Orta Afrika Cumhuriyeti (Fransızca: République Centrafricaine IPA: /ʀepyblik sɑ̃tʀafʀikɛn/ veya Centrafrique /sɑ̃tʀafʀik/) ya da yaygın kullanımı ile Orta Afrika, Afrika kıtasının orta bölümünde yer alan, denize kıyısı bulunmayan bir kara ülkesidir. Ülkenin sınır komşularını (kuzeyden saat yönünde ilerlendiğinde) Çad, Sudan, Güney Sudan, Kongo DC, Kongo Cumhuriyeti ve Kamerun oluşturmaktadır. Ubangi-Chari ismi ile geçmişte Fransa sömürgesi olan ülke, 1960 yılında bağımsızlığına kavuşmuştur. Ülkenin başkenti Bangui'dir.
Orta Afrika Cumhuriyeti | |||||
---|---|---|---|---|---|
Başkent ve en büyük şehir | Bangui 4°22′K 18°35′D / 4.367°K 18.583°D | ||||
Resmî dil(ler) | Sango, Fransızca | ||||
Hükûmet | Üniter yarı başkanlık anayasal cumhuriyet | ||||
| |||||
Tarihçe | |||||
| |||||
Yüzölçümü | |||||
• Toplam | 622.984 km2 (45.) | ||||
• Su (%) | 0 | ||||
Nüfus | |||||
• 2018 tahminî | 4.666.368 (119..) | ||||
• 2003 sayımı | 3.895.139 | ||||
• Yoğunluk | 7,1/km2 (221.) | ||||
GSYİH (SAGP) | 2020 tahminî | ||||
• Toplam | 4,695 milyar $ (163.) | ||||
• Kişi başına | 972 $ (184..) | ||||
GSYİH (nominal) | 2020 tahminî | ||||
• Toplam | 2,321 milyar $ (166.) | ||||
• Kişi başına | 480 $ (182.) | ||||
Gini (2008) | 56.3 yüksek · 28. | ||||
İGE (2019) | 0.397 düşük · 188. | ||||
Para birimi | CFA frankı (XAF) | ||||
Zaman dilimi | UTC+1 (WAT) | ||||
Telefon kodu | +236 | ||||
İnternet alan adı | .cf |
Ülke ismi
Ülke Güney Afrika Cumhuriyeti ile birlikte ülke isminde kıta ismi Afrika 'yı kullanan iki ülkeden biridir. Geçmişte Roma İmparatorluğu'na bağlı bir eyalet olan ve günümüzde Tunus'un kurulu olduğu bölgelerde bulunan Afrika eyaleti için kullanılan Afrika daha sonraları Araplar tarafından da aslına sadık kalınarak Ifriqiya olarak adlandırılmıştır. O dönemler Libya olarak adlandırılan kıta zamanla Afrika olarak adlandırılmıştır. Afrika kelimesinin köken olarak nereden geldiği ve nasıl oluşturulduğu tam olarak belli olmasa da yerel kabilelerin kullanımından ortaya çıkan bir kelime olduğu ya da Fenike dilinde toz anlamına gelen afar kelimesinden türetildiği tahmin edilmektedir. Ülkenin konumu ile birlikte kıta isminin de kullanılması ile birlikte ülke ismi oluşturulmuştur.
Coğrafya
Ülke, deniz seviyesinden yüksekliği ortalama 600 m olan bir plato üzerine kuruludur. Özellikle ülkenin kuzey bölgelerinin yer aldığı 216.000 km2'lik bir alan içerisinde yer almaktadır. Ülkenin kuzeydoğu bölgesinde bulunan Bongo sıradağları içerisinde en yüksek nokta 1.330 m iken, Kamerun sınırına yakın bir konumunda bulunan Yade sıradağları içerisinde ülkenin 1.420 m ile en yüksek noktası olarak kabul edilen bulunmaktadır. Ülkenin en alçak noktasını ise 335 m ile Ubangi Nehri oluşturmaktadır.
Ülkenin toplamda sahip olduğu 5.203 km sınırın 797 km'si Kamerun, 1.197 km'si Çad, 1.577 km'si Demokratik Kongo Cumhuriyeti, 467 km'si Kongo Cumhuriyeti, 483 km'si Sudan ve 682 km'si ise Güney Sudan ile oluşmaktadır. Ülke, kıta içerisinde kara ülkesi konumunda olduğu için herhangi bir denize kıyısı bulunmamaktadır.
İklim
Ülke genelinde kuru ve sıcak bir iklim hakim olmakla birlikte ülkenin kuzeyinde ve güneyinde farklı iklim yaşanabilmektedir. Buna göre ülkenin kuzeyinde sıcaklıkların daha yüksek düzeyde görüldüğü, gün içerisinde 40 °C'ye çıkan, gece ise 10 °C'ye kadar inebilen değerlerin ölçülebildiği, yağmur döneminin dört ay gibi kısa bir süre hüküm sürdüğü Savan iklimi hakim iken, güney bölümünde yağmur dönemi sekiz ila on ay arasında sürmekte olup, sıcaklıklar kuzeye göre daha ılıman seyretmektedir. Ülkenin başkentinde ise tropikal yağmur ormanlarına yakın bir konumda bulunmasından dolayı sıcaklık değerlerinde aşırı farklılıklar gözlemlenmemektedir.
Yaban hayatı ve bitki örtüsü
Ülkenin güneyinde bulunan tropikal yağmur ormanları bölgede yaşayan gorillerin ve orman fillerinin yaşamlarını sürdürdükleri son kısıtlı alanlardan birini oluşturmaktadır. Ülkenin güneyinde aralıklı ağaçlar barındıran ormanlar mevcut iken, kuzey bölgelerde yer yüzeyinin orman ile kaplı olduğu alan çok daha kısıtlı olup, tropik yağmur ormanları ile kuru çöller arasındaki geçiş bölgesinde yer alan geniş çayırlar bulunmaktadır. Bunun haricinde ülke genelinde yaban hayatın bir parçası olarak maymunlar, filler, antiloplar, kertenkeleler ve sulak alanlarda su aygırları barınmaktadır.
Nüfus
2008 verilerine göre ülke genelinde bir kadının ortalama 5 çocuk dünyaya getirdiği Orta Afrika Cumhuriyeti'nde, bu oran ile doğum oranının yüksek olduğu ülkelerden bir tanesinin oluşturmaktadır. Ülke nüfusunun %43'ü 15 yaş altındakiler oluştururken, 65 yaş üzerindeki nüfus toplam ülke nüfusunun sadece %4'ünü oluşturmaktadır. Ülke genelinde kadınların ortalama ömrü 43 iken, erkeklerde 44'tür.
Ülkenin tropikal yağmur ormanlarının ve kuru çöllerin bulunduğu bölgelerde neredeyse hiçbir nüfus yaşamamaktadır. Nüfusun büyük bir bölümü sulak alanların, nehirlerin kıyılarında yaşamlarını devam ettirmektedirler.
Orta Afrika Cumhuriyeti genç bir nüfusa sahip olup, 2020 tahmini verilerine göre %59,38'i 0-24 yaş aralığındadır. Ülkenin sadece %3,35'i 65 yaş ve üzerindedir.
