekle birlikte cesitli tartisma ve deney konusu olmustur 2000 lerdeki tahminler gerekli sicakligin 1 90 0 02 1012 kelvin oldugunu gosterir 1980 lerde ve 1990 larda Avrupa Nukleer Arastirma Merkezinde CERN yapilan denemelere karsin simdiye kadar serbest kuarklar ve gluonlar icin gereken kosullara hicbir zaman erisilememistir Ote yandan 2000 li yillarda Goreli Agir Iyon Carpistiricisi nda gerceklestirilen deneyler sonucunda neredeyse kusursuz akiskan hareketi yapan sivi benzeri kuark maddesi icin kanitlar bulunmustur Kuark gluon plazmasi agir kuark ciftlerinin sayi bakimindan yukari ve asagi kuark ciftlerinden buyuk farkla fazla olmasi ile nitelendirilebilir Hadronlarin kararli olamayacagi kadar yuksek bir sicakliga sahip olan Buyuk Patlama sonrasindaki 10 6 saniyeden oncesinde kuark donemi olarak adlandirilan donemde evrenin kuark gluon plazmasi ile dolu oldugu dusunulur Yeterli duzeyde yuksek baryon yogunluklarinda ve gorece dusuk sicakliklarda kuark maddesinin zayif etkilesen kuarklarin Fermi sivisina yozlasmasi beklenir Bu sivi renkli kuark Cooper ciftlerinin yogunlasmasi ve boylece de yerel SU 3 c simetrisinin kirilmasi ile karakterize edilebilir Cooper ciftleri renk yuku barindirdiklarindan buna benzer kuark maddesi evreleri renk superiletkeni olacaklar renk yuku kuark maddesinden hicbir direncle karsilasmadan gecebilecektir Notlar p ile D ve n ile D0 gibi bazi baryonlar ayni kuark icerigine sahiptirler Bu durumlarda D parcaciklari proton ve notronun uyarilmis durumlari olarak nitelendirilirler Buna dair ana kaniti Z0 bozonunun rezonans genisliginin 4 nesil notrinolarin 45 GeV c2 degerinden daha fazla kutleye sahip olmaya zorlamasi olusturur Bu durum diger uc nesil notrinolarin kutlelerinin 2 MeV c2 degerini gecmemesi durumuyla celiski gosterir Bir kuarkin baska bir kuarka bozunmasinin gercekteki olasiligi bozunan kuarkin kutlesi bozunma urunlerinin kutleleri ve CKM matrisindeki denk gelen elemanin yani sira diger degiskenlerin de dahil oldugu karmasik bir fonksiyondur Bu olasilik denk gelen CKM girisinin buyuklugunun karesi ile orantilidir ancak esit degildir Adina ragmen renk yukunun gorunur isigin renk spektrumu ile hicbir iliskisi yoktur KaynakcaOzel Amsler C et al Particle Data Group 2008 Higgs Bosons Theory and Searches PDF Physics Letters B 1 bas 667 1 1340 doi 10 1016 j physletb 2008 07 018 1 Subat 2017 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 25 Subat 2010 Nave R Ingilizce Fizik ve Astronomi Bolumu 5 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Eylul 2009 Wong S S M 1998 Introductory Nuclear Physics Ingilizce 2 bas Wiley Interscience s 30 ISBN 0 471 23973 9 Peacock K A 2008 The Quantum Revolution Ingilizce ABC CLIO Greenwood s 125 ISBN 031333448X Rathsman Johan 1996 Quark and Lepton Interactions Studies of quantum chromodynamics and Majorana neutrinos PDF doktora Ingilizce Uppsala Universitesi s 3 22 Aralik 2018 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 5 Aralik 2017 Povh B Scholz C Rith K Zetsche F 2008 Particles and Nuclei Ingilizce Springer s 98 ISBN 3540793674 Davies P C W 1979 Bolum 6 1 The Forces of Nature Ingilizce Cambridge University Press ISBN 052122523X a b c Munowitz M 2005 Knowing Ingilizce Oxford University Press s 35 ISBN 0195167376 Serway Raymond A Jewett John W 2005 Finding Patterns in the Particles Ingilizce 4 bas Cengage Learning s 1067 ISBN 053449143X Aaij R ve digerleri LHCb is birligi 2015 Observation of J psp Resonances Consistent with Pentaquark States in L0 b J psK p Decays Physical Review Letters Ingilizce 115 7 072001 arXiv 1507 03414 2 Bibcode 2015PhRvL 115g2001A doi 10 1103 PhysRevLett 115 072001 Choi S K ve digerleri 2007 Observation of a Resonance like Structure in the p PS Mass Distribution in Exclusive B Kp PS decays Physical Review Letters Ingilizce 100 14 142001 arXiv 0708 1790 2 Bibcode 2008PhRvL 100n2001C doi 10 1103 PhysRevLett 100 142001 Aaij R ve digerleri LHCb is birligi 2014 Observation of the Resonant Character of the Z 4430 State Physical Review Letters Ingilizce 112 arXiv 1404 1903 2 Bibcode 2014PhRvL 112v2002A doi 10 1103 PhysRevLett 112 222002 Amsler C et al Particle Data Group 2008 Review of Particle Physics b 4th Generation Quarks Searches for PDF Physics Letters B Ingilizce 1 bas 667 1 1340 doi 10 1016 j physletb 2008 07 018 21 Aralik 2018 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 25 Subat 2010 Decamp D 1989 Determination of the number of light neutrino species Physics Letters B Ingilizce 4 bas 231 519 doi 10 1016 0370 2693 89 90704 1 Fisher A 1991 Searching for the Beginning of Time Cosmic Connection Popular Science Ingilizce 4 bas 238 70 14 Agustos 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Subat 2010 Perkins D H 2003 Particle Astrophysics Ingilizce Oxford University Press s 4 ISBN 0198509529 a b Gell Mann Murray 1964 A Schematic Model of Baryons and Mesons Physics Letters Ingilizce 3 bas 8 214 215 doi 10 1016 S0031 9163 64 92001 3 a b Zweig G 1964 An SU 3 Model for Strong Interaction Symmetry and its Breaking CERN Report No 8181 Th 8419 Ingilizce a b Zweig G 1964 An SU 3 Model for Strong Interaction Symmetry and its Breaking II CERN Report No 8419 Th 8412 Ingilizce a b Carithers B Grannis P 1995 Discovery of the Top Quark PDF Ingilizce 3 bas SLAC Ulusal Hizlandirici Laboratuvari 25 4 16 3 Aralik 2016 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 25 Subat 2010 Gell Mann Murray 2000 1964 The Eightfold Way A theory of strong interaction symmetry M Gell Manm Y Ne emann Ed The Eightfold Way Ingilizce Westview Press s 11 ISBN 0 7382 0299 1 Gell Mann Murray 1961 The Eightfold Way A theory of strong interaction symmetry Rapor CTSL 20 Ingilizce Kaliforniya Teknoloji Enstitusu Ne emann Y 2000 Derivation of strong interactions from gauge invariance Gell Manm M Ne emann Y Ed The Eightfold Way Ingilizce Westview Press 1964 tarihinde yayinlandi ISBN 0 7382 0299 1 KB1 bakim Birden fazla ad editor listesi link Orijinal Ne emann Y 1961 Derivation of strong interactions from gauge invariance Nuclear Physics Ingilizce 26 222 doi 10 1016 0029 5582 61 90134 1 Olby R C Cantor G N 1996 Companion to the History of Modern Science Ingilizce Taylor amp Francis s 673 ISBN 0415145783 Pickering A 1984 Constructing Quarks Ingilizce University of Chicago Press ss 114 125 ISBN 0226667995 Bjorken B J Glashow S L 1964 Elementary Particles and SU 4 Physics Letters Ingilizce 11 3 255 257 Bibcode 1964PhL 11 255B doi 10 1016 0031 9163 64 90433 0 Bloom E D 1969 High Energy Inelastic e p Scattering at 6 and 10 Physical Review Letters Ingilizce 23 16 930 934 doi 10 1103 PhysRevLett 23 930 Breidenbach M 1969 Observed Behavior of Highly Inelastic Electron Proton Scattering Physical Review Letters Ingilizce 23 16 935 939 doi 10 1103 PhysRevLett 23 935 Feynman Richard 1969 Very High Energy Collisions of Hadrons Physical Review Letters Ingilizce 24 bas 23 1415 1417 doi 10 1103 PhysRevLett 23 1415 Kretzer S ve digerleri 2004 CTEQ6 Parton Distributions with Heavy Quark Mass Effects Physical Review D Ingilizce 11 bas 69 114005 doi 10 1103 PhysRevD 69 114005 arXiv hep ph 0307022 KB1 bakim Digerlerinin yanlis kullanimi link a b Griffiths 2008 s 42 Peskin amp Schroeder 1995 s 556 Ezhela V V 1996 Particle Physics Ingilizce Springer s 2 ISBN 1563966425 Glashow S L Iliopulos Y Maiani L 1970 Weak Interactions with Lepton Hadron Symmetry Physical Review D Ingilizce 2 7 1285 1292 doi 10 1103 PhysRevD 2 1285 Griffiths 2008 s 44 Kobayashi M Maskawa T 1973 CP Violation in the Renormalizable Theory of Weak Interaction Progress of Theoretical Physics Ingilizce 2 bas 49 652 65 doi 10 1143 PTP 49 652 a b Harari Haim 1975 A new quark model for hadrons Physics Letters B Ingilizce 57B 265 doi 10 1016 0370 2693 75 90072 6 a b Staley K W 2004 The Evidence for the Top Quark Ingilizce Cambridge University Press ss 31 33 ISBN 9780521827102 Herb S W ve digerleri 1997 Observation of a Dimuon Resonance at 9 5 GeV in 400 GeV Proton Nucleus Collisions Physical Review Letters Ingilizce 39 252 doi 10 1103 PhysRevLett 39 252 KB1 bakim Digerlerinin yanlis kullanimi link Bartusiak M 1994 A Positron named Priscilla Ingilizce National Academies Press s 245 ISBN 0309048931 Abe F et al CDF deneyi 1995 Observation of Top Quark Production in p p Collisions with the Collider Detector at Fermilab Physical Review Letters Ingilizce 74 2626 2631 doi 10 1103 PhysRevLett 74 2626 Abachii S et al D0 deneyi 1995 Search for High Mass Top Quark Production in pp Collisions at s 1 8 TeV Physical Review Letters Ingilizce 74 2422 2426 doi 10 1103 PhysRevLett 74 2422 Staley K W 2004 The Evidence for the Top Quark Ingilizce Cambridge University Press s 144 ISBN 0521827108 Ingilizce Brookhaven Ulusal Laboratuvari 8 Mayis 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Subat 2010 Gribbin J Gribbin M 1997 Richard Feynman A Life in Science Ingilizce Penguin Books s 194 ISBN 0 452 27631 4 Joyce James 1982 Finnegans Wake Ingilizce Penguin Books 1939 tarihinde yayinlandi s 383 ISBN 0 14 00 6286 6 LCCN 59 354 What Does Quark Have to Do with Finnegans Wake Ingilizce Merriam Webster 27 Haziran 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Haziran 2018 Gillespie Gerald E P PDF Papers on Joyce 16 Ingilizce 17 Ocak 2018 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 27 Haziran 2018 Gell Mann Murray 1995 The Quark and the Jaguar Adventures in the Simple and the Complex Ingilizce Henry Holt and Company s 180 ISBN 978 0805072532 Gleick J 1992 Genius Richard Feynman and Modern Physics Ingilizce Little Brown and Company s 390 ISBN 0 316 903167 Sakurai J J 1994 