Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Toplumsal hareket ya da sosyal hareket; sosyal bilimlerde farklı düzenleme biçimlerini içeren, farklı harekete geçirme ve davranış stratejileriyle toplumsal değişimi hızlandırmak, engellemek veya tersine çevirmek için uğraşan kolektif eylemler bütünüdür. Bu haliyle toplumların ve sorunların şekillenmesinde ortak bir rol oynayıcı olarak görülebilir. Toplumsal hareketler, ortak amaç için bir araya gelen insanları barındırır. Bu insanların eylemlerini inceleyen toplumsal hareket analizleri, siyaset bilimciler, sosyologlar, psikologlar, tarihçiler tarafından yapılabilmektedir. Charles Tilly, Sidney Tarrow, Donatella della Porta, Alain Touraine, Alberto Melucci gibi isimler bu alanda çalışan önemli akademisyenlerdir. Bu çerçevede oluşan sosyal hareket teorisi, yeni örnek olayların getirdiği karşı-çıkışlar ve taleplerle gelişmeye devam etmektedir.
Genel anlamda toplumsal hareket
Sosyal Hareketler, talep ettikleri değişimi yaratmak ya da bir değişime direnmek için örgüt dereceleri, büyüklükleri, seçtikleri stratejiler gibi ölçütler açısından fark gösterebilmektedir. Hareketler oluşum sürecinde çeşitli aşamalardan geçmektedir:
- Sorunla ilk çatışmalar, sorunsallaştırma (çoğunlukla var olanı reddetme)
- İttifakların ve muhaliflerin de içinde bulunduğu gruplar ve birliklerin iş birliği yaparak kışkırtıcı, bazen sembolik, ama bazen de somut hareketleri düzenlemek.
Bu süreçte var olana alternatif bulan, günlük hayata yerleştirmeye çalışan birkaç ya da daha fazla karizmatik öncü, lider olarak sahneye çıkmaktadır. Devamında ya durum istenildiği gibi sonuçlandığı için veya en azından toplum tarafından önemli bir problem olduğu kabul edildiği için ya da diğer sorunlar baskın çıktığı için sosyal hareketin sonuçlanması uzun sürmektedir.
Sosyal bir harekette en belirgin taraf, en başlarda formel olmayan açık organizasyon biçimleridir. Diğer bir deyişle arkadaş grupları, dayanışma faaliyetleri, düzensiz toplantılar gibi dağınık ve kurumsal olmayan birliktelikler kurulur. Daha sonra ortak amacın gittikçe şekillenmesiyle beraber insanlar bu hedef doğrultusunda bir birlik (dernek, vakıflar vb.) oluşturmaya başlarlar. Sonraki süreçte bunların üzerine geliştirilmiş yapılar ve biçimler oluşarak faaliyette bulunurken, insanların kafasında ve kalbindeki bu hareket kaybolmaktadır veya daha fazla etkisini sürdürmemektedir. Çoğunlukla bu bir hareketin ve esas amacın sona ermesi olarak görülmektedir. Bu bağlamda sosyal bir hareketin vizyon ve hayallerinin gerekliliği, gücü ve ikna ediciliği hareketin oluşturucu ve itici gücü olarak gösterilmektedir.
Yeni yapıların kurulması ve eskinin değişimi bir sosyal hareketin farkını göstermektedir: Radikaller ılımlıları, kariyerciliği veya ihaneti fazlasıyla kınamaktadırlar, karşıt ithamlar da ütopyacılık ya da diktatörce hırs olmaktadır. Kurulan yapıların değişimi tekil amaçtan vazgeçişin bir göstergesidir aynı zamanda. Ancak, reel politikaya geçişle birlikte, çıkış durumdaki hedeflerden sapma kaçınılmaz olarak meydana gelir; buna bağlı olarak ödünler söz konusu olur ve sonuçta, aktivist bir hareketliğin özünü karşılayan çoğulculuk kurumsal düzeyde ya korunamaz hale gelir ya da kısmi olarak örselenir.
Burada söz etmeye değer olan şey de Amerika’dan Bill Mayer’ın geliştirdiği (1933–2002) Hareket Planı’dır. Mayer politik amaçlarla sosyal hareketlerin ideal sürecini tasarlamıştır. Ayrıca burada devrimlerin oluşumu ve seyri için Crane Brinton’dan sonra en azından ilgili analize dönük standartlaştırma denemeleri bulunmaktadır.
Toplumsal hareketin nasıl anlaşılacağı konusunda farklı yaklaşımlar bulunmaktadır. 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren toplumsal hareketler, öncelikle irrasyonel-kontrol dışı kalabalıklar olarak anlaşılırken özellikle 1960'larla birlikte hareketlerin rasyonel bir içerikte olduğu yorumları artmıştır. 1968 öğrenci hareketleri bu açıdan belirleyici olmuştur. Dolayısıyla hareketler, kolektif davranış boyutundan kolektif eylem boyutuna doğru bir geçişle anlaşılmaktadır. Amerikan ekolü, işlevselci bir çizgide, hareketlerin nasıl ortaya çıktığıyla ilgilenir. , siyasal süreç, gibi başlıklar bu yaklaşımın alanına girmektedir. Avrupa'da ise hareketler daha çok Marksizm çerçevesinde, sınıfsal analizler ve devrim süreci içerisinde hareketlerin nedeni ele alınmıştır. Yakın zamanda medyanın ve özellikle sosyal medya araçlarının rolü de hareketin oluşumu, gelişimi ve etkisi açısından dikkat değer bir parametre olarak devreye girmektedir.
Tarihsel örnekler
18. ve 19. yüzyıllardan örnekler;
- Amerika, Latin Amerika ve İngiltere’deki Kölelerin Özgürleşme Hareketi
- Hareket gibi siyasal hak talepleri
- İşçi sınıfı Hareketi
- Kadın hareketlerinin İlk Dalgası
- Faşist Hareketler
20. yüzyılın ikinci yarısında olarak anılan, özellikle 1970'li yıllardan itibaren yükselen bazı hareketler vardır. Özellikle;
- Ekoloji Hareketi
- Nükleer karşıtı hareket
- Barış Hareketi (Pasifizm)
- Kadın hareketi, İkinci ve Üçüncü Dalga
- Enternasyonalist Hareket (Üçüncü dünya hareketi, adil ticaret, Antiemperyalizm/Antisömürgecilik)
- Lezbiyen, Gay, Biseksüel, transseksüel Hareketi (LGBT)
- Küreselleşme-karşıtı hareket
- Dünya Sosyal Forumu
2010 sonrası gelişen güncel hareketler,
- Arap Baharı
- İşgal Et Hareketleri
- 15-M Hareketi
- Black Lives Matter - Siyahların Hayatı Önemlidir
- Sarı yelekliler
Eşitlik ve Özgürlük Talebi
Modern siyasal ilişkileri kuran 1789 Fransız Devrimi'nden bu yana toplumsal hareketlerin ana talebi, eşitlik ve özgürlük vurgusu olmuştur. Çeşitli gruplar daha fazla özgürlük ya da diğer gruplar karşısında eşitlik taleplerini ifade etmeye başlamıştır.
Eşitlik, Latince emancipare’den gelmektedir: “Mancipium”, bir köle veya genç erkeğin “direnme ile kutlu hak kazanımı” sayesinde özerklik kazanması anlamını taşımaktadır. Kavramda 17. ve 18. yüzyılda bir anlam değişikliği olmuştur: Bağımsızlığı elde etme eylemi sayesinde toplumsal ve siyasi bir özgürleşme hareketini içermektedir. Bu çabaların amacı özgürlük ve kazanmaktır. Bu çoğunlukla ayrımcılığa veya egemenlik odaklı, yani ataerkil yapılara karşı çıkma ya da aileye olan ruhsal ve ekonomik bağımlılığın azaltılması ile gerçekleşmektedir. Çoğunlukla bu kavram “” ile eşanlamda kullanılmaktadır.
Eşitlik genellikle ırkları, etnik kimlikleri, cinsiyetleri, sosyal sınıfları yüzünden ayrımcılığa uğrayan ve politik kararları kabul görmeyen (örneğin Yahudi Eşitliği veya Katolik Eşitliği) grupların özgürleşmesi anlamına gelmektedir.
Politik eşitliğin yeni kavramları için Amerika’da dilsel olarak empowerment (güçlendirme) kelimesi kullanılmaktadır.
Tarihte eşitlik
Antik Roma’da emansipasyon (eşitlik) bir kereye mahsus, daha yüksek konumdakinin kendisinden aşağıdakine verdiği bir hak sunumu iken, Orta Çağ’da emancipatio canonica (genel eşitlik) söz konusuydu. Bu eşitlik anlayışına göre örneğin şeytan işleri ile suçlanan kişilerin çocukları söz konusu suçluların velayetinden alınıp manastırlara yerleştirilmeleri olanaklı kılınıyordu. Yeniçağ’ın başlarında ise eşitlik kavramının kendine dönük, yani bireye bağlı kullanımı devreye girmektedir, daha somut bir ifadeyle: Tekil kişiler artık vesayet yapılarından kurtulabiliyordu, ancak belli başlı zan altında kalma durumlarına da açıktılar. Aydınlanma döneminde ise genel toplumsal bir eşitlik hedeflenmekteydi, öncelikli olarak hukuk alanında söz konusuydu bu, ancak bu hukuksal eşitlik taleplerinin sosyal ve kültürel gerçeklikte karşılanması hala tam sağlanmış değildir.
Eşitlik kadınlar, siyahlar, işçiler, çiftçiler veya homoseksüeller gibi ayrımcılığa maruz kalanların veya azınlıkların eşit hukuki haklara tabi kılınması anlamına gelmektedir.
Diğerlerinin (örneğin Siyahilerin) kurtulması ve özgürleşme talebi olarak eşitlik talebi Karl Marx’ın “Başkalarını özgür kılabilmek için önce kendimizi özgür kılmalıyız” cümlesinde oldukça iyi açıklanmıştır. Bu cümlede her bir bakış açısıyla kadının eşit kılınması hakkındaki doğa sorunu değil de, özellikle burjuvazi ve işçi sınıfı arasındaki sınıf sorunu vurgulanmıştır.
Eşitlik özgürlük hakkı halen tam anlamıyla gerçekleşmemiştir ama 1789 sonrasındaki hareketlerde ilk defa bilinçli olarak farkına varılmış ve bir durum haline gelmiştir.
Yahudi eşitliği
Yahudi eşitliğinin öncüsü Prusya, Dessau’dan filozof Moses Mendelssohn’dur. Prusya’daki azınlıklar toplumsal gücün eşit şekilde paylaşımından uzaktır, ancak diğer yerlerdeki azınlıklardan da daha az baskı altındadırlar. Dini sebebiyle Mendelssohn Prusya-Kraliyet Bilim Akademisi’ne üye olmamıştır. Prusyalı Jurist Christian Wilhelm von Dohm 1781 yılında Mendelssohn’dan esinlenerek “Yahudiler’in Vatandaşlığının İyileştirilmesi Üzerine” (1781) (Über die bürgerliche Verbesserung der Juden) eserini kaleme almıştır.
Kadın eşitliği
Kadınların eşitlik hareketleri kabaca üçe ayrılır.
- Kadınların ilk eşitlik çabası 12. - 13. yüzyılda gerçekleşmiştir. Bu başlangıç hareketi olarak da bilinir. Özelliği kilise bağlamında gerçekleşmesidir ve dini kabullerin sorgulanmasıdır.
- İkinci eşitlik hareketi Fransız Devrimi’nden sonra gerçekleşmiştir. Devrimin ana fikri olan eşitlik ve özgürlük ilk olarak erkekler için geçerliydi. Fakat kadınlar devrimin baş döndürücülüğüyle hakları için savaşmaya karar verdiler. Burada yeni olan, bu hareketin artık başta olduğu gibi kilise odaklı olmamasıydı. İngilizcede 20. yüzyılın başındaki kadın hakları savunucuları “Süfrajet” olarak tanındılar. İlk kadın hareketinin en önemli amaçları, seçme hakkı, eğitim hakkı, özel mülkiyet hakkı ve çalışma hakkı gibi hakları elde etmekti. Bu hareketin sonu, genel olarak İkinci Dünya Savaşı’nın başlangıcıdır. Bu hareketin özelliği, kadın ve erkek arasındaki geleneksel rol dağılımı prensip olarak sorgulanmadan, kadın haklarının talep edilmesidir.
- Kadın hareketlerinin üçüncü dalgası 1940’lı yılların ortasında, Fransa’da başlamıştır ve İkinci Dünya Savaşı’nın sayesinde kolaylaşmıştır. Kitle hareketi olarak en başta Betty Friedan’ın 1963 yılında “Feminen Mistik” (The Feminine Mystique) kitabını yayımlaması ve sonrasında 60’lı yıllarda öğrencilerin kargaşa hareketi, kadın hareketinin vekilleri olarak beyan edildiler. Ayrıca Simone de Beauvoir ve İkinci Cinsiyet adlı kitabı bu ekolün güçlenmesinde etkili oldu. Kadınların önemi 68’in çoğu erkeği tarafından yeteri kadar verilmedi. Bu sefer kadın ve erkeğin geleneksel rol dağılımı ve ataerkillik toplu olarak sorgulandı. 1960'lardan itibaren "özel olan politiktir" sloganı birleştirici olmaya başladı. Hukuki eşitlik vurgusu kadar, kadın hikâyelerinin ve kadın öznelerin toplumsal ilişkilerde görünür olması talebi bu dönemde daha da güçlendi. Bu değişim yeni toplumsal hareketler ekolünün oluşmasında ve kadın hareketinin kurumsallaşmasında fazlasıyla etkili oldu. Konulaştırılmış kadın hakları listesi Feminizm konusunda geniş olarak ele alınmıştır.
- Kadın hareketi, 1990'lı yıllardan sonra beden, cinsellik, kürtaj tartışması etrafında mücadelesini sürdürmeye devam etti.
Siyahların eşitliği
Bağımsızlık ve kuruluşu sürecindeki kölelik tartışmasına kadar uzanan bir arka planda ABD'de siyahların beyazlar karşısındaki önemli bir tartışma konusu oldu. 1960'lar bu konu sivil haklar hareketi bağlamında gelişti.
Yeni toplumsal hareketler
20. yüzyılın son çeyreğinde, değişmez olarak görülen modern toplumsal normların ve süreçlerin ve liberal demokrasiler içinde yerleşik hale gelen partili-kurumsal sistemin değişmesi için çaba gösteren toplumsal eğilimler ve gruplaşmalar, yeni toplumsal hareketler olarak nitelendirilmektedir. Bu tanımlama çoğunlukla 1968 hareketinden sonra kullanılmaya başlamıştır. Siyasi iktidarı değiştirmek veya ona yönelik kitlesel taleplerin dışında kimlik, kültür ve yerel eksenli talepler bu ekolde öne çıkmaya başlamıştır.
Oluşum
Yeni toplumsal hareketler 1960’ların sonlarında ilk olarak Batı Avrupa ve Kuzey Amerika’da ve parlamento dışı muhalefetin içinde oluşmaya başlamıştır. Frankfurt Okulu teorisyenleri ve eleştirel teori, bu hareketlere çerçeve çizen en önemli eksendir. Özellikle gelişmekte olan ülkelerde 1990’lı yılların ortasında bu hareketler uluslararası küreselleşme karşıtı hareketlerin hızlanmasıyla gelişmiştir. Değişikliklere ulaşmak için yaptıkları eleştirel yaklaşımları ve girişimleri nedeniyle ve seçtikleri yöntemleri yüzünden bu hareketler bazen direnişle karşılaşmışlardır. Yeni toplumsal hareketlerin bir kısmı günümüzde sadece azınlık hareketi olarak kalmıştır veya diğerleri zaman zaman kitle hareketi olarak büyürken kısa bir zaman için gündemde kalmışlardır. Ekoloji hareketi veya yeni kadın hareketleri gibi yeni toplumsal hareketlerin savunduğu konular ve durumlar günümüzde her bir toplumda sayısız toplumsal uzlaşma oluşturmaktadır. Bu uzlaşmalarla da bu hareketler meydana gelir ve sonra da kalıcı olur.
1960’lı yılların protesto harekeleri genç kültür ve alt kültürlerle (çiçek çocuklar veya hippi hareketi vb.) birlikte yeni politik ve sosyal bir bilincin oluşmasını ve yeni kültürel bir kimliğin oluşmasını sağlamıştır. İlk olarak yeni hareketler özellikle orta sınıfın gençleri tarafından gerçekleştirilmiştir. Büyüklerin geleneksel, kültürel, ahlaki ve toplumsal değerleri karşısında kimi zaman ikiyüzlülük suçlaması ile karşılaşmışlardır.
68 kuşağı adlandırılan 1960’lı yıllardaki öğrenci hareketlerindeki gibi analiz ve rasyonel sistem eleştirisi yeni hareketlerde ilk olarak arka planda yer almıştır, ön planda ise yoğun duygusallık yüklü siyasi odaklı eylemcilik söz konusu olmuştur. Bireyselliğin ve bireyin anlamı önceki sosyal hareketlerdekilerden daha da büyük olmuştur.
