Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Koronavirüs ya da korona virüsü (Latince: Orthocoronavirinae), kuşlarda ve memelilerde hastalıklara sebep olan ve Coronaviridae familyasının iki alt familyasından birini oluşturan virüslerdir. İnsanlarda genellikle ciddi olmayan virüs, nezle vakalarının önemli bir bölümüne yol açmasıyla birlikte, aralarında MERS-CoV, SARS-CoV ve COVID-19 (2019-nCoV)'un bulunduğu bazı nadir koronavirüs çeşitleri ölüm riski bulunduran solunum yolu enfeksiyonlarına neden olabilir. Koronavirüsler ineklerde ve domuzlarda ishal, tavuklarda ise üst solunum yolu hastalıklarına sebep olur.
| Koronavirüs | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||||
 bir SARS-CoV-2 virüsünün illüstrasyonu Kırmızı: spike proteinleri (S) Gri: çift katlı lipit zarfı Sarı: zarf proteinleri (E) Turuncu: membran proteinleri (M) | |||||||||||||||||
| Virüs sınıflandırması | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| Cinsler | |||||||||||||||||
| Sinonimler | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
İçerisinde barındırdığı genetik materyal (genom) (pozitif polariteli, tek iplikçikli) RNA'dan oluşur. Bugüne kadar tespit edilmiş en büyük RNA genomuna sahip virüslerdir, 30 kilobazdan büyük bir uzunluğa sahiptir. 125 nanometre büyüklüğe sahip olan virüsün en belirgin özelliği etrafındaki değneğe benzeyen çıkıntılarıdır. Bu özelliğiyle mikroskop altında güneşin taç küresine (Latince: corona) benzediği için koronavirüs adını almıştır.
SARS-CoV 2'ye karşı birçok aşı geliştirilmiştir. Ayrıca hastalığın kontrol edilmesinde semptomatik tedavi, izolasyon ve çeşitli deneysel uygulamalar da yer alır. El yıkama, mesafe koyma ve yüze dokunmama koronaviral hastalıkların yayılmasını önlemek için önerilen önlemlerdendir.
Keşif
Koronavirüsler 1960'larda keşfedildi. İlk keşfedilmiş virüsler arasında tavuklarda görülen virüsü ile soğuk algınlığı semptomları insan hastaların burun boşluklarından alınmış ve insan koronavirüsü 229E ve OC43 olarak isimlendirilmiş iki virüs türü yer almaktadır. İlerleyen zamanlarda aralarında 2003'te keşfedilen SARS koronavirüsü, 2004'te belirlenmiş HCoV NL63, 2005'te teşhis edilmiş HKU1, 2012'de fark edilmiş MERS-CoV ile Vuhan kökenli CoVID-19'un da yer aldığı pek çok yeni koronavirüs türü keşfedilmiştir. Bu virüslerin çoğu ciddi solunum yolu enfeksiyonlarına neden olmaktadır.
Morfolojisi
Koronavirüsler yüzeyinde çıkıntılara sahip, büyük, pleomorfik ve küre şeklindeki partiküllerdir. Virüs partiküllerinin çapı yaklaşık 120 nm olmaktadır.Viral zarf elektron mikrograflarında elektron zengini bir kabuk olarak vizüelize edilir.
Koronavirüslerin viral zarfı, çift katlı lipit katmandan oluşmakta olup, zarfta membran (M), zarf (E) ve yer alır. Belirli koronavirüs gruplarında, özellikle de Betacoronavirüs A altgrubunda, spike proteinlerine benzeyen ancak daha kısa olan (HE) yüzey proteinleri yer alır.
Viral zarfın içerisinde nükleokapsit yer alır. Nükleokapsit, pozitif yönelimli ve tek iplikçikli RNA'ya bağlı pek çok nükleokapsid (N) proteininden oluşur.
İnsan koronavirüsleri
Yetişkinlerde ve çocuklarda görülen nezle vakalarının önemli bir kısmından koronavirüslerin sorumlu olduğu düşünülmektedir. Bu virüs grubu, ateş ve bademciklerin büyümesi gibi semptomlara neden olmakla beraber en çok kış ve erken baharda nezleye yol açmaktadır. Bunlara ek olarak koronavirüsler zatürre ile bronşite (viral veya ikincil bakteriyel) neden olabilirler.
7 adet farklı insan koronavirüsü bulunmaktadır:
- İnsan koronavirüsü 229E (HCoV-229E)
- İnsan koronavirüsü OC43 (HCoV-OC43)
- SARS-CoV
- İnsan koronavirüsü NL63 (HCoV-NL63, Haven koronavirüsü)
- İnsan koronavirüsü HKU1
- MERS koronavirüsü (MERS-CoV)
- Yeni koronavirüs (CoVID-19)
HCoV-229E, -NL63, -OC43 ve -HKU1 virüsleri dünya çapında insan nüfusu arasında çocuklarda ve yetişkinlerde solunum yolu enfeksiyonlarına neden olmaktadır.
| COVID-19* | MERS-CoV | SARS-CoV | |
|---|---|---|---|
| Demografi | |||
| Tespit tarihi | Aralık 2019 | Haziran 2012 | Kasım 2002 |
| Tespit yeri | Vuhan, Çin | Cidde, Suudi Arabistan | Guangdong, Çin |
| Yaş ortalaması | 49 | 56 | 39.9 |
| Yaş aralığı | 0–76 | 14–94 | 1–91 |
| Erkek:kadın oranı | 2.7:1 | 3.3:1 | 1:1.25 |
| Tespit edilmiş vaka | 684.906.699 | 2494 | 8096 |
| Vaka ölüm oranı | 1001763.932 (?) | 858 (%37) | 744 (%9.7) |
| Sağlık çalışanları | %16 | %9.8 | %23.1 |
| Semptomlar | |||
| Ateş | %87,9 | %98 | %99–100 |
| Kuru öksürük | %67,7 | %47 | %29–75 |
| Dispne | %18,6 | %72 | %40–42 |
| İshal | 1 (%3) | %26 | %20–25 |
| Boğaz ağrısı | 0 | %21 | %13–25 |
| Mekanik ventilasyon | %9.8 | %80 | %14–20 |
| *: Semptomlar ilk 41 hastayı içerir. †: 23 Ocak 2020 tarihli bilgi. ‡: 21 Ocak 2020; diğer bilgiler de 21 Ocak 2020. | |||
Şiddetli akut solunum yolu sendromu
Şiddetli akut solunum yolu sendromu (SARS), insanlarda SARS-CoV koronavirüsünün neden olduğu bir solunum yolu sendromudur. 2002 ile 2003 yılları arasında Hong Kong'dan yayılan SARS salgını neredeyse pandemi haline gelmiş ve dünya çapında 8422 vaka ve 1524 ölüme yol açmıştır.Dünya Sağlık Örgütü ölüm oranını %10,9 olarak açıklamıştır.
MERS
Orta Doğu Solunum Sendromu (MERS), ilk olarak 2012 yılında Suudi Arabistan'da tespit edilmiş, MERS-CoV'un yol açtığı bir koronavirüs enfeksiyonudur. Bu virüsün bulaştığı hastaların %36'sı hayatını kaybetmektedir. Nefes darlığı, öksürük ve ateş hastalığın en önemli belirtileri arasındadır. Bazı bünyeler hastalığı hafif belirtilerle atlatabilir. Hastalıktan kurtulanların virüsü bulaştırma riski yoktur.
Şiddetli akut solunum yolu sendromu koronavirüsü 2
Şiddetli akut solunum yolu sendromu koronavirüsü 2 veya CoVID-19 veya Vuhan koronavirüsü, ilk olarak 2019'da bildirilmiş, Çin'in Vuhan kenti kökenli bir virüstür. İnsandan insana bulaşabilen virüsün bulaşma hızı 2020 yılının Ocak ayı ortalarında hızlanmıştır. Virüsün kuluçka dönemi 4-14 gündür. Virüsün bulaştığı bireylerde görülen ölüm oranının %3'ün altında olduğu tahmin edilmektedir.
COVID-19 pandemisi ile mücadele eden Çin aşı çalışmalarına devam etmektedir. Rusya ise aşı çalışmalarına destek veren ilk ülke olmuştur.[] Ayrıca, Pfizer firması COVID-19'u tedavi etmek için Nirmatrelvir isimli bir antiviral üreterek Paxlovid ticari adı ile satışa sunmuş ve 16 Kasım 2021 tarihinde FDA'ya ilacın acil kullanımı için izin isteği göndermiştir.
8 Nisan 2023 itibarıyla Dünya çapında SARS-CoV-2 virüsü nedeniyle 684.906.699 vaka, 6.837.598 ölüm ve 657.635.742 iyileşme gözlenmiştir.
Evrim
Koronavirüslerin en son ortak atası (ESOA) MÖ 8000 civarına tarihlenir. Buna rağmen koronavirüslerin çok daha eski olabileceği de düşünülür. Alphacoronovirus, Betacoronavirus, Gammacoronavirus, ve Deltacoronavirus cinslerinin ESOA'ları sırasıyla MÖ 2400, MÖ 3300, MÖ 2800 ve MÖ 3000'e dayanmaktadır. Sıcakkanlı ve uçabilen, kuş ve memeli gibi omurgalıların ideal konaklar olduğu ve koronavirüs evriminde ve yayılmasındaki ana faktörleri oluşturduğu düşünülür. Alphacoronovirus ve Betacoronavirus için yarasalar, Gammacoronavirus ve Deltacoronavirus için ise kuşlar ideal genetik kaynaktır.
Taksonomi
- Cins: Alphacoronavirus; tipik tür: Alphacoronavirus 1
- Cins Betacoronavirus; tipik tür: Murin koronavirüsü (diğer türler; SARS ve 2019-nCoV)
- Cins Gammacoronavirus; tipik tür: Kuş koronavirüsü
- Cins Deltacoronavirus; tipik tür: Bulbul coronavirus HKU11
Kaynakça
- ^ "Virus Taxonomy: 2018b Release". International Committee on Taxonomy of Viruses (ICTV) (İngilizce). Mart 2019. 4 Mart 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Ocak 2020.
- ^ Giaimo C (1 Nisan 2020). "The Spiky Blob Seen Around the World". The New York Times. 2 Nisan 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Nisan 2020.
- ^ "2017.012-015S" (xlsx). International Committee on Taxonomy of Viruses (ICTV) (İngilizce). Ekim 2018. 14 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Ocak 2020.
- ^ "Coronavirus". who.int. Dünya Sağlık Örgütü. 22 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ocak 2020.
- ^ Fehr, A. R. & Perlman, S. Coronaviruses: An Overview of Their Replication and Pathogenesis. 30 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Methods Mol Biol 1282, 1–23 (2015).
- ^ "Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)". Centers for Disease Control and Prevention (CDC). 15 Şubat 2020. 21 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Şubat 2020.
- ^ "Advice for public". World Health Organization (WHO). 22 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Şubat 2020.
- ^ "SARS: Prevention". MayoClinic.com. 24 Eylül 2019. 20 Mart 2020 tarihinde kaynağından .
- ^ "Coronavirus: Common Symptoms, Preventive Measures, & How to Diagnose It". Caringly Yours (İngilizce). 28 Ocak 2020. 6 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Ocak 2020.
- ^ Geller C, Varbanov M, Duval RE (Kasım 2012). "Human coronaviruses: insights into environmental resistance and its influence on the development of new antiseptic strategies". Viruses. 4 (11). ss. 3044-3068. doi:10.3390/v4113044. (PMC) 3509683 $2. (PMID) 23202515.
- ^ Goldsmith CS, Tatti KM, Ksiazek TG, Rollin PE, Comer JA, Lee WW, Rota PA, Bankamp B, Bellini WJ, Zaki SR (Şubat 2004). "Ultrastructural characterization of SARS coronavirus". Emerging Infectious Diseases. 10 (2). ss. 320-6. doi:10.3201/eid1002.030913. (PMC) 3322934 $2. (PMID) 15030705.
Virions acquired an envelope by budding into the cisternae and formed mostly spherical, sometimes pleomorphic, particles that averaged 78 nm in diameter (Figure 1A).
- ^ a b Fehr AR, Perlman S (2015). Maier HJ, Bickerton E, Britton P (Ed.). "An Overview of Their Replication and Pathogenesis; Section 2 Genomic Organization". Methods in Molecular Biology. Cilt 1282. Springer. ss. 1-23. doi:10.1007/978-1-4939-2438-7_1. ISBN . (PMC) 4369385 $2. (PMID) 25720466.
See section: Virion Structure.
- ^ Neuman BW, Adair BD, Yoshioka C, Quispe JD, Orca G, Kuhn P, Milligan RA, Yeager M, Buchmeier MJ (Ağustos 2006). "Supramolecular architecture of severe acute respiratory syndrome coronavirus revealed by electron cryomicroscopy". Journal of Virology. 80 (16). ss. 7918-28. doi:10.1128/JVI.00645-06. (PMC) 1563832 $2. (PMID) 16873249.
Particle diameters ranged from 50 to 150 nm, excluding the spikes, with mean particle diameters of 82 to 94 nm; Also See Figure 1 for double shell.
- ^ Lai MM, Cavanagh D (1997). "The molecular biology of coronaviruses". Advances in Virus Research. Cilt 48. ss. 1-100. doi:10.1016/S0065-3527(08)60286-9. ISBN . (PMID) 9233431.
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;grootisimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: ) - ^ Chang CK, Hou MH, Chang CF, Hsiao CD, Huang TH (Mart 2014). "The SARS coronavirus nucleocapsid protein--forms and functions". Antiviral Research. Cilt 103. ss. 39-50. doi:10.1016/j.antiviral.2013.12.009. (PMID) 24418573.
See Figure 4c.
- ^ Liu P, Shi L, Zhang W, He J, Liu C, Zhao C, Kong SK, Loo JF, Gu D, Hu L (Kasım 2017). "Prevalence and genetic diversity analysis of human coronaviruses among cross-border children". Virology Journal (İngilizce). 14 (1). s. 230. doi:10.1186/s12985-017-0896-0. (PMC) 5700739 $2. (PMID) 29166910.
- ^ Forgie S, Marrie TJ (Şubat 2009). "Healthcare-associated atypical pneumonia". Seminars in Respiratory and Critical Care Medicine. 30 (1). ss. 67-85. doi:10.1055/s-0028-1119811. (PMID) 19199189.
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;WHO20200110isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: ) - ^ . www.cdc.gov. 23 Ocak 2020. 20 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2020.
- ^ Corman VM, Muth D, Niemeyer D, Drosten C (2018). "Hosts and Sources of Endemic Human Coronaviruses". Advances in Virus Research. Cilt 100. ss. 163-188. doi:10.1016/bs.aivir.2018.01.001. ISBN . (PMID) 29551135.
- ^ Wang, Chen; Horby, Peter W.; Hayden, Frederick G.; Gao, George F. (24 Ocak 2020). "A novel coronavirus outbreak of global health concern". The Lancet. doi:10.1016/S0140-6736(20)30185-9
![image]()
. - ^ "WHO sitesinde SARS sayfası" (İngilizce). 19 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Temmuz 2012.
- ^ Thiel V (editor). (2007). Coronaviruses: Molecular and Cellular Biology (1. bas.). Caister Academic Press. ISBN . 31 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Şubat 2020.
- ^ "CDC- SARS" (İngilizce). 28 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Temmuz 2012.
- ^ "Summary table of SARS cases by country, 1 November 2002 – 7 August 2003". World Health Organization. 28 Ekim 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Şubat 2020.
- ^ "Summary of probable SARS cases with onset of illness from 1 November 2002 to 31 July 2003". WHO. 8 Aralık 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Ekim 2008.
- ^ "Middle East respiratory syndrome coronavirus (MERS-CoV)". World Health Organization. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Nisan 2017.
- ^ "Chine virus death toll rises to 41, more than 1,300 infected worldwide" [1] 26 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., CNBC, 24 Ocak 2020, Ulaşım tarihi 26 Ocak 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Şubat 2020.
- ^ . www.pfizer.com. 5 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2023.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Şubat 2020.
- ^ Wertheim JO, Chu DK, Peiris JS, Kosakovsky Pond SL, Poon LL (Haziran 2013). "A case for the ancient origin of coronaviruses". Journal of Virology. 87 (12). ss. 7039-7045. doi:10.1128/JVI.03273-12. (PMC) 3676139 $2. (PMID) 23596293.
- ^ Woo PC, Lau SK, Lam CS, Lau CC, Tsang AK, Lau JH, Bai R, Teng JL, Tsang CC, Wang M, Zheng BJ, Chan KH, Yuen KY (Nisan 2012). "Discovery of seven novel Mammalian and avian coronaviruses in the genus deltacoronavirus supports bat coronaviruses as the gene source of alphacoronavirus and betacoronavirus and avian coronaviruses as the gene source of gammacoronavirus and deltacoronavirus". Journal of Virology. 86 (7). ss. 3995-4008. doi:10.1128/JVI.06540-11. (PMC) 3302495 $2. (PMID) 22278237.
- ^ "Koronavirüs". 7 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından .
- ^ Cruz JL, Sola I, Becares M, Alberca B, Plana J, Enjuanes L, Zuñiga S (Haziran 2011). "Coronavirus gene 7 counteracts host defenses and modulates virus virulence". PLoS Pathogens. 7 (6). ss. e1002090. doi:10.1371/journal.ppat.1002090. (PMC) 3111541 $2. (PMID) 21695242.
- ^ Cruz JL, Becares M, Sola I, Oliveros JC, Enjuanes L, Zúñiga S (Eylül 2013). "Alphacoronavirus protein 7 modulates host innate immune response". Journal of Virology. 87 (17). ss. 9754-67. doi:10.1128/JVI.01032-13. (PMC) 3754097 $2. (PMID) 23824792.
Dış bağlantılar
- Koronavirüs'ün yayılımını, ölü sayısını ve tedavi edilen kişi sayısını canlı olarak gösteren harita29 Ocak 2020 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi, Johns Hopkins Üniversitesi
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Koronavirus ya da korona virusu Latince Orthocoronavirinae kuslarda ve memelilerde hastaliklara sebep olan ve Coronaviridae familyasinin iki alt familyasindan birini olusturan viruslerdir Insanlarda genellikle ciddi olmayan virus nezle vakalarinin onemli bir bolumune yol acmasiyla birlikte aralarinda MERS CoV SARS CoV ve COVID 19 2019 nCoV un bulundugu bazi nadir koronavirus cesitleri olum riski bulunduran solunum yolu enfeksiyonlarina neden olabilir Koronavirusler ineklerde ve domuzlarda ishal tavuklarda ise ust solunum yolu hastaliklarina sebep olur Koronavirus un Gecirimli elektron mikroskobubir SARS CoV 2 virusunun illustrasyonu Kirmizi spike proteinleri S Gri cift katli lipit zarfi Sari zarf proteinleri E Turuncu membran proteinleri M Virus siniflandirmasi sirasiz VirusUst alem RiboviriaAlem OrthornaviraeSube PisuviricotaSinif PisoniviricetesTakim NidoviralesFamilya CoronaviridaeAlt familya OrthocoronavirinaeCinslerAlphacoronavirus Betacoronavirus Gammacoronavirus DeltacoronavirusSinonimlerCoronavirinae Icerisinde barindirdigi genetik materyal genom pozitif polariteli tek iplikcikli RNA dan olusur Bugune kadar tespit edilmis en buyuk RNA genomuna sahip viruslerdir 30 kilobazdan buyuk bir uzunluga sahiptir 125 nanometre buyukluge sahip olan virusun en belirgin ozelligi etrafindaki degnege benzeyen cikintilaridir Bu ozelligiyle mikroskop altinda gunesin tac kuresine Latince corona benzedigi icin koronavirus adini almistir SARS CoV 2 ye karsi bircok asi gelistirilmistir Ayrica hastaligin kontrol edilmesinde semptomatik tedavi izolasyon ve cesitli deneysel uygulamalar da yer alir El yikama mesafe koyma ve yuze dokunmama koronaviral hastaliklarin yayilmasini onlemek icin onerilen onlemlerdendir KesifKoronavirusler 1960 larda kesfedildi Ilk kesfedilmis virusler arasinda tavuklarda gorulen virusu ile soguk alginligi semptomlari insan hastalarin burun bosluklarindan alinmis ve insan koronavirusu 229E ve OC43 olarak isimlendirilmis iki virus turu yer almaktadir Ilerleyen zamanlarda aralarinda 2003 te kesfedilen SARS koronavirusu 2004 te belirlenmis HCoV NL63 2005 te teshis edilmis HKU1 2012 de fark edilmis MERS CoV ile Vuhan kokenli CoVID 19 un da yer aldigi pek cok yeni koronavirus turu kesfedilmistir Bu viruslerin cogu ciddi solunum yolu enfeksiyonlarina neden olmaktadir MorfolojisiKoronavirus kesit modeli Koronavirusler yuzeyinde cikintilara sahip buyuk pleomorfik ve kure seklindeki partikullerdir Virus partikullerinin capi yaklasik 120 nm olmaktadir Viral zarf elektron mikrograflarinda elektron zengini bir kabuk olarak vizuelize edilir Koronaviruslerin viral zarfi cift katli lipit katmandan olusmakta olup zarfta membran M zarf E ve yer alir Belirli koronavirus gruplarinda ozellikle de Betacoronavirus A altgrubunda spike proteinlerine benzeyen ancak daha kisa olan HE yuzey proteinleri yer alir Viral zarfin icerisinde nukleokapsit yer alir Nukleokapsit pozitif yonelimli ve tek iplikcikli RNA ya bagli pek cok nukleokapsid N proteininden olusur Insan koronavirusleriYetiskinlerde ve cocuklarda gorulen nezle vakalarinin onemli bir kismindan koronaviruslerin sorumlu oldugu dusunulmektedir Bu virus grubu ates ve bademciklerin buyumesi gibi semptomlara neden olmakla beraber en cok kis ve erken baharda nezleye yol acmaktadir Bunlara ek olarak koronavirusler zaturre ile bronsite viral veya ikincil bakteriyel neden olabilirler 7 adet farkli insan koronavirusu bulunmaktadir Insan koronavirusu 229E HCoV 229E Insan koronavirusu OC43 HCoV OC43 SARS CoV Insan koronavirusu NL63 HCoV NL63 Haven koronavirusu Insan koronavirusu HKU1 MERS koronavirusu MERS CoV Yeni koronavirus CoVID 19 HCoV 229E NL63 OC43 ve HKU1 virusleri dunya capinda insan nufusu arasinda cocuklarda ve yetiskinlerde solunum yolu enfeksiyonlarina neden olmaktadir CoVID 19 MERS CoV ve SARS CoV bulasmis hastalarin gosterdigi karakteristik ozellikler COVID 19 MERS CoV SARS CoVDemografiTespit tarihi Aralik 2019 Haziran 2012 Kasim 2002Tespit yeri Vuhan Cin Cidde Suudi Arabistan Guangdong CinYas ortalamasi 49 56 39 9Yas araligi 0 76 14 94 1 91Erkek kadin orani 2 7 1 3 3 1 1 1 25Tespit edilmis vaka 684 906 699 2494 8096Vaka olum orani 1001763 932 858 37 744 9 7 Saglik calisanlari 16 9 8 23 1SemptomlarAtes 87 9 98 99 100Kuru oksuruk 67 7 47 29 75Dispne 18 6 72 40 42Ishal 1 3 26 20 25Bogaz agrisi 0 21 13 25Mekanik ventilasyon 9 8 80 14 20 Semptomlar ilk 41 hastayi icerir 23 Ocak 2020 tarihli bilgi 21 Ocak 2020 diger bilgiler de 21 Ocak 2020 Siddetli akut solunum yolu sendromu Siddetli akut solunum yolu sendromu SARS insanlarda SARS CoV koronavirusunun neden oldugu bir solunum yolu sendromudur 2002 ile 2003 yillari arasinda Hong Kong dan yayilan SARS salgini neredeyse pandemi haline gelmis ve dunya capinda 8422 vaka ve 1524 olume yol acmistir Dunya Saglik Orgutu olum oranini 10 9 olarak aciklamistir MERS Orta Dogu Solunum Sendromu MERS ilk olarak 2012 yilinda Suudi Arabistan da tespit edilmis MERS CoV un yol actigi bir koronavirus enfeksiyonudur Bu virusun bulastigi hastalarin 36 si hayatini kaybetmektedir Nefes darligi oksuruk ve ates hastaligin en onemli belirtileri arasindadir Bazi bunyeler hastaligi hafif belirtilerle atlatabilir Hastaliktan kurtulanlarin virusu bulastirma riski yoktur Siddetli akut solunum yolu sendromu koronavirusu 2 Siddetli akut solunum yolu sendromu koronavirusu 2 veya CoVID 19 veya Vuhan koronavirusu ilk olarak 2019 da bildirilmis Cin in Vuhan kenti kokenli bir virustur Insandan insana bulasabilen virusun bulasma hizi 2020 yilinin Ocak ayi ortalarinda hizlanmistir Virusun kulucka donemi 4 14 gundur Virusun bulastigi bireylerde gorulen olum oraninin 3 un altinda oldugu tahmin edilmektedir COVID 19 pandemisi ile mucadele eden Cin asi calismalarina devam etmektedir Rusya ise asi calismalarina destek veren ilk ulke olmustur kaynak belirtilmeli Ayrica Pfizer firmasi COVID 19 u tedavi etmek icin Nirmatrelvir isimli bir antiviral ureterek Paxlovid ticari adi ile satisa sunmus ve 16 Kasim 2021 tarihinde FDA ya ilacin acil kullanimi icin izin istegi gondermistir 8 Nisan 2023 itibariyla Dunya capinda SARS CoV 2 virusu nedeniyle 684 906 699 vaka 6 837 598 olum ve 657 635 742 iyilesme gozlenmistir EvrimInsan koronaviruslerinin hayvan kokenleri Siddetli akut solunum sendromu koronavirusu SARS CoV ve Orta Dogu solunum sendromu koronavirusu MERS CoV sirasiyla misk kedileri ve tek horguclu develer araciligiyla yarasalardan insanlara bulasti Koronaviruslerin en son ortak atasi ESOA MO 8000 civarina tarihlenir Buna ragmen koronaviruslerin cok daha eski olabilecegi de dusunulur Alphacoronovirus Betacoronavirus Gammacoronavirus ve Deltacoronavirus cinslerinin ESOA lari sirasiyla MO 2400 MO 3300 MO 2800 ve MO 3000 e dayanmaktadir Sicakkanli ve ucabilen kus ve memeli gibi omurgalilarin ideal konaklar oldugu ve koronavirus evriminde ve yayilmasindaki ana faktorleri olusturdugu dusunulur Alphacoronovirus ve Betacoronavirus icin yarasalar Gammacoronavirus ve Deltacoronavirus icin ise kuslar ideal genetik kaynaktir TaksonomiCins Alphacoronavirus tipik tur Alphacoronavirus 1 Cins Betacoronavirus tipik tur Murin koronavirusu diger turler SARS ve 2019 nCoV Cins Gammacoronavirus tipik tur Kus koronavirusu Cins Deltacoronavirus tipik tur Bulbul coronavirus HKU11Kaynakca Virus Taxonomy 2018b Release International Committee on Taxonomy of Viruses ICTV Ingilizce Mart 2019 4 Mart 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Ocak 2020 Giaimo C 1 Nisan 2020 The Spiky Blob Seen Around the World The New York Times 2 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Nisan 2020 2017 012 015S xlsx International Committee on Taxonomy of Viruses ICTV Ingilizce Ekim 2018 14 Mayis 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Ocak 2020 International Committee on Taxonomy of Viruses ICTV Ingilizce 25 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Ocak 2020 Coronavirus who int Dunya Saglik Orgutu 22 Subat 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Ocak 2020 Fehr A R amp Perlman S Coronaviruses An Overview of Their Replication and Pathogenesis 30 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Methods Mol Biol 1282 1 23 2015 Coronavirus Disease 2019 COVID 19 Centers for Disease Control and Prevention CDC 15 Subat 2020 21 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Subat 2020 Advice for public World Health Organization WHO 22 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Subat 2020 SARS Prevention MayoClinic com 24 Eylul 2019 20 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Coronavirus Common Symptoms Preventive Measures amp How to Diagnose It Caringly Yours Ingilizce 28 Ocak 2020 6 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Ocak 2020 Geller C Varbanov M Duval RE Kasim 2012 Human coronaviruses insights into environmental resistance and its influence on the development of new antiseptic strategies Viruses 4 11 ss 3044 3068 doi 10 3390 v4113044 PMC 3509683 2 PMID 23202515 Goldsmith CS Tatti KM Ksiazek TG Rollin PE Comer JA Lee WW Rota PA Bankamp B Bellini WJ Zaki SR Subat 2004 Ultrastructural characterization of SARS coronavirus Emerging Infectious Diseases 10 2 ss 320 6 doi 10 3201 eid1002 030913 PMC 3322934 2 PMID 15030705 Virions acquired an envelope by budding into the cisternae and formed mostly spherical sometimes pleomorphic particles that averaged 78 nm in diameter Figure 1A a b Fehr AR Perlman S 2015 Maier HJ Bickerton E Britton P Ed An Overview of Their Replication and Pathogenesis Section 2 Genomic Organization Methods in Molecular Biology Cilt 1282 Springer ss 1 23 doi 10 1007 978 1 4939 2438 7 1 ISBN 978 1 4939 2438 7 PMC 4369385 2 PMID 25720466 See section Virion Structure Neuman BW Adair BD Yoshioka C Quispe JD Orca G Kuhn P Milligan RA Yeager M Buchmeier MJ Agustos 2006 Supramolecular architecture of severe acute respiratory syndrome coronavirus revealed by electron cryomicroscopy Journal of Virology 80 16 ss 7918 28 doi 10 1128 JVI 00645 06 PMC 1563832 2 PMID 16873249 Particle diameters ranged from 50 to 150 nm excluding the spikes with mean particle diameters of 82 to 94 nm Also See Figure 1 for double shell Lai MM Cavanagh D 1997 The molecular biology of coronaviruses Advances in Virus Research Cilt 48 ss 1 100 doi 10 1016 S0065 3527 08 60286 9 ISBN 9780120398485 PMID 9233431 Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi groot isimli refler icin metin saglanmadi Bkz Kaynak gosterme Chang CK Hou MH Chang CF Hsiao CD Huang TH Mart 2014 The SARS coronavirus nucleocapsid protein forms and functions Antiviral Research Cilt 103 ss 39 50 doi 10 1016 j antiviral 2013 12 009 PMID 24418573 See Figure 4c Liu P Shi L Zhang W He J Liu C Zhao C Kong SK Loo JF Gu D Hu L Kasim 2017 Prevalence and genetic diversity analysis of human coronaviruses among cross border children Virology Journal Ingilizce 14 1 s 230 doi 10 1186 s12985 017 0896 0 PMC 5700739 2 PMID 29166910 Forgie S Marrie TJ Subat 2009 Healthcare associated atypical pneumonia Seminars in Respiratory and Critical Care Medicine 30 1 ss 67 85 doi 10 1055 s 0028 1119811 PMID 19199189 Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi WHO20200110 isimli refler icin metin saglanmadi Bkz Kaynak gosterme www cdc gov 23 Ocak 2020 20 Subat 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Ocak 2020 Corman VM Muth D Niemeyer D Drosten C 2018 Hosts and Sources of Endemic Human Coronaviruses Advances in Virus Research Cilt 100 ss 163 188 doi 10 1016 bs aivir 2018 01 001 ISBN 978 0 12 815201 0 PMID 29551135 Wang Chen Horby Peter W Hayden Frederick G Gao George F 24 Ocak 2020 A novel coronavirus outbreak of global health concern The Lancet doi 10 1016 S0140 6736 20 30185 9 WHO sitesinde SARS sayfasi Ingilizce 19 Temmuz 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Temmuz 2012 Thiel V editor 2007 Coronaviruses Molecular and Cellular Biology 1 bas Caister Academic Press ISBN 978 1 904455 16 5 31 Agustos 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Subat 2020 CDC SARS Ingilizce 28 Temmuz 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Temmuz 2012 Summary table of SARS cases by country 1 November 2002 7 August 2003 World Health Organization 28 Ekim 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Subat 2020 Summary of probable SARS cases with onset of illness from 1 November 2002 to 31 July 2003 WHO 8 Aralik 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Ekim 2008 Middle East respiratory syndrome coronavirus MERS CoV World Health Organization 18 Subat 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Nisan 2017 Chine virus death toll rises to 41 more than 1 300 infected worldwide 1 26 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde CNBC 24 Ocak 2020 Ulasim tarihi 26 Ocak 2020 Arsivlenmis kopya 2 Subat 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Subat 2020 www pfizer com 5 Kasim 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 12 Ocak 2023 Arsivlenmis kopya 22 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Subat 2020 Wertheim JO Chu DK Peiris JS Kosakovsky Pond SL Poon LL Haziran 2013 A case for the ancient origin of coronaviruses Journal of Virology 87 12 ss 7039 7045 doi 10 1128 JVI 03273 12 PMC 3676139 2 PMID 23596293 Woo PC Lau SK Lam CS Lau CC Tsang AK Lau JH Bai R Teng JL Tsang CC Wang M Zheng BJ Chan KH Yuen KY Nisan 2012 Discovery of seven novel Mammalian and avian coronaviruses in the genus deltacoronavirus supports bat coronaviruses as the gene source of alphacoronavirus and betacoronavirus and avian coronaviruses as the gene source of gammacoronavirus and deltacoronavirus Journal of Virology 86 7 ss 3995 4008 doi 10 1128 JVI 06540 11 PMC 3302495 2 PMID 22278237 Koronavirus 7 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan Cruz JL Sola I Becares M Alberca B Plana J Enjuanes L Zuniga S Haziran 2011 Coronavirus gene 7 counteracts host defenses and modulates virus virulence PLoS Pathogens 7 6 ss e1002090 doi 10 1371 journal ppat 1002090 PMC 3111541 2 PMID 21695242 Cruz JL Becares M Sola I Oliveros JC Enjuanes L Zuniga S Eylul 2013 Alphacoronavirus protein 7 modulates host innate immune response Journal of Virology 87 17 ss 9754 67 doi 10 1128 JVI 01032 13 PMC 3754097 2 PMID 23824792 Dis baglantilarBu maddeyi dinle bilgi source source noicon Konusan Vikipedi Bu ses dosyasi 12 02 2020 tarihli surumunden uretilmistir ve bu tarihten sonra madde yapilmis olan eklemeleri kapsamamaktadir Medya yardim Diger konusan maddeler Koronavirus un yayilimini olu sayisini ve tedavi edilen kisi sayisini canli olarak gosteren harita29 Ocak 2020 tarihinde Archive is sitesinde arsivlendi Johns Hopkins Universitesi