S F Tuan Ed Modern Quantum Mechanics Ingilizce Gozden gecirilmis bas Addison Wesley s 376 ISBN 0 201 53929 2 a b Perkins D H 2000 Introduction to High Energy Physics Ingilizce Cambridge University Press s 8 ISBN 0521621968 Riordan M 1987 The Hunting of the Quark A True Story of Modern Physics Ingilizce Simon amp Schuster s 210 ISBN 9780671504663 Close 2006 s 133 Quigg Chris 2006 Fraser G Ed The New Physics for the Twenty First Century Ingilizce Cambridge University Press s 91 ISBN 0521816009 Close F 2006 The New Cosmic Onion Ingilizce CRC Press ss 80 90 ISBN 1584887982 Lincoln D 2004 Understanding the Universe Ingilizce World Scientific s 116 ISBN 9812387056 Weak Interactions Virtual Visitor Center Ingilizce SLAC Ulusal Hizlandirici Laboratuvari 2008 23 Kasim 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Subat 2010 Amsler C ve digerleri 2008 Review of Particles Physics The CKM Quark Mixing Matrix PDF Physics Letters Ingilizce 1 bas B667 1 1340 21 Aralik 2018 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 27 Subat 2010 KB1 bakim Digerlerinin yanlis kullanimi link Maki Z Nakagawa M Sakata S 1962 Remarks on the Unified Model of Elementary Particles Progress of Theoretical Physics Ingilizce 5 bas 28 870 doi 10 1143 PTP 28 870 9 Mayis 2010 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Ekim 2020 Chauhan B C Picariello M Pulido J Torrente Lujan E 2007 Quark lepton complementarity neutrino and standard model data predict 8PMNS 13 9 1 2 Ingilizce 3 bas C50 573 578 doi 10 1140 epjc s10052 007 0212 z arXiv hep ph 0605032 Nave R HyperPhysics Ingilizce Georgia Devlet Universitesi Fizik ve Astronomi Bolumu 6 Mayis 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Subat 2010 Schumm B A 2004 Deep Down Things Ingilizce Johns Hopkins University Press ss 131 132 ISBN 080187971X OCLC 55229065 a b Peskin amp Schroeder 1995 s Part III Icke V 1995 The Force of Symmetry Ingilizce Cambridge University Press s 216 ISBN 052145591X Han M Y 2004 A Story of Light Ingilizce World Scientific s 78 ISBN 9812560343 Sutton C Quantum chromodynamics physics 9 Aralik 2010 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Mart 2010 Watson A 2004 The Quantum Quark Ingilizce Cambridge University Press ss 285 286 ISBN 0521829070 a b c Amsler C et al Particle Data Group 2008 PDF Physics Letters B Ingilizce 1 bas 667 1 1340 doi 10 1016 j physletb 2008 07 018 21 Aralik 2018 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 12 Mart 2010 Weise W Green A M 1984 Quarks and Nuclei Ingilizce World Scientific ss 65 66 ISBN 9971966611 McMahon D 2008 Quantum Field Theory Demystified Ingilizce McGraw Hill s 17 ISBN 0071543821 Roth S G 2007 Precision Electroweak Physics at Electron Positron Colliders Ingilizce Springer s VI ISBN 3540351647 Yildiz Hatice Turan 1 Nisan 2008 CERN LHC Deneyinde Top Kuark Uretimi PDF C B U Journal of Science 2 bas 4 187 194 ISSN 1305 1385 olu kirik baglanti Feynman R P 1985 Ingilizce 1 bas Princeton University Press ss 136 137 ISBN 0 691 08388 6 Veltman M 2003 Facts and Mysteries in Elementary Particle Physics Ingilizce World Scientific ss 45 47 ISBN 981238149X Wilczek F Devine B 2006 Fantastic Realities Ingilizce World Scientific s 85 ISBN 981256649X Wilczek F Devine B 2006 Fantastic Realities Ingilizce World Scientific s 400ff ISBN 981256649X Veltman M 2003 Facts and Mysteries in Elementary Particle Physics Ingilizce World Scientific ss 295 297 ISBN 981238149X Yulsman 2002 s 55 F Garberson 2008 Top Quark Mass and Cross Section Results from the Tevatron Ingilizce arXiv 0808 0273 2 Steinberger J 2005 Learning About Particles Ingilizce Springer s 130 ISBN 3 540 21329 5 Wong C Y 1994 Introduction to High energy Heavy ion Collisions Ingilizce World Scientific s 149 ISBN 981 02 0263 6 Ruester S B Werth V Buballa M Shovkovy I A Rischke D H 2005 The phase diagram of neutral quark matter Self consistent treatment of quark masses Physical Review D Ingilizce 72 034003 doi 10 1103 PhysRevD 72 034004 arXiv hep ph 0503184 Alford M G Rajagopal K Schaefer T Schmitt A 2008 Color superconductivity in dense quark matter Reviews of Modern Physics Ingilizce 80 1455 1515 doi 10 1103 RevModPhys 80 1455 arXiv 0709 4635 Mrowczynski S 1998 Quark Gluon Plasma PDF Ingilizce 29 3711 arXiv nucl th 9905005 4 Agustos 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi PDF Erisim tarihi 18 Mart 2010 Fodor Z Katz S D 2004 Critical point of QCD at finite T and m lattice results for physical quark masses Ingilizce 2004 50 doi 10 1088 1126 6708 2004 04 050 arXiv hep lat 0402006 Brookhaven Ulusal Laboratuvari 2005 16 Temmuz 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Mart 2010 Yulsman 2002 s 75 Sedrakian A Clark J W Alford M G 2007 Pairing in Fermionic Systems Ingilizce World Scientific ss 2 3 ISBN 9812569073 GenelClose F 2006 The New Cosmic Onion Ingilizce CRC Press ISBN 1584887982 Yulsman T 2002 Origins The Quest for Our Cosmic Roots Ingilizce CRC Press ISBN 075030765X Peskin M E Schroeder D V 1995 An Introduction to Quantum Field Theory Ingilizce Addison Wesley ISBN 0 201 50397 2 2008 Introduction to Elementary Particles Ingilizce 2 bas Wiley VCH ISBN 3527406018 Konuyla ilgili yayinlarWikimedia Commons ta Kuark ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Ali A Kramer G 2011 JETS and QCD A Historical Review of the Discovery of the Quark and Gluon Jets and Its Impact on QCD Ingilizce 36 2 245 arXiv 1012 2288 2 Bibcode 2011EPJH 36 245A doi 10 1140 epjh e2011 10047 1 Hughes Ian Simpson 1985 Elementary Particles Ingilizce 2 bas Cambridge University Press ISBN 0 521 26092 2 Oerter Robert 2005 The Theory of Almost Everything The Standard Model the Unsung Triumph of Modern Physics Ingilizce ISBN 0132366789

Yayın tarihi: Temmuz 09, 2024, 19:35 pm
En çok okunan
  • Kasım 22, 2024

    Leyla Tepe Medeniyeti

  • Kasım 24, 2024

    Lanta, Haute-Garonne

  • Kasım 22, 2024

    Lamine Traore

  • Kasım 24, 2024

    Labège

  • Kasım 22, 2024

    Layahima

Günlük

  • Vikipedi

  • Yunan Olimpiyat Komitesi

  • Futbol

  • Sunderland AFC

  • Mustafa Kemal Atatürk

  • Jack Ruby

  • Van

  • 1976 Çaldıran depremi

  • Formula 1

  • Türkiye

NiNa.Az - Stüdyo

  • Vikipedi

Bültene üye ol

Mail listemize abone olarak bizden her zaman en son haberleri alacaksınız.
Temasta ol
Bize Ulaşın
DMCA Sitemap Feeds
© 2019 nina.az - Her hakkı saklıdır.
Telif hakkı: Dadaş Mammedov
Üst