Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Cumhuriyet öncesi
1683 yılında Viyana Kuşatması'nın başarısızlıkla sonuçlanmasından sonra Osmanlı İmparatorluğu, Karlofça Antlaşması ile toprak kaybetmeye başlamıştır. Osmanlı Devleti kaybettiği toprakları geri kazanma siyaseti izlemiş; başlayan İran Savaşı, Rusya'nın denizlere serbest geçmeye çalışması Osmanlı'yı sürekli bir savaşın içinde tutmuştur. Bu esnada tüm tarım alanları ve madenler savaş bölgesi içerisinde kaldığından devlet geliri düşmüştür.
Devlet geliri düşünce vergiler artırılmıştır. Tarım ile uğraşan kesim vergiden kurtulmak için tarımı bırakarak İstanbul, Edirne, Bursa gibi büyük şehirlere göç etmeye başlamıştır.
Vergi gelirinin düşmesi, Osmanlı Devleti'nin maaş ödeme sıkıntısına düşmesine neden olmuş. Bir taraftan çalışanların tarımdan devlete kayması, bir taraftan kaybedilen topraklar nedeniyle vergi gelirlerinin düşmesi, sıkıntıları artırmıştır.
Sıkıntılar sonucunda 19. yüzyıl başlarında halktan altın ve gümüşler toplanarak, sikkeler yapılmış ve %20 değer fazlasıyla piyasaya sürülmüştür. 1839 yılında bu tedbirler yeterli gelmeyince kaime çıkarılmıştır. Kaime enflasyonist bir etki yaratmıştır.
1840 yılında mali bunalımın daha da artması ile tasarruf sahiplerinin belirli bir faiz karşılığı elindeki tahvilleri toplamak için çıkarılmıştır.
İç borçlanma
ilk olarak 1788 yılında Cezayirli Hasan Paşa'dan 600.000 kuruşluk borç alınmış, arkasından sarraflardan ve zenginlerden borç istenmiştir. 1840 yılında, Galata bankerlerinden ve Baltacı’nın kurdukları İstanbul (Dersaadet) Bankası’ndan yapıldığına dair bilgiler mevcuttur. Bankanın kaynağının yabancı sermaye piyasalarından olmaması nedeniyle iç borç niteliği taşımaktadır.
Bütçe açıkları:
- 1841'de 4.163.000 kuruş
- 1847'de 15.263.404 kuruş
- 1848'de 38.586.642 kuruş
- 1849'da da 88.998.000 kuruş
1854 yılında iç borç toplamı 15 milyon sterline ulaşmıştır.
Dış borçlanma
1854 yılına kadar borç istemenin onur kırıcı olduğu düşünüldüğünden ve borç istenen ülkelerin Osmanlı yanlısı görünmek istememesinden borç alınamamıştır. Bu dönemde 1783'te Fas, 1788'de ise Cezayir ve Tunus borç vermeyi kabul etmemiştir.
- 1854 yılında Kırım Savaşı başlangıcı'nda İngiltere'den 200.000 sterlin alınmıştır. Bu Osmanlı İmparatorluğu'nun bilinen ilk borcudur.
- 1854-1875 döneminde 15 sözleşme ile 127 milyon lira borç almıştır. Toplam borç 239 milyon lira olmuştur.
1876 yılına dek almış olduğu borçları ödemede sıkıntıya düşen Osmanlı İmparatorluğu borç ve faizlerinin ödemesine, 1876 Nisan ayında son vermiştir.
Muharrem Kararnamesi ile 20 Aralık 1881'de Osmanlı Hükûmeti'nin 219.938.559 Osmanlı lirası olan dış borcu indirime gidilerek toplam dış borç 141.505.309 lira olarak tespit edilmiş, ödeme koşulları yeniden düzenlenmiştir. Muharrem Kararnamesi'nin 15. maddesine göre, Osmanlı İmparatorluğu'nun dış borçlarını ödeyememesi sonucu, borç ödemelerini güvence altına alacak olan vergi kaynaklarının toplanması ve denetimi işlevini yürütecek olan Düyun-u Umumiye'ye bırakılmıştır.
1914 yılında savaş patlak verdiğinde Osmanlı Devleti'nin dış borcu hariç 156,4 milyon Osmanlı lirasıdır. (142 milyon sterlin).