0-14 yaş: %39.49 (erkek 1,188,682/kadın 1,176,958)
15-24 yaş: %19.89 (erkek 598,567/kadın 593,075)
25-54 yaş: %32.95 (erkek 988,077/kadın 986,019)
55-64 yaş: %4.32 (erkek 123,895/kadın 134,829)
65 yaş ve üzeri: %3.35 (erkek 78,017/kadın 122,736)
Şehirde yaşayanların oranı 2021 verilerine göre %42,6 olan ülkede, nüfusun yıllık artış oranı 2021 tahmini verilerine göre %1,79 düzeyindedir.
Etnik gruplar
Ülkenin esas topluluğunu pigmeler oluşturmaktadır, ancak günümüzde çok az sayıda bir nüfusa sahip olan pigmeler sadece ülkenin güneybatısında yağmur ormanlarında yaşamlarını sürdürmektedirler. Pigmelerin haricinde ülkenin güney bölgesinde ayrıca Bantu halklarından biri olan Ngala etnik grubu yaşamakta olup, Ngalalar içerisinde ise Yakoma etnik grubu ülke içerisinde %4 ile çoğunluğu oluşturmaktadır. Bu grubun haricinde G'bakka (%4), Lissongo, Bamda ve Banziri etnik grupları da yaşamlarını bu bölgede sürdürmektedirler. Ülkenin kuzey bölgelerinde ise çoğunlukla Sahra-Sudan topluluklarından olan ve ülke nüfusu içerisinde %33'lük oran ile en kalabalık grubu oluşturan Baya halkı oluşturmaktadır. Ayrıca Banda etnik grubu da %27'lik nüfus içerisindeki oranı ile en büyük ikinci topluluktur. Bunların dışında ülke içerisinde bulunan etnik gruplar Mandschia (%13), Sara (%10), Mboum (%7) ve Ngbandi olarak sıralanmaktadır. Tüm bu yerel etnik grupların haricinde özellikle şehirlerde çoğunluğunu Fransızların oluşturduğu birkaç bin Avrupalı yaşamaktadır.
Dil
Orta Afrika Cumhuriyeti iki resmî dile sahiptir. Bağımsızlığın ilan edildiği 1960 yılından bu yana resmî dil olan Fransızcanın haricinde 1991 yılında Sango da ülkenin resmî dili olarak belirlenmiştir. Sango dili resmî dil olmasının haricinde ayrıca ulusal dil olarak da kabul edilmektedir. Ülke genelinde Fransızca dilini tam anlamıyla kullanan nüfus %7,5 olarak belirlenmekte olup, Sango dilini anadili olarak belirten topluluğun toplamı ise 350.000 olarak ifade edilmektedir. Ülke içerisinde konuşulan 120'den farklı yerel dil mevcuttur. Bu konuşulan yerel dillerin büyük çoğunluğu Nijer-Kongo dil ailesine ait diller oluşturmaktadır. Ayrıca ülkede konuşulan Nijer-Kongo dillerinin yine büyük bir oranı da Ubangi dillerinden meydana gelmektedir. Ülkenin sadece güneybatısında küçük bir alanında Bantu dilleri konuşulmaktadır.
DYLAN projesinin verdiği sonuçlara göre Bangui'de bulunan eğitim-öğretim merkezlerinde Fransızca konuşma oranı %45,85'e çıkmış olup, Sango'nun kullanımı %54,10'a kadar gerilemiş bir konumdadır. Ancak bu durum öğrencilerin arkadaş çevresindeki konuştukları dillerde farklılık göstermektedir. Öğrencilerin kendi aralarında Fransızca konuşma oranları %7,72 dolayındayken, Sango konuşma oranı %66,62 düzeyindedir.
Din
2003 yılında gerçekleştirilen nüfus sayım sonuçlarında elde edilen bilgilere göre, ülke nüfusunun artık sadece %10'u yerel Afrika dinlerine inanmaktadır. Ülke genelinde Hristiyan inancına göre yaşamını sürdüren nüfusun oranı %80 olup, Katolik ve Protestan mezhepleri yarı yarıya bir orana sahiptirler. Ülke genelinde Hristiyan nüfusunu oluşturan toplulukların büyük çoğunluğu Demokratik Kongo Cumhuriyeti sınırına yakın bölgelerde yaşamaktadır. Orta Afrika Cumhuriyeti içerisinde İslamiyet inancına inananların oranı %10 civarında bulunmakta olup, bu oran içerisinde çoğunluğu Sünni mezhebine mensup topluluk oluşturmaktadır.
Sosyal hayat
Eğitim
Ülke genelinde okula gitme zorunluluğu bulunmasına rağmen, okuma-yazma bilmeyenlerin oranı %60'ın üzerindedir. Eğitimin ücretsiz olarak verilmesine rağmen, bu olanaklardan faydalanabilen nüfus çok az sayıdadır. Ülkenin 1969 yılından bu yana Bangui'de Bangui Üniversitesi bulunmakta olup, 2008 yılında bu üniversiteye ek olarak uluslararası Euclid Üniversitesi ilave edilmiştir.
Sağlık
Ülkede var olan sağlık hizmetleri yaşanan sıtma, cüzzam, AIDS, uyku hastalığı ve diğer hastalıkların üstesinden gelme konusunda yeterlilik arz edememektedir. Nüfus içerisinde HIV virüsüne yakalanan 15 ile 49 yaşları arasındaki yetişkin topluluğun oranı %5 ile %6,3 arasında değişmektedir.
Ülke genelinde gerçekleştirilen doğumların sadece %54'ü tıbbi olarak desteklenebilmekte olup, gerçekleştirilen her 1.000 doğumdan 102'sinde bebek ölümleri, 9,8'inde ise anne ölümleri gerçekleşmektedir.
Tarih
Ülkenin günümüzde kurulu olduğu topraklarda yaşam olduğuna dair bulunan en eski kanıtlar paleolitik döneme denk gelmektedir. Günümüzde de ülke içerisindeki toplumlardan olan ve bu bölgelere yerleşen ilk halklardan olan Gbaya ve Mandja varlıklarını hala sürdürmektedirler. 19. yüzyıl başlarında özellikle ülkenin kuzeydoğu bölgelerine gelen Bantu ve Azande toplulukları burada kendi kabilelerini oluşturmuşlardır. Azande toplulukları hatta bölgede kurulan iki ayrı sultanlık olan ve 'nın kurucu rolünü üstlenmişlerdir.