Özellikleri
Politik yeni toplumsal hareketler kurallar çerçevesinde parlamento dışı muhalefet olarak hareket etmektedirler ve yerel, ulusal ve uluslararası politika, kültür veya ekonomi alanlarında etki etmeye çalışmaktadırlar.
Bazı yeni toplumsal hareketlerde ahlaki değerleri korumak ortak amaçtır. Bu ortak amacın dışında bir de doğal kaynakların israfı ve ekonomik büyümenin sınırları da vardır. Bu hareketler genel bir kapitalizm karşıtı toplumsal eleştiriyle bağlantılıdır. Siyasal ideoloji bakımından bu hareketler dünya görüşü olarak geniş bir yelpazede yer alır; anarşik görüşlerden sosyalist görüşlere, hatta Alman ekoloji ve nükleer karşıtı hareketinde olduğu gibi sağ popülist ve aşırı sağ (azınlık) duruşlara da rastlamak mümkündür.
Bu hareketler, yerleşik medyadaki eksik temsil edilmeleri nedeniyle zamanla kurdukları kendi muhalif medyalarında kendilerini ifade ederek, kamusal düzen karşıtlığını sağlamayı kısmen başarmışlardır.
Organizasyon Türleri
Yeni toplumsal hareketlerinin çeşitli türleri olmuştur. Gayri resmi olarak kurulan küçük yerel ve bölgesel topluluklar, zamanla bölgeler üstü ve uluslararası kurum ve kuruluşlar haline gelmişlerdir. Özellikle küreselleşme karşıtı hareketler veya ekoloji hareketleri (örneğin: Greenpeace) bu durumu yaşamışlardır.
Günümüzde yeni toplumsal hareketlerin dışındaki resmi kurumlardan bağımsız olan organizasyonlardan sayılan diğer hareketler için, Türkçede sivil toplum kuruluşu olarak ifade edilen, İngilizce “Non-Governmental” (NGO), yani “hükümet-dışı” kavramı yaygınlaşmıştır.
Çoğu grup ve organizasyon, etkinliklerinde kısmen farklı şartlara göre kullanılan güç özgürlüğü ilkesine atıfta bulunmaktadırlar. Bazı aktivistler sabotaj yaparken militan tavırlar sergilemektedirler. Ancak olaylar sırasında saflar birbirine karışıp şiddetin kaynağı belirsiz hale gelmiştir. Zaman zaman devleti temsil eden polisler yeni sosyal hareketlerin eylemleri karşısında aşırı güç kullanmayla insanların yaralanmasına neden olmuştur.
Kamuoyun gözünde algılanışı
Kamuoyunda yeni sosyal hareketler, ideolojik çeşitliliğe rağmen çoğunlukla sol politikaların ürünü olarak görülmüştür. 80’li yılların sonuna kadar olan Soğuk Savaş döneminde tutucu birçok vatandaş tarafından kışkırtma olarak görülen farklı grupların kutuplaşma tavırları olmuştur. Bu tavırlar bazen tek tek bireylerin bedenen saldırıları şeklinde düşmanlık halini almıştır. Düşman olarak görülmek için saçlarının uzunlukları, kıyafetleri veya diğer dış görünümler yeterli olmuştur. Sıklıkla Amerika karşıtı, Doğu Avrupa’nın gizli servisi veya benzeri şeyler, karşıt hareket olarak görülmüştür. Bu hareketlerin taraftarları da en azından politik taraflılık veya basit bir şekilde milliyetçilik/sadelik kısmen de “iş devrimi odaklılık” veya “iş gösterimi” ve benzer şeyler ile suçlanmışlardır.
Eleştirmenler yeni sosyal hareketleri Narsizme eğilim olarak yorumlamışlardır. Onlara göre bireysel “duygu hali” ön planda görülen politik varlıktır ve sözlü parolalar aracılığıyla bunları gizlemeye çalışmışlardır.
Marksist eleştiriler ise yeni toplumsal hareketleri, iktidar mücadelesinden vazgeçtikleri için sınıf ve devrim mücadelesine zarar vermekle suçlamışlardır.
Alternatif yaşam ve ekonomi şekilleri
Yeni sosyal hareketlerin dâhilinde alternatif olarak birlikte yaşama şekilleri konusunda yeni deneyimler kazanılmıştır. Kimi gruplar, ülkede daha basit bir yaşam anlamına gelen anlam dolu bir var oluşu gerçekleştirmek istemiştir. Özellikle Amerika Birleşik Devletleri’nde eyalet belediyeleri kurulmuştur. Bu eyalet belediyelerinde doğa ile iç içe bir yaşam kurmak isteği belirleyici rol oynamıştır. Böylelikle yeni bir ruhun, yani düşüncenin gelişiminde sihir dolu ve duyulara seslenen doğa dinlerinin veya her bir kuzey Amerikalı Kızılderilileri kültürlerine yönelme büyük rol oynamıştır. Bunlar 70'li yıllarda Kızılderili–Amerikan hareketine politik ve kültürel bir karşı çıkma hareketi şeklinde olmuştur. Ek olarak da Budist ve Hint elementlerinin yabancılaşan batı görünümüne katkıda bulunmuştur. Onların anlam arayışlarında 70'li ve 80’li yılların yeni sosyal hareketlerin parçası, farklı eğilimlerin giz bilim ile ilgili içeriğine yönelmiştir. Bu da hareketlerin kutuplaşmasına katkıda bulunmuştur.
Kooperatif odaklı tarım projelerinin oluşturulmasıyla tarımla ilgili yeni işletmeler kurulmuştur. Bu işletmelerde hiyerarşik yapılar hüküm sürmemiştir ve öncelikle ekoloji ile ilgilenen işletmeler kurulmuştur. 70'li ve 80’li yıllarda diğer ekonomi alanlarında kendi kendini yönetebilen kuruluşlar oluşturulmuştur. Bu kuruluşlar da diğerleri ile aynı ilkelere dayanmışlardır. 80’li yılların ortasında Almanya’da bir ekoloji bankası kurulmuştur ve bu bankaya yatırımcılar paralarını her şeyden önce ekoloji teknolojisine ve sosyal ihtiyaçlar için yatırmışlardır. Bu yatırımlar sömürü anlayışına karşı bir eğilim olarak sürdürülmüştür.
Sadece ülkede değil, aynı zamanda şehirlerde de belediyeler kurulmuştur. Bunların sayesinde sosyal topluluğun geleneksel biçimleri için geleneksel küçük ailemsi oluşumlardan bağımsız olarak alternatif modeller geliştirilmiştir. Böylece cinsiyetin tabulaştırılmasında önemli değişiklikler olmuştur. Farklı cinsel yönelimleri daha açık bir şekilde yaşanmış ve bu hoşgörü ile karşılanmıştır. En azından yeni sosyal hareket çevresinde bunlara benzer istekler göz önünde tutulmuştur. Ancak yeni cinsel serbestlik, genellikle muhafazakar medyanın öncülüğünde çeşitli tepkilerle karşılaşmıştır.
Alternatif hareket kavramı yeni sosyal hareketler ile eşanlamlı olarak kullanılmıştır. Bu hareketlerin büyük bir kısmında sosyoloji, psikoloji, pedagoji, tıp, din, politika ve diğer toplumsal alanların etkisi olmuştur. Bu etki kültürel değişim sürecinde batıdaki endüstri toplumlarını etkilemiştir.
Alt hareketler
Kendini özel bir konuya adamış olan büyük, küçük, kısa süreli, uzun süreli kurum ve kuruluşlarla birlikte farklı alt hareketler oldukça hızlı oluşmuşlardır. Her birinin arasında özellikle de Ekoloji Hareketi, Atom Enerjisi-Karşıtı Hareket ve Yeni Özgürleşme Hareketi’nin arasında bir bağ ve konuları arasında da bağlantı vardır.
Yeni kadın, gay ve lezbiyen hareketleri
Toplumsal alanda örnek olarak yeni kadın hareketi ile gay ve lezbiyen hareketi bugüne kadar hiç görülmeyen bir açıklıkla ortaya çıkmıştır. Toplumdaki eski rol belirleme şeklini kıramasalar bile, gittikçe artan bir başarıyla mevcut ayrımcılık tablosunu yenmeyi başarmışlardır. Bu başarı, kendilerinin bulunduğu çevre konumunu açıkça ve daha serbestçe savunmaları ve kabullenmeleri sayesinde gerçekleşmiştir. Bu durumlar sayesinde akademik tartışmaların kalıcı olmasına ve yeni cinsiyet çalışmaları ile eşcinsellik çalışmalarının oluşumlarına katkıda bulunan, Queer teori gibi yeni teoriler geliştirilmiştir.
Yeni kadın hareketi toplumdaki kadınların gittikçe artan bir bilince sahip olmasını sağlamıştır. Kadınlar bu sayede politika, kültür ve ekonomi alanlarında kendi kaderlerini daha çok tayin edebilmişlerdir ve bu alanlara katılım için daha çok fırsat elde etmişlerdir. Almanya’daki Emma dergisi ile Alice Schwarzer ve diğerleri tarafından kadın hakları için savaş veren ve rol dağılımındaki basma kalıplığa karşı direnen yeni ve anlamlı bir araç oluşturulmuştur. 218. Madde olan kürtaj yasasının kaldırılması reformu ile de uğraşmıştır ve özellikle de genelev çevreleri, pornografi, reklâm ve diğer medyada yaşanan kadın vücudunun sömürülmesi ve pazarlanmasına karşı “Pornoya Hayır Kampanyası”nı başlatmıştır. Kadınların erkeklere karşın birçok alanda hala dezavantajlı olmasına rağmen yıllardır süregelen salt erkeklerin egemen olması durumu hafifletilmiştir.
Ekoloji hareketi ve Nükleer karşıtı hareket
Alt Hareketlerin dışında gittikçe artan, ekoloji konulu yeni bir bilinç oluşmuştur. 70'li yıllardan sonra, ekoloji hareketi sayesinde teknolojik gelişmeler yüzünden oluşan doğal geçim kaynakları su, toprak ve hava kirliliği ve tahribatı kamunun gözleri önüne serilmiştir. Atom enerjisi gibi tehlikeli teknolojilerin artışının ardından güneş enerjisi, rüzgâr enerjisi, biyogaz teknolojisi, su gücü ve benzeri doğa dostu ve yenilenebilir enerjiler talep edilmeye başlanmıştır.
80’li yıllarda ekoloji hareketinin dışında uluslararası alanda hareket eden Greenpeace veya Almanya’da kurulan Robin Wood sivil toplum örgütü gibi organizasyonlar oluşturulmuştur. Bu sivil toplum kuruluşları heyecan verici tanıtım eylemleriyle bazen engellenmelerine rağmen çevre skandallarını açığa çıkarmışlardır.
Ekoloji hareketinin diğer uğraş alanlarında çöpler yüzünden yaşanan kirlilik ve iklim koruması yanında bir de tüketiciyi koruma vardır. Tüketiciyi koruma konusunda da gıda maddelerinde katkı maddelerinin kullanılması tartışılmaktadır. Besin maddelerinin içeriğine dair işaretlerin kullanılması istenmektedir. Bu kullanım 1998 ve 2005 yılları arasındaki örneğin Almanya’da Sosyal Demokratlar ile Yeşiller grubunun koalisyon iktidarı sırasında değiştirilmiştir. Ekoloji hareketi biyolojik tarımın kullanılması için uğraş vermiştir. Büyük çaplı hayvancılığın sona ermesi ve onun yerine türün doğal ihtiyaçlarına uygun hayvancılığın yaygınlaşmasını istemiştir. Bunların yanında hayvan yeminde hormonel katkı maddelerinin kullanımını reddetmiştir. Diğer yandan da on binlerce hayvanın Avrupa çapında öldürüldüğü BSE (Deli Dana) skandalı ve diğer hayvan salgınları sayesinde söz konusu olan isteklerine 21. yüzyılın başına kadar ulaşmışlardır. Sonraları da hayvanları korumak için bir hareket başlatılmıştır. Bu hareketlerin içinde özellikle türleri tükenme tehlikesi altında olan hayvanların denek hayvanı olarak kullanılmasına karşı ve balinaların avlanılmasına karşı sıkı önlemler alınmıştır. 1990’ların sonundan itibaren de tartışılan başka konulara, genetiği değiştirilmiş organizmalar (GDO) ile üretilmiş besin maddeleri ve gen teknolojilerine karşı protestolar eklenmiştir.
Ekoloji hareketinin bir parçası olan Nükleer karşıtlığı hareketi de sadece askeriyenin değil, aynı zamanda sivillerin de atom enerjisini kullanmasıyla ortaya çıkan sonuçların çevre ve insanı tehdit etmesini konu almaktadır. Geniş halk kitleleri tarafından yapılan teşvik ve destekleme örneğin Amerikan nükleer santrali Three Mile adası, 1979 yılında Harrisburg’da ve özellikle Ukrayna nükleer santralinin 1986 yılında Çernobil’de büyük bir nükleer kazası gibi bazı atom tesislerinde ses getiren kaza ve felaketlerin olmasını engellemektedir.
1970'lerden itibaren her şeyden önce Avrupa’da nükleer santrallerin, geri dönüşüm tesislerinin veya radyoaktif ve zehirli maddeler için kullanılan son depoların olduğu ve kurulması planlandığı yerlere karşı yapılan kitlesel eylemler gittikçe artan bir başarıya ulaşmıştır. Söz konusu olan yerlerde özellikle de 1982 yılında Brokdorf’taki ve 1986 yılında Wackersdorf’taki tartışmalarda çoğu kez göstericiler ve devletin güvenlik güçleri arasında büyük meydan savaşları yaşanmıştır. Şimdiye kadar Castor Taşımacılığın kullanılmış yanıcı radyoaktif maddeleri Fransız geri dönüşüm tesisi La Hague’den alınıp Gorleben’e aktarılması bazen atom gücü karşıtları tarafından engellenmektedir. Hâlbuki bu aktarmanın gerçekleştirilmesi güvenlik güçlerinin eşliğinde tekrarlanmaktadır.
Castor’u engelleme eylemlerinin birisinde 7 Ekim 2004 tarihinde atom enerjisi karşıtlarından birisi olan Fransız eylemci Sebastian Briat, Elsass’da transfer aracının üstünden geçmesi sonucu bacağını kopmasının ardından hayatını kaybetmiştir. Bueylemde kendisinden başka üç arkadaşı ile birlikte kendilerini raylara zincirlemişlerdi ve grup arkadaşları treni durduramamışlardır. Bu nedenle de Briat hızlı tren olarak bilinen Castor treninden kaçamamıştır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Yıldırım, Yavuz. Sosyal Hareketler. talebe.com. s. 119. ISBN . 6 Aralık 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Aralık 2022.
- ^ Çetinkaya (der.), Y. Doğan. Toplumsal Hareketler Tarih, Teori ve Deneyim. İletişim Yayınları. ISBN . 6 Aralık 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Aralık 2022.
- ^ Tilly, Charles; Castaneda, Ernesto; Wood, Lesley J. Toplumsal Hareketler (1768-2018) (2022 bas.). Alfa. ISBN . 6 Aralık 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Aralık 2022.
- ^ della Porta, Donatella; Diani, Mario. Toplumsal Hareketler (2020 bas.). Türkiye İş Bankası Yayınları. s. 504. ISBN . 6 Aralık 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Aralık 2022.
- ^ Türkdoğan, Orhan. Sosyal Hareketler Sosyolojisi (2013 bas.). Bilge Kültür Sanat. ISBN . 6 Aralık 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Aralık 2022.
- ^ Türk, Kerem (2021). "Toplumsal Hareketler ve Medya". Uluslararası İnsan Çalışmaları Dergisi. 7 (4). 6 Aralık 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Aralık 2022.
- ^ Aydemir, Aslı (2020). Toplumsal Hareketler ve Sosyal Medya. Kriter. ISBN . 6 Aralık 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Aralık 2022.
- ^ Kaderoğlu Bulut, Çağrı (2021). "YENİ TOPLUMSAL HAREKETLER TEORİSİ: KURUCU FİKİRLER, İÇERİK VE ELEŞTİRİLER BAĞLAMINDA BİR İNCELEME". Turkish Online Journal of Design Art and Communication. 1 (11). ss. 42 - 63. 6 Aralık 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Aralık 2022.
- ^ Yıldırım, Yavuz. Sosyal Forum'dan Öfkeliler'e. İletişim Yayınları. ISBN . 6 Aralık 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Aralık 2022.
- ^ Enginyurt, Derya (2018). "SOSYAL HAREKETLER SOSYOLOJİSİ AÇISINDAN FEMİNİZM". USE Uluslararası Sosyoloji ve Ekonomi Dergisi, 1. ss. 36 - 59. 6 Aralık 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Aralık 2022.
- ^ Alptekin, Duygu (2011). "Sokaktan Akademiye: Kadın Hareketinin Kurumsallaşma Süreci". Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26. ss. 33 - 43. 6 Aralık 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Aralık 2022.
- ^ Avcil, Ceren (2022). "Yeni Toplumsal Hareketlerde Kimlik Taleplerinin Dönüşümü". İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi. 11 (2). ss. 1089 - 1112. 6 Aralık 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Aralık 2022.
- ^ Çoban, B. (2009). Yeni Toplumsal Hareketler Küreselleşme Çağında Toplumsal Muhalefet. Kalkedon Yayınları.
- ^ Tunç, Selda (2015). "KİTAP ELEŞTİRİSİ: Kendi Medyanı Yarat: Alternatif Kavramlar Tartışmalar Örnekler…". folklor/edebiyat. 3 (83). 6 Aralık 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Aralık 2022.
- ^ Barış, Çoban (2008). "Yeni Toplumsal Hareketlerin Eleştirisi". Marmara İletişim Dergisi, 13. ss. 21 - 34. 6 Aralık 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Aralık 2022.
- ^ "Queer Teori: Bir Giriş (Queer Theory: An Introduction) by Annamarie Jagose". Erkeklikler: Kimlik ve Kültür Dergisi, 8. 2017. 6 Aralık 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Aralık 2022.
- ^ Bingöl, Ebru. . yesilgazete.org. 6 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Frankfurt'un Robin Wood'ları". hurriyet.com.tr. 24 Haziran 2014. 6 Aralık 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Aralık 2022.
- ^ "Greenpeace'den 'GDO'lu süt' protestosu". evrensel.net. 6 Ocak 2012. 6 Aralık 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Aralık 2022.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Toplumsal hareket ya da sosyal hareket sosyal bilimlerde farkli duzenleme bicimlerini iceren farkli harekete gecirme ve davranis stratejileriyle toplumsal degisimi hizlandirmak engellemek veya tersine cevirmek icin ugrasan kolektif eylemler butunudur Bu haliyle toplumlarin ve sorunlarin sekillenmesinde ortak bir rol oynayici olarak gorulebilir Toplumsal hareketler ortak amac icin bir araya gelen insanlari barindirir Bu insanlarin eylemlerini inceleyen toplumsal hareket analizleri siyaset bilimciler sosyologlar psikologlar tarihciler tarafindan yapilabilmektedir Charles Tilly Sidney Tarrow Donatella della Porta Alain Touraine Alberto Melucci gibi isimler bu alanda calisan onemli akademisyenlerdir Bu cercevede olusan sosyal hareket teorisi yeni ornek olaylarin getirdigi karsi cikislar ve taleplerle gelismeye devam etmektedir Genel anlamda toplumsal hareketSosyal Hareketler talep ettikleri degisimi yaratmak ya da bir degisime direnmek icin orgut dereceleri buyuklukleri sectikleri stratejiler gibi olcutler acisindan fark gosterebilmektedir Hareketler olusum surecinde cesitli asamalardan gecmektedir Sorunla ilk catismalar sorunsallastirma cogunlukla var olani reddetme Ittifaklarin ve muhaliflerin de icinde bulundugu gruplar ve birliklerin is birligi yaparak kiskirtici bazen sembolik ama bazen de somut hareketleri duzenlemek Bu surecte var olana alternatif bulan gunluk hayata yerlestirmeye calisan birkac ya da daha fazla karizmatik oncu lider olarak sahneye cikmaktadir Devaminda ya durum istenildigi gibi sonuclandigi icin veya en azindan toplum tarafindan onemli bir problem oldugu kabul edildigi icin ya da diger sorunlar baskin ciktigi icin sosyal hareketin sonuclanmasi uzun surmektedir Sosyal bir harekette en belirgin taraf en baslarda formel olmayan acik organizasyon bicimleridir Diger bir deyisle arkadas gruplari dayanisma faaliyetleri duzensiz toplantilar gibi daginik ve kurumsal olmayan birliktelikler kurulur Daha sonra ortak amacin gittikce sekillenmesiyle beraber insanlar bu hedef dogrultusunda bir birlik dernek vakiflar vb olusturmaya baslarlar Sonraki surecte bunlarin uzerine gelistirilmis yapilar ve bicimler olusarak faaliyette bulunurken insanlarin kafasinda ve kalbindeki bu hareket kaybolmaktadir veya daha fazla etkisini surdurmemektedir Cogunlukla bu bir hareketin ve esas amacin sona ermesi olarak gorulmektedir Bu baglamda sosyal bir hareketin vizyon ve hayallerinin gerekliligi gucu ve ikna ediciligi hareketin olusturucu ve itici gucu olarak gosterilmektedir Yeni yapilarin kurulmasi ve eskinin degisimi bir sosyal hareketin farkini gostermektedir Radikaller ilimlilari kariyerciligi veya ihaneti fazlasiyla kinamaktadirlar karsit ithamlar da utopyacilik ya da diktatorce hirs olmaktadir Kurulan yapilarin degisimi tekil amactan vazgecisin bir gostergesidir ayni zamanda Ancak reel politikaya gecisle birlikte cikis durumdaki hedeflerden sapma kacinilmaz olarak meydana gelir buna bagli olarak odunler soz konusu olur ve sonucta aktivist bir hareketligin ozunu karsilayan cogulculuk kurumsal duzeyde ya korunamaz hale gelir ya da kismi olarak orselenir Burada soz etmeye deger olan sey de Amerika dan Bill Mayer in gelistirdigi 1933 2002 Hareket Plani dir Mayer politik amaclarla sosyal hareketlerin ideal surecini tasarlamistir Ayrica burada devrimlerin olusumu ve seyri icin Crane Brinton dan sonra en azindan ilgili analize donuk standartlastirma denemeleri bulunmaktadir Toplumsal hareketin nasil anlasilacagi konusunda farkli yaklasimlar bulunmaktadir 19 yuzyilin ikinci yarisindan itibaren toplumsal hareketler oncelikle irrasyonel kontrol disi kalabaliklar olarak anlasilirken ozellikle 1960 larla birlikte hareketlerin rasyonel bir icerikte oldugu yorumlari artmistir 1968 ogrenci hareketleri bu acidan belirleyici olmustur Dolayisiyla hareketler kolektif davranis boyutundan kolektif eylem boyutuna dogru bir gecisle anlasilmaktadir Amerikan ekolu islevselci bir cizgide hareketlerin nasil ortaya ciktigiyla ilgilenir siyasal surec gibi basliklar bu yaklasimin alanina girmektedir Avrupa da ise hareketler daha cok Marksizm cercevesinde sinifsal analizler ve devrim sureci icerisinde hareketlerin nedeni ele alinmistir Yakin zamanda medyanin ve ozellikle sosyal medya araclarinin rolu de hareketin olusumu gelisimi ve etkisi acisindan dikkat deger bir parametre olarak devreye girmektedir Tarihsel ornekler18 ve 19 yuzyillardan ornekler Amerika Latin Amerika ve Ingiltere deki Kolelerin Ozgurlesme Hareketi Hareket gibi siyasal hak talepleri Isci sinifi Hareketi Kadin hareketlerinin Ilk Dalgasi Fasist Hareketler 20 yuzyilin ikinci yarisinda olarak anilan ozellikle 1970 li yillardan itibaren yukselen bazi hareketler vardir Ozellikle Ekoloji Hareketi Nukleer karsiti hareket Baris Hareketi Pasifizm Kadin hareketi Ikinci ve Ucuncu Dalga Enternasyonalist Hareket Ucuncu dunya hareketi adil ticaret Antiemperyalizm Antisomurgecilik Lezbiyen Gay Biseksuel transseksuel Hareketi LGBT Kuresellesme karsiti hareket Dunya Sosyal Forumu 2010 sonrasi gelisen guncel hareketler Arap Bahari Isgal Et Hareketleri 15 M Hareketi Black Lives Matter Siyahlarin Hayati Onemlidir Sari yeleklilerEsitlik ve Ozgurluk TalebiModern siyasal iliskileri kuran 1789 Fransiz Devrimi nden bu yana toplumsal hareketlerin ana talebi esitlik ve ozgurluk vurgusu olmustur Cesitli gruplar daha fazla ozgurluk ya da diger gruplar karsisinda esitlik taleplerini ifade etmeye baslamistir Esitlik Latince emancipare den gelmektedir Mancipium bir kole veya genc erkegin direnme ile kutlu hak kazanimi sayesinde ozerklik kazanmasi anlamini tasimaktadir Kavramda 17 ve 18 yuzyilda bir anlam degisikligi olmustur Bagimsizligi elde etme eylemi sayesinde toplumsal ve siyasi bir ozgurlesme hareketini icermektedir Bu cabalarin amaci ozgurluk ve kazanmaktir Bu cogunlukla ayrimciliga veya egemenlik odakli yani ataerkil yapilara karsi cikma ya da aileye olan ruhsal ve ekonomik bagimliligin azaltilmasi ile gerceklesmektedir Cogunlukla bu kavram ile esanlamda kullanilmaktadir Esitlik genellikle irklari etnik kimlikleri cinsiyetleri sosyal siniflari yuzunden ayrimciliga ugrayan ve politik kararlari kabul gormeyen ornegin Yahudi Esitligi veya Katolik Esitligi gruplarin ozgurlesmesi anlamina gelmektedir Politik esitligin yeni kavramlari icin Amerika da dilsel olarak empowerment guclendirme kelimesi kullanilmaktadir Tarihte esitlik Antik Roma da emansipasyon esitlik bir kereye mahsus daha yuksek konumdakinin kendisinden asagidakine verdigi bir hak sunumu iken Orta Cag da emancipatio canonica genel esitlik soz konusuydu Bu esitlik anlayisina gore ornegin seytan isleri ile suclanan kisilerin cocuklari soz konusu suclularin velayetinden alinip manastirlara yerlestirilmeleri olanakli kiliniyordu Yenicag in baslarinda ise esitlik kavraminin kendine donuk yani bireye bagli kullanimi devreye girmektedir daha somut bir ifadeyle Tekil kisiler artik vesayet yapilarindan kurtulabiliyordu ancak belli basli zan altinda kalma durumlarina da aciktilar Aydinlanma doneminde ise genel toplumsal bir esitlik hedeflenmekteydi oncelikli olarak hukuk alaninda soz konusuydu bu ancak bu hukuksal esitlik taleplerinin sosyal ve kulturel gerceklikte karsilanmasi hala tam saglanmis degildir Esitlik kadinlar siyahlar isciler ciftciler veya homoseksueller gibi ayrimciliga maruz kalanlarin veya azinliklarin esit hukuki haklara tabi kilinmasi anlamina gelmektedir Digerlerinin ornegin Siyahilerin kurtulmasi ve ozgurlesme talebi olarak esitlik talebi Karl Marx in Baskalarini ozgur kilabilmek icin once kendimizi ozgur kilmaliyiz cumlesinde oldukca iyi aciklanmistir Bu cumlede her bir bakis acisiyla kadinin esit kilinmasi hakkindaki doga sorunu degil de ozellikle burjuvazi ve isci sinifi arasindaki sinif sorunu vurgulanmistir Esitlik ozgurluk hakki halen tam anlamiyla gerceklesmemistir ama 1789 sonrasindaki hareketlerde ilk defa bilincli olarak farkina varilmis ve bir durum haline gelmistir Yahudi esitligi Yahudi esitliginin oncusu Prusya Dessau dan filozof Moses Mendelssohn dur Prusya daki azinliklar toplumsal gucun esit sekilde paylasimindan uzaktir ancak diger yerlerdeki azinliklardan da daha az baski altindadirlar Dini sebebiyle Mendelssohn Prusya Kraliyet Bilim Akademisi ne uye olmamistir Prusyali Jurist Christian Wilhelm von Dohm 1781 yilinda Mendelssohn dan esinlenerek Yahudiler in Vatandasliginin Iyilestirilmesi Uzerine 1781 Uber die burgerliche Verbesserung der Juden eserini kaleme almistir Kadin esitligi Kadinlarin esitlik hareketleri kabaca uce ayrilir Kadinlarin ilk esitlik cabasi 12 13 yuzyilda gerceklesmistir Bu baslangic hareketi olarak da bilinir Ozelligi kilise baglaminda gerceklesmesidir ve dini kabullerin sorgulanmasidir Ikinci esitlik hareketi Fransiz Devrimi nden sonra gerceklesmistir Devrimin ana fikri olan esitlik ve ozgurluk ilk olarak erkekler icin gecerliydi Fakat kadinlar devrimin bas donduruculuguyle haklari icin savasmaya karar verdiler Burada yeni olan bu hareketin artik basta oldugu gibi kilise odakli olmamasiydi Ingilizcede 20 yuzyilin basindaki kadin haklari savunuculari Sufrajet olarak tanindilar Ilk kadin hareketinin en onemli amaclari secme hakki egitim hakki ozel mulkiyet hakki ve calisma hakki gibi haklari elde etmekti Bu hareketin sonu genel olarak Ikinci Dunya Savasi nin baslangicidir Bu hareketin ozelligi kadin ve erkek arasindaki geleneksel rol dagilimi prensip olarak sorgulanmadan kadin haklarinin talep edilmesidir Kadin hareketlerinin ucuncu dalgasi 1940 li yillarin ortasinda Fransa da baslamistir ve Ikinci Dunya Savasi nin sayesinde kolaylasmistir Kitle hareketi olarak en basta Betty Friedan in 1963 yilinda Feminen Mistik The Feminine Mystique kitabini yayimlamasi ve sonrasinda 60 li yillarda ogrencilerin kargasa hareketi kadin hareketinin vekilleri olarak beyan edildiler Ayrica Simone de Beauvoir ve Ikinci Cinsiyet adli kitabi bu ekolun guclenmesinde etkili oldu Kadinlarin onemi 68 in cogu erkegi tarafindan yeteri kadar verilmedi Bu sefer kadin ve erkegin geleneksel rol dagilimi ve ataerkillik toplu olarak sorgulandi 1960 lardan itibaren ozel olan politiktir slogani birlestirici olmaya basladi Hukuki esitlik vurgusu kadar kadin hikayelerinin ve kadin oznelerin toplumsal iliskilerde gorunur olmasi talebi bu donemde daha da guclendi Bu degisim yeni toplumsal hareketler ekolunun olusmasinda ve kadin hareketinin kurumsallasmasinda fazlasiyla etkili oldu Konulastirilmis kadin haklari listesi Feminizm konusunda genis olarak ele alinmistir Kadin hareketi 1990 li yillardan sonra beden cinsellik kurtaj tartismasi etrafinda mucadelesini surdurmeye devam etti Siyahlarin esitligi Bagimsizlik ve kurulusu surecindeki kolelik tartismasina kadar uzanan bir arka planda ABD de siyahlarin beyazlar karsisindaki onemli bir tartisma konusu oldu 1960 lar bu konu sivil haklar hareketi baglaminda gelisti Yeni toplumsal hareketler20 yuzyilin son ceyreginde degismez olarak gorulen modern toplumsal normlarin ve sureclerin ve liberal demokrasiler icinde yerlesik hale gelen partili kurumsal sistemin degismesi icin caba gosteren toplumsal egilimler ve gruplasmalar yeni toplumsal hareketler olarak nitelendirilmektedir Bu tanimlama cogunlukla 1968 hareketinden sonra kullanilmaya baslamistir Siyasi iktidari degistirmek veya ona yonelik kitlesel taleplerin disinda kimlik kultur ve yerel eksenli talepler bu ekolde one cikmaya baslamistir Olusum Yeni toplumsal hareketler 1960 larin sonlarinda ilk olarak Bati Avrupa ve Kuzey Amerika da ve parlamento disi muhalefetin icinde olusmaya baslamistir Frankfurt Okulu teorisyenleri ve elestirel teori bu hareketlere cerceve cizen en onemli eksendir Ozellikle gelismekte olan ulkelerde 1990 li yillarin ortasinda bu hareketler uluslararasi kuresellesme karsiti hareketlerin hizlanmasiyla gelismistir Degisikliklere ulasmak icin yaptiklari elestirel yaklasimlari ve girisimleri nedeniyle ve sectikleri yontemleri yuzunden bu hareketler bazen direnisle karsilasmislardir Yeni toplumsal hareketlerin bir kismi gunumuzde sadece azinlik hareketi olarak kalmistir veya digerleri zaman zaman kitle hareketi olarak buyurken kisa bir zaman icin gundemde kalmislardir Ekoloji hareketi veya yeni kadin hareketleri gibi yeni toplumsal hareketlerin savundugu konular ve durumlar gunumuzde her bir toplumda sayisiz toplumsal uzlasma olusturmaktadir Bu uzlasmalarla da bu hareketler meydana gelir ve sonra da kalici olur 1960 li yillarin protesto harekeleri genc kultur ve alt kulturlerle cicek cocuklar veya hippi hareketi vb birlikte yeni politik ve sosyal bir bilincin olusmasini ve yeni kulturel bir kimligin olusmasini saglamistir Ilk olarak yeni hareketler ozellikle orta sinifin gencleri tarafindan gerceklestirilmistir Buyuklerin geleneksel kulturel ahlaki ve toplumsal degerleri karsisinda kimi zaman ikiyuzluluk suclamasi ile karsilasmislardir 68 kusagi adlandirilan 1960 li yillardaki ogrenci hareketlerindeki gibi analiz ve rasyonel sistem elestirisi yeni hareketlerde ilk olarak arka planda yer almistir on planda ise yogun duygusallik yuklu siyasi odakli eylemcilik soz konusu olmustur Bireyselligin ve bireyin anlami onceki sosyal hareketlerdekilerden daha da buyuk olmustur Ozellikleri Politik yeni toplumsal hareketler kurallar cercevesinde parlamento disi muhalefet olarak hareket etmektedirler ve yerel ulusal ve uluslararasi politika kultur veya ekonomi alanlarinda etki etmeye calismaktadirlar Bazi yeni toplumsal hareketlerde ahlaki degerleri korumak ortak amactir Bu ortak amacin disinda bir de dogal kaynaklarin israfi ve ekonomik buyumenin sinirlari da vardir Bu hareketler genel bir kapitalizm karsiti toplumsal elestiriyle baglantilidir Siyasal ideoloji bakimindan bu hareketler dunya gorusu olarak genis bir yelpazede yer alir anarsik goruslerden sosyalist goruslere hatta Alman ekoloji ve nukleer karsiti hareketinde oldugu gibi sag populist ve asiri sag azinlik duruslara da rastlamak mumkundur Bu hareketler yerlesik medyadaki eksik temsil edilmeleri nedeniyle zamanla kurduklari kendi muhalif medyalarinda kendilerini ifade ederek kamusal duzen karsitligini saglamayi kismen basarmislardir Organizasyon Turleri Yeni toplumsal hareketlerinin cesitli turleri olmustur Gayri resmi olarak kurulan kucuk yerel ve bolgesel topluluklar zamanla bolgeler ustu ve uluslararasi kurum ve kuruluslar haline gelmislerdir Ozellikle kuresellesme karsiti hareketler veya ekoloji hareketleri ornegin Greenpeace bu durumu yasamislardir Gunumuzde yeni toplumsal hareketlerin disindaki resmi kurumlardan bagimsiz olan organizasyonlardan sayilan diger hareketler icin Turkcede sivil toplum kurulusu olarak ifade edilen Ingilizce Non Governmental NGO yani hukumet disi kavrami yayginlasmistir Cogu grup ve organizasyon etkinliklerinde kismen farkli sartlara gore kullanilan guc ozgurlugu ilkesine atifta bulunmaktadirlar Bazi aktivistler sabotaj yaparken militan tavirlar sergilemektedirler Ancak olaylar sirasinda saflar birbirine karisip siddetin kaynagi belirsiz hale gelmistir Zaman zaman devleti temsil eden polisler yeni sosyal hareketlerin eylemleri karsisinda asiri guc kullanmayla insanlarin yaralanmasina neden olmustur Kamuoyun gozunde algilanisi Kamuoyunda yeni sosyal hareketler ideolojik cesitlilige ragmen cogunlukla sol politikalarin urunu olarak gorulmustur 80 li yillarin sonuna kadar olan Soguk Savas doneminde tutucu bircok vatandas tarafindan kiskirtma olarak gorulen farkli gruplarin kutuplasma tavirlari olmustur Bu tavirlar bazen tek tek bireylerin bedenen saldirilari seklinde dusmanlik halini almistir Dusman olarak gorulmek icin saclarinin uzunluklari kiyafetleri veya diger dis gorunumler yeterli olmustur Siklikla Amerika karsiti Dogu Avrupa nin gizli servisi veya benzeri seyler karsit hareket olarak gorulmustur Bu hareketlerin taraftarlari da en azindan politik taraflilik veya basit bir sekilde milliyetcilik sadelik kismen de is devrimi odaklilik veya is gosterimi ve benzer seyler ile suclanmislardir Elestirmenler yeni sosyal hareketleri Narsizme egilim olarak yorumlamislardir Onlara gore bireysel duygu hali on planda gorulen politik varliktir ve sozlu parolalar araciligiyla bunlari gizlemeye calismislardir Marksist elestiriler ise yeni toplumsal hareketleri iktidar mucadelesinden vazgectikleri icin sinif ve devrim mucadelesine zarar vermekle suclamislardir Alternatif yasam ve ekonomi sekilleri Yeni sosyal hareketlerin dahilinde alternatif olarak birlikte yasama sekilleri konusunda yeni deneyimler kazanilmistir Kimi gruplar ulkede daha basit bir yasam anlamina gelen anlam dolu bir var olusu gerceklestirmek istemistir Ozellikle Amerika Birlesik Devletleri nde eyalet belediyeleri kurulmustur Bu eyalet belediyelerinde doga ile ic ice bir yasam kurmak istegi belirleyici rol oynamistir Boylelikle yeni bir ruhun yani dusuncenin gelisiminde sihir dolu ve duyulara seslenen doga dinlerinin veya her bir kuzey Amerikali Kizilderilileri kulturlerine yonelme buyuk rol oynamistir Bunlar 70 li yillarda Kizilderili Amerikan hareketine politik ve kulturel bir karsi cikma hareketi seklinde olmustur Ek olarak da Budist ve Hint elementlerinin yabancilasan bati gorunumune katkida bulunmustur Onlarin anlam arayislarinda 70 li ve 80 li yillarin yeni sosyal hareketlerin parcasi farkli egilimlerin giz bilim ile ilgili icerigine yonelmistir Bu da hareketlerin kutuplasmasina katkida bulunmustur Kooperatif odakli tarim projelerinin olusturulmasiyla tarimla ilgili yeni isletmeler kurulmustur Bu isletmelerde hiyerarsik yapilar hukum surmemistir ve oncelikle ekoloji ile ilgilenen isletmeler kurulmustur 70 li ve 80 li yillarda diger ekonomi alanlarinda kendi kendini yonetebilen kuruluslar olusturulmustur Bu kuruluslar da digerleri ile ayni ilkelere dayanmislardir 80 li yillarin ortasinda Almanya da bir ekoloji bankasi kurulmustur ve bu bankaya yatirimcilar paralarini her seyden once ekoloji teknolojisine ve sosyal ihtiyaclar icin yatirmislardir Bu yatirimlar somuru anlayisina karsi bir egilim olarak surdurulmustur Sadece ulkede degil ayni zamanda sehirlerde de belediyeler kurulmustur Bunlarin sayesinde sosyal toplulugun geleneksel bicimleri icin geleneksel kucuk ailemsi olusumlardan bagimsiz olarak alternatif modeller gelistirilmistir Boylece cinsiyetin tabulastirilmasinda onemli degisiklikler olmustur Farkli cinsel yonelimleri daha acik bir sekilde yasanmis ve bu hosgoru ile karsilanmistir En azindan yeni sosyal hareket cevresinde bunlara benzer istekler goz onunde tutulmustur Ancak yeni cinsel serbestlik genellikle muhafazakar medyanin onculugunde cesitli tepkilerle karsilasmistir Alternatif hareket kavrami yeni sosyal hareketler ile esanlamli olarak kullanilmistir Bu hareketlerin buyuk bir kisminda sosyoloji psikoloji pedagoji tip din politika ve diger toplumsal alanlarin etkisi olmustur Bu etki kulturel degisim surecinde batidaki endustri toplumlarini etkilemistir Alt hareketlerKendini ozel bir konuya adamis olan buyuk kucuk kisa sureli uzun sureli kurum ve kuruluslarla birlikte farkli alt hareketler oldukca hizli olusmuslardir Her birinin arasinda ozellikle de Ekoloji Hareketi Atom Enerjisi Karsiti Hareket ve Yeni Ozgurlesme Hareketi nin arasinda bir bag ve konulari arasinda da baglanti vardir Yeni kadin gay ve lezbiyen hareketleri Toplumsal alanda ornek olarak yeni kadin hareketi ile gay ve lezbiyen hareketi bugune kadar hic gorulmeyen bir aciklikla ortaya cikmistir Toplumdaki eski rol belirleme seklini kiramasalar bile gittikce artan bir basariyla mevcut ayrimcilik tablosunu yenmeyi basarmislardir Bu basari kendilerinin bulundugu cevre konumunu acikca ve daha serbestce savunmalari ve kabullenmeleri sayesinde gerceklesmistir Bu durumlar sayesinde akademik tartismalarin kalici olmasina ve yeni cinsiyet calismalari ile escinsellik calismalarinin olusumlarina katkida bulunan Queer teori gibi yeni teoriler gelistirilmistir Yeni kadin hareketi toplumdaki kadinlarin gittikce artan bir bilince sahip olmasini saglamistir Kadinlar bu sayede politika kultur ve ekonomi alanlarinda kendi kaderlerini daha cok tayin edebilmislerdir ve bu alanlara katilim icin daha cok firsat elde etmislerdir Almanya daki Emma dergisi ile Alice Schwarzer ve digerleri tarafindan kadin haklari icin savas veren ve rol dagilimindaki basma kalipliga karsi direnen yeni ve anlamli bir arac olusturulmustur 218 Madde olan kurtaj yasasinin kaldirilmasi reformu ile de ugrasmistir ve ozellikle de genelev cevreleri pornografi reklam ve diger medyada yasanan kadin vucudunun somurulmesi ve pazarlanmasina karsi Pornoya Hayir Kampanyasi ni baslatmistir Kadinlarin erkeklere karsin bircok alanda hala dezavantajli olmasina ragmen yillardir suregelen salt erkeklerin egemen olmasi durumu hafifletilmistir Ekoloji hareketi ve Nukleer karsiti hareket Alt Hareketlerin disinda gittikce artan ekoloji konulu yeni bir bilinc olusmustur 70 li yillardan sonra ekoloji hareketi sayesinde teknolojik gelismeler yuzunden olusan dogal gecim kaynaklari su toprak ve hava kirliligi ve tahribati kamunun gozleri onune serilmistir Atom enerjisi gibi tehlikeli teknolojilerin artisinin ardindan gunes enerjisi ruzgar enerjisi biyogaz teknolojisi su gucu ve benzeri doga dostu ve yenilenebilir enerjiler talep edilmeye baslanmistir 80 li yillarda ekoloji hareketinin disinda uluslararasi alanda hareket eden Greenpeace veya Almanya da kurulan Robin Wood sivil toplum orgutu gibi organizasyonlar olusturulmustur Bu sivil toplum kuruluslari heyecan verici tanitim eylemleriyle bazen engellenmelerine ragmen cevre skandallarini aciga cikarmislardir Ekoloji hareketinin diger ugras alanlarinda copler yuzunden yasanan kirlilik ve iklim korumasi yaninda bir de tuketiciyi koruma vardir Tuketiciyi koruma konusunda da gida maddelerinde katki maddelerinin kullanilmasi tartisilmaktadir Besin maddelerinin icerigine dair isaretlerin kullanilmasi istenmektedir Bu kullanim 1998 ve 2005 yillari arasindaki ornegin Almanya da Sosyal Demokratlar ile Yesiller grubunun koalisyon iktidari sirasinda degistirilmistir Ekoloji hareketi biyolojik tarimin kullanilmasi icin ugras vermistir Buyuk capli hayvanciligin sona ermesi ve onun yerine turun dogal ihtiyaclarina uygun hayvanciligin yayginlasmasini istemistir Bunlarin yaninda hayvan yeminde hormonel katki maddelerinin kullanimini reddetmistir Diger yandan da on binlerce hayvanin Avrupa capinda olduruldugu BSE Deli Dana skandali ve diger hayvan salginlari sayesinde soz konusu olan isteklerine 21 yuzyilin basina kadar ulasmislardir Sonralari da hayvanlari korumak icin bir hareket baslatilmistir Bu hareketlerin icinde ozellikle turleri tukenme tehlikesi altinda olan hayvanlarin denek hayvani olarak kullanilmasina karsi ve balinalarin avlanilmasina karsi siki onlemler alinmistir 1990 larin sonundan itibaren de tartisilan baska konulara genetigi degistirilmis organizmalar GDO ile uretilmis besin maddeleri ve gen teknolojilerine karsi protestolar eklenmistir Ekoloji hareketinin bir parcasi olan Nukleer karsitligi hareketi de sadece askeriyenin degil ayni zamanda sivillerin de atom enerjisini kullanmasiyla ortaya cikan sonuclarin cevre ve insani tehdit etmesini konu almaktadir Genis halk kitleleri tarafindan yapilan tesvik ve destekleme ornegin Amerikan nukleer santrali Three Mile adasi 1979 yilinda Harrisburg da ve ozellikle Ukrayna nukleer santralinin 1986 yilinda Cernobil de buyuk bir nukleer kazasi gibi bazi atom tesislerinde ses getiren kaza ve felaketlerin olmasini engellemektedir 1970 lerden itibaren her seyden once Avrupa da nukleer santrallerin geri donusum tesislerinin veya radyoaktif ve zehirli maddeler icin kullanilan son depolarin oldugu ve kurulmasi planlandigi yerlere karsi yapilan kitlesel eylemler gittikce artan bir basariya ulasmistir Soz konusu olan yerlerde ozellikle de 1982 yilinda Brokdorf taki ve 1986 yilinda Wackersdorf taki tartismalarda cogu kez gostericiler ve devletin guvenlik gucleri arasinda buyuk meydan savaslari yasanmistir Simdiye kadar Castor Tasimaciligin kullanilmis yanici radyoaktif maddeleri Fransiz geri donusum tesisi La Hague den alinip Gorleben e aktarilmasi bazen atom gucu karsitlari tarafindan engellenmektedir Halbuki bu aktarmanin gerceklestirilmesi guvenlik guclerinin esliginde tekrarlanmaktadir Castor u engelleme eylemlerinin birisinde 7 Ekim 2004 tarihinde atom enerjisi karsitlarindan birisi olan Fransiz eylemci Sebastian Briat Elsass da transfer aracinin ustunden gecmesi sonucu bacagini kopmasinin ardindan hayatini kaybetmistir Bueylemde kendisinden baska uc arkadasi ile birlikte kendilerini raylara zincirlemislerdi ve grup arkadaslari treni durduramamislardir Bu nedenle de Briat hizli tren olarak bilinen Castor treninden kacamamistir Ayrica bakinizToplumsal hareketler listesi Kadin hareketleri Tasarlayici siyaset Sosyal hareket teorisiKaynakca Yildirim Yavuz Sosyal Hareketler talebe com s 119 ISBN 978 625 7247 39 9 6 Aralik 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Aralik 2022 Cetinkaya der Y Dogan Toplumsal Hareketler Tarih Teori ve Deneyim Iletisim Yayinlari ISBN 9789750505836 6 Aralik 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Aralik 2022 Tilly Charles Castaneda Ernesto Wood Lesley J Toplumsal Hareketler 1768 2018 2022 bas Alfa ISBN 9786254495250 6 Aralik 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Aralik 2022 della Porta Donatella Diani Mario Toplumsal Hareketler 2020 bas Turkiye Is Bankasi Yayinlari s 504 ISBN 9786257999649 6 Aralik 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Aralik 2022 Turkdogan Orhan Sosyal Hareketler Sosyolojisi 2013 bas Bilge Kultur Sanat ISBN 9786055261832 6 Aralik 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Aralik 2022 Turk Kerem 2021 Toplumsal Hareketler ve Medya Uluslararasi Insan Calismalari Dergisi 7 4 6 Aralik 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Aralik 2022 Aydemir Asli 2020 Toplumsal Hareketler ve Sosyal Medya Kriter ISBN 9786257130257 6 Aralik 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Aralik 2022 Kaderoglu Bulut Cagri 2021 YENI TOPLUMSAL HAREKETLER TEORISI KURUCU FIKIRLER ICERIK VE ELESTIRILER BAGLAMINDA BIR INCELEME Turkish Online Journal of Design Art and Communication 1 11 ss 42 63 6 Aralik 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Aralik 2022 Yildirim Yavuz Sosyal Forum dan Ofkeliler e Iletisim Yayinlari ISBN 9789750511394 6 Aralik 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Aralik 2022 Enginyurt Derya 2018 SOSYAL HAREKETLER SOSYOLOJISI ACISINDAN FEMINIZM USE Uluslararasi Sosyoloji ve Ekonomi Dergisi 1 ss 36 59 6 Aralik 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Aralik 2022 Alptekin Duygu 2011 Sokaktan Akademiye Kadin Hareketinin Kurumsallasma Sureci Selcuk Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu Dergisi 26 ss 33 43 6 Aralik 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Aralik 2022 Avcil Ceren 2022 Yeni Toplumsal Hareketlerde Kimlik Taleplerinin Donusumu Insan ve Toplum Bilimleri Arastirmalari Dergisi 11 2 ss 1089 1112 6 Aralik 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Aralik 2022 Coban B 2009 Yeni Toplumsal Hareketler Kuresellesme Caginda Toplumsal Muhalefet Kalkedon Yayinlari Tunc Selda 2015 KITAP ELESTIRISI Kendi Medyani Yarat Alternatif Kavramlar Tartismalar Ornekler folklor edebiyat 3 83 6 Aralik 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Aralik 2022 Baris Coban 2008 Yeni Toplumsal Hareketlerin Elestirisi Marmara Iletisim Dergisi 13 ss 21 34 6 Aralik 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Aralik 2022 Queer Teori Bir Giris Queer Theory An Introduction by Annamarie Jagose Erkeklikler Kimlik ve Kultur Dergisi 8 2017 6 Aralik 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Aralik 2022 Bingol Ebru yesilgazete org 6 Aralik 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Frankfurt un Robin Wood lari hurriyet com tr 24 Haziran 2014 6 Aralik 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Aralik 2022 Greenpeace den GDO lu sut protestosu evrensel net 6 Ocak 2012 6 Aralik 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Aralik 2022