Dış borçlar, Osmanlı Devleti çöktükten sonra, Osmanlı topraklarında kurulan devletler arasında paylaştırılmış ve en büyük borç yükü Türkiye'ye verilmiştir. 1925 yılında Osmanlı borçlarının %67’sinin Türkiye tarafından ödenmesi kararlaştırılmıştır. Türkiye'nin payına düşen 107,5 milyon altın Osmanlı lirası tutarındaki borcun ödenmesi için Düyun-u Umumiye İdaresi ile 13 Haziran 1928 tarihinde Paris'te bir anlaşma imzalanmıştır.
Türkiye Düyun-u Umumiye'ye olan borcunun son taksitini, ilk dış borcun alınmasından tam yüzyıl sonra, 25 Mayıs 1954'te ödemiştir.
Osmanlı İmparatorluğu'ndan kalan borçlar
Osmanlı İmparatorluğu yıkıldıktan sonra dış borcu aşağıdaki listede yer alan ülkelere dağıtılmıştır.
| # | Devlet | Ödenecek borç (₺) | Paylaşım oranı (%) |
|---|---|---|---|
| 1 | Türkiye | 84,597,495 | 65,32 |
| 2 | Yunanistan | 11,054,534 | 8,5 |
| 3 | Suriye - Lübnan | 11,108,858 | 8,5 |
| 4 | Irak | 6,772,142 | 5,2 |
| 5 | Yugoslavya | 5,435,597 | 4,1 |
| 6 | Filistin | 3,284,429 | 2,5 |
| 7 | Bulgaristan | 1,776,354 | 1,4 |
| 8 | Arnavutluk | 1,633,233 | 1,3 |
| 9 | Hicaz (S. Arabistan) | 1,499,518 | 1,2 |
| 10 | Yemen | 1,182,104 | 0,9 |
| 11 | Mavera-i Ürdün (Ürdün) | 733,310 | 0,5 |
| 12 | İtalya | 243,200 | 0,15 |
| 13 | Necit (S. Arabistan) | 129,150 | 0,01 |
| 14 | Ma'an (Ürdün) | 128,728 | 0,01 |
| 15 | Asir (S. Arabistan) | 26,138 | 0,02 |
| Toplam | 129.604.910 | 100,0 | |
Cumhuriyet sonrası
Türkiye ilk dış borcunu 1930 yılında ABD'den 10 milyon dolar olarak almıştı. Borcu İnönü hükümeti Türk Parasının Kıymetini koruma kanununu çıkardığı dönemde almıştı. Aynı yılın ağustos ayında muhalefet partisi Serbest Fırka'nın kurdurulmasındaki amaçlardan biri liberal gözükerek dış yardım almaktı. 1932 yılında Sovyetler Birliği'nden 8 milyon dolar borç alan genç Cumhuriyet son olarak 1938'de İngiltere'den 16 milyon sterlin borç almıştır.
1 Kasım 1938 tarihli TBMM tutanağına göre genç Cumhuriyetin borcu bugünün parası ile yaklaşık 1.500.000.000/1 buçuk milyar euro olarak belirtilmiştir.
1980-1990 Dönemi
Türkiye, 24 Ocak 1980 tarihinde Ekonomik İstikrar Programı’nı uygulamaya koyarak, bu tarihe kadar izlediği temel ekonomi politikalarını tamamen değiştirmiş, daha liberal ve dışa açık politikaları yürürlüğe koymuştur. Bu politikalardan birisi, dış borçlanma ile genel olarak yatırımların arttırılmış olmasıdır.
2001-2014 Dönemi
Türkiye'nin dış borcu bu dönem içinde (2001 4. Çeyrek) 129 milyar dolardan 336 milyar dolara (2012 4. Çeyrek) yükselmiştir. 2013 yılının üçüncü çeyreğinde Türkiye'nin brüt borcu 372.7, net dış borcu ise 214.4 milyar dolar olarak belirlenmiştir.
14 Mayıs 2013 tarihinde Uluslararası Para Fonu'na (IMF) olan borcun son taksiti Başbakan Yardımcısı Ali Babacan'nın transfer emriyle ödendi. Böylelikle Türkiye'nin uzun yıllardır devam eden IMF borcu sıfırlanmış oldu.
Notlar
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Ocak 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ağustos 2012.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Nisan 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Nisan 2017.
- ^ (PDF). Ankara Ticaret Odası. 17 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2014.
- ^ NTV tarih dergisi sayı:2 sayfa:97
- ^ http://www.hazine.gov.tr/File/?path=ROOT%2fDocuments%2fKamu+Finansman%c4%b1+%c4%b0statisti%c4%9fi%2fT%c3%bcrkiye+Net+D%c4%b1%c5%9f+Bor%c3%a7+Stoku+(Ar%c5%9fiv).xls 23 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . 6 Haziran 2013 tarihinde erişilmiştir
- ^ "Erdoğan: Türkiye IMF'ye olan borcunu kapattı". 19 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Mayıs 2019.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Cumhuriyet oncesi1683 yilinda Viyana Kusatmasi nin basarisizlikla sonuclanmasindan sonra Osmanli Imparatorlugu Karlofca Antlasmasi ile toprak kaybetmeye baslamistir Osmanli Devleti kaybettigi topraklari geri kazanma siyaseti izlemis baslayan Iran Savasi Rusya nin denizlere serbest gecmeye calismasi Osmanli yi surekli bir savasin icinde tutmustur Bu esnada tum tarim alanlari ve madenler savas bolgesi icerisinde kaldigindan devlet geliri dusmustur Devlet geliri dusunce vergiler artirilmistir Tarim ile ugrasan kesim vergiden kurtulmak icin tarimi birakarak Istanbul Edirne Bursa gibi buyuk sehirlere goc etmeye baslamistir Vergi gelirinin dusmesi Osmanli Devleti nin maas odeme sikintisina dusmesine neden olmus Bir taraftan calisanlarin tarimdan devlete kaymasi bir taraftan kaybedilen topraklar nedeniyle vergi gelirlerinin dusmesi sikintilari artirmistir Sikintilar sonucunda 19 yuzyil baslarinda halktan altin ve gumusler toplanarak sikkeler yapilmis ve 20 deger fazlasiyla piyasaya surulmustur 1839 yilinda bu tedbirler yeterli gelmeyince kaime cikarilmistir Kaime enflasyonist bir etki yaratmistir 1840 yilinda mali bunalimin daha da artmasi ile tasarruf sahiplerinin belirli bir faiz karsiligi elindeki tahvilleri toplamak icin cikarilmistir Ic borclanma ilk olarak 1788 yilinda Cezayirli Hasan Pasa dan 600 000 kurusluk borc alinmis arkasindan sarraflardan ve zenginlerden borc istenmistir 1840 yilinda Galata bankerlerinden ve Baltaci nin kurduklari Istanbul Dersaadet Bankasi ndan yapildigina dair bilgiler mevcuttur Bankanin kaynaginin yabanci sermaye piyasalarindan olmamasi nedeniyle ic borc niteligi tasimaktadir Butce aciklari 1841 de 4 163 000 kurus 1847 de 15 263 404 kurus 1848 de 38 586 642 kurus 1849 da da 88 998 000 kurus 1854 yilinda ic borc toplami 15 milyon sterline ulasmistir Dis borclanma 1854 yilina kadar borc istemenin onur kirici oldugu dusunuldugunden ve borc istenen ulkelerin Osmanli yanlisi gorunmek istememesinden borc alinamamistir Bu donemde 1783 te Fas 1788 de ise Cezayir ve Tunus borc vermeyi kabul etmemistir 1854 yilinda Kirim Savasi baslangici nda Ingiltere den 200 000 sterlin alinmistir Bu Osmanli Imparatorlugu nun bilinen ilk borcudur 1854 1875 doneminde 15 sozlesme ile 127 milyon lira borc almistir Toplam borc 239 milyon lira olmustur 1876 yilina dek almis oldugu borclari odemede sikintiya dusen Osmanli Imparatorlugu borc ve faizlerinin odemesine 1876 Nisan ayinda son vermistir Muharrem Kararnamesi ile 20 Aralik 1881 de Osmanli Hukumeti nin 219 938 559 Osmanli lirasi olan dis borcu indirime gidilerek toplam dis borc 141 505 309 lira olarak tespit edilmis odeme kosullari yeniden duzenlenmistir Muharrem Kararnamesi nin 15 maddesine gore Osmanli Imparatorlugu nun dis borclarini odeyememesi sonucu borc odemelerini guvence altina alacak olan vergi kaynaklarinin toplanmasi ve denetimi islevini yurutecek olan Duyun u Umumiye ye birakilmistir 1914 yilinda savas patlak verdiginde Osmanli Devleti nin dis borcu haric 156 4 milyon Osmanli lirasidir 142 milyon sterlin Dis borclar Osmanli Devleti coktukten sonra Osmanli topraklarinda kurulan devletler arasinda paylastirilmis ve en buyuk borc yuku Turkiye ye verilmistir 1925 yilinda Osmanli borclarinin 67 sinin Turkiye tarafindan odenmesi kararlastirilmistir Turkiye nin payina dusen 107 5 milyon altin Osmanli lirasi tutarindaki borcun odenmesi icin Duyun u Umumiye Idaresi ile 13 Haziran 1928 tarihinde Paris te bir anlasma imzalanmistir Turkiye Duyun u Umumiye ye olan borcunun son taksitini ilk dis borcun alinmasindan tam yuzyil sonra 25 Mayis 1954 te odemistir Osmanli Imparatorlugu ndan kalan borclarOsmanli Imparatorlugu ndan kalan borclari odeyen ulkeler Osmanli Imparatorlugu yikildiktan sonra dis borcu asagidaki listede yer alan ulkelere dagitilmistir Devlet Odenecek borc Paylasim orani 1 Turkiye 84 597 495 65 322 Yunanistan 11 054 534 8 53 Suriye Lubnan 11 108 858 8 54 Irak 6 772 142 5 25 Yugoslavya 5 435 597 4 16 Filistin 3 284 429 2 57 Bulgaristan 1 776 354 1 48 Arnavutluk 1 633 233 1 39 Hicaz S Arabistan 1 499 518 1 210 Yemen 1 182 104 0 911 Mavera i Urdun Urdun 733 310 0 512 Italya 243 200 0 1513 Necit S Arabistan 129 150 0 0114 Ma an Urdun 128 728 0 0115 Asir S Arabistan 26 138 0 02Toplam 129 604 910 100 0Cumhuriyet sonrasiTurkiye ilk dis borcunu 1930 yilinda ABD den 10 milyon dolar olarak almisti Borcu Inonu hukumeti Turk Parasinin Kiymetini koruma kanununu cikardigi donemde almisti Ayni yilin agustos ayinda muhalefet partisi Serbest Firka nin kurdurulmasindaki amaclardan biri liberal gozukerek dis yardim almakti 1932 yilinda Sovyetler Birligi nden 8 milyon dolar borc alan genc Cumhuriyet son olarak 1938 de Ingiltere den 16 milyon sterlin borc almistir 1 Kasim 1938 tarihli TBMM tutanagina gore genc Cumhuriyetin borcu bugunun parasi ile yaklasik 1 500 000 000 1 bucuk milyar euro olarak belirtilmistir 1980 1990 Donemi Turkiye 24 Ocak 1980 tarihinde Ekonomik Istikrar Programi ni uygulamaya koyarak bu tarihe kadar izledigi temel ekonomi politikalarini tamamen degistirmis daha liberal ve disa acik politikalari yururluge koymustur Bu politikalardan birisi dis borclanma ile genel olarak yatirimlarin arttirilmis olmasidir 2001 2014 Donemi Turkiye nin 2002 14 arasi dis borc stokuTurkiye Dis Borc Stoku 2001 2015 Turkiye nin dis borcu bu donem icinde 2001 4 Ceyrek 129 milyar dolardan 336 milyar dolara 2012 4 Ceyrek yukselmistir 2013 yilinin ucuncu ceyreginde Turkiye nin brut borcu 372 7 net dis borcu ise 214 4 milyar dolar olarak belirlenmistir 14 Mayis 2013 tarihinde Uluslararasi Para Fonu na IMF olan borcun son taksiti Basbakan Yardimcisi Ali Babacan nin transfer emriyle odendi Boylelikle Turkiye nin uzun yillardir devam eden IMF borcu sifirlanmis oldu Notlar Arsivlenmis kopya 4 Ocak 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Agustos 2012 Arsivlenmis kopya 2 Nisan 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Nisan 2017 PDF Ankara Ticaret Odasi 17 Mart 2016 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 20 Ocak 2014 NTV tarih dergisi sayi 2 sayfa 97 http www hazine gov tr File path ROOT 2fDocuments 2fKamu Finansman c4 b1 c4 b0statisti c4 9fi 2fT c3 bcrkiye Net D c4 b1 c5 9f Bor c3 a7 Stoku Ar c5 9fiv xls 23 Subat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde 6 Haziran 2013 tarihinde erisilmistir Erdogan Turkiye IMF ye olan borcunu kapatti 19 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Mayis 2019