1887 yılında bölgede bulunan Fransız memur Pierre Savorgnan de Brazza bölgenin Fransız sömürge sistemine dahil edilecek ilgi alanlarından olduğu beyan etmiş, 1889 yılında ise günümüzde ülkenin başkenti olan Bangui'de ilk askerî birlik oluşturulmuştur.1890 yılında buradan başlayarak ülkenin tamamının askeri açıdan işgali başlatılmış, 1900 yılında kurulan Ubangi-Chari ile ülkenin tamamının Fransız askeri bölgesi olduğu ilan edilmiş, alan 1906 yılında ülkenin kuzeyinde bulunan Çad askeri bölgesinin de dahil edilmesi ile genişletilmiştir. 25 Ocak 1910 tarihinde bölge kendi başına bir sömürge sistemi olmuş, bu bölgede Fransız Ekvatoral Afrikası olarak adlandırılmıştır. Her ne kadar bölgenin batısında bulunan Nola, Mbaiki, Berbérati, Carnot ve Bouar yerleşim alanları Fas-Kongo Antlaşması ile 4 Kasım 1911 yılında ile Alman Kamerunu sömürge sisteminin bir parçası haline gelse de, 1919 yılında gerçekleştirilen Versay Barış Antlaşması ile bölge tekrar Fransız Ekvatoral Afrikası'na bağlanmıştır.
1946 yılından itibaren Barthélemy Boganda ile Fransa Parlamentosu içerisinde temsil edilen sömürge ülkesinde, 1949 yılında yine Boganda önderliğinde Mouvement d’Évolution Sociale de l’Afrique Noire (MESAN) partisi kurulmuş, bu parti 1957 yılında gerçekleştirilen yerel seçimlerde oyların tamamını elde etmiştir.
Orta Afrika Cumhuriyeti 1 Aralık 1958 tarihinde Fransız sömürgesi sistemi içerisinde iç işlerinde özerklik elde etmiş, 8 Aralık 1958 tarihinde ise Boganda ülkenin başbakanı olarak atanmıştır. Ülke Afrika Yılı olarak adlandırılan 1960 yılında, 13 Ağustos 1960 tarihinde Orta Afrika Cumhuriyeti ismi ile Fransa'dan bağımsızlığını kazanmış, ülkenin ilk devlet başkanı olarak da 1959 yılında bir uçak kazasında hayatını kaybeden Boganda yerine David Dacko görevi üstlenmiştir. 1966 yılında gerçekleştirilen askerî darbe ile Fransa yanlısı tutum izlediği gerekçesiyle Dacko görevden uzaklaştırılarak cunta lideri Jean-Bédel Bokassa kendisini devlet başkanı olarak ilan etmiştir. Bokassa 1976 yılında kendisini I.Bokassa ismi ile kral ilan ederek ülkenin sistemini monarşiye değiştirmiş, ülkenin ismini de Orta Afrika Krallığı olarak ilan etmiştir. Bokassa'nın 1979 yılına kadar sürdürdüğü bu rejim esnasında ülkeyi diktatör olarak yönetmiş, söz konusu yılda gerçekleştirdiği bir Libya ziyareti esnasında eski devlet başkanı Dacko tarafından görevinden alınarak, ülkenin rejimi ve ismi yeniden değiştirilerek eski rejim sistemine ve isme dönüş gerçekleştirilmiştir. Dacko, Ocak 1981 yılında gerçekleştirilen seçimleri kazanmasına rağmen görevde kısa bir süre kalabilmiş, Eylül 1981'de André Kolingba önderliğinde Fransa'nın da onayı ile darbe gerçekleştirilmiş, Kolingba kendisini ülkenin yeni devlet başkanı olarak ilan etmiştir. 1986 yılında sürgünde bulunan Bokassa ülkesine geri dönmüş, dönüşü ile birlikte tutuklanmış ve ölüm cezasına çarptırılmış, bu ceza daha sonra mecburi hizmete çevrilmiştir.
1991 yılında uluslararası baskılar sonucunda da, partilerin kurulmasına yeniden izin verilmiş, Eylül 1993 yılında ise Kolingba ülke genelinde genel af ilan etmiştir. Bu af sonucunda özgürlüğüne kavuşan Bokassa ise 1996 yılında başkent Bangui'de hayatını kaybetmiştir.
1993 yılında gerçekleştirilen genel seçimlerde oyların çoğunluğunu elde eden Ange-Félix Patassé ülkenin yeni devlet başkanı olmuştur. 1996 ve 1997 yıllarında birkaç darbe girişimine maruz kalan Patassé, 1999 yılında iktidar ve muhalefet partisi mensupları arasında başlayan şiddet olaylarının gölgesinde 22 Ekim 1999 tarihinde gerçekleştirilen genel seçimleri de kazanarak yeniden devlet başkanı seçilmiştir.
15 Mart 2003 tarihinde gerçekleştirilen yeni bir darbe ile görevinden uzaklaştırılan Patassé'nin yerine ülkenin başına cunta lideri François Bozizé geçmiş ve ülke idaresini eline almıştır. 2005 yılında gerçekleştirilen genel seçimlerde ikinci turda oyların çoğunluğunu alarak devlet başkanlığı görevine devam eden Bozizé. Nisan 2010 tarihinde gerçekleştirilmesi gereken genel seçimleri, ülkedeki iç karışıklığı sebep olarak göstererek parlamento kararı ile iptal etmiş ve Haziran 2010 tarihinde görev süresinin dolmasına rağmen devlet başkanlığı makamını bırakmamıştır.
24 Mart 2013 tarihinde, kendisini anti-emperyalist ve milliyetçi olarak gören ve (Türkçe: İttifak) olarak adlandırılan asi kuvvetler, başkent Bangui'de şiddetli çatışmalara sebep olmuş ve başkanlık binasını işgal ederek, ülke yönetimine el koymuşlardır. Bu gelişmeler üzerine General François Bozizé önce Demokratik Kongo Cumhuriyeti'ne ardında da Kamerun'a kaçmıştır. Bu tarihten sonra ülkenin devlet başkanlığı koltuğuna oturan Michel Djotodia Ağustos ayında resmi olarak bu göreve getirilmiştir. Djotodia her ne kadar Eylül ayında Séléka'yı feshetse de, Kasım ayında ülke içerisindeki şiddet olayları yeniden alevlenmiştir. Özellikle feshedilen eski Séléka asi kuvvetleri ile Bozizé yanlıları arasında başlayan çatışmalar daha sonra Hristiyan - Müslüman çatışmasına dönüşmüş ve bu çatışmalarda sivil halka karşı da eylemler gerçekleştirilmiştir. Bu gelişmeler neticesinde devlet otoritesi kaybolan ülkede sivil halk ülkenin özellikle kuzeybatı bölgelerini terk etmek zorunda bırakılmıştır. Hem Fransa hükûmeti hem de Afrika Birliği ülkeye askerî güç göndermiştir. 2500 Afrika Birliği askerî gücünün yanı sıra Fransa'dan gönderilen 650 asker ülke içerisinde görev almış, Fransız askerleri ülkenin başkentinde yer alan Bangui havaalanının ve diplomatik öneme sahip binaların ve Fransız şirketlerin güvenliği sağlamıştır. Birleşmiş Milletler'in 5 Aralık 2013 tarihinde Fransa'nın askerî gücünü arttırması kararı sonrası Fransa devlet başkanı Hollande en kısa sürede ülkeye yeni askerî birliklerin gönderiminin sağlanacağını açıklamıştır.
