Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Herat Ulu Camii (Peştuca : د هرات لوی جومات; Darice: مسجد جامع هرات) veya "Herat Cami Mescidi",Afganistan'ın kuzeybatısındaki Herat ilinin Herat şehrinde bir camidir. 1200 yılında temelini atan Sultan Gıyaseddin Muhammed Guri yönetimindeki Gurlular tarafından yaptırılmıştır. Daha sonra, Herat'ın yüzyıllar boyunca Kartidler, Timurlular, Babürlüler ve ardından da camiyi destekleyen Özbek hükümdarlarını değiştirmesiyle birkaç kez genişletilmiştir. Caminin Gurlu dönemine ait temel yapısı korunmuş, ancak bazı kısımlar eklenmiş ve değiştirilmiştir. Herat'taki Cuma Camisi bugünkü görünümüne 20. yüzyılda kavuşmuştur.
 | |
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Herat, Afganistan |
| Koordinatlar | 34°20′35″K 62°11′45″D / 34.34306°K 62.19583°D |
| İnanç | İslam |
| Mezhep | Sünnilik |
| Mimari | |
| Mimari tür | Cami |
| Mimari biçim | İslam mimarisi |
| Özellikler | |
| Genişlik | 120m |
| Minare sayısı | 12-36m |
| Minare yüksekliği | 12-36m |
| Malzemeler | tuğla, taş, sırlı seramik |
Günlük ibadet için kullanılan çok sayıda küçük mahalle camisinin yanı sıra, İslam dünyasındaki çoğu toplulukta dcuma namazı için cemaate yönelik bir cami bulunmaktadır. Herat Cami Mescidi her zaman Herat'ın en büyük camisi değildi; Çok daha büyük bir külliye olan ve yine Timurlular tarafından yaptırılan Musalla Külliyesi şehrin kuzey kesiminde bulunuyordu. Ancak bu mimari anıtlara, Rus ordusunun Hindistan'ı işgal etmeye çalışması durumunda kale olarak kullanılmasını önlemek için 1885 yılında İngiliz Hint Ordusu subayları tarafından dinamit zarar verilmiştir.
Tarih
Herat Mescid-i Camisi şehrin ilk cemaat mescidir. Yüzyıllardır dini mekanların bulunduğu bir alanda inşa edilmiştir. Bilinen ilk yapı 7. yüzyılda camiye dönüştürülen Zerdüşt tapınağıdır. Daha sonra Türk Gazneliler tarafından genişletilmiştir. 11. yüzyılın ikinci yarısında Harezmşah hanedanının yönetimi altında Herat'ta bir cami inşa edilmiştir. Ahşap bir çatısı vardı ve diğer binalardan daha küçük boyutlara sahipti. 1102 yılındaki depremde neredeyse tamamen yıkılmış ancak yeniden inşa edilmiştir. Daha sonra çıkan bir yangınla da harap olmuştur. Daha sonra Gurlular mevcut ve bitişik arsalara bir cami inşa etmişlerdir.
Gurlu hükümdarları
Topraklarını genişletmeyi planlayan Gurlular, 1175'te Herat'ta iktidarı ele geçirdiler. Herat, Akdeniz'i Hindistan veya Çin'e bağlayan ana ticaret yollarına yakın stratejik konumu ve bunun sonucunda ortaya çıkan refah nedeniyle önemli bir şehirdir. 12. yüzyılın sonunda Sultan Gıyaseddin Muhammed bin San, Herat'ta şehrin ana camisinin yeniden inşasını başlatmıştır. Bu amaçla yanan caminin mevcut arsasını ve etrafındaki ek araziyi seçmiştir. Arazi, doğrudan merkezde değil, Herat'ın kuzeydoğu, esas olarak idari bölgesinde bulunuyordu. Bilim adamları bu bölgenin topografik olarak yüksek olduğuna inanıyorlardı. Ayrıca caminin şadırvanına doğrudan sevinç-i encil ana kanaldan su temini sağlanmaktaydı. Gurlular, camiyi zaten bilinen bir yere inşa ederek, siyasi güçlerinin yanı sıra mimari himayelerini de gösterebildiler. Bazı kaynaklar ayrıca sultanın caminin dini lider olan İmam Fahr-ül-Razi için inşa edilmesini emrettiğine inanmaktadırlar.
Sultan, 1203 yılında vefat ettikten sonra camisinin içindeki türbe binasına defnedildi. Oğlu Sultan Hayatuldin Mahmud caminin çalışmalarını sürdürdü. 1210 yılında tamamlandığında oğlu tarafından dini bir okul olan medrese eklenmiştir. 1964 yılındaki tadilat sırasında bulunan stilistik analizler ve tarihi yazıtlar, binanın Gurlulara atfedildiğini kanıtlamaktadır.
-
![image]()
Cuma Camii anahtar deliği kemeri (Gazneli tarzı) -
![image]()
Gıyaseddin türbesi, girişin içi -
![image]()
Gıyaseddin türbesi, kufi yazıtlar -
![image]()
Gıyaseddin türbesi, nesih yazıtı
Kert hükümdarları
1221'de Moğol Cengiz Han kuvvetleri eyaleti fethetmişlerdir. Herat'ın büyük bir kısmıyla birlikte cami de harabeye dönmüştür. 1245 sonrasına kadar herhangi bir yeniden inşa programı başlatılmamıştır. Bu Şemseddin Kart'ın yönetimi altında gerçekleşmiştir.Moğollar tarafından vali olarak atanan Kert Hanedanı'nın sultanıydı. 1364'teki yıkıcı bir deprem, binanın neredeyse yıkılmasına neden olmuştur. Daha sonra yeniden inşa etmek için bazı girişimlerde bulunulmuştur. Kert hanedanının bir kalıntısı, 1,74 metre çapındaki bronz kazandır. 1375 yılında son Kert hükümdarı tarafından cami için özel olarak yaptırılmıştır. Bu kazan, birkaç çizik dışında sonraki tüm yıkımlardan sağ çıkmıştır ve halen caminin içinde bulunmaktadır.
Timur Hükümdarları
1397'den sonra Timurlu hükümdarlar Herat'ın büyümesini şehrin kuzey kısmına doğru yönlendirdiler. Bu banliyöleşme ve Musalla Külliyesi'sınde yeni bir cemaat caminin inşa edilmesi, cemaat caminin monarşi tarafından himayesinin geçici olarak sona ermesine işaret ediyordu.Şahruh (1405–1444) döneminde cami onarılmıştır. Zemin planı kaldı ancak dış cepheler değiştirildi. İç avlu cepheleri, Şahruh'un adının da yer aldığı sırlı çinilerden oluşan mozaiklerle süslenmiştir. Ayrıca caminin batısına mermer bir mihrap eklenmiştir. Mihrap, duvarda namazın Mekke'ye doğru yönünü gösteren bir niştir.
Daha sonra Sultan Hüseyin Baykara'nın yönetimi altında danışmanı Ali Şîr Nevaî kendisini caminin yeniden şekillendirilmesine adamıştır. Güneydoğu köşesindeki Guridik kemerin indirilmesi gibi yapısal değişiklikler yapmıştır. Ayrıca çatı seviyesinde her iki tarafa yanal kemerler eklemiştir. Ayrıca caminin diğer bölümlerine de geometrik desenli mozaik çinilerin uygulanmasını emretmiştir. Eski ahşap minberin yerini dokuz basamaklı mermer minber almıştır. Minber, namazın kılındığı minberdir.
Babür ve Safevi Hükümdarları
Cami, Babür İmparatorluğu döneminde bir yenileme daha geçirmiştir. Bu dönemde Prens Hurram (Şah Cihan(, Safevîlerin kontrolündeki Özbek boylarına karşı bölgenin kontrolü için mücadele ediyordu. Herat için yapılan bu muharebede cami ve Herat şehri önemli ölçüde hasar görmüştür.
Afgan hükümdarları
Farklı kralların hükümdarlığı döneminde cami birçok kez onarılmıştır. 18. yüzyılda Timurlular döneminden kalma ana eyvanın ön cephesi çökmüş ve yeniden inşa edilmesi gerekmiştir. Eyvan, bir tarafı açık, tonozlu oda veya salondur. Bunun dışında sadece mevcut formunu korumak için onarımlar yapılmıştır.
20. yüzyıl
1913 yılındaki onarım çalışmalarının ardından cami, 1942/1943 yılında kapsamlı bir onarımdan geçirilmiştir. Caminin müstakil bir bina haline getirilmesi amacıyla caminin hemen bitişiğindeki binalar yıkılmıştır. Diğer şeylerin yanı sıra, yüksek kemerli ve iki minareli yeni bir doğu girişi inşa edilmiştir. Dış duvarlar Timurlu tarzı çinilerle süslenmiştir. Bu çalışmalar için UNESCO tarafından bir seramik kaplama stüdyosu kurulmuştur. Camideki bu atölyede de tüm çini süslemeler ve mozaikler 1979 yılına kadar korunmuştur. Yazılar mevcut hattatlar tarafından değiştirilmiştir.
1951'den 1973'e kadar yapısal değişiklikleri içeren daha eksiksiz bir yeniden yapılanmaydı. Gurlu dönemine ait türbenin kare kubbesi büyük ölçüde tahrip olmuştur. Yerine sekizgen bir yapı getirilmiş ve kuzey cephesine entegre edilmiştir. Doğudaki duvar da iki tarafı minareli eyvan haline getirilmiştir. Ayrıca hükümdara mahsus mahfaza olan maksura eyvanı daha yüksek hale getirildi. Yanındaki minarelerin yüksekliği 35 metreye çıkarıldı. Verandası yenilendi. Ayrıca on yeni minare eklendi. Avlunun cepheleri yedi farklı renkte geleneksel mozaiklerle kaplandı. Zemin açık kahverengi pişmiş tuğlalarla döşenmişti. Tüm bu çalışmalar nedeniyle orijinal Guridik alçı işçiliği veya Timurlu dekorasyonunun pek bir kısmı görülemiyordu. Caminin medresesi kuzeydoğuya taşınarak kendi girişi verildi. Son önemli değişiklik ise caminin önüne park yapılması oldu.
Sovyetler Birliği'nin Afganistan'a müdahalesi sırasında (1979-1989), cami yalnızca sınırlı bir yıkıma uğradı. Minarelerin Sovyet askerleri tarafından istismar edilmesine ve bölgede dev tankların hareketliliğine rağmen durum böyleydi. 1986'da roketin isabet ettiği bir minare avluya yıkıldı. Birçok insan öldü ve doğu kanadında hasara yol açtı. Sovyetler onarım için uzmanlar gönderdi ancak çalışmalar 1995 yılına kadar tamamlanmadı. Kurşun delikleri gibi başka izler de bulunabilir. Guri girişi ciddi şekilde hasar görmedi.
1992 yılında özel sponsorlukla finanse edilen avludaki taş sıvanın değiştirilmesine başlanmıştır. Dar siyah mermer şeritlerle dönüşümlü olarak geniş beyaz mermer şeritlerden oluşan bir desen döşendi. Bağışların yetersiz kalması nedeniyle 1998 yılına kadar tamamlanamadı. 1996-2001 yılları arasında Herat'ta Taliban yönetimi sırasında, BM personeli de dahil olmak üzere tüm gayrimüslimlerin camiye girişi yasaklanmıştır.
21. yüzyıl
2002 yılında iç mekandaki aşırı nem sorunu nedeniyle caminin tüm çatıları yenilenmiştir. 2004-2005 yılında cephelerin yenilenmesi sırasında eski Gurlu dekorasyonunun parçaları bulunmuştur. Bu parçalar duvar kaplamasında çerçeveler halinde sergilenmektedir. 2012 yılında yaklaşık elli Afgan tüccar caminin yenilenmesi için fon sözü vermiştir.
Mimari
Gurlular tarafından caminin ilk planı
Gurlular caminin tamamını tuğla kullanarak inşa etmişlerdir. Plan, iç avlusu ve su havzası bulunan tipik 4 eyvanlı plandır. Batıya doğru kıble yönüne sadık kalınmış, ancak bu, Mekke'ye olan doğru yönden yaklaşık 20° sapmıştır. Ana eyvan tonozlarla örtülmüştür. Avlunun her iki yanındaki diğer üç eyvanla eksenel bir haç oluşturmaktaydı. Bu üç eyvan, daha küçük kitleler için buluşma ve ders verme mekanı olarak düşünülmüştür.
Günümzdeki durumu
Cami kompleksi 180 metre uzunluğunda ve 120 metre genişliğinde olup yaklaşık 21.600 metrekarelik bir alanı kaplamaktadır. Dört büyük eyvanın yanı sıra 460 kubbe, 444 sütun ve 12 minare (17-36 metre yüksekliğinde) bulunmaktadır. Bu unsurlar merkezi avlunun (82m x 60m) etrafında gruplandırılmıştır. Eyvana açılan kapılar olan Piştaklar, eyvanların mekansal öneminin altını çizmektedir. Eyvanların derinliği ile birlikte süsleme için geniş bir alan sağlanmaktadır. Bugünkü caminin önemli bir kısmı Timurlu geleneğine göre parlak renkli çinilerle kaplıdır.
Mevcut caminin Gurlu dönemine ait dekorasyonu
Güney ve batı eyvan iç kısmında Gurlu dönemine ait dekoratif unsurlar ortaya çıkarılmıştır. Sıvadan yapılmış olup, çiçek ve geometrik desenlerle süslenmiştir. Sıva, süs eşyalarının kalıplanması için bir malzemedir. Caminin güneydoğu köşesinde Gurlu girişi bulunmaktadır. Bilinmeyen zamanlardan beri bir giriş olarak hizmet vermiyor. Kemerin her iki yanında da Kufi kitabeler sergileniyor. Bu tarz Arap yazısı Gurlu dönemi yazıtlarının tipik bir örneğidir. Dikey olarak yerleştirilmiş yazı şeritleri pişmiş topraktan yapılmıştır ve tabanın harcına bir mozaik gibi işlenmiştir. Ön kısımlar, arka plandaki açık kırmızı tuğla tonuyla kontrast oluşturan mavi sırlıdır. Portalin yan duvarları, aralarına mavi sırlı çini tapalar serpiştirilmiş geometrik tuğla mozaikle süslenmiştir.
Kaynakça
- ^ a b c d . Archnet.org. 19 Ağustos 2005. 3 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2011.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v Hansen, Erik (2015). The Ghurid Portal of the Friday Mosque of Herat, Afghanistan : conservation of a historic monument. ISBN . OCLC 959553318.
- ^ a b c d Frye, Richard N. (1948). "Two Timurid Monuments in Herat". Artibus Asiae. 11 (3). ss. 206-213. doi:10.2307/3247934. ISSN 0004-3648. JSTOR 3247934.
- ^ a b c d e f g h i Golombek, Lisa (1983). "The Resilience of the Friday Mosque: The Case of Herat". Muqarnas. Cilt 1. ss. 95-102. doi:10.2307/1523073. ISSN 0732-2992. JSTOR 1523073.
- ^ Flood, Finbarr Barry (12 Temmuz 2022). Objects of Translation: Material Culture and Medieval "Hindu-Muslim" Encounter (İngilizce). Princeton University Press. ss. 105-106. ISBN .
- ^ Hillenbrand, Robert (2002). "The Ghurid Tomb at Herat". Afghan and Islamic Studies, eds W. Ball and L. Harrow (London).
- ^ a b c d e f g h Patel, Alka (2007). "Architectural Cultures and Empire: The Ghurids in Northern India (ca. 1192–1210)". Bulletin of the Asia Institute. Cilt 21. ss. 35-60 – JSTOR vasıtasıyla.
- ^ a b c Itemadi, Guya (1953). "The general mosque of Herat". Afghanistan. Cilt 8. ss. 40-50.
- ^ a b c Kazimme and McQuillan, Bashir and James (2002). "Living Traditions of the Afghan Courtyard and Aiwan". Traditional Dwellings and Settlements Review. Cilt 13. ss. 23-34 – JSTOR vasıtasıyla.
- ^ Jamal, Nadia Eboo (2002). Surviving the Mongols: Nizārī Quhistānī and the Continuity of Ismaili Tradition in Persia. Londra: Tauris. s. 70. ISBN .
- ^ (1973). "Le bassin extraordinaire qui donnait l'eau aux fidèles dans la mosque de Hérât". Connaissance des Arts, 252. ss. 62-63.
- ^ a b c d e Glatzer, Bernt (1980). "Das Mausoleum und die Moschee des Ghoriden Ghiyat ud-Din in Herat". Afghanistan Journal. Cilt 7. ss. 6-34.
- ^ a b Views before and after renovation.
- ^ a b Stuckert, Ruedi (1980). "Der Baubestand der Masjid-al-Jami in Herat 1942/1943". Afghanistan Journal. Cilt 7. ss. 3-5.
- ^ a b c Tirard-Collet, Olivier (1998). "After the War. The Condition of Historical Buildings and Monuments in Herat, Afghanistan". Iran. Cilt 36. ss. 123-138. doi:10.2307/4299980. ISSN 0578-6967. JSTOR 4299980.
- ^ "Historical Herat Mosque Built over Ancient Zoroastrian Temples Being Renovated". The Gazette of Central Asia. Satrapia. 16 Kasım 2012.
- ^ Broug, Eric (2013). Islamic geometric design. ISBN . OCLC 1090514729.
| Wikimedia Commons'ta Herat Cuma Camii ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Herat Ulu Camii Pestuca د هرات لوی جومات Darice مسجد جامع هرات veya Herat Cami Mescidi Afganistan in kuzeybatisindaki Herat ilinin Herat sehrinde bir camidir 1200 yilinda temelini atan Sultan Giyaseddin Muhammed Guri yonetimindeki Gurlular tarafindan yaptirilmistir Daha sonra Herat in yuzyillar boyunca Kartidler Timurlular Baburluler ve ardindan da camiyi destekleyen Ozbek hukumdarlarini degistirmesiyle birkac kez genisletilmistir Caminin Gurlu donemine ait temel yapisi korunmus ancak bazi kisimlar eklenmis ve degistirilmistir Herat taki Cuma Camisi bugunku gorunumune 20 yuzyilda kavusmustur Herat Cuma CamiiTemel bilgilerKonumHerat AfganistanKoordinatlar34 20 35 K 62 11 45 D 34 34306 K 62 19583 D 34 34306 62 19583InancIslamMezhepSunnilikMimariMimari turCamiMimari bicimIslam mimarisiOzelliklerGenislik120mMinare sayisi12 36mMinare yuksekligi12 36mMalzemelertugla tas sirli seramik Gunluk ibadet icin kullanilan cok sayida kucuk mahalle camisinin yani sira Islam dunyasindaki cogu toplulukta dcuma namazi icin cemaate yonelik bir cami bulunmaktadir Herat Cami Mescidi her zaman Herat in en buyuk camisi degildi Cok daha buyuk bir kulliye olan ve yine Timurlular tarafindan yaptirilan Musalla Kulliyesi sehrin kuzey kesiminde bulunuyordu Ancak bu mimari anitlara Rus ordusunun Hindistan i isgal etmeye calismasi durumunda kale olarak kullanilmasini onlemek icin 1885 yilinda Ingiliz Hint Ordusu subaylari tarafindan dinamit zarar verilmistir TarihHerat Mescid i Camisi sehrin ilk cemaat mescidir Yuzyillardir dini mekanlarin bulundugu bir alanda insa edilmistir Bilinen ilk yapi 7 yuzyilda camiye donusturulen Zerdust tapinagidir Daha sonra Turk Gazneliler tarafindan genisletilmistir 11 yuzyilin ikinci yarisinda Harezmsah hanedaninin yonetimi altinda Herat ta bir cami insa edilmistir Ahsap bir catisi vardi ve diger binalardan daha kucuk boyutlara sahipti 1102 yilindaki depremde neredeyse tamamen yikilmis ancak yeniden insa edilmistir Daha sonra cikan bir yanginla da harap olmustur Daha sonra Gurlular mevcut ve bitisik arsalara bir cami insa etmislerdir Gurlu hukumdarlari Herat Ulu Camii Gurlu yazitlarinin kalintilarinin bulundugu Gurlu girisi eyvan 1200 1201 Topraklarini genisletmeyi planlayan Gurlular 1175 te Herat ta iktidari ele gecirdiler Herat Akdeniz i Hindistan veya Cin e baglayan ana ticaret yollarina yakin stratejik konumu ve bunun sonucunda ortaya cikan refah nedeniyle onemli bir sehirdir 12 yuzyilin sonunda Sultan Giyaseddin Muhammed bin San Herat ta sehrin ana camisinin yeniden insasini baslatmistir Bu amacla yanan caminin mevcut arsasini ve etrafindaki ek araziyi secmistir Arazi dogrudan merkezde degil Herat in kuzeydogu esas olarak idari bolgesinde bulunuyordu Bilim adamlari bu bolgenin topografik olarak yuksek olduguna inaniyorlardi Ayrica caminin sadirvanina dogrudan sevinc i encil ana kanaldan su temini saglanmaktaydi Gurlular camiyi zaten bilinen bir yere insa ederek siyasi guclerinin yani sira mimari himayelerini de gosterebildiler Bazi kaynaklar ayrica sultanin caminin dini lider olan Imam Fahr ul Razi icin insa edilmesini emrettigine inanmaktadirlar Sultan 1203 yilinda vefat ettikten sonra camisinin icindeki turbe binasina defnedildi Oglu Sultan Hayatuldin Mahmud caminin calismalarini surdurdu 1210 yilinda tamamlandiginda oglu tarafindan dini bir okul olan medrese eklenmistir 1964 yilindaki tadilat sirasinda bulunan stilistik analizler ve tarihi yazitlar binanin Gurlulara atfedildigini kanitlamaktadir Cuma Camii anahtar deligi kemeri Gazneli tarzi Giyaseddin turbesi girisin ici Giyaseddin turbesi kufi yazitlar Giyaseddin turbesi nesih yazitiKert hukumdarlari 1221 de Mogol Cengiz Han kuvvetleri eyaleti fethetmislerdir Herat in buyuk bir kismiyla birlikte cami de harabeye donmustur 1245 sonrasina kadar herhangi bir yeniden insa programi baslatilmamistir Bu Semseddin Kart in yonetimi altinda gerceklesmistir Mogollar tarafindan vali olarak atanan Kert Hanedani nin sultaniydi 1364 teki yikici bir deprem binanin neredeyse yikilmasina neden olmustur Daha sonra yeniden insa etmek icin bazi girisimlerde bulunulmustur Kert hanedaninin bir kalintisi 1 74 metre capindaki bronz kazandir 1375 yilinda son Kert hukumdari tarafindan cami icin ozel olarak yaptirilmistir Bu kazan birkac cizik disinda sonraki tum yikimlardan sag cikmistir ve halen caminin icinde bulunmaktadir Timur Hukumdarlari 1397 den sonra Timurlu hukumdarlar Herat in buyumesini sehrin kuzey kismina dogru yonlendirdiler Bu banliyolesme ve Musalla Kulliyesi sinde yeni bir cemaat caminin insa edilmesi cemaat caminin monarsi tarafindan himayesinin gecici olarak sona ermesine isaret ediyordu Sahruh 1405 1444 doneminde cami onarilmistir Zemin plani kaldi ancak dis cepheler degistirildi Ic avlu cepheleri Sahruh un adinin da yer aldigi sirli cinilerden olusan mozaiklerle suslenmistir Ayrica caminin batisina mermer bir mihrap eklenmistir Mihrap duvarda namazin Mekke ye dogru yonunu gosteren bir nistir Daha sonra Sultan Huseyin Baykara nin yonetimi altinda danismani Ali Sir Nevai kendisini caminin yeniden sekillendirilmesine adamistir Guneydogu kosesindeki Guridik kemerin indirilmesi gibi yapisal degisiklikler yapmistir Ayrica cati seviyesinde her iki tarafa yanal kemerler eklemistir Ayrica caminin diger bolumlerine de geometrik desenli mozaik cinilerin uygulanmasini emretmistir Eski ahsap minberin yerini dokuz basamakli mermer minber almistir Minber namazin kilindigi minberdir Babur ve Safevi Hukumdarlari Cami Babur Imparatorlugu doneminde bir yenileme daha gecirmistir Bu donemde Prens Hurram Sah Cihan Safevilerin kontrolundeki Ozbek boylarina karsi bolgenin kontrolu icin mucadele ediyordu Herat icin yapilan bu muharebede cami ve Herat sehri onemli olcude hasar gormustur Afgan hukumdarlari Farkli krallarin hukumdarligi doneminde cami bircok kez onarilmistir 18 yuzyilda Timurlular doneminden kalma ana eyvanin on cephesi cokmus ve yeniden insa edilmesi gerekmistir Eyvan bir tarafi acik tonozlu oda veya salondur Bunun disinda sadece mevcut formunu korumak icin onarimlar yapilmistir 20 yuzyil Herat Cuma Camii Harem eyvaninin avlu gorunumu Yenileme oncesi 1916 ve onarim sonrasi Herat Cuma Camii kuzeybatidaki Harem eyvaninin avludan gorunusu tadilat oncesi 1916 ve onarim sonrasi 1913 yilindaki onarim calismalarinin ardindan cami 1942 1943 yilinda kapsamli bir onarimdan gecirilmistir Caminin mustakil bir bina haline getirilmesi amaciyla caminin hemen bitisigindeki binalar yikilmistir Diger seylerin yani sira yuksek kemerli ve iki minareli yeni bir dogu girisi insa edilmistir Dis duvarlar Timurlu tarzi cinilerle suslenmistir Bu calismalar icin UNESCO tarafindan bir seramik kaplama studyosu kurulmustur Camideki bu atolyede de tum cini suslemeler ve mozaikler 1979 yilina kadar korunmustur Yazilar mevcut hattatlar tarafindan degistirilmistir 1951 den 1973 e kadar yapisal degisiklikleri iceren daha eksiksiz bir yeniden yapilanmaydi Gurlu donemine ait turbenin kare kubbesi buyuk olcude tahrip olmustur Yerine sekizgen bir yapi getirilmis ve kuzey cephesine entegre edilmistir Dogudaki duvar da iki tarafi minareli eyvan haline getirilmistir Ayrica hukumdara mahsus mahfaza olan maksura eyvani daha yuksek hale getirildi Yanindaki minarelerin yuksekligi 35 metreye cikarildi Verandasi yenilendi Ayrica on yeni minare eklendi Avlunun cepheleri yedi farkli renkte geleneksel mozaiklerle kaplandi Zemin acik kahverengi pismis tuglalarla dosenmisti Tum bu calismalar nedeniyle orijinal Guridik alci isciligi veya Timurlu dekorasyonunun pek bir kismi gorulemiyordu Caminin medresesi kuzeydoguya tasinarak kendi girisi verildi Son onemli degisiklik ise caminin onune park yapilmasi oldu Sovyetler Birligi nin Afganistan a mudahalesi sirasinda 1979 1989 cami yalnizca sinirli bir yikima ugradi Minarelerin Sovyet askerleri tarafindan istismar edilmesine ve bolgede dev tanklarin hareketliligine ragmen durum boyleydi 1986 da roketin isabet ettigi bir minare avluya yikildi Bircok insan oldu ve dogu kanadinda hasara yol acti Sovyetler onarim icin uzmanlar gonderdi ancak calismalar 1995 yilina kadar tamamlanmadi Kursun delikleri gibi baska izler de bulunabilir Guri girisi ciddi sekilde hasar gormedi 1992 yilinda ozel sponsorlukla finanse edilen avludaki tas sivanin degistirilmesine baslanmistir Dar siyah mermer seritlerle donusumlu olarak genis beyaz mermer seritlerden olusan bir desen dosendi Bagislarin yetersiz kalmasi nedeniyle 1998 yilina kadar tamamlanamadi 1996 2001 yillari arasinda Herat ta Taliban yonetimi sirasinda BM personeli de dahil olmak uzere tum gayrimuslimlerin camiye girisi yasaklanmistir 21 yuzyil 2002 yilinda ic mekandaki asiri nem sorunu nedeniyle caminin tum catilari yenilenmistir 2004 2005 yilinda cephelerin yenilenmesi sirasinda eski Gurlu dekorasyonunun parcalari bulunmustur Bu parcalar duvar kaplamasinda cerceveler halinde sergilenmektedir 2012 yilinda yaklasik elli Afgan tuccar caminin yenilenmesi icin fon sozu vermistir MimariGurlular tarafindan caminin ilk plani Gurlular caminin tamamini tugla kullanarak insa etmislerdir Plan ic avlusu ve su havzasi bulunan tipik 4 eyvanli plandir Batiya dogru kible yonune sadik kalinmis ancak bu Mekke ye olan dogru yonden yaklasik 20 sapmistir Ana eyvan tonozlarla ortulmustur Avlunun her iki yanindaki diger uc eyvanla eksenel bir hac olusturmaktaydi Bu uc eyvan daha kucuk kitleler icin bulusma ve ders verme mekani olarak dusunulmustur Gunumzdeki durumu Herat Camii Afganistan Dogu catisindan gorunum 2011 Cami kompleksi 180 metre uzunlugunda ve 120 metre genisliginde olup yaklasik 21 600 metrekarelik bir alani kaplamaktadir Dort buyuk eyvanin yani sira 460 kubbe 444 sutun ve 12 minare 17 36 metre yuksekliginde bulunmaktadir Bu unsurlar merkezi avlunun 82m x 60m etrafinda gruplandirilmistir Eyvana acilan kapilar olan Pistaklar eyvanlarin mekansal oneminin altini cizmektedir Eyvanlarin derinligi ile birlikte susleme icin genis bir alan saglanmaktadir Bugunku caminin onemli bir kismi Timurlu gelenegine gore parlak renkli cinilerle kaplidir Mevcut caminin Gurlu donemine ait dekorasyonu Guney ve bati eyvan ic kisminda Gurlu donemine ait dekoratif unsurlar ortaya cikarilmistir Sivadan yapilmis olup cicek ve geometrik desenlerle suslenmistir Siva sus esyalarinin kaliplanmasi icin bir malzemedir Caminin guneydogu kosesinde Gurlu girisi bulunmaktadir Bilinmeyen zamanlardan beri bir giris olarak hizmet vermiyor Kemerin her iki yaninda da Kufi kitabeler sergileniyor Bu tarz Arap yazisi Gurlu donemi yazitlarinin tipik bir ornegidir Dikey olarak yerlestirilmis yazi seritleri pismis topraktan yapilmistir ve tabanin harcina bir mozaik gibi islenmistir On kisimlar arka plandaki acik kirmizi tugla tonuyla kontrast olusturan mavi sirlidir Portalin yan duvarlari aralarina mavi sirli cini tapalar serpistirilmis geometrik tugla mozaikle suslenmistir Kaynakca a b c d Archnet org 19 Agustos 2005 3 Ekim 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Temmuz 2011 a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v Hansen Erik 2015 The Ghurid Portal of the Friday Mosque of Herat Afghanistan conservation of a historic monument ISBN 978 87 7124 913 2 OCLC 959553318 a b c d Frye Richard N 1948 Two Timurid Monuments in Herat Artibus Asiae 11 3 ss 206 213 doi 10 2307 3247934 ISSN 0004 3648 JSTOR 3247934 a b c d e f g h i Golombek Lisa 1983 The Resilience of the Friday Mosque The Case of Herat Muqarnas Cilt 1 ss 95 102 doi 10 2307 1523073 ISSN 0732 2992 JSTOR 1523073 Flood Finbarr Barry 12 Temmuz 2022 Objects of Translation Material Culture and Medieval Hindu Muslim Encounter Ingilizce Princeton University Press ss 105 106 ISBN 978 1 4008 3324 5 Hillenbrand Robert 2002 The Ghurid Tomb at Herat Afghan and Islamic Studies eds W Ball and L Harrow London a b c d e f g h Patel Alka 2007 Architectural Cultures and Empire The Ghurids in Northern India ca 1192 1210 Bulletin of the Asia Institute Cilt 21 ss 35 60 JSTOR vasitasiyla a b c Itemadi Guya 1953 The general mosque of Herat Afghanistan Cilt 8 ss 40 50 a b c Kazimme and McQuillan Bashir and James 2002 Living Traditions of the Afghan Courtyard and Aiwan Traditional Dwellings and Settlements Review Cilt 13 ss 23 34 JSTOR vasitasiyla Jamal Nadia Eboo 2002 Surviving the Mongols Nizari Quhistani and the Continuity of Ismaili Tradition in Persia Londra Tauris s 70 ISBN 978 1 86064 876 2 1973 Le bassin extraordinaire qui donnait l eau aux fideles dans la mosque de Herat Connaissance des Arts 252 ss 62 63 a b c d e Glatzer Bernt 1980 Das Mausoleum und die Moschee des Ghoriden Ghiyat ud Din in Herat Afghanistan Journal Cilt 7 ss 6 34 a b Views before and after renovation a b Stuckert Ruedi 1980 Der Baubestand der Masjid al Jami in Herat 1942 1943 Afghanistan Journal Cilt 7 ss 3 5 a b c Tirard Collet Olivier 1998 After the War The Condition of Historical Buildings and Monuments in Herat Afghanistan Iran Cilt 36 ss 123 138 doi 10 2307 4299980 ISSN 0578 6967 JSTOR 4299980 Historical Herat Mosque Built over Ancient Zoroastrian Temples Being Renovated The Gazette of Central Asia Satrapia 16 Kasim 2012 Broug Eric 2013 Islamic geometric design ISBN 978 0 500 51695 9 OCLC 1090514729 Wikimedia Commons ta Herat Cuma Camii ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir