Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Jean Iris Murdoch (15 Temmuz 1919, Dublin - 8 Şubat 1999), İrlandalı yazar ve filozof. Murdoch 26 roman, 5 oyun, 5 felsefe ve bir adet toplu şiirler kitabı üretmiştir.
| Iris Murdoch | |
|---|---|
| Doğumu | Jean Iris Murdoch 15 Temmuz 1919 Dublin, İrlanda |
| Ölümü | 8 Şubat 1999 (79 yaşında) Oxford, İngiltere |
| Evlilik | John Bayley |
| Alma mater | Somerville College, Oxford |
| Ödüller | Man Booker Ödülü |
| Çağı | Çağdaş felsefe |
| Bölgesi | Batı felsefesi |
| Okulu | Analitik felsefe Erdem etiği Modern Platonculuk |
| Önemli fikirleri | İyinin egemenliği Mükemmellik fikri |
Etkilendikleri | |
Etkiledikleri | |
Yaşamı
Murdoch, 15 Temmuz 1919'da İrlandalı bir annenin ve İngiliz bir babanın çocuğu olarak dünyaya geldi. Evin tek çocuğu olan Murdoch, dokuz yaşından itibaren yazmaya yöneldi. 1932'de Bristol'de genç kızların gittiği Badmington College'a başladı. Burada gecen altı yılın ardından, klasik edebiyat okumak üzere Oxford'daki Sommerville College'a kaydoldu. Üniversite yıllarında pek çok önemli şair ve entelektüelle tanıştı. ile uzun süreli bir aşk yaşadı.
1938'de Iris Murdoch Komünist Parti'ye girdi. Klasik Edebiyat diplomasını aldı ve 1940'lardan sonra Londra'ya yerleşip Ekonomi Bakanlığına çalıştı. Komünistlerin siyasi tutumlarından hayal kırıklığına uğrayarak partiden ayrıldı. II. Dünya savaşının sonlarında Birleşmiş Milletler'de çalıştı. Belçika ve Avusturya mülteci kamplarında görev aldı. Bu görev için Avrupa'da yer aldığı sıralar Sartre ve Simone de Beauvoir ile tanıştı. Bu tanışma genel olarak felsefeye özel olarak da varoluşçuluğa yönelmesini etkiledi. Cambridge'de Wittgenstein'ın görev yaptığı 'nde dersler alarak felsefe doktorasını aldı. 1948'de Oxford'da St.Anne College'da felsefe profesörü olarak göreve başladı ve 1963'e kadar burada çalıştı. Elias Cannetti'yle yakın ilişkisi oldu.
1954'te ilk romanını (Under the Net) yayınladı. 1956 yılında ise ölene kadar hiç ayrılmayacağı eleştirmen ve Oxford Üniversitesi İngilizce profesörü olan ile evlendi. Çocukları olmadı. 70'li yıllardan itibaren felsefe yazıları yazmaya da yöneldi. 1996 yılından itibaren ortaya çıkmaya başlayan unutkanlıklarıyla birlikte hastalığı belirginleşti. 1997'de Bayley, karısının alzheimer hastası olduğunu açıkladı. Binlerce okuru ve hayran kitlesi olan yazar Murdoch kendi kitaplarının adını dahi hatırlayamıyordu. Kendi durumunun farkında olan ve bunu "çok kötü, sessiz ve karanlık bir yerde olmak" şeklinde tanımlayan Murdoch, 8 Şubat 1999'da Oxford'da alzheimer hastalığından dolayı öldü.
Romanları
Iris Murdoch ilk romanı Under the Net'ten (Türkçesi Ağ) itibaren edebiyat dünyasında dikkat çekti ve büyük bir hayran kitlesine sahip oldu. İçinde psikolojik temaların yer aldığı bir dedektif romanı olan bu ilk kitabında, aynı zamanda sonraki bütün romanlarında da görülecek olan varoluşçu felsefenin izleri belirgin olarak görülür. Romanın kahramanı Jack Donague bir tür Sartrecı kahraman olarak ortaya çıkmıştır. A Severed Head (Kesik Bir Baş) romanında ise Carl Gustav Jung'un psikanalitik teorisinin temeli olan kullandı ve çok etkili oldu. Bu kitap daha sonra tiyatro oyunu olarak sahnelendi. "Çan", "Kara Prens", "Deniz, Deniz" gibi kitaplarıyla Murdoch her zaman büyük bir ilgiyle karşılandı, birçok kez ödüllendirildi. 1978'de kendisine Booker Ödülü verildi. 60'lı yıllardan itibaren hemen her yıl bir kitap üreten Murdoch zamanının en üretken yazarları arasında sayıldı, ancak Murdoch'un romanlarında çok yazan ve çok okunan bir yazar olmanın ötesinde onu 20. yüzyıl edebiyatının en önemli isimlerinden biri haline getiren bir nitelik de her zaman kabul edildi. Murdoch, genel olarak romanlarında popüler polisiye ve gerilim roman teknikleriyle felsefi/kuramsal sorunları ortaya koyan bir yol izledi denilebilir. Onun roman kahramanları çoğunluk varoluşçu felsefecilerin ürettiği kahramanlara benzer, varoluşuyla ve yaşamıyla uyumsuz, sanatçı ya da sanatçı ruhlu, başarısız, hem kendileriyle hem de çevrelerindeki insanlarla sorunlu kişileri anlatır.
Bu kişiler karamsar, umutsuz, ikilemler içinde yol bulmakta tereddütlü, şaşkın, yanılgı içerisinde, yalnız ve tedirgin kişilerdir. Bu kişiler her zaman bir ağa yakalanmış, bir çemberin içine alınmış, kuşatılmış gibidirler. Bunların çoğu zaman modern bireyin bazı açmazlarını sergilediği söylenebilir. Hemen her kitabında Murdoch psikolojik gerilim ögesini ya da psikolojik diğer ögeleri kullanır. Bunun yanı sıra yaşam-sanat, cinsellik-aşk, aşk-özgürlük, din, evlilik, platonik-erotik aşk, yalnızlık, rastlantısallık, öteki insanlarla ilişkiler gibi meseleler sürekli olarak olayların akışı içerisinde değerlendirilir. Edebiyat Murdoch'a göre etik meselelerin ve insansal ilişkilerin karmaşasını değerlendirmek bakımından daha elverişli bir alandır. Murdoch'un romanlarında bu temalara bağlı olarak umutsuzluk ve ironi derinden işleyen temalar olarak sürekli kendisini hissettirir. Zaman zaman kara mizah örnekleri ortaya çıkar. Romanın kurgusal yapısı üzerinde ya da dil üzerinde oyunlara girişmez Murdoch, ancak kurgusal şaşırtmacalarla ve belirsizliği çok iyi kullanmasıyla sürekli okurun dikkatini uyanık tutar, olayların gelişimini merak ettirir, her seferinde okuru kendi kurguladığı sonuçların çok ötesinde sonuçlara götürür.
Felsefi çalışmaları
Murdoch teorik ve felsefi metinlerde kaleme almıştır; meslekten bir felsefeci olarak bu alandaki çalışmalarında da önemli bir yazar olduğunu gösterir. İlk teorik yapıtı sayılan Sartre, Yazarlığı ve Felsefesi onun Sartre üzerine eleştirel bir değerlendirmesini sunar. Varoluşçuluk Murdoch için önemli olmuş bir felsefe yönelimidir. Edebiyatı, yaşamın ve ahlaki sorunların değerlendirilmesinde daha verimli bir alan olarak düşündüğü için kullanan Murdoch, bu alanda felsefi/etik/estetik sorunları irdeler. Bununla birlikte ayrıca felsefe metinleri kaleme almış ve bunlarla bazı konulara açıklık getirmeye çalışmıştır. Varoluşçu felsefenin yanı sıra dil, gerçeklik, yanılsama vb konularda ilgi alanı içinde yer alır ve onun edebi metinlerinde doğrudan ya da dolaylı olarak işlenir.
Ateş ve Güneş adlı çalışması, Platon'un sanat üzerine düşüncelerinin değerlendirilmesi olduğu gibi, Murdoch'un kendi sanat anlayışını da sunduğu bir çalışma olarak değerlendirilebilir. Platon'un, Murdoch'a göre, sanatçıları sevmemesinin nedeni, sanatçıların akıllarını tehlikeli bir şekilde kullanmaları ve yaratıcılıklarını akıldışı şekilde ortaya koymalarıydı. Biz zaten gölgeler dünyasında yaşıyorduk ve bu gölgelerin yeniden gölgelere dönüştürülmesi, Tanrı'ya meydan okumak olacaktır. Şairler, yazarlar, ressamlar vs.nin varlığı, Tanrı'nın varlığına tehdit oluşturur. Bu nedenle Platon sanatçıları felsefe ülkesinden dışlamıştır. Murdoch etik sorunsalın yanı sıra estetik sorunsala ilişkinde değerlendirmelerini geliştirir; Platon değerlendirmesinde sanat ile gerçek arasındaki ilişki bağlamında değerlendirmeler üretir. Kant, Kierkegaard, Wittgenstein gibi filozoflardan hareketle sanatın yerini belirlemeye çalışır ve Platoncu teze karşı çıkar.
Kitapları
Romanlar
- Under the Net (1954)
- The Flight from the Enchanter (1956)
- The Sandcastle (1957)
- The Bell (1958)ü
- A Severed Head (1961)
- An Unofficial Rose (1962)
- The Unicorn (1963)
- The Italian Girl (1964)
- The Red and the Green (1965)
- The Time of the Angels (1966)
- The Nice and the Good (1968)
- Bruno's Dream (1969)
- A Fairly Honourable Defeat (1970)
- An Accidental Man (1971)
- The Black Prince (roman) (1973
- The Sacred and Profane Love Machine (1974)
- A Word Child (1975)
- Henry and Cato (1976)
- The Sea, the Sea (1978), Bu kitap ile Man Booker Ödülü'nü kazandı.
- Nuns and Soldiers (1980)
- The Philosopher's Pupil (1983)
- The Good Apprentice (1985)
- The Book and the Brotherhood (1987)
- The Message to the Planet (1989)
- The Green Knight (1993)
- Jackson's Dilemma (1995)
- Something Special (Short story reprint, 1999; originally published 1957)
Felsefe
- Sartre: Romantic Rationalist (1953)
- The Sovereignty of Good (1970)
- The Fire and the Sun (1977)
- Metaphysics as a Guide to Morals (1992)
- Existentialists and Mystics (1997)
Oyunlar
- A Severed Head (with J. B. Priestly, 1964)
- The Italian Girl (with James Saunders, 1969)
- The Three Arrows & The Servants and the Snow (1973)
- The Servants (1980)
- Acastos: Two Platonic Dialogues (1986)
- The Black Prince (1987)
Şiirler
- A Year of Birds (1978; revised edition, 1984)
- Poems by Iris Murdoch (1997)
Türkçedeki Kitapları
- Ağ, çeviren:Nihal Yeğinobalı, .
- Çan, çeviren:, .
- Melekler Zamanı, çeviren:Nihal Yeğinobalı, .
- Kumdan Kale, çeviren:, .
- Tek Boynuzlu At, çeviren:, Can Yayınları.
- İtalyan Kız, çeviren:, .
- Kesik Bir Baş, çeviren:Serdar Rifat Kırkoğlu, .
- İkilem, çeviren:, .
- Rüya Sakinleri, çeviren:, .
- Kara Prens, çeviren:, .
- Sartre, Yazarlığı ve Felsefesi, yayınları.
- Ateş ve Güneş/Platon Sanatçıları Niçin Dışladı?, çeviren; Serdar Rifat Kırkoğlu, Ayrıntı Yayınevi.
- Deniz Deniz , çeviren; , Ayrıntı Yayınları.
| Vikisöz'de Iris Murdoch ile ilgili sözleri bulabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Jean Iris Murdoch 15 Temmuz 1919 Dublin 8 Subat 1999 Irlandali yazar ve filozof Murdoch 26 roman 5 oyun 5 felsefe ve bir adet toplu siirler kitabi uretmistir Iris MurdochDogumuJean Iris Murdoch 15 Temmuz 1919 1919 07 15 Dublin IrlandaOlumu8 Subat 1999 79 yasinda Oxford IngiltereEvlilikJohn BayleyAlma materSomerville College OxfordOdullerMan Booker OduluCagiCagdas felsefeBolgesiBati felsefesiOkuluAnalitik felsefe Erdem etigi Modern PlatonculukOnemli fikirleriIyinin egemenligi Mukemmellik fikriEtkilendikleri Platon Simone Weil Jean Paul Sartre Philippa Foot Etkiledikleri Philippa Foot Elizabeth Anscombe Martha NussbaumYasamiMurdoch 15 Temmuz 1919 da Irlandali bir annenin ve Ingiliz bir babanin cocugu olarak dunyaya geldi Evin tek cocugu olan Murdoch dokuz yasindan itibaren yazmaya yoneldi 1932 de Bristol de genc kizlarin gittigi Badmington College a basladi Burada gecen alti yilin ardindan klasik edebiyat okumak uzere Oxford daki Sommerville College a kaydoldu Universite yillarinda pek cok onemli sair ve entelektuelle tanisti ile uzun sureli bir ask yasadi 1938 de Iris Murdoch Komunist Parti ye girdi Klasik Edebiyat diplomasini aldi ve 1940 lardan sonra Londra ya yerlesip Ekonomi Bakanligina calisti Komunistlerin siyasi tutumlarindan hayal kirikligina ugrayarak partiden ayrildi II Dunya savasinin sonlarinda Birlesmis Milletler de calisti Belcika ve Avusturya multeci kamplarinda gorev aldi Bu gorev icin Avrupa da yer aldigi siralar Sartre ve Simone de Beauvoir ile tanisti Bu tanisma genel olarak felsefeye ozel olarak da varolusculuga yonelmesini etkiledi Cambridge de Wittgenstein in gorev yaptigi nde dersler alarak felsefe doktorasini aldi 1948 de Oxford da St Anne College da felsefe profesoru olarak goreve basladi ve 1963 e kadar burada calisti Elias Cannetti yle yakin iliskisi oldu 1954 te ilk romanini Under the Net yayinladi 1956 yilinda ise olene kadar hic ayrilmayacagi elestirmen ve Oxford Universitesi Ingilizce profesoru olan ile evlendi Cocuklari olmadi 70 li yillardan itibaren felsefe yazilari yazmaya da yoneldi 1996 yilindan itibaren ortaya cikmaya baslayan unutkanliklariyla birlikte hastaligi belirginlesti 1997 de Bayley karisinin alzheimer hastasi oldugunu acikladi Binlerce okuru ve hayran kitlesi olan yazar Murdoch kendi kitaplarinin adini dahi hatirlayamiyordu Kendi durumunun farkinda olan ve bunu cok kotu sessiz ve karanlik bir yerde olmak seklinde tanimlayan Murdoch 8 Subat 1999 da Oxford da alzheimer hastaligindan dolayi oldu RomanlariMurdoch un ilk kitabi Ag in Turkce kapagi Iris Murdoch ilk romani Under the Net ten Turkcesi Ag itibaren edebiyat dunyasinda dikkat cekti ve buyuk bir hayran kitlesine sahip oldu Icinde psikolojik temalarin yer aldigi bir dedektif romani olan bu ilk kitabinda ayni zamanda sonraki butun romanlarinda da gorulecek olan varoluscu felsefenin izleri belirgin olarak gorulur Romanin kahramani Jack Donague bir tur Sartreci kahraman olarak ortaya cikmistir A Severed Head Kesik Bir Bas romaninda ise Carl Gustav Jung un psikanalitik teorisinin temeli olan kullandi ve cok etkili oldu Bu kitap daha sonra tiyatro oyunu olarak sahnelendi Can Kara Prens Deniz Deniz gibi kitaplariyla Murdoch her zaman buyuk bir ilgiyle karsilandi bircok kez odullendirildi 1978 de kendisine Booker Odulu verildi 60 li yillardan itibaren hemen her yil bir kitap ureten Murdoch zamaninin en uretken yazarlari arasinda sayildi ancak Murdoch un romanlarinda cok yazan ve cok okunan bir yazar olmanin otesinde onu 20 yuzyil edebiyatinin en onemli isimlerinden biri haline getiren bir nitelik de her zaman kabul edildi Murdoch genel olarak romanlarinda populer polisiye ve gerilim roman teknikleriyle felsefi kuramsal sorunlari ortaya koyan bir yol izledi denilebilir Onun roman kahramanlari cogunluk varoluscu felsefecilerin urettigi kahramanlara benzer varolusuyla ve yasamiyla uyumsuz sanatci ya da sanatci ruhlu basarisiz hem kendileriyle hem de cevrelerindeki insanlarla sorunlu kisileri anlatir Bu kisiler karamsar umutsuz ikilemler icinde yol bulmakta tereddutlu saskin yanilgi icerisinde yalniz ve tedirgin kisilerdir Bu kisiler her zaman bir aga yakalanmis bir cemberin icine alinmis kusatilmis gibidirler Bunlarin cogu zaman modern bireyin bazi acmazlarini sergiledigi soylenebilir Hemen her kitabinda Murdoch psikolojik gerilim ogesini ya da psikolojik diger ogeleri kullanir Bunun yani sira yasam sanat cinsellik ask ask ozgurluk din evlilik platonik erotik ask yalnizlik rastlantisallik oteki insanlarla iliskiler gibi meseleler surekli olarak olaylarin akisi icerisinde degerlendirilir Edebiyat Murdoch a gore etik meselelerin ve insansal iliskilerin karmasasini degerlendirmek bakimindan daha elverisli bir alandir Murdoch un romanlarinda bu temalara bagli olarak umutsuzluk ve ironi derinden isleyen temalar olarak surekli kendisini hissettirir Zaman zaman kara mizah ornekleri ortaya cikar Romanin kurgusal yapisi uzerinde ya da dil uzerinde oyunlara girismez Murdoch ancak kurgusal sasirtmacalarla ve belirsizligi cok iyi kullanmasiyla surekli okurun dikkatini uyanik tutar olaylarin gelisimini merak ettirir her seferinde okuru kendi kurguladigi sonuclarin cok otesinde sonuclara goturur Felsefi calismalariMurdoch teorik ve felsefi metinlerde kaleme almistir meslekten bir felsefeci olarak bu alandaki calismalarinda da onemli bir yazar oldugunu gosterir Ilk teorik yapiti sayilan Sartre Yazarligi ve Felsefesi onun Sartre uzerine elestirel bir degerlendirmesini sunar Varolusculuk Murdoch icin onemli olmus bir felsefe yonelimidir Edebiyati yasamin ve ahlaki sorunlarin degerlendirilmesinde daha verimli bir alan olarak dusundugu icin kullanan Murdoch bu alanda felsefi etik estetik sorunlari irdeler Bununla birlikte ayrica felsefe metinleri kaleme almis ve bunlarla bazi konulara aciklik getirmeye calismistir Varoluscu felsefenin yani sira dil gerceklik yanilsama vb konularda ilgi alani icinde yer alir ve onun edebi metinlerinde dogrudan ya da dolayli olarak islenir Ates ve Gunes adli calismasi Platon un sanat uzerine dusuncelerinin degerlendirilmesi oldugu gibi Murdoch un kendi sanat anlayisini da sundugu bir calisma olarak degerlendirilebilir Platon un Murdoch a gore sanatcilari sevmemesinin nedeni sanatcilarin akillarini tehlikeli bir sekilde kullanmalari ve yaraticiliklarini akildisi sekilde ortaya koymalariydi Biz zaten golgeler dunyasinda yasiyorduk ve bu golgelerin yeniden golgelere donusturulmesi Tanri ya meydan okumak olacaktir Sairler yazarlar ressamlar vs nin varligi Tanri nin varligina tehdit olusturur Bu nedenle Platon sanatcilari felsefe ulkesinden dislamistir Murdoch etik sorunsalin yani sira estetik sorunsala iliskinde degerlendirmelerini gelistirir Platon degerlendirmesinde sanat ile gercek arasindaki iliski baglaminda degerlendirmeler uretir Kant Kierkegaard Wittgenstein gibi filozoflardan hareketle sanatin yerini belirlemeye calisir ve Platoncu teze karsi cikar KitaplariRomanlar Under the Net 1954 The Flight from the Enchanter 1956 The Sandcastle 1957 The Bell 1958 u A Severed Head 1961 An Unofficial Rose 1962 The Unicorn 1963 The Italian Girl 1964 The Red and the Green 1965 The Time of the Angels 1966 The Nice and the Good 1968 Bruno s Dream 1969 A Fairly Honourable Defeat 1970 An Accidental Man 1971 The Black Prince roman 1973 The Sacred and Profane Love Machine 1974 A Word Child 1975 Henry and Cato 1976 The Sea the Sea 1978 Bu kitap ile Man Booker Odulu nu kazandi Nuns and Soldiers 1980 The Philosopher s Pupil 1983 The Good Apprentice 1985 The Book and the Brotherhood 1987 The Message to the Planet 1989 The Green Knight 1993 Jackson s Dilemma 1995 Something Special Short story reprint 1999 originally published 1957 Felsefe Sartre Romantic Rationalist 1953 The Sovereignty of Good 1970 The Fire and the Sun 1977 Metaphysics as a Guide to Morals 1992 Existentialists and Mystics 1997 Oyunlar A Severed Head with J B Priestly 1964 The Italian Girl with James Saunders 1969 The Three Arrows amp The Servants and the Snow 1973 The Servants 1980 Acastos Two Platonic Dialogues 1986 The Black Prince 1987 Siirler A Year of Birds 1978 revised edition 1984 Poems by Iris Murdoch 1997 Turkcedeki KitaplariAg ceviren Nihal Yeginobali Can ceviren Melekler Zamani ceviren Nihal Yeginobali Kumdan Kale ceviren Tek Boynuzlu At ceviren Can Yayinlari Italyan Kiz ceviren Kesik Bir Bas ceviren Serdar Rifat Kirkoglu Ikilem ceviren Ruya Sakinleri ceviren Kara Prens ceviren Sartre Yazarligi ve Felsefesi yayinlari Ates ve Gunes Platon Sanatcilari Nicin Disladi ceviren Serdar Rifat Kirkoglu Ayrinti Yayinevi Deniz Deniz ceviren Ayrinti Yayinlari Vikisoz de Iris Murdoch ile ilgili sozleri bulabilirsiniz