10 Ocak 2014 tarihinde Orta Afrika Ticaret Birliği (CEEAC) temsilcileri ile yaptıkları görüşmeler neticesinde devlet başkanı Djotodia ve başbakan Tiangaye görevlerini bıraktıklarını açıklamışlardır. Bu süreçte BM, ülkeye barış gücü olan 'yı sevk etmiş, 13 Aralık 2015 için anayasa referandumunu, 27 Aralık 2015 tarihi için de genel seçimlerin gerçekleştirileceğini açıklamıştır.
14 Aralık 2015 tarihinde Séléka ülkenin kuzeyinde ilk önce Logone Cumhuriyeti ismini verdikleri daha sonra da isim değiştirilerek Dar El Kuti ismini verdikleri ülkeyi ilan etmiştir. Séléka yetkililerinin yaptıkları açıklamada ülkede artık Hristiyan ve Müslüman topluluklarının bir arada yaşamasının mümkün olmadığı ifade edilmiş, ilan ettikleri yapının öncelikle özerk bir yapı olduğunu açıklamışlardır. Yetkililer ilerleyen süreçte tam bağımsızlığı hedeflediklerini açıklamıştır. Bu açıklamalara karşı uluslararası alanda ilan edilen bölgenin Orta Afrika Cumhuriyeti'ne bağlı bir bölge olduğu ifade edilmiştir.
Siyaset
Ülke 14 Ocak 1995 tarihinde yürürlüğe giren anayasa ile başkanlık sistemi ile yönetilmektedir. Ülkede çok partili sistem geçerli olup, göreve seçilen devlet başkanının görev süresi altı yıl olarak belirlenmiştir. Silahlı kuvvetlerin en yüksek komutanı olarak işlev gören devlet başkanlığı makamı, bu görevde bulunan kişiye parlamentoyu feshetme yetkisini de vermektedir. Devlet başkanının tek başına atama yetkisine sahip olduğu başbakan ve bakanlar kurulunu makamları haricinde ülkede ayrıca her beş yılda bir seçilen 109 sandalyeli ulusal meclis bulunmaktadır.
Ülkede mevcut olan en önemli partiler şu şekildedir:
- (MDD)
- (RDC)
- (MLPC)
- (ADP)
- (FPP)
Ülke 2012 demokrasi endeksi raporuna göre 167 ülke içerisinde 160. sırayı elde etmektedir.
İdari yapılanma
Ülke kendi içerisinde 14 bölge, iki ticari bölge ve bir özerk şehire ayrılmış konumdadır. Söz konusu bölgeler kendi içerisinde ayrıca 71 adet ilçeye ayrılmış konumdadır.
|
Şehir
Ülke içerisinde kalabalığın en yoğun olduğu şehir başkent Bangui'dir. Ülke nüfusunun %20'si başkent bölgesinde yaşamaktadır. Ülke içerisinde 2013 tahmini nüfus verilerine göre en kalabalık beş şehir şu şekilde sıralanmaktadır: Bangui (747.109), Bimbo (267.859), Berbérati (108.620), Carnot (55.483), Bria (44.185)
Ulaşım
Ülke genelinde var olan ulaşım ağları hem kapsam hem de konum itibarıyla yeterli seviyede bulunmamaktadır. Ülke içerisinde bulunan yaklaşık 24.000 km karayolunda sadece %3'ü asfaltlanmış konumda olup, geri kalan toprak yol özellikle Temmuz-Ekim ayları arasında yaşanan yağmur sezonlarında kullanılamamakta ve çoğunluğu sular altında kalmaktadır.
Ülkenin kendisine ait bir demiryolu güzergâhı bulunmamakla birlikte, Kamerun ya da Sudan demiryolu hatlarının ülke içerisine kadar uzatılarak ülkenin demiryoluna kavuşturulması düşünülmektedir.
Ubangi Nehri ile Kongo Nehri ve Sangho üzerinde özellikle yağmur dönemlerinde artan su seviyesi ile gerçekleştirilen vapur seferleri ile taşımacılık yapılmakta olup, Bangui ve Salo'da iç liman bulunmaktadır.
Orta Afrika Cumhuriyeti'nin uluslararası standartlara sahip tek havaalanı ise başketn Bangui'de bulunan Bangui M’Poko Uluslararası Havaalanı 'dır. Bunun haricinde ülke genelinde 37 küçük havaalanları mevcuttur.
Devlet karayolları
Ülke genelinde bulunan devlet karayolları şu şekildedir:
İsim | Güzergâh | Uzunluk |
---|---|---|
Bangui - Bossangoa - - Çad sınırı | 490 km | |
Bangui - Sibut - Bambari - Bangassou - - Güney Sudan sınırı | 1340 km | |
- Bouar - - - Kamerun sınırı | 430 km | |
Damara (RN2) - Batangafo - Kabo - Çad sınırı | 430 km | |
Bambari (RN2) - Bria - Birao | 690 km | |
Bangui - - Berbérati - Mbaiki - Berbérati - Gamboula - Kamerun sınırı | 600 km | |
Sibut (RN2) - - Ndélé - Birao - Sudan sınırı | 600 km | |
- Mobaye | 65 km | |
Berbérati - Nola - Kamerun sınırı | 210 km | |
Baoro - Carnot | 100 km |
Kaynakça
- ^ a b c Orta Afrika Cumhuriyeti hakkında bilgiler - CIA Factbook 24 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- ^ countrymeters.info. "Live Central African Republic population (2017). Current population of Central African Republic — Countrymeters". countrymeters.info. 1 Haziran 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Ağustos 2020.
- ^ a b "Report for Selected Countries and Subjects". www.imf.org. 29 Kasım 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Ocak 2021.
- ^ "Gini Index". World Bank. 9 Şubat 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Mart 2011.
- ^ (İngilizce). United Nations Development Programme. 10 Aralık 2019. 9 Aralık 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2019.
- ^ Dietmar Urmes: Handbuch der geographischen Namen. Ihre Herkunft, Entwicklung und Bedeutung. Marix, Wiesbaden 2004
- ^ Orta Afrika Cumhuriyeti nüfus-topluluk bilgileri 18 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Almanca)
- ^ Nüfus bilgileri 24 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- ^ Ülke bilgileri - Dil 24 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Fransızca)
- ^ Enquête en décembre 1988-janvier 1989, sur 674 personnes choisies sur 70 sites sous la responsabilité de P.Renaud
- ^ Que devient le français quand une langue nationale s'impose? Conditions et forme d'appropriation du français en République Centrafricaine., M. Wenezoui-Déschamps, Langues française, année 1994, volume 1004, numéro 1, Sayfa 89-99
- ^ "Bangui Üniversitesi resmi sitesi". 22 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Nisan 2013.
- ^ "Euclid Üniversitesi resmi sitesi". 17 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Nisan 2013.
- ^ www.unaids.org 1 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- ^ www.weltbevoelkerung.de 30 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Almanca)
- ^ Orta Afrika Cumhuriyeti - 2013 darbesi 5 Eylül 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Almanca)
- ^ "Orta Afrika Cumhuriyeti - Fransa askeri güç gönderiyor". 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Şubat 2014.
- ^ "Fransa, BM kararına uyarak askeri gücünü artıracağını açıkladı". 31 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Şubat 2014.
- ^ "Devlet başkanı ve başbakan görevi bıraktı". 13 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Şubat 2014.
- ^ . 30 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2016.
- ^ "Logone Cumhuriyeti ilan edildi". 1 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Nisan 2016.
- ^ . 27 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2016.
- ^ 2012 Demokrasi Endeksi Raporu 19 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- ^ The Europa World Year Book 2008 Routledge, New York 2008, Sayfa 1151f
Wikimedia Commons'ta Orta Afrika Cumhuriyeti ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Orta Afrika Cumhuriyeti Fransizca Republique Centrafricaine IPA ʀepyblik sɑ tʀafʀikɛn veya Centrafrique sɑ tʀafʀik ya da yaygin kullanimi ile Orta Afrika Afrika kitasinin orta bolumunde yer alan denize kiyisi bulunmayan bir kara ulkesidir Ulkenin sinir komsularini kuzeyden saat yonunde ilerlendiginde Cad Sudan Guney Sudan Kongo DC Kongo Cumhuriyeti ve Kamerun olusturmaktadir Ubangi Chari ismi ile gecmiste Fransa somurgesi olan ulke 1960 yilinda bagimsizligina kavusmustur Ulkenin baskenti Bangui dir Orta Afrika CumhuriyetiRepublique Centrafricaine Fransizca Kodorosese ti Beafrika Sango Orta Afrika CumhuriyetiBayrak ArmaSlogan Unite Dignite Travail Fransizca Birlik Haysiyet Is Milli mars La Renaissance Fransizca E Zingo Sango Baskent ve en buyuk sehirBangui 4 22 K 18 35 D 4 367 K 18 583 D 4 367 18 583Resmi dil ler Sango FransizcaHukumetUniter yari baskanlik anayasal cumhuriyet Devlet BaskaniFaustin Archange Touadera BasbakanFelix MolouaTarihce Bagimsizlik13 Agustos 1960Yuzolcumu Toplam622 984 km2 45 Su 0Nufus 2018 tahmini4 666 368 119 2003 sayimi3 895 139 Yogunluk7 1 km2 221 GSYIH SAGP 2020 tahmini Toplam4 695 milyar 163 Kisi basina972 184 GSYIH nominal 2020 tahmini Toplam2 321 milyar 166 Kisi basina480 182 Gini 2008 56 3 yuksek 28 IGE 2019 0 397 dusuk 188 Para birimiCFA franki XAF Zaman dilimiUTC 1 WAT Telefon kodu 236Internet alan adi cfUlke ismiUlke Guney Afrika Cumhuriyeti ile birlikte ulke isminde kita ismi Afrika yi kullanan iki ulkeden biridir Gecmiste Roma Imparatorlugu na bagli bir eyalet olan ve gunumuzde Tunus un kurulu oldugu bolgelerde bulunan Afrika eyaleti icin kullanilan Afrika daha sonralari Araplar tarafindan da aslina sadik kalinarak Ifriqiya olarak adlandirilmistir O donemler Libya olarak adlandirilan kita zamanla Afrika olarak adlandirilmistir Afrika kelimesinin koken olarak nereden geldigi ve nasil olusturuldugu tam olarak belli olmasa da yerel kabilelerin kullanimindan ortaya cikan bir kelime oldugu ya da Fenike dilinde toz anlamina gelen afar kelimesinden turetildigi tahmin edilmektedir Ulkenin konumu ile birlikte kita isminin de kullanilmasi ile birlikte ulke ismi olusturulmustur CografyaOrta Afrika Cumh topografik haritasi Ulke deniz seviyesinden yuksekligi ortalama 600 m olan bir plato uzerine kuruludur Ozellikle ulkenin kuzey bolgelerinin yer aldigi 216 000 km2 lik bir alan icerisinde yer almaktadir Ulkenin kuzeydogu bolgesinde bulunan Bongo siradaglari icerisinde en yuksek nokta 1 330 m iken Kamerun sinirina yakin bir konumunda bulunan Yade siradaglari icerisinde ulkenin 1 420 m ile en yuksek noktasi olarak kabul edilen bulunmaktadir Ulkenin en alcak noktasini ise 335 m ile Ubangi Nehri olusturmaktadir Ulkenin toplamda sahip oldugu 5 203 km sinirin 797 km si Kamerun 1 197 km si Cad 1 577 km si Demokratik Kongo Cumhuriyeti 467 km si Kongo Cumhuriyeti 483 km si Sudan ve 682 km si ise Guney Sudan ile olusmaktadir Ulke kita icerisinde kara ulkesi konumunda oldugu icin herhangi bir denize kiyisi bulunmamaktadir Iklim Ulke genelinde kuru ve sicak bir iklim hakim olmakla birlikte ulkenin kuzeyinde ve guneyinde farkli iklim yasanabilmektedir Buna gore ulkenin kuzeyinde sicakliklarin daha yuksek duzeyde goruldugu gun icerisinde 40 C ye cikan gece ise 10 C ye kadar inebilen degerlerin olculebildigi yagmur doneminin dort ay gibi kisa bir sure hukum surdugu Savan iklimi hakim iken guney bolumunde yagmur donemi sekiz ila on ay arasinda surmekte olup sicakliklar kuzeye gore daha iliman seyretmektedir Ulkenin baskentinde ise tropikal yagmur ormanlarina yakin bir konumda bulunmasindan dolayi sicaklik degerlerinde asiri farkliliklar gozlemlenmemektedir Yaban hayati ve bitki ortusu Yaban hayatin bir parcasi olan goril Ulkenin guneyinde bulunan tropikal yagmur ormanlari bolgede yasayan gorillerin ve orman fillerinin yasamlarini surdurdukleri son kisitli alanlardan birini olusturmaktadir Ulkenin guneyinde aralikli agaclar barindiran ormanlar mevcut iken kuzey bolgelerde yer yuzeyinin orman ile kapli oldugu alan cok daha kisitli olup tropik yagmur ormanlari ile kuru coller arasindaki gecis bolgesinde yer alan genis cayirlar bulunmaktadir Bunun haricinde ulke genelinde yaban hayatin bir parcasi olarak maymunlar filler antiloplar kertenkeleler ve sulak alanlarda su aygirlari barinmaktadir Nufus7 Mayis 2018 de Bangui Katedrali nin onunde bir kalabalik 2008 verilerine gore ulke genelinde bir kadinin ortalama 5 cocuk dunyaya getirdigi Orta Afrika Cumhuriyeti nde bu oran ile dogum oraninin yuksek oldugu ulkelerden bir tanesinin olusturmaktadir Ulke nufusunun 43 u 15 yas altindakiler olustururken 65 yas uzerindeki nufus toplam ulke nufusunun sadece 4 unu olusturmaktadir Ulke genelinde kadinlarin ortalama omru 43 iken erkeklerde 44 tur Ulkenin tropikal yagmur ormanlarinin ve kuru collerin bulundugu bolgelerde neredeyse hicbir nufus yasamamaktadir Nufusun buyuk bir bolumu sulak alanlarin nehirlerin kiyilarinda yasamlarini devam ettirmektedirler Orta Afrika Cumhuriyeti genc bir nufusa sahip olup 2020 tahmini verilerine gore 59 38 i 0 24 yas araligindadir Ulkenin sadece 3 35 i 65 yas ve uzerindedir 0 14 yas 39 49 erkek 1 188 682 kadin 1 176 958 15 24 yas 19 89 erkek 598 567 kadin 593 075 25 54 yas 32 95 erkek 988 077 kadin 986 019 55 64 yas 4 32 erkek 123 895 kadin 134 829 65 yas ve uzeri 3 35 erkek 78 017 kadin 122 736 Sehirde yasayanlarin orani 2021 verilerine gore 42 6 olan ulkede nufusun yillik artis orani 2021 tahmini verilerine gore 1 79 duzeyindedir Etnik gruplar Ulkenin esas toplulugunu pigmeler olusturmaktadir ancak gunumuzde cok az sayida bir nufusa sahip olan pigmeler sadece ulkenin guneybatisinda yagmur ormanlarinda yasamlarini surdurmektedirler Pigmelerin haricinde ulkenin guney bolgesinde ayrica Bantu halklarindan biri olan Ngala etnik grubu yasamakta olup Ngalalar icerisinde ise Yakoma etnik grubu ulke icerisinde 4 ile cogunlugu olusturmaktadir Bu grubun haricinde G bakka 4 Lissongo Bamda ve Banziri etnik gruplari da yasamlarini bu bolgede surdurmektedirler Ulkenin kuzey bolgelerinde ise cogunlukla Sahra Sudan topluluklarindan olan ve ulke nufusu icerisinde 33 luk oran ile en kalabalik grubu olusturan Baya halki olusturmaktadir Ayrica Banda etnik grubu da 27 lik nufus icerisindeki orani ile en buyuk ikinci topluluktur Bunlarin disinda ulke icerisinde bulunan etnik gruplar Mandschia 13 Sara 10 Mboum 7 ve Ngbandi olarak siralanmaktadir Tum bu yerel etnik gruplarin haricinde ozellikle sehirlerde cogunlugunu Fransizlarin olusturdugu birkac bin Avrupali yasamaktadir Dil Orta Afrika Cumhuriyeti iki resmi dile sahiptir Bagimsizligin ilan edildigi 1960 yilindan bu yana resmi dil olan Fransizcanin haricinde 1991 yilinda Sango da ulkenin resmi dili olarak belirlenmistir Sango dili resmi dil olmasinin haricinde ayrica ulusal dil olarak da kabul edilmektedir Ulke genelinde Fransizca dilini tam anlamiyla kullanan nufus 7 5 olarak belirlenmekte olup Sango dilini anadili olarak belirten toplulugun toplami ise 350 000 olarak ifade edilmektedir Ulke icerisinde konusulan 120 den farkli yerel dil mevcuttur Bu konusulan yerel dillerin buyuk cogunlugu Nijer Kongo dil ailesine ait diller olusturmaktadir Ayrica ulkede konusulan Nijer Kongo dillerinin yine buyuk bir orani da Ubangi dillerinden meydana gelmektedir Ulkenin sadece guneybatisinda kucuk bir alaninda Bantu dilleri konusulmaktadir DYLAN projesinin verdigi sonuclara gore Bangui de bulunan egitim ogretim merkezlerinde Fransizca konusma orani 45 85 e cikmis olup Sango nun kullanimi 54 10 a kadar gerilemis bir konumdadir Ancak bu durum ogrencilerin arkadas cevresindeki konustuklari dillerde farklilik gostermektedir Ogrencilerin kendi aralarinda Fransizca konusma oranlari 7 72 dolayindayken Sango konusma orani 66 62 duzeyindedir Din 2003 yilinda gerceklestirilen nufus sayim sonuclarinda elde edilen bilgilere gore ulke nufusunun artik sadece 10 u yerel Afrika dinlerine inanmaktadir Ulke genelinde Hristiyan inancina gore yasamini surduren nufusun orani 80 olup Katolik ve Protestan mezhepleri yari yariya bir orana sahiptirler Ulke genelinde Hristiyan nufusunu olusturan topluluklarin buyuk cogunlugu Demokratik Kongo Cumhuriyeti sinirina yakin bolgelerde yasamaktadir Orta Afrika Cumhuriyeti icerisinde Islamiyet inancina inananlarin orani 10 civarinda bulunmakta olup bu oran icerisinde cogunlugu Sunni mezhebine mensup topluluk olusturmaktadir Sosyal hayatEgitim Ulke genelinde okula gitme zorunlulugu bulunmasina ragmen okuma yazma bilmeyenlerin orani 60 in uzerindedir Egitimin ucretsiz olarak verilmesine ragmen bu olanaklardan faydalanabilen nufus cok az sayidadir Ulkenin 1969 yilindan bu yana Bangui de Bangui Universitesi bulunmakta olup 2008 yilinda bu universiteye ek olarak uluslararasi Euclid Universitesi ilave edilmistir Saglik Ulkede var olan saglik hizmetleri yasanan sitma cuzzam AIDS uyku hastaligi ve diger hastaliklarin ustesinden gelme konusunda yeterlilik arz edememektedir Nufus icerisinde HIV virusune yakalanan 15 ile 49 yaslari arasindaki yetiskin toplulugun orani 5 ile 6 3 arasinda degismektedir Ulke genelinde gerceklestirilen dogumlarin sadece 54 u tibbi olarak desteklenebilmekte olup gerceklestirilen her 1 000 dogumdan 102 sinde bebek olumleri 9 8 inde ise anne olumleri gerceklesmektedir TarihFransiz Ekvatoral Afrikasi haritasi Ulkenin gunumuzde kurulu oldugu topraklarda yasam olduguna dair bulunan en eski kanitlar paleolitik doneme denk gelmektedir Gunumuzde de ulke icerisindeki toplumlardan olan ve bu bolgelere yerlesen ilk halklardan olan Gbaya ve Mandja varliklarini hala surdurmektedirler 19 yuzyil baslarinda ozellikle ulkenin kuzeydogu bolgelerine gelen Bantu ve Azande topluluklari burada kendi kabilelerini olusturmuslardir Azande topluluklari hatta bolgede kurulan iki ayri sultanlik olan ve nin kurucu rolunu ustlenmislerdir 1887 yilinda bolgede bulunan Fransiz memur Pierre Savorgnan de Brazza bolgenin Fransiz somurge sistemine dahil edilecek ilgi alanlarindan oldugu beyan etmis 1889 yilinda ise gunumuzde ulkenin baskenti olan Bangui de ilk askeri birlik olusturulmustur 1890 yilinda buradan baslayarak ulkenin tamaminin askeri acidan isgali baslatilmis 1900 yilinda kurulan Ubangi Chari ile ulkenin tamaminin Fransiz askeri bolgesi oldugu ilan edilmis alan 1906 yilinda ulkenin kuzeyinde bulunan Cad askeri bolgesinin de dahil edilmesi ile genisletilmistir 25 Ocak 1910 tarihinde bolge kendi basina bir somurge sistemi olmus bu bolgede Fransiz Ekvatoral Afrikasi olarak adlandirilmistir Her ne kadar bolgenin batisinda bulunan Nola Mbaiki Berberati Carnot ve Bouar yerlesim alanlari Fas Kongo Antlasmasi ile 4 Kasim 1911 yilinda ile Alman Kamerunu somurge sisteminin bir parcasi haline gelse de 1919 yilinda gerceklestirilen Versay Baris Antlasmasi ile bolge tekrar Fransiz Ekvatoral Afrikasi na baglanmistir 1946 yilindan itibaren Barthelemy Boganda ile Fransa Parlamentosu icerisinde temsil edilen somurge ulkesinde 1949 yilinda yine Boganda onderliginde Mouvement d Evolution Sociale de l Afrique Noire MESAN partisi kurulmus bu parti 1957 yilinda gerceklestirilen yerel secimlerde oylarin tamamini elde etmistir Bagimsiz ulkenin ilk devlet baskani olan David Dacko Orta Afrika Cumhuriyeti 1 Aralik 1958 tarihinde Fransiz somurgesi sistemi icerisinde ic islerinde ozerklik elde etmis 8 Aralik 1958 tarihinde ise Boganda ulkenin basbakani olarak atanmistir Ulke Afrika Yili olarak adlandirilan 1960 yilinda 13 Agustos 1960 tarihinde Orta Afrika Cumhuriyeti ismi ile Fransa dan bagimsizligini kazanmis ulkenin ilk devlet baskani olarak da 1959 yilinda bir ucak kazasinda hayatini kaybeden Boganda yerine David Dacko gorevi ustlenmistir 1966 yilinda gerceklestirilen askeri darbe ile Fransa yanlisi tutum izledigi gerekcesiyle Dacko gorevden uzaklastirilarak cunta lideri Jean Bedel Bokassa kendisini devlet baskani olarak ilan etmistir Bokassa 1976 yilinda kendisini I Bokassa ismi ile kral ilan ederek ulkenin sistemini monarsiye degistirmis ulkenin ismini de Orta Afrika Kralligi olarak ilan etmistir Bokassa nin 1979 yilina kadar surdurdugu bu rejim esnasinda ulkeyi diktator olarak yonetmis soz konusu yilda gerceklestirdigi bir Libya ziyareti esnasinda eski devlet baskani Dacko tarafindan gorevinden alinarak ulkenin rejimi ve ismi yeniden degistirilerek eski rejim sistemine ve isme donus gerceklestirilmistir Dacko Ocak 1981 yilinda gerceklestirilen secimleri kazanmasina ragmen gorevde kisa bir sure kalabilmis Eylul 1981 de Andre Kolingba onderliginde Fransa nin da onayi ile darbe gerceklestirilmis Kolingba kendisini ulkenin yeni devlet baskani olarak ilan etmistir 1986 yilinda surgunde bulunan Bokassa ulkesine geri donmus donusu ile birlikte tutuklanmis ve olum cezasina carptirilmis bu ceza daha sonra mecburi hizmete cevrilmistir Jean Bedel Bokassa 1991 yilinda uluslararasi baskilar sonucunda da partilerin kurulmasina yeniden izin verilmis Eylul 1993 yilinda ise Kolingba ulke genelinde genel af ilan etmistir Bu af sonucunda ozgurlugune kavusan Bokassa ise 1996 yilinda baskent Bangui de hayatini kaybetmistir 1993 yilinda gerceklestirilen genel secimlerde oylarin cogunlugunu elde eden Ange Felix Patasse ulkenin yeni devlet baskani olmustur 1996 ve 1997 yillarinda birkac darbe girisimine maruz kalan Patasse 1999 yilinda iktidar ve muhalefet partisi mensuplari arasinda baslayan siddet olaylarinin golgesinde 22 Ekim 1999 tarihinde gerceklestirilen genel secimleri de kazanarak yeniden devlet baskani secilmistir 15 Mart 2003 tarihinde gerceklestirilen yeni bir darbe ile gorevinden uzaklastirilan Patasse nin yerine ulkenin basina cunta lideri Francois Bozize gecmis ve ulke idaresini eline almistir 2005 yilinda gerceklestirilen genel secimlerde ikinci turda oylarin cogunlugunu alarak devlet baskanligi gorevine devam eden Bozize Nisan 2010 tarihinde gerceklestirilmesi gereken genel secimleri ulkedeki ic karisikligi sebep olarak gostererek parlamento karari ile iptal etmis ve Haziran 2010 tarihinde gorev suresinin dolmasina ragmen devlet baskanligi makamini birakmamistir 24 Mart 2013 tarihinde kendisini anti emperyalist ve milliyetci olarak goren ve Turkce Ittifak olarak adlandirilan asi kuvvetler baskent Bangui de siddetli catismalara sebep olmus ve baskanlik binasini isgal ederek ulke yonetimine el koymuslardir Bu gelismeler uzerine General Francois Bozize once Demokratik Kongo Cumhuriyeti ne ardinda da Kamerun a kacmistir Bu tarihten sonra ulkenin devlet baskanligi koltuguna oturan Michel Djotodia Agustos ayinda resmi olarak bu goreve getirilmistir Djotodia her ne kadar Eylul ayinda Seleka yi feshetse de Kasim ayinda ulke icerisindeki siddet olaylari yeniden alevlenmistir Ozellikle feshedilen eski Seleka asi kuvvetleri ile Bozize yanlilari arasinda baslayan catismalar daha sonra Hristiyan Musluman catismasina donusmus ve bu catismalarda sivil halka karsi da eylemler gerceklestirilmistir Bu gelismeler neticesinde devlet otoritesi kaybolan ulkede sivil halk ulkenin ozellikle kuzeybati bolgelerini terk etmek zorunda birakilmistir Hem Fransa hukumeti hem de Afrika Birligi ulkeye askeri guc gondermistir 2500 Afrika Birligi askeri gucunun yani sira Fransa dan gonderilen 650 asker ulke icerisinde gorev almis Fransiz askerleri ulkenin baskentinde yer alan Bangui havaalaninin ve diplomatik oneme sahip binalarin ve Fransiz sirketlerin guvenligi saglamistir Birlesmis Milletler in 5 Aralik 2013 tarihinde Fransa nin askeri gucunu arttirmasi karari sonrasi Fransa devlet baskani Hollande en kisa surede ulkeye yeni askeri birliklerin gonderiminin saglanacagini aciklamistir 10 Ocak 2014 tarihinde Orta Afrika Ticaret Birligi CEEAC temsilcileri ile yaptiklari gorusmeler neticesinde devlet baskani Djotodia ve basbakan Tiangaye gorevlerini biraktiklarini aciklamislardir Bu surecte BM ulkeye baris gucu olan yi sevk etmis 13 Aralik 2015 icin anayasa referandumunu 27 Aralik 2015 tarihi icin de genel secimlerin gerceklestirilecegini aciklamistir 14 Aralik 2015 tarihinde Seleka ulkenin kuzeyinde ilk once Logone Cumhuriyeti ismini verdikleri daha sonra da isim degistirilerek Dar El Kuti ismini verdikleri ulkeyi ilan etmistir Seleka yetkililerinin yaptiklari aciklamada ulkede artik Hristiyan ve Musluman topluluklarinin bir arada yasamasinin mumkun olmadigi ifade edilmis ilan ettikleri yapinin oncelikle ozerk bir yapi oldugunu aciklamislardir Yetkililer ilerleyen surecte tam bagimsizligi hedeflediklerini aciklamistir Bu aciklamalara karsi uluslararasi alanda ilan edilen bolgenin Orta Afrika Cumhuriyeti ne bagli bir bolge oldugu ifade edilmistir SiyasetUlke 14 Ocak 1995 tarihinde yururluge giren anayasa ile baskanlik sistemi ile yonetilmektedir Ulkede cok partili sistem gecerli olup goreve secilen devlet baskaninin gorev suresi alti yil olarak belirlenmistir Silahli kuvvetlerin en yuksek komutani olarak islev goren devlet baskanligi makami bu gorevde bulunan kisiye parlamentoyu feshetme yetkisini de vermektedir Devlet baskaninin tek basina atama yetkisine sahip oldugu basbakan ve bakanlar kurulunu makamlari haricinde ulkede ayrica her bes yilda bir secilen 109 sandalyeli ulusal meclis bulunmaktadir Ulkede mevcut olan en onemli partiler su sekildedir MDD RDC MLPC ADP FPP Ulke 2012 demokrasi endeksi raporuna gore 167 ulke icerisinde 160 sirayi elde etmektedir Idari yapilanmaUlke kendi icerisinde 14 bolge iki ticari bolge ve bir ozerk sehire ayrilmis konumdadir Soz konusu bolgeler kendi icerisinde ayrica 71 adet ilceye ayrilmis konumdadir Orta Afrika Cumhuriyeti bolgeleriBaskent BanguiBolge Statu BaskentBamingui Bangoran Bolge NdeleBasse Kotto Bolge MobayeHaute Kotto Bolge BriaHaut Mbomou Bolge OboKemo Bolge SibutBolge MbaikiBolge BerberatiMbomou Bolge BangassouNana Mambere Bolge BouarOmbella Mpoko Bolge BimboOuaka Bolge BambariOuham Bolge BossangoaOuham Pende Bolge BozoumVakaga Bolge BiraoNana Grebizi Ticari Bolge Kaga BandoroSangha Mbaere Ticari Bolge NolaBangui Ozerk Sehir Sehir Ulke icerisinde kalabaligin en yogun oldugu sehir baskent Bangui dir Ulke nufusunun 20 si baskent bolgesinde yasamaktadir Ulke icerisinde 2013 tahmini nufus verilerine gore en kalabalik bes sehir su sekilde siralanmaktadir Bangui 747 109 Bimbo 267 859 Berberati 108 620 Carnot 55 483 Bria 44 185 UlasimUlke genelinde var olan ulasim aglari hem kapsam hem de konum itibariyla yeterli seviyede bulunmamaktadir Ulke icerisinde bulunan yaklasik 24 000 km karayolunda sadece 3 u asfaltlanmis konumda olup geri kalan toprak yol ozellikle Temmuz Ekim aylari arasinda yasanan yagmur sezonlarinda kullanilamamakta ve cogunlugu sular altinda kalmaktadir Ulkenin kendisine ait bir demiryolu guzergahi bulunmamakla birlikte Kamerun ya da Sudan demiryolu hatlarinin ulke icerisine kadar uzatilarak ulkenin demiryoluna kavusturulmasi dusunulmektedir Ubangi Nehri ile Kongo Nehri ve Sangho uzerinde ozellikle yagmur donemlerinde artan su seviyesi ile gerceklestirilen vapur seferleri ile tasimacilik yapilmakta olup Bangui ve Salo da ic liman bulunmaktadir Orta Afrika Cumhuriyeti nin uluslararasi standartlara sahip tek havaalani ise basketn Bangui de bulunan Bangui M Poko Uluslararasi Havaalani dir Bunun haricinde ulke genelinde 37 kucuk havaalanlari mevcuttur Devlet karayollari Ulke genelinde bulunan devlet karayollari su sekildedir Isim Guzergah UzunlukBangui Bossangoa Cad siniri 490 kmBangui Sibut Bambari Bangassou Guney Sudan siniri 1340 km Bouar Kamerun siniri 430 kmDamara RN2 Batangafo Kabo Cad siniri 430 kmBambari RN2 Bria Birao 690 kmBangui Berberati Mbaiki Berberati Gamboula Kamerun siniri 600 kmSibut RN2 Ndele Birao Sudan siniri 600 km Mobaye 65 kmBerberati Nola Kamerun siniri 210 kmBaoro Carnot 100 kmKaynakca a b c Orta Afrika Cumhuriyeti hakkinda bilgiler CIA Factbook 24 Aralik 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce countrymeters info Live Central African Republic population 2017 Current population of Central African Republic Countrymeters countrymeters info 1 Haziran 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Agustos 2020 a b Report for Selected Countries and Subjects www imf org 29 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Ocak 2021 Gini Index World Bank 9 Subat 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Mart 2011 Ingilizce United Nations Development Programme 10 Aralik 2019 9 Aralik 2019 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 10 Aralik 2019 Dietmar Urmes Handbuch der geographischen Namen Ihre Herkunft Entwicklung und Bedeutung Marix Wiesbaden 2004 Orta Afrika Cumhuriyeti nufus topluluk bilgileri 18 Mayis 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Almanca Nufus bilgileri 24 Aralik 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Ulke bilgileri Dil 24 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Fransizca Enquete en decembre 1988 janvier 1989 sur 674 personnes choisies sur 70 sites sous la responsabilite de P Renaud Que devient le francais quand une langue nationale s impose Conditions et forme d appropriation du francais en Republique Centrafricaine M Wenezoui Deschamps Langues francaise annee 1994 volume 1004 numero 1 Sayfa 89 99 Bangui Universitesi resmi sitesi 22 Mayis 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Nisan 2013 Euclid Universitesi resmi sitesi 17 Temmuz 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Nisan 2013 www unaids org 1 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce www weltbevoelkerung de 30 Eylul 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Almanca Orta Afrika Cumhuriyeti 2013 darbesi 5 Eylul 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Almanca Orta Afrika Cumhuriyeti Fransa askeri guc gonderiyor 6 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Subat 2014 Fransa BM kararina uyarak askeri gucunu artiracagini acikladi 31 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Subat 2014 Devlet baskani ve basbakan gorevi birakti 13 Mayis 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Subat 2014 30 Mayis 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Nisan 2016 Logone Cumhuriyeti ilan edildi 1 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Nisan 2016 27 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Nisan 2016 2012 Demokrasi Endeksi Raporu 19 Mayis 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce The Europa World Year Book 2008 Routledge New York 2008 Sayfa 1151f Wikimedia Commons ta Orta Afrika Cumhuriyeti ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir