Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İnsan haklarının üç nesle ayrılması ilk olarak 1979 yılında Çek hukukçu Karel Vasak tarafından Strazburg'daki Uluslararası İnsan Hakları Enstitüsü'nde önerilmiştir. Vasak bu terimi en azından Kasım 1977 gibi erken bir tarihte kullanmıştır. Vasak'ın teorileri öncelikle Avrupa hukukunda kök salmıştır.
İki yıl sonra yaptığı bir konuşmada, bölümleri Fransız Devrimi'nin üç parolasını takip ediyor: Özgürlük, Eşitlik, Kardeşlik . Üç nesil, Avrupa Birliği Temel Haklar Bildirgesi'nin bazı başlıklarında yansıtılmaktadır. İnsan Hakları Evrensel Bildirisi birinci ve ikinci nesil hakları sıralarken, belgenin kendisi bunları Vasak'ın çerçevesine uygun olarak özel olarak sıralamamaktadır.
Birinci nesil insan hakları
Klasik haklar, siyasal haklar ya da mavi haklar olarak da adlandırılan birinci nesil insan hakları, esasen özgürlük ve siyasi hayata katılımla ilgilidir. Birinci kuşak haklar, kişileri siyasi iktidara karşı korumaktadır. Bu haklar karşısında devletin pasif bir tutum sergilemesi gerektiği ifade edilmektedir. Dolayısıyla birinci kuşak haklar devletin pasif bir tutum içerisinde olmasını gerektiren kişileri devlete karşı koruyan haklar olarak tanımlanmaktadır. Fakat bu haklar için devletin veya siyasi iktidarın karışmama yükümlülüğünden öte ayrıca pozitif yükümlülüklerde de bulunması gerektiği ifade edilmektedir. Birinci kuşak haklar esas olarak kişi haklarını ve siyasal hakları içermektedir. Ayrıca bu haklara negatif statü hakları da denilmektedir. Birinci kuşak haklara yaşam hakkı, düşünce ve düşünceyi açıklama özgürlüğü, dilekçe hakkı, mülkiyet hakkı, seçme ve seçilme hakkı örnek olarak gösterilmektedir.
Bu haklardan bazıları ve yasal işlem hakkı, 1689 yılında 1689 Haklar Beyannamesinde ifade edilen 1215 tarihli Magna Carta'ya ve İngiliz Hakları'na kadar uzanmaktadır. Birinci nesil insan haklarının daha kapsamlı bir dizisinin öncülüğünü Fransa'da 1789'da İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi ve 1791'de Amerika Birleşik Devletleri Haklar Bildirgesi yapılmıştır.
Bu haklar, ilk olarak 1948 Evrensel İnsan Hakları Bildirgesi'nin 3 ila 21. Maddeleri ve daha sonra 1966 Kişisel ve Siyasal Haklar Uluslararası Sözleşmesi ile küresel düzeyde kabul edilmiş ve uluslararası hukukta statü kazanmıştır. Avrupa'da ise 1953 yılında Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nde yer almıştır.
| Hayat hakkı ve kişi dokunulmazlığı |
| Kişi özgürlüğü ve kişi güvenliği |
| Düşünce ve ifade özgürlüğü |
| Mülkiyet hakkı |
| Dilekçe hakkı |
| Seçme ve seçilme hakkı |
| Adil yargılanma hakkı |
| Eşitlik hakkı |
| İnanç ve ibadet özgürlüğü |
| Dernek kurma hakkı |
| Konut dokunulmazlığı |
| Toplantı ve gösteri yürüyüşü hakkı |
İkinci nesil insan hakları
İkinci nesil insan hakları eşitlikle ilgilidir ve İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra hükûmetler tarafından tanınmaya başlamıştır. Temelde ekonomik, sosyal ve kültürel niteliktedirler. Vatandaşların farklı üyelerine eşit koşullar ve muameleyi güvence altına alırlar. İkincil haklar arasında adil ve elverişli koşullarda istihdam edilme hakkı, yiyecek, barınma ve sağlık bakımının yanı sıra sosyal güvenlik ve işsizlik yardımları da yer almaktadır. Birinci nesil haklar gibi bu haklar da İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'nde yer almış ve Evrensel Beyanname'nin 22 ila 28. Maddeleri ile Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme'de ayrıca düzenlenmiştir.
Amerika Birleşik Devletleri'nde Başkan Franklin D. Roosevelt, 11 Ocak 1944'teki Birliğin Durumu Konuşmasında hemen hemen aynı gerekçeleri kapsayan İkinci Haklar Bildirgesini oluşturdu. Günümüzde pek çok ulus, devlet ya da uluslar grubu, Avrupa Sosyal Şartı gibi kapsamlı insan hakları setlerini garanti altına alan yasal olarak bağlayıcı bildirgeler geliştirmiştir.
Bazı ABD eyaletleri bu ekonomik haklardan bazılarını yasa haline getirilmiştir; örneğin, New York eyaleti, ücretsiz eğitim hakkının yanı sıra, " örgütlenme ve toplu pazarlık hakkı", ve işçi tazminatını da Anayasa Hukuku ile koruma altına almıştır.
Bu haklar bazen "kırmızı" haklar olarak adlandırılmaktadır. Hükûmete bu haklara saygı gösterme, bunları teşvik etme ve yerine getirme görevi yüklemektedir, fakat bu kaynakların mevcudiyetine dayanmaktadır. Bu görev devlete yüklenmiştir çünkü devlet kendi kaynaklarını kontrol etmektedir. Hiç kimse doğrudan barınma ve eğitim hakkına sahip değildir. (Örneğin Güney Afrika'da hak, başlı başına barınma hakkı değil, daha ziyade "yeterli konuta erişim hakkıdır", aşamalı olarak gerçekleştirilmektedir. )
Hükûmetin görevi bu pozitif hakların gerçekleştirilmesidir.
Üçüncü nesil insan hakları
Üçüncü nesil insan hakları, Birleşmiş Milletler Çevre Konferansı'nın 1972 Stockholm Bildirgesi, 1992 Rio Çevre ve Kalkınma Bildirgesi ve genel olarak istek uyandıran diğer "yumuşak hukuk" parçaları da dahil olmak üzere birçok ilerici uluslararası hukuk belgesinde ifade edildiği gibi, yalnızca medeni ve sosyal hakların ötesine geçen haklardır.
Dayanışmacı insan hakları olarak da bilinen bu haklar, bireysel haklar çerçevesinin ötesine geçerek topluluk veya insanlar gibi kolektif kavramlara odaklanmaya çalışan haklardır. Bununla birlikte, bu terim, aynı zamanda kullanılan "yeşil" haklar gibi büyük ölçüde gayri resmi olarak kalmaktadır ve bu nedenle aşağıdakiler de dahil olmak üzere son derece geniş bir hak yelpazesini barındırmaktadır:
- Grup ve kolektif haklar
- Kendi kaderini tayin hakkı
- Ekonomik ve sosyal gelişme hakkı
- Sağlıklı bir çevre hakkı
- Doğal kaynaklara erişim hakkı
- İletişim hakkı ve iletişim hakları
- Kültürel mirasa katılım hakkı
- ve sürdürülebilirlik hakları
Afrika İnsan ve Halkların Hakları Sözleşmesinin bunların birçoğunu güvence altına almaktadır: kendi kaderini tayin hakkı, kalkınma hakkı, doğal kaynaklara erişim hakkı ve tatmin edici çevre hakkı. Bazı ülkelerde üçüncü nesil haklarının korunması için anayasal mekanizmalar da bulunmaktadır. Örneğin, Macaristan Gelecek Nesillerden Sorumlu Parlamento Komiseri,Finlandiya Parlamentosu'nun ve İsrail Knesset'indeki eski Gelecek Nesiller Komisyonu .
Bazı uluslararası örgütlerin bu tür hakları korumak için ofisleri vardır. Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı'nın Ulusal Azınlıklar Yüksek Komiserliği buna bir örnektir. Avrupa Komisyonu Çevre Genel Müdürlüğü'nün misyonu "bugünkü ve gelecek nesiller için çevrenin korunması, muhafaza edilmesi, iyileştirilmesi ve sürdürülebilir kalkınmanın teşvik edilmesidir".
New York'un "sonsuza kadar vahşi" anayasa maddesi gibi bazı yargı bölgeleri çevrenin korunmasına yönelik hükümler yürürlüğe koymuştur; bu madde New York Eyalet Başsavcısı veya Temyiz Dairesi'nin onayı ile herhangi bir vatandaş tarafından uygulanabilir.
Dördüncü nesil insan hakları
Bazı analistler, üçüncü nesle dahil edilemeyen hakları, birinci ve ikinci nesil hakların gelecekteki taleplerini ve özellikle teknolojik gelişme ve bilgi ve iletişim teknolojileri ve siber uzay ile ilgili yeni hakları içerecek dördüncü nesil bir insan haklarının ortaya çıkmakta olduğunu ileri sürmektedir.
Ancak bunun içeriği net değildir ve bu analistler özgün bir öneri sunmamaktadır. Normalde üçüncü nesilden bazı hakları alıp dördüncüye dahil etmektedirler, örneğin sağlıklı bir çevre hakkı veya biyoetikle ilgili hususlar gibi. Bu analistlerden bazıları dördüncü neslin yeni teknolojilerle ilgili insan hakları tarafından verildiğine inanırken, diğerleri dijital haklar hakkında konuşmayı tercih etmekte ve burada aşağıdaki gibi yeni bir dizi hak bulunmaktadır:
- Bilgi işlem ve dijital ortama eşit erişim hakkı
- Dijital kendi kaderini tayin hakkı
- Dijital güvenlik hakkı
- Kişinin kendi dijital verilerine (habeas data ) erişim hakkı
Diğerleri ise farklılaştırıcı unsurun, ilk üç nesil toplumun bir üyesi olarak insana atıfta bulunurken, dördüncü neslin haklarının bir tür olarak insana atıfta bulunması olacağına işaret etmektedir.
Yorum
Maurice Cranston, kıtlığın sözde ikinci ve üçüncü kuşak hakların gerçekte hak olmadığı anlamına geldiğini savunmuştur. Bir kişinin bir hakkı varsa, diğerlerinin de bu hakka saygı gösterme görevi vardır, ancak hükûmetler vatandaşların sözde ikinci ve üçüncü nesil haklarının ima ettiği görevleri yerine getirmek için gerekli kaynaklardan yoksundur.
Claremont McKenna College'da yönetim profesörü ve Claremont Enstitüsü'nün kıdemli üyesi Charles Kesler, ikinci ve üçüncü nesil insan haklarının, çoğunluğun kendi içinde iyi şeyler olduğunu kabul edebileceği siyasi hedefleri haklar diliyle gizleme ve böylece bu siyasi hedeflere uygunsuz çağrışımlar kazandırma girişimi olduğunu savunmuştur. Ona göre, sosyo-ekonomik malların "hak" olarak adlandırılması, doğal olarak ilgili bir "görev" kavramı yaratmaktadır, böylece diğer vatandaşların bu yeni hakları yerine getirmek için hükûmet tarafından diğer insanlara bir şeyler vermeye zorlanması gerekmektedir. Ayrıca, ABD'de yeni hakların federal düzeyde siyasi karar alma mekanizmasının federalizmi ihlal edecek şekilde "millileştirilmesine" yol açtığını ifade etmiştir. Hillsdale College profesörü Paul Rahe, Soft Despotism, Democracy's Drift adlı kitabında, eşitlik temelli haklara odaklanmanın, başlangıçtaki medeni hakların sürekli genişleyen bir hükûmete tabi kılınmasına yol açacağını, bu hükûmetin de vatandaşlarına doğru bir şekilde hizmet veremeyecek kadar beceriksiz olacağını ve yalnızca daha fazla hakkı kendine tabi kılmaya çalışacağını yazmıştır.
19. yüzyıl filozofu Frederic Bastiat bu negatif ve pozitif haklar arasındaki çatışmayı şu sözlerle özetlemiştir:
M. de Lamartine bir gün bana şöyle yazdı: "Sizin doktrininiz benim programımın sadece yarısı; siz özgürlükte durdunuz, ben kardeşliğe doğru gidiyorum." Ben de ona cevap verdim: "Programınızın ikinci yarısı ilk yarısını yok edecektir." Ve aslında, "kardeşlik" kelimesini " gönüllülük" kelimesinden ayırmak benim için oldukça imkansızdır. Özgürlük yasal olarak yok edilmeden ve adalet yasal olarak ayaklar altına alınmadan, kardeşliğin yasal olarak uygulandığını düşünmek benim için imkansızdır.
İktisatçı Friedrich Hayek, ikinci nesil " sosyal adalet " kavramının pratikte politik bir anlamı olamayacağını öne sürmektedir:
Bu haliyle hiçbir durum adil ya da adaletsiz değildir: sadece birilerinin bu durumun ortaya çıkmasından sorumlu olduğunu varsaydığımız sürece ... Aynı anlamda, fiyatların eyleme rehberlik ettiği serbest piyasa/kendiliğinden işleyen piyasa, insanların herhangi bir anlamda neye ihtiyaç duyduklarını ya da neyi hak ettiklerini hesaba katamaz, çünkü hiç kimsenin tasarlamadığı bir bölüşüm oluşturur ve tasarlanmamış bir şey, salt bir durum, adil ya da adaletsiz değildir. Ve işlerin "adil" bir şekilde dizayn edilmesi gerektiği fikri, aslında, piyasayı terk etmemiz ve birilerinin herkesin ne kadarına sahip olması gerektiğine karar verdiği planlı bir ekonomiye dönmemiz gerektiği anlamına gelmektedir ve bu da elbette, ancak kişisel özgürlüğün tamamen ortadan kaldırılması pahasına buna sahip olabileceğimiz anlamına gelmektedir.
New York Üniversitesi Hukuk Fakültesi profesörü Jeremy Waldron, ikinci nesil haklara yönelik eleştirilere yanıt niteliğinde bir yazı kaleme almıştır:
Her halükarda, birinci nesil haklardan ikinci nesil haklara yönelik argümanın hiçbir zaman kavramsal bir analiz meselesi olması beklenmiyordu. Daha ziyade şuydu: Eğer bir kişi için medeni veya siyasi özgürlüğü güvence altına almak gerçekten önemliyse, bu bağlılığa, kişinin bu özgürlüğün tadını çıkarmasını ve kullanmasını mümkün kılan yaşam koşullarıyla ilgili daha fazla endişe eşlik etmelidir. A ve B arasındaki seçimin kendisi için hiçbir şey ifade etmediği ya da birini seçip diğerini seçmemesinin hayatı üzerinde hiçbir etkisinin olmayacağı bir durumda bırakılırsa, bu kişinin özgürlüğü (örneğin A ve B arasında seçim yapma özgürlüğü) için mücadele etmeye neden değer olsun ki?"
Macar sosyalist ve politik iktisatçı Karl Polanyi, Büyük Dönüşüm kitabında Hayek'e tamamen zıt bir argüman ortaya koydu. Polanyi, kontrolsüz bir serbest piyasanın baskıcı bir ekonomik yoğunlaşmaya ve ardından sivil hakları gerileten bir demokratik yönetime yol açacağını yazmıştır.
1993'teki Dünya İnsan Hakları Konferansı, medeni ve siyasi haklar (negatif haklar) ile ekonomik, sosyal ve kültürel haklar (pozitif haklar) arasındaki ayrıma karşı çıkmış ve bunun sonucunda Viyana Beyannamesi ve Eylem Programı "tüm insan haklarının evrensel, bölünmez, birbirine bağlı ve birbiriyle ilişkili" olduğunu ilan etmiştir.
Notlar
- ^ Vašák, Karel. "A 30-year struggle; the sustained efforts to give force of law to the Universal Declaration of Human Rights". UNESDOC. 17 Haziran 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Eylül 2021.
- ^ Etudes et essais sur le droit international humanitaire et sur les principes de la Croix-Rouge en l'honneur de Jean Pictet, red. by Christophe Swinarski, Comité Internat. de la Croix-Rouge ; Nijhoff, 1984
- ^ (PDF). T.C. Adalet Bakanlığı, Eğitim Dairesi Başkanlığı. 4 Aralık 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ Mohammad Reza Sarani, Seyed Hossein Sadeghi, Hossein Ravandeh (July 2017). (PDF). International Journal of Scientific Study. doi:10.17354/ijssI/2017/6. 14 Aralık 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ CEYLAN, Neslihan Aybike (2017). "KAMU HUKUKU (GENEL KAMU HUKUKU) SOSYAL VE EKONOMİK HAKLAR VE HAKLARIN BÜTÜNLÜĞÜ İLKESİ", Sayı 2. Anasay. s. 217 - 226. 26 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Temmuz 2021.
- ^ N.Y. Const. ART. XI, § 1, found at New York State Assembly website 12 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Retrieved February 23, 2012.
- ^ Campaign for Fiscal Equity, Inc. v. State, 86 N.Y.2d 307 (1995). Case brief found at website. Retrieved February 23, 2012.
- ^ N.Y. Const. ART. I, § 17, found at New York State Assembly website 11 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Retrieved February 23, 2012.
- ^ N.Y. Const. ART. I, § 18, found at New York State Assembly website 11 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Retrieved February 23, 2012.
- ^ , , s 26(1).
- ^ s s 26(2).
- ^ . Isipedia (İspanyolca). 3 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2020.
- ^ "¿Cuáles son los derechos humanos de tercera generación?" (İspanyolca). Spanish committee of ACNUR. April 2017. 2 Haziran 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Mayıs 2020.
- ^ "Los derechos de tercera generación" (İspanyolca). Amnesty International Catalonia. 24 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Mayıs 2020.
- ^ . Globalization 101. Levin Institute - State University of New York. 2 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2020.
- ^ Jensen, Steven. "Putting to rest the Three Generations Theory of human rights". Open Global Rights. 17 Haziran 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Mayıs 2020.
- ^ Domaradzki, Spasimir; Khvostova, Margaryta; Pupovac, David (6 Eylül 2019). "Karel Vasak's Generations of Rights and the Contemporary Human Rights Discourse". Human Rights Review. Springer. 20 (4): 423-443. doi:10.1007/s12142-019-00565-x.
- ^ Cornescu, Adrian (2009). "The generations of human's rights" (PDF). 14 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 12 Mayıs 2020.
- ^ , Article 20, 21, 22 and 24
- ^ . 29 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2024.
- ^ N.Y. Const. ART XIV, § 1. Found at New York State Assembly website 4 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Retrieved February 23, 2012.
- ^ N.Y. Const. ART XIV, § 5. Found at New York State Assembly website 4 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Retrieved February 23, 2012.
- ^ a b Bustamante, Javier (September 2001). "Hacia la cuarta generación de Derechos Humanos: repensando la condición humana en la sociedad tecnológica". Revista Iberoamericana de Ciencia, Tecnología, Sociedad e Innovación (İspanyolca). Madrid: . 29 Haziran 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Mayıs 2020.
- ^ Riofrío, Juan Carlos (2014). "La cuarta ola de derechos humanos: los derechos digitales". Revista Latinoamericana de Derechos Humanos (İspanyolca). 25 (1): 15-45. 20 Ekim 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Mayıs 2020.
- ^ "Los derechos humanos de tercera y cuarta generación". Encuentro Jurídico (İspanyolca). January 2013. 23 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Mayıs 2020.
- ^ Cranston, Maurice. "Human Rights: Real and Supposed," in Political Theory and the Rights of Man, edited by D. D. Raphael (Bloomington: Indiana University Press, 1967), pp. 43-51.
- ^ . . 28 Mayıs 2009. 15 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2010.
- ^ . . 19 Kasım 2009. 4 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2010.
- ^ Bastiat, Frédéric (1850). "The Law". Selected Essays on Political Economy. Irvington-on-Hudson, NY: The Foundation for Economic Education, Inc.
- ^ Hazlett, Thomas W. (July 1992). "The Road from Serfdom: Forseeing the Fall". . 22 Ekim 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Ocak 2010.
- ^ Jeremy Waldron, 1993. Liberal Rights: Collected Papers, page 7, 1981–91.
- ^ Karl Polanyi (2001). The Great Transformation. . ISBN .
- ^ , Part I para 5
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Insan haklarinin uc nesle ayrilmasi ilk olarak 1979 yilinda Cek hukukcu Karel Vasak tarafindan Strazburg daki Uluslararasi Insan Haklari Enstitusu nde onerilmistir Vasak bu terimi en azindan Kasim 1977 gibi erken bir tarihte kullanmistir Vasak in teorileri oncelikle Avrupa hukukunda kok salmistir Iki yil sonra yaptigi bir konusmada bolumleri Fransiz Devrimi nin uc parolasini takip ediyor Ozgurluk Esitlik Kardeslik Uc nesil Avrupa Birligi Temel Haklar Bildirgesi nin bazi basliklarinda yansitilmaktadir Insan Haklari Evrensel Bildirisi birinci ve ikinci nesil haklari siralarken belgenin kendisi bunlari Vasak in cercevesine uygun olarak ozel olarak siralamamaktadir Birinci nesil insan haklariKlasik haklar siyasal haklar ya da mavi haklar olarak da adlandirilan birinci nesil insan haklari esasen ozgurluk ve siyasi hayata katilimla ilgilidir Birinci kusak haklar kisileri siyasi iktidara karsi korumaktadir Bu haklar karsisinda devletin pasif bir tutum sergilemesi gerektigi ifade edilmektedir Dolayisiyla birinci kusak haklar devletin pasif bir tutum icerisinde olmasini gerektiren kisileri devlete karsi koruyan haklar olarak tanimlanmaktadir Fakat bu haklar icin devletin veya siyasi iktidarin karismama yukumlulugunden ote ayrica pozitif yukumluluklerde de bulunmasi gerektigi ifade edilmektedir Birinci kusak haklar esas olarak kisi haklarini ve siyasal haklari icermektedir Ayrica bu haklara negatif statu haklari da denilmektedir Birinci kusak haklara yasam hakki dusunce ve dusunceyi aciklama ozgurlugu dilekce hakki mulkiyet hakki secme ve secilme hakki ornek olarak gosterilmektedir Bu haklardan bazilari ve yasal islem hakki 1689 yilinda 1689 Haklar Beyannamesinde ifade edilen 1215 tarihli Magna Carta ya ve Ingiliz Haklari na kadar uzanmaktadir Birinci nesil insan haklarinin daha kapsamli bir dizisinin onculugunu Fransa da 1789 da Insan ve Yurttas Haklari Bildirisi ve 1791 de Amerika Birlesik Devletleri Haklar Bildirgesi yapilmistir Bu haklar ilk olarak 1948 Evrensel Insan Haklari Bildirgesi nin 3 ila 21 Maddeleri ve daha sonra 1966 Kisisel ve Siyasal Haklar Uluslararasi Sozlesmesi ile kuresel duzeyde kabul edilmis ve uluslararasi hukukta statu kazanmistir Avrupa da ise 1953 yilinda Avrupa Insan Haklari Sozlesmesi nde yer almistir Hayat hakki ve kisi dokunulmazligiKisi ozgurlugu ve kisi guvenligiDusunce ve ifade ozgurluguMulkiyet hakkiDilekce hakkiSecme ve secilme hakkiAdil yargilanma hakkiEsitlik hakkiInanc ve ibadet ozgurluguDernek kurma hakkiKonut dokunulmazligiToplanti ve gosteri yuruyusu hakkiIkinci nesil insan haklariIkinci nesil insan haklari esitlikle ilgilidir ve Ikinci Dunya Savasi ndan sonra hukumetler tarafindan taninmaya baslamistir Temelde ekonomik sosyal ve kulturel niteliktedirler Vatandaslarin farkli uyelerine esit kosullar ve muameleyi guvence altina alirlar Ikincil haklar arasinda adil ve elverisli kosullarda istihdam edilme hakki yiyecek barinma ve saglik bakiminin yani sira sosyal guvenlik ve issizlik yardimlari da yer almaktadir Birinci nesil haklar gibi bu haklar da Insan Haklari Evrensel Beyannamesi nde yer almis ve Evrensel Beyanname nin 22 ila 28 Maddeleri ile Ekonomik Sosyal ve Kulturel Haklara Iliskin Uluslararasi Sozlesme de ayrica duzenlenmistir Amerika Birlesik Devletleri nde Baskan Franklin D Roosevelt 11 Ocak 1944 teki Birligin Durumu Konusmasinda hemen hemen ayni gerekceleri kapsayan Ikinci Haklar Bildirgesini olusturdu Gunumuzde pek cok ulus devlet ya da uluslar grubu Avrupa Sosyal Sarti gibi kapsamli insan haklari setlerini garanti altina alan yasal olarak baglayici bildirgeler gelistirmistir Bazi ABD eyaletleri bu ekonomik haklardan bazilarini yasa haline getirilmistir ornegin New York eyaleti ucretsiz egitim hakkinin yani sira orgutlenme ve toplu pazarlik hakki ve isci tazminatini da Anayasa Hukuku ile koruma altina almistir Bu haklar bazen kirmizi haklar olarak adlandirilmaktadir Hukumete bu haklara saygi gosterme bunlari tesvik etme ve yerine getirme gorevi yuklemektedir fakat bu kaynaklarin mevcudiyetine dayanmaktadir Bu gorev devlete yuklenmistir cunku devlet kendi kaynaklarini kontrol etmektedir Hic kimse dogrudan barinma ve egitim hakkina sahip degildir Ornegin Guney Afrika da hak basli basina barinma hakki degil daha ziyade yeterli konuta erisim hakkidir asamali olarak gerceklestirilmektedir Hukumetin gorevi bu pozitif haklarin gerceklestirilmesidir Ucuncu nesil insan haklariUcuncu nesil insan haklari Birlesmis Milletler Cevre Konferansi nin 1972 Stockholm Bildirgesi 1992 Rio Cevre ve Kalkinma Bildirgesi ve genel olarak istek uyandiran diger yumusak hukuk parcalari da dahil olmak uzere bircok ilerici uluslararasi hukuk belgesinde ifade edildigi gibi yalnizca medeni ve sosyal haklarin otesine gecen haklardir Dayanismaci insan haklari olarak da bilinen bu haklar bireysel haklar cercevesinin otesine gecerek topluluk veya insanlar gibi kolektif kavramlara odaklanmaya calisan haklardir Bununla birlikte bu terim ayni zamanda kullanilan yesil haklar gibi buyuk olcude gayri resmi olarak kalmaktadir ve bu nedenle asagidakiler de dahil olmak uzere son derece genis bir hak yelpazesini barindirmaktadir Grup ve kolektif haklar Kendi kaderini tayin hakki Ekonomik ve sosyal gelisme hakki Saglikli bir cevre hakki Dogal kaynaklara erisim hakki Iletisim hakki ve iletisim haklari Kulturel mirasa katilim hakki ve surdurulebilirlik haklari Afrika Insan ve Halklarin Haklari Sozlesmesinin bunlarin bircogunu guvence altina almaktadir kendi kaderini tayin hakki kalkinma hakki dogal kaynaklara erisim hakki ve tatmin edici cevre hakki Bazi ulkelerde ucuncu nesil haklarinin korunmasi icin anayasal mekanizmalar da bulunmaktadir Ornegin Macaristan Gelecek Nesillerden Sorumlu Parlamento Komiseri Finlandiya Parlamentosu nun fi ve Israil Knesset indeki eski Gelecek Nesiller Komisyonu Bazi uluslararasi orgutlerin bu tur haklari korumak icin ofisleri vardir Avrupa Guvenlik ve Isbirligi Teskilati nin Ulusal Azinliklar Yuksek Komiserligi buna bir ornektir Avrupa Komisyonu Cevre Genel Mudurlugu nun misyonu bugunku ve gelecek nesiller icin cevrenin korunmasi muhafaza edilmesi iyilestirilmesi ve surdurulebilir kalkinmanin tesvik edilmesidir New York un sonsuza kadar vahsi anayasa maddesi gibi bazi yargi bolgeleri cevrenin korunmasina yonelik hukumler yururluge koymustur bu madde New York Eyalet Bassavcisi veya Temyiz Dairesi nin onayi ile herhangi bir vatandas tarafindan uygulanabilir Dorduncu nesil insan haklariBazi analistler ucuncu nesle dahil edilemeyen haklari birinci ve ikinci nesil haklarin gelecekteki taleplerini ve ozellikle teknolojik gelisme ve bilgi ve iletisim teknolojileri ve siber uzay ile ilgili yeni haklari icerecek dorduncu nesil bir insan haklarinin ortaya cikmakta oldugunu ileri surmektedir Ancak bunun icerigi net degildir ve bu analistler ozgun bir oneri sunmamaktadir Normalde ucuncu nesilden bazi haklari alip dorduncuye dahil etmektedirler ornegin saglikli bir cevre hakki veya biyoetikle ilgili hususlar gibi Bu analistlerden bazilari dorduncu neslin yeni teknolojilerle ilgili insan haklari tarafindan verildigine inanirken digerleri dijital haklar hakkinda konusmayi tercih etmekte ve burada asagidaki gibi yeni bir dizi hak bulunmaktadir Bilgi islem ve dijital ortama esit erisim hakki Dijital kendi kaderini tayin hakki Dijital guvenlik hakki Kisinin kendi dijital verilerine habeas data erisim hakki Digerleri ise farklilastirici unsurun ilk uc nesil toplumun bir uyesi olarak insana atifta bulunurken dorduncu neslin haklarinin bir tur olarak insana atifta bulunmasi olacagina isaret etmektedir YorumMaurice Cranston kitligin sozde ikinci ve ucuncu kusak haklarin gercekte hak olmadigi anlamina geldigini savunmustur Bir kisinin bir hakki varsa digerlerinin de bu hakka saygi gosterme gorevi vardir ancak hukumetler vatandaslarin sozde ikinci ve ucuncu nesil haklarinin ima ettigi gorevleri yerine getirmek icin gerekli kaynaklardan yoksundur Claremont McKenna College da yonetim profesoru ve Claremont Enstitusu nun kidemli uyesi Charles Kesler ikinci ve ucuncu nesil insan haklarinin cogunlugun kendi icinde iyi seyler oldugunu kabul edebilecegi siyasi hedefleri haklar diliyle gizleme ve boylece bu siyasi hedeflere uygunsuz cagrisimlar kazandirma girisimi oldugunu savunmustur Ona gore sosyo ekonomik mallarin hak olarak adlandirilmasi dogal olarak ilgili bir gorev kavrami yaratmaktadir boylece diger vatandaslarin bu yeni haklari yerine getirmek icin hukumet tarafindan diger insanlara bir seyler vermeye zorlanmasi gerekmektedir Ayrica ABD de yeni haklarin federal duzeyde siyasi karar alma mekanizmasinin federalizmi ihlal edecek sekilde millilestirilmesine yol actigini ifade etmistir Hillsdale College profesoru Paul Rahe Soft Despotism Democracy s Drift adli kitabinda esitlik temelli haklara odaklanmanin baslangictaki medeni haklarin surekli genisleyen bir hukumete tabi kilinmasina yol acacagini bu hukumetin de vatandaslarina dogru bir sekilde hizmet veremeyecek kadar beceriksiz olacagini ve yalnizca daha fazla hakki kendine tabi kilmaya calisacagini yazmistir 19 yuzyil filozofu Frederic Bastiat bu negatif ve pozitif haklar arasindaki catismayi su sozlerle ozetlemistir M de Lamartine bir gun bana soyle yazdi Sizin doktrininiz benim programimin sadece yarisi siz ozgurlukte durdunuz ben kardeslige dogru gidiyorum Ben de ona cevap verdim Programinizin ikinci yarisi ilk yarisini yok edecektir Ve aslinda kardeslik kelimesini gonulluluk kelimesinden ayirmak benim icin oldukca imkansizdir Ozgurluk yasal olarak yok edilmeden ve adalet yasal olarak ayaklar altina alinmadan kardesligin yasal olarak uygulandigini dusunmek benim icin imkansizdir Iktisatci Friedrich Hayek ikinci nesil sosyal adalet kavraminin pratikte politik bir anlami olamayacagini one surmektedir Bu haliyle hicbir durum adil ya da adaletsiz degildir sadece birilerinin bu durumun ortaya cikmasindan sorumlu oldugunu varsaydigimiz surece Ayni anlamda fiyatlarin eyleme rehberlik ettigi serbest piyasa kendiliginden isleyen piyasa insanlarin herhangi bir anlamda neye ihtiyac duyduklarini ya da neyi hak ettiklerini hesaba katamaz cunku hic kimsenin tasarlamadigi bir bolusum olusturur ve tasarlanmamis bir sey salt bir durum adil ya da adaletsiz degildir Ve islerin adil bir sekilde dizayn edilmesi gerektigi fikri aslinda piyasayi terk etmemiz ve birilerinin herkesin ne kadarina sahip olmasi gerektigine karar verdigi planli bir ekonomiye donmemiz gerektigi anlamina gelmektedir ve bu da elbette ancak kisisel ozgurlugun tamamen ortadan kaldirilmasi pahasina buna sahip olabilecegimiz anlamina gelmektedir New York Universitesi Hukuk Fakultesi profesoru Jeremy Waldron ikinci nesil haklara yonelik elestirilere yanit niteliginde bir yazi kaleme almistir Her halukarda birinci nesil haklardan ikinci nesil haklara yonelik argumanin hicbir zaman kavramsal bir analiz meselesi olmasi beklenmiyordu Daha ziyade suydu Eger bir kisi icin medeni veya siyasi ozgurlugu guvence altina almak gercekten onemliyse bu bagliliga kisinin bu ozgurlugun tadini cikarmasini ve kullanmasini mumkun kilan yasam kosullariyla ilgili daha fazla endise eslik etmelidir A ve B arasindaki secimin kendisi icin hicbir sey ifade etmedigi ya da birini secip digerini secmemesinin hayati uzerinde hicbir etkisinin olmayacagi bir durumda birakilirsa bu kisinin ozgurlugu ornegin A ve B arasinda secim yapma ozgurlugu icin mucadele etmeye neden deger olsun ki Macar sosyalist ve politik iktisatci Karl Polanyi Buyuk Donusum kitabinda Hayek e tamamen zit bir arguman ortaya koydu Polanyi kontrolsuz bir serbest piyasanin baskici bir ekonomik yogunlasmaya ve ardindan sivil haklari gerileten bir demokratik yonetime yol acacagini yazmistir 1993 teki Dunya Insan Haklari Konferansi medeni ve siyasi haklar negatif haklar ile ekonomik sosyal ve kulturel haklar pozitif haklar arasindaki ayrima karsi cikmis ve bunun sonucunda Viyana Beyannamesi ve Eylem Programi tum insan haklarinin evrensel bolunmez birbirine bagli ve birbiriyle iliskili oldugunu ilan etmistir Notlar Vasak Karel A 30 year struggle the sustained efforts to give force of law to the Universal Declaration of Human Rights UNESDOC 17 Haziran 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Eylul 2021 Etudes et essais sur le droit international humanitaire et sur les principes de la Croix Rouge en l honneur de Jean Pictet red by Christophe Swinarski Comite Internat de la Croix Rouge Nijhoff 1984 PDF T C Adalet Bakanligi Egitim Dairesi Baskanligi 4 Aralik 2020 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Mohammad Reza Sarani Seyed Hossein Sadeghi Hossein Ravandeh July 2017 PDF International Journal of Scientific Study doi 10 17354 ijssI 2017 6 14 Aralik 2017 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi CEYLAN Neslihan Aybike 2017 KAMU HUKUKU GENEL KAMU HUKUKU SOSYAL VE EKONOMIK HAKLAR VE HAKLARIN BUTUNLUGU ILKESI Sayi 2 Anasay s 217 226 26 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Temmuz 2021 N Y Const ART XI 1 found at New York State Assembly website 12 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Retrieved February 23 2012 Campaign for Fiscal Equity Inc v State 86 N Y 2d 307 1995 Case brief found at website Retrieved February 23 2012 N Y Const ART I 17 found at New York State Assembly website 11 Mayis 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Retrieved February 23 2012 N Y Const ART I 18 found at New York State Assembly website 11 Mayis 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Retrieved February 23 2012 s 26 1 s s 26 2 Isipedia Ispanyolca 3 Kasim 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 12 Mayis 2020 Cuales son los derechos humanos de tercera generacion Ispanyolca Spanish committee of ACNUR April 2017 2 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Mayis 2020 Los derechos de tercera generacion Ispanyolca Amnesty International Catalonia 24 Subat 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Mayis 2020 Globalization 101 Levin Institute State University of New York 2 Kasim 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 12 Mayis 2020 Jensen Steven Putting to rest the Three Generations Theory of human rights Open Global Rights 17 Haziran 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Mayis 2020 Domaradzki Spasimir Khvostova Margaryta Pupovac David 6 Eylul 2019 Karel Vasak s Generations of Rights and the Contemporary Human Rights Discourse Human Rights Review Springer 20 4 423 443 doi 10 1007 s12142 019 00565 x Cornescu Adrian 2009 The generations of human s rights PDF 14 Subat 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 12 Mayis 2020 Article 20 21 22 and 24 29 Eylul 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Ocak 2024 N Y Const ART XIV 1 Found at New York State Assembly website 4 Mayis 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Retrieved February 23 2012 N Y Const ART XIV 5 Found at New York State Assembly website 4 Mayis 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Retrieved February 23 2012 a b Bustamante Javier September 2001 Hacia la cuarta generacion de Derechos Humanos repensando la condicion humana en la sociedad tecnologica Revista Iberoamericana de Ciencia Tecnologia Sociedad e Innovacion Ispanyolca Madrid 29 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Mayis 2020 Riofrio Juan Carlos 2014 La cuarta ola de derechos humanos los derechos digitales Revista Latinoamericana de Derechos Humanos Ispanyolca 25 1 15 45 20 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Mayis 2020 Los derechos humanos de tercera y cuarta generacion Encuentro Juridico Ispanyolca January 2013 23 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Mayis 2020 Cranston Maurice Human Rights Real and Supposed in Political Theory and the Rights of Man edited by D D Raphael Bloomington Indiana University Press 1967 pp 43 51 28 Mayis 2009 15 Temmuz 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Ocak 2010 19 Kasim 2009 4 Ocak 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Ocak 2010 Bastiat Frederic 1850 The Law Selected Essays on Political Economy Irvington on Hudson NY The Foundation for Economic Education Inc Hazlett Thomas W July 1992 The Road from Serfdom Forseeing the Fall 22 Ekim 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Ocak 2010 Jeremy Waldron 1993 Liberal Rights Collected Papers page 7 1981 91 0 521 43617 6 Karl Polanyi 2001 The Great Transformation ISBN 978 0 8070 5643 1 Part I para 5