Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Öküz Kara Mehmed Paşa veya Öküz Damad Mehmed Paşa I. Ahmed saltanatı döneminde 17 Ekim 1614-17 Kasım 1616 ve II. Osman saltanatı döneminde 18 Ocak 1619-23 Aralık 1619 tarihleri arasında toplam üç yıl, yedi gün sadrazamlık yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır.
| Öküz Kara Mehmed Paşa | |
|---|---|
 | |
| Osmanlı Sadrazamı | |
| Görev süresi 18 Ocak 1619 - 23 Aralık 1619 | |
| Hükümdar | II. Osman |
| Yerine geldiği | Kayserili Halil Paşa |
| Yerine gelen | İstanköylü Çelebi (Güzelce) Ali Paşa |
| Görev süresi 17 Ekim 1614 - 17 Kasım 1616 | |
| Hükümdar | I. Ahmed |
| Yerine geldiği | Nasuh Paşa |
| Yerine gelen | Kayserili Halil Paşa |
| Kişisel bilgiler | |
| Ölüm | 1619 Halep |
| Evlilik(ler) | Gevher Sultan |
Öküz lakabı bazı kaynaklarda iddia edildiğinin aksine Oğuz kelimesinin değişikliğe uğramış hali olmayıp, babasının Karagümrük'te öküz nalbantlığı yapmış olması ile alakalıdır.
Yaşamı
Türk asıllı olup İstanbul'da Karagümrük semtinde doğmuştur. Babasının bir öküz nalbandı olduğu bildirilmektedir.
Fakat 1567'de bir yolunu bulup Saray Enderun Okulunda eğitim yapmıştır. Önce sarayda iç kiler kethudası, Hasoda ağası ve sonra (1606/1607'de) silahdarlığa yükselmiştir. Nisan 1607'de Saray'dan çıkma yapıp kubbe vezirlik rütbesi ile Mısır Valisi olarak görev verilmiştir.
Mısır'a gemiyle gitmiş ve İskenderiye limanına çıkmıştır. Mısır valileri orada karaya çıktıkları zaman yörel mal tahsil memuru görevleri olan "keşşaflar" tarafından karşılanırlardı. Yeni vali onlardan derecelerine ve kudretlerine göre "keşşafiye" adı verilen 10,000; 20,000; hatta 40,000 altın para alıp onları tekrar görevlerine memur ederlerdi. Bu keşşaflar da gerçekte halktan açık artırma ile vergi toplama görevini yüklenen (Mısır'da "emin" -çoğulu umena- adı verilen) mültezimlerden tahsil ettikleri paralarla bu keşşafiye ödemelerini karşılarlardı. Bu yetmezmiş gibi kessaflar, "emin" adlı mültezimlerin maiyetlerinde bulundurdukları (kul taifesi) askerlerden de para alırlar ve kul taifesi askerler de "külfe" ve "taibe" adı altında vergi mükelleflerinden topladıkları ekstra vergi ile bunları karşılardı. Öküz Mehmet Paşa İskenderiye'ye geldiği zaman keşşaflardan (toplamı 100.000 altını geçen) keşşafiye almadı. Bundan başka "eminler" ile "keşşaflar" arasındaki bağlantıları ortadan kaldırdı ve eminleri doğrudan doğruya Mısır valiliğinin merkezi eyalet divanına bağladı. Ayrıca eminlere bağlı kul taifesinin kessaflara ödediği paralar ve halktan topladıkları "külfe" ve "taibe" vergileri de ortadan kaldırıldı. Böylece Mısır'da vergi toplaması süreci içinde bulunan aracılar ortadan kaldırıldı ve bunlar için vergi mükellefinin verdiği paralar artıp bu aracıların Mısır vergilerinden aldığı payı azaltıldı.
Öküz Kara Mehmed Paşa Mısır'a geldiğinde Mısır eyalet askeri (kul taifesi) olarak adları altında 7 Ocak'ta organize edilmiş eyalet askeri bulunmaktaydı. Bunlar
- Gönüllüler
- Tüfekçiler
- Çerkesler
- Çavuş
- Mütefferika azaplar
- Yeniçeriler
idi. Çeşitli sebeplerle bu asker ocaklarının disiplini bozulmuştu. Bu disiplin bozulmasına baş neden kül taifesinin halktan vergi toplayan "eminlere" refakat etmesi; bu refakat için '"keşşaflara" para ödemesi yapması gerekmesi ve bunun karşılığını almak için halktan "külfe" ve "taibe" adlı vergi toplamaları idi. Askerin bu vergi toplama görevi halkın büyük hoşnutsuzluğu ve şikayetine neden olmaktaydı. Ayrıca ocak subayları, kul taifesinin kendilerine devlet maaşından değişik bir gelir buldukları için emir ferman dinlemediklerinden şikayetçi idiler. Öküz Kara Mehmet Paşa'nın Mısır eyaleti vergi toplaması reformu ile eminleri eyalet divanına bağlaması ve "külfe" ile "taibe" toplanmasını kaldırması bu kul taifesinin menfaatlerine dokunmuştu. Kul taifesinden Gönüllüler, Tüfekçiler ve Çerkesler ocakları buna karşı isyan ettiler ve validen "külfe" ile "taibe" vergilerinin yeniden koyulmasını istediler. Öküz Kara Mehmet Paşa gayet azimle ve şiddetle davranıp isyan etmeyen diğer dört kul taifesi ocağı askerlerini kullanarak, isyancı ocaklarının elebaşlarını yakalatıp öldürttü ve diğer isyancı ocakları mensuplarını da sürgüne göndertti. Böylelikle birkaç bin kişilik kul taifesini askerlikten bertaraf etti. Bu azimli şiddet hareketi ile ortalık sükunete geldi ve Mısır'da emniyet ve asayiş kurulmuş oldu. Bu nedenle Öküz Kara Mehmet Paşa Mısır'da "Kulkıran Mehmet Paşa" olarak anılmaya başlandı.
Öküz Kara Mehmet Paşa vergi toplama reformları yaptıktan sonra Mısır vilayetinde diğer reformlara geçti. Mısırda hazine gelirlerini ve giderlerini yoluna koymaya çalıştı. Bu mali reform yanında Mısır'da bir para reformuna da girişti. Ekonomik hayatı büyük bir sekteye uğratan eksik, bozuk ve kırpık sikkeleri tedavülden kaldırtıp eyalette dolaşan sikkeleri ıslah ettirdi.
Mısır valileri Kahire'de "Ka'latül-cebel" adı ile tanınmış bir tepe üzerinde bulunan bir sarayda oturmakta idiler. Bu tepe etrafındaki surlar bakımsızlıktan yıkılıp yıpranmışlardı. Öküz Kara Mehmet Paşa bu kale duvarlarını yeniden yaptırdı. Ayrıca bu kale içinde Mısır askeri için kışlalar inşa ettirdi. Böylece askeri sınıfın bu kışlalarda kalıp eğitimli ve disiplinli olmalarını sağladı.
Öküz Kara Mehmed Paşa dört buçuk yıl Mısır valiliği yaptıktan sonra Ağustos 1611'de İstanbul'a çağrıldı. İstanbul'a karadan gitti. İstanbul'a vardıktan sonra Ocak 1612'de Sultan I. Ahmet'in (o zaman 7 yaşında bulunan) kızi "Gevherhan Sultan" ile evlendi ve saraya Damat oldu.
O yıl Kayserili Halil Paşa yerine Kaptan-ı Derya olarak tayin edildi. 1612'de ve 1613'te sefer mevsimlerinde donanma ile iki defa Akdeniz'e sefere çıktı. 1613'te ikinci Akdeniz seferini Malta'lı ve Toskana'li korsanların Silifke civarında bulunan "Ağa Limanı"'na yaptıkları hücumu önlemek veya karşı hücum yapmak için başlattı. Bu denizci Avrupa devletleri ile işbirliği yapan Durzi emiri Maanoglu Fahreddin'i mağlup etti. Sakız Adası civarında Mısır'dan gelmekte olan ve şeker, zahire ve barut yüklü ticaret gemileri ile karşılaştı ve onlara karakol görevi yapmadan Sakız adası yakınlarına gönderdi. Bu civarda pusuda bulunan Napoli Krallığı taht naibi İspanyol Ottaviano d'Aragona'ya ait korsan gemileri bu ticaret gemilerine saldırdılar. Hemmer Tarihi Öküz Mehmet Paşa'nın donanma ile bu korsanlara saldırdığı ama yenilip geri çekildiğini bildirir ama o dönem ait Osmanlı tarihçileri bu deniz savaşından bahsetmezler. Fakat ticaret gemilerinde büyük zayiat verildiği üzerinde tarihçiler anlaşmaktadırlar. Bundan Mehmet Paşa hatalı görülüp 1613'te Kaptan-ı Derya görevinden azledildi ve yerine tekrar Kayserili Halil Paşa kaptan-ı derya tayin edildi.
Mehmet Paşa böylece 1613'te İstanbul'a döndü ve ikinci vezirliğe atanarak kubbealtı vezirliğine başladı ve bu arada sedaret kaymakamlığı da yaptı. O yıl 17 Ekim 1614'te sadrazam olan Gümülcineli Damat Nasuh Paşa Sultan I. Ahmet tarafından azledilerek idam ettirildi. Yerine padişahın damadı olan Öküz Kara Mehmet Paşa birinci kez sadrazam olarak atandı.
Şah Abbas'a karşı yapılmakta olan 1603-1618 Osmanlı-Safevî Savaşı yeniden başlamak üzere idi. O yıl elçi olarak İran'a gönderilmiş olan 'un geri dönmemesi ve 'na göre yıllık tazminat olarak İran'ın göndermesi gereken 200 yük ipeğin de gelmemesi nedeniyle 1615'te Sultan I. Ahmet tarafından İran'la barış sona erdirildi. Sadrazam Öküz Kara Mehmed Paşa İran Serdar-ı Ekremi tayin olarak olarak Mayıs 1615' İran cephesine gitmek üzere Haleb'e doğru yola çıktı.
Fakat o yıl askeri hareketa başlamak için mevsim çok geç olduğu kabul edildi. Öküz Kara Mehmet Paşa ordusunun birlikleri Kahramanmaraş, Malatya ve Sivas'ta kışladılar. Nisan 1616'da ordu Erzurum, Göksun, Yayla ve Kars yoluyla Revan ve Nihavend üzerine yöneldi. Ordu ile yolda karşılaşılan İranlı birlikleriyle yapılan çarpışmaları kazanarak İranlılar elinde geçmiş bulunan Revan'a vardı ve şehri kuşatmaya aldı. Şah Abbas yeni bir ateşkes antlaşması yapmak için bir heyet göndererek barış müzakerelerine başladı. Fakat Şah Abbas'ın bu müzakereleri sonuçlandırma hedefi yoktu ve sadece müzakereleri uzatmak istemekteydi. Sonunda uzayan müzakereler dolayısıyla kış mevsimi geldi. Öküz Kara Mehmet Paşa bu mevsimde askerî harekât yapamayacağı için Revan kuşatmasını bırakıp geri geçildi. Şah Abbas böylelikle Revan'ın Osmanlılar tarafından işgal edilmesini önlemiş oldu. Öküz Kara Mehmet Paşa o kışı Soğanlı Yayla'da geçirdi. Fakat İstanbul'daki rakiplerinin bu Revan kuşatması başarısızlığını tenkit ettikleri haberleri gelmeye başladı ve 17 Aralık'ta sedaretten istifa edeceği hakkında bir haberi başkente gönderdi. Ocak 1617'de birinci kez sadrazamlığından azledilip yerine Kayserili Halil Paşa sadrazam tayin oldu.
Öküz Kara Mehmet Paşa bundan sonra ikinci vezir olarak kubbealtı vezirliği görevine devam etti. Sadrazam Kayserili Halil Paşa İran cephesi serdar-ı ekremi iken İstanbul'da sedaret kaymakamlığını Sofu Mehmed Paşa yapmaktaydı. Bu sırada İstanbul büyük olaylara sahne oldu. Sultan I. Ahmet birden hastalanıp 22 Kasım 1617'de öldü. Sofu Mehmed Paşa ve saray ilerigelenleri sultanlığın "babadan-oğla geçme" prensibini bozarak yeni olarak "ekberiyet" prensibini getirdiler. Bu yeni prensibi uygulayarak I. Ahmed'in genç oğlu Şehzade Osman yerine, o zaman en yaşlı padişah oğlu (III. Mehmed'in oğlu ve I. Ahmed'in kardeşi) olan I. Mustafa'yı tahta çıkardılar. Fakat I. Mustafa üç ay kadar süren bir saltanattan sonra, akli dengesi yerinde olmadığı nedeniyle, 26 Şubat 1618'de tahttan indirildi. Yerine 15 yaşında olan I. Ahmed'in oğlu II. Osman tahta geçirildi.
II. Osman ilk önemli ataması 9 Temmuz 1618'de İstanbul'da Sadrazam Kaymakamı olan Sofu Mehmed Paşa'yı azledip ikinci vezir olan Öküz Kara Mehmed Paşa'ya bu görevi vermesi oldu. Ertesi yıl Sadrazam ve İran cephesi Serdarı olan Kayserili Halil Paşa, İran'da 1681'de Şah Abbas'ın boşalttığı Tebriz'i ele geçirdi; ama oradan Erdebil'e yürümekte iken 'de İran ordusunun bir pususuna düştü ve Osmanlı ordusu büyük bir bozguna uğradı. Bundan sonra İran'la, 26 Eylül 1618'de Serav Antlaşması imzalandı. Serdar-ı Ekrem Sadrazamın doğu cephesindeki bu başarısızlıkları üzerine II. Osman 18 Ocak 1619'da Kayserili Halil Paşa'yı görevinden aldı ve yerine Öküz Kara Mehmed Paşa ikinci defa sedarete getirildi.
29 Eylül 1619'da Şah Abbas'ın elçisi Yadigar Ali İstanbul'a geldi. Yanında hediye olarak 100 yük ipek, 4 fil, 1 gergedan ve diğer değerli hediyeler getirmişti. Paraya ve hediyelere çok düşkün olan II. Osman bu hediyelerden gayet memnun oldu. Yine o yıl Kaptan-ı Derya olan İstanköylü Çelebi (Güzelce) Ali Paşa Akdeniz'de Hristiyan korsanlara ait olan 6 kalyon ele geçirmişti. Mevsim icabı İstanbul'a dönen donanma ile bu kalyonları İstanbul'a getirdi. Bu kalyonlarda bulunan 200 esiri, her bir esirin omuzuna 1 kese gümüş kuruş ve diğer değerli mallar koydurarak, Padişah'a sundu. Padişah Güzelce Ali Paşa'nın bu jestinden pek memnun olup onu altın zencir ve hilat ile taltif etti. Fakat sadrazam Öküz Mehmet Paşa bu eşyanın Osmanlı devleti ile ticaret anlaşması yapmış olan Venedik ve Fransa devletleri tüccarlarına ait olduğunu bildirip buna itiraz etti. Ayrıca Öküz Mehmet Paşa kaptan-i deryanın Venedik haraçlarının büyük bir oranını hazineye vermediğinden şikâyetçi oldu. Venedik Elçisi divana gelip devletinin şikayetini sundu. Fakat paraya çok düşkün olan II. Osman, bu ganimetlerin deniz hukukuna uygun olduğuna ait danışman fikri aldığı için, hiçbir netice alınmadı. Ayrıca İstanköylü Çelebi (Güzelce) Ali Paşa padişaha daha yeni hediyeler verme ve hazineye daha çok varidat temin etme vaatleri vermişti. Bunun üzerine 23 Aralık 1619'da Öküz Kara Mehmed Paşa sadrazamlıktan azledildi ve yerine İstanköylü Çelebi (Güzelce) Ali Paşa sedarete geçirildi.
Ali Paşa hazineye yeni varidat bulmayı eski devlet adamlarının mallarını müsadere etmekle gerçekleştirmeye çalıştı. Bu arada Öküz Kara Mehmet Paşa'nın tüm "mallarını müsadere ettirip üryan ve püryan"' onu Halep'e vali tayin etti. Öküz Kara Mehmet Paşa Halep'e gitti ve aynı yıl 1619'de orada öldü. Halep'te Şeyh Bekir Zaviyesi yanında bulunan türbesinde gömüldü.
Değerlendirme
Öküz Kara Mehmet Paşa Mısır valiliği sırasında yaptığı icraat ve reformlar ile isim yapmıştır.
Uzunçarşılı'ya göre:
Devlet hizmetlerinde doğruluğu, haksinaslığı, cesareti ve cömertliği ile tanınmıştır. Vakur ve ciddi olup hükûmet reisliğinde orta derecede iktidarı haizdi.
Eserleri
Mısır valiliği sırasında Mekke'de ve hac yolu üzerinde olan Şam ve Hicaz yolları üzerinde sular getirmesi ve kaleleri tamir ettirmesi icraatı vardır.
İlk sadaretinden, 1616'da çıktığı 'nde Safevilere yenik düşmüş olmasından ötürü azledilmesi sonrasında tayin edildiği Aydın Valiliği esnasında Batı Anadolu ticaretinin gelişmesini teşvik için Kuşadası'nda inşa ettirdiği kervansaray (sonradan ticari merkez yabancı tacirlerin tercihiyle İzmir'e kaymıştır) Öküz Mehmed Paşa Kervansarayı adını taşımaktadır.
Ayrıca, ikinci sadaretinde, esnasında, Niğde'nin Ulukışla ilçesinde de bir kervansaray, cami, mektep, medrese, çeşme ve köprü inşa ettirmiştir. Yaptırdığı kervansaray sonradan Faruk Nafiz Çamlıbel'in "Han Duvarları" şiirinin ilham kaynağını oluşturmuştur.
Doğum yeri olan Karagümrük'te cami, çeşme ve mektep yaptırmıştır. Sakız'da camii ve gezdiği bazı diğer yerlerde hayırlı kurumları bulunmaktadır.
Öküz Mehmet Paşa ile ilgili bir anekdot
Çevresindekilerce gizliden gizliye "Öküz" olarak adlandırılmış olan Mehmet Paşa'nın komuta ettiği ve İran'a karşı düzenlenen bir seferde, ordu komuta heyeti kışlak çadırında toplanmış taarruz planlarını gözden geçirirlerken, birliklerin iaşesi ve taşıma işleri için getirilmiş öküzlerden biri çadırın aralığından kafasını uzatıp gözlerini Öküz Mehmet Paşa'ya dikmiş. Çevresindekiler gülmemek icin kendilerini zor tutmuşlar, biraz tebessüm ederlerken, öküz gitmiş. Ancak bir süre sonra tekrar gelip, başını yine içeri uzatmış ve yine uzun uzun Öküz Mehmet Paşa'yı süzmüş. Bu sefer çevresindekiler artık kendilerini tutamayıp kahkahaları basmışlar. Herkes gülmekten kırılırken, Öküz Mehmet Paşa, "Bu hayvan bana ne diyor biliyor musunuz?" diye sormuş. "'Hadi senin kim olduğunu anladım da, bu yanındaki eşekler neyin nesi?' diye soruyor."
Kaynakça
- ^ a b c d e f g h Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, (1954) Osmanlı Tarihi III. Cilt, 2. Kısım, XVI. Yüzyıl Ortalarından XVII. Yüzyıl Sonuna kadar), Ankara: Türk Tarih Kurumu
- ^ a b c d e Mehmed Süreyya (haz. Nuri Akbayar) (1996), Sicill-i Osmani, İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları C.IV s.441 [1]
- ^ a b c d e Avcı, Casim, "Mehmed Paşa (Öküz, Damat)" (1999) Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. C.2 s.164
- ^ Naima Tarihi, C.2 şay.51
- ^ a b c d Hammer Tarihi
- ^ a b Necdet Sakaoğlu (19990 Bu Mülkün Sultanları, İstanbul:Oğlak sa.281-182)
Dış bağlantılar
- Danişmend, İsmail Hâmi (1971) Osmanlı Devlet Erkânı, İstanbul:Türkiye Yayınevi, say.. 29.
- Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, (1954) Osmanlı Tarihi III. Cilt, 2. Kısım, XVI. Yüzyıl Ortalarından XVII. Yüzyıl Sonuna kadar), Ankara: Türk Tarih Kurumu (Altıncı Baskı 2011 ISBN 978-975-16-0010) say.367-370
- Mehmed Süreyya (haz. Nuri Akbayar) (1996), Sicill-i Osmani, İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları C.IV s.441 [2]
- Avcı, Casim, "Mehmed Paşa (Öküz, Damat)" (1999) Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. C.2 s.164
- Gültekin, R. Eser (2001), Ulukışla ve Öküz Mehmet Paşa Menzil Külliyesi, Ankara: TC Kültür Bakanlığı Yayınları
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Nasuh Paşa |  Osmanlı Sadrazamı 17 Ekim 1614 - 17 Kasım 1616 | Sonra gelen: Kayserili Halil Paşa |
| Önce gelen: Kayserili Halil Paşa | Osmanlı Sadrazamı 18 Ocak 1619 - 23 Aralık 1619 | Sonra gelen: İstanköylü Çelebi (Güzelce) Ali Paşa |
| Askerî görevi | ||
| Önce gelen: Kayserili Halil Paşa | Kaptan-ı Derya Ekim 1611 - 1613 | Sonra gelen: Kayserili Halil Paşa |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Okuz Kara Mehmed Pasa veya Okuz Damad Mehmed Pasa I Ahmed saltanati doneminde 17 Ekim 1614 17 Kasim 1616 ve II Osman saltanati doneminde 18 Ocak 1619 23 Aralik 1619 tarihleri arasinda toplam uc yil yedi gun sadrazamlik yapmis bir Osmanli devlet adamidir Okuz Kara Mehmed PasaOsmanli SadrazamiGorev suresi 18 Ocak 1619 23 Aralik 1619Hukumdar II OsmanYerine geldigi Kayserili Halil PasaYerine gelen Istankoylu Celebi Guzelce Ali PasaGorev suresi 17 Ekim 1614 17 Kasim 1616Hukumdar I AhmedYerine geldigi Nasuh PasaYerine gelen Kayserili Halil PasaKisisel bilgilerOlum 1619 HalepEvlilik ler Gevher Sultan Okuz lakabi bazi kaynaklarda iddia edildiginin aksine Oguz kelimesinin degisiklige ugramis hali olmayip babasinin Karagumruk te okuz nalbantligi yapmis olmasi ile alakalidir YasamiTurk asilli olup Istanbul da Karagumruk semtinde dogmustur Babasinin bir okuz nalbandi oldugu bildirilmektedir Fakat 1567 de bir yolunu bulup Saray Enderun Okulunda egitim yapmistir Once sarayda ic kiler kethudasi Hasoda agasi ve sonra 1606 1607 de silahdarliga yukselmistir Nisan 1607 de Saray dan cikma yapip kubbe vezirlik rutbesi ile Misir Valisi olarak gorev verilmistir Misir a gemiyle gitmis ve Iskenderiye limanina cikmistir Misir valileri orada karaya ciktiklari zaman yorel mal tahsil memuru gorevleri olan kessaflar tarafindan karsilanirlardi Yeni vali onlardan derecelerine ve kudretlerine gore kessafiye adi verilen 10 000 20 000 hatta 40 000 altin para alip onlari tekrar gorevlerine memur ederlerdi Bu kessaflar da gercekte halktan acik artirma ile vergi toplama gorevini yuklenen Misir da emin cogulu umena adi verilen multezimlerden tahsil ettikleri paralarla bu kessafiye odemelerini karsilarlardi Bu yetmezmis gibi kessaflar emin adli multezimlerin maiyetlerinde bulundurduklari kul taifesi askerlerden de para alirlar ve kul taifesi askerler de kulfe ve taibe adi altinda vergi mukelleflerinden topladiklari ekstra vergi ile bunlari karsilardi Okuz Mehmet Pasa Iskenderiye ye geldigi zaman kessaflardan toplami 100 000 altini gecen kessafiye almadi Bundan baska eminler ile kessaflar arasindaki baglantilari ortadan kaldirdi ve eminleri dogrudan dogruya Misir valiliginin merkezi eyalet divanina bagladi Ayrica eminlere bagli kul taifesinin kessaflara odedigi paralar ve halktan topladiklari kulfe ve taibe vergileri de ortadan kaldirildi Boylece Misir da vergi toplamasi sureci icinde bulunan aracilar ortadan kaldirildi ve bunlar icin vergi mukellefinin verdigi paralar artip bu aracilarin Misir vergilerinden aldigi payi azaltildi Okuz Kara Mehmed Pasa Misir a geldiginde Misir eyalet askeri kul taifesi olarak adlari altinda 7 Ocak ta organize edilmis eyalet askeri bulunmaktaydi Bunlar Gonulluler Tufekciler Cerkesler Cavus Mutefferika azaplar Yeniceriler idi Cesitli sebeplerle bu asker ocaklarinin disiplini bozulmustu Bu disiplin bozulmasina bas neden kul taifesinin halktan vergi toplayan eminlere refakat etmesi bu refakat icin kessaflara para odemesi yapmasi gerekmesi ve bunun karsiligini almak icin halktan kulfe ve taibe adli vergi toplamalari idi Askerin bu vergi toplama gorevi halkin buyuk hosnutsuzlugu ve sikayetine neden olmaktaydi Ayrica ocak subaylari kul taifesinin kendilerine devlet maasindan degisik bir gelir bulduklari icin emir ferman dinlemediklerinden sikayetci idiler Okuz Kara Mehmet Pasa nin Misir eyaleti vergi toplamasi reformu ile eminleri eyalet divanina baglamasi ve kulfe ile taibe toplanmasini kaldirmasi bu kul taifesinin menfaatlerine dokunmustu Kul taifesinden Gonulluler Tufekciler ve Cerkesler ocaklari buna karsi isyan ettiler ve validen kulfe ile taibe vergilerinin yeniden koyulmasini istediler Okuz Kara Mehmet Pasa gayet azimle ve siddetle davranip isyan etmeyen diger dort kul taifesi ocagi askerlerini kullanarak isyanci ocaklarinin elebaslarini yakalatip oldurttu ve diger isyanci ocaklari mensuplarini da surgune gondertti Boylelikle birkac bin kisilik kul taifesini askerlikten bertaraf etti Bu azimli siddet hareketi ile ortalik sukunete geldi ve Misir da emniyet ve asayis kurulmus oldu Bu nedenle Okuz Kara Mehmet Pasa Misir da Kulkiran Mehmet Pasa olarak anilmaya baslandi Okuz Kara Mehmet Pasa vergi toplama reformlari yaptiktan sonra Misir vilayetinde diger reformlara gecti Misirda hazine gelirlerini ve giderlerini yoluna koymaya calisti Bu mali reform yaninda Misir da bir para reformuna da giristi Ekonomik hayati buyuk bir sekteye ugratan eksik bozuk ve kirpik sikkeleri tedavulden kaldirtip eyalette dolasan sikkeleri islah ettirdi Misir valileri Kahire de Ka latul cebel adi ile taninmis bir tepe uzerinde bulunan bir sarayda oturmakta idiler Bu tepe etrafindaki surlar bakimsizliktan yikilip yipranmislardi Okuz Kara Mehmet Pasa bu kale duvarlarini yeniden yaptirdi Ayrica bu kale icinde Misir askeri icin kislalar insa ettirdi Boylece askeri sinifin bu kislalarda kalip egitimli ve disiplinli olmalarini sagladi Okuz Kara Mehmed Pasa dort bucuk yil Misir valiligi yaptiktan sonra Agustos 1611 de Istanbul a cagrildi Istanbul a karadan gitti Istanbul a vardiktan sonra Ocak 1612 de Sultan I Ahmet in o zaman 7 yasinda bulunan kizi Gevherhan Sultan ile evlendi ve saraya Damat oldu O yil Kayserili Halil Pasa yerine Kaptan i Derya olarak tayin edildi 1612 de ve 1613 te sefer mevsimlerinde donanma ile iki defa Akdeniz e sefere cikti 1613 te ikinci Akdeniz seferini Malta li ve Toskana li korsanlarin Silifke civarinda bulunan Aga Limani na yaptiklari hucumu onlemek veya karsi hucum yapmak icin baslatti Bu denizci Avrupa devletleri ile isbirligi yapan Durzi emiri Maanoglu Fahreddin i maglup etti Sakiz Adasi civarinda Misir dan gelmekte olan ve seker zahire ve barut yuklu ticaret gemileri ile karsilasti ve onlara karakol gorevi yapmadan Sakiz adasi yakinlarina gonderdi Bu civarda pusuda bulunan Napoli Kralligi taht naibi Ispanyol Ottaviano d Aragona ya ait korsan gemileri bu ticaret gemilerine saldirdilar Hemmer Tarihi Okuz Mehmet Pasa nin donanma ile bu korsanlara saldirdigi ama yenilip geri cekildigini bildirir ama o donem ait Osmanli tarihcileri bu deniz savasindan bahsetmezler Fakat ticaret gemilerinde buyuk zayiat verildigi uzerinde tarihciler anlasmaktadirlar Bundan Mehmet Pasa hatali gorulup 1613 te Kaptan i Derya gorevinden azledildi ve yerine tekrar Kayserili Halil Pasa kaptan i derya tayin edildi Mehmet Pasa boylece 1613 te Istanbul a dondu ve ikinci vezirlige atanarak kubbealti vezirligine basladi ve bu arada sedaret kaymakamligi da yapti O yil 17 Ekim 1614 te sadrazam olan Gumulcineli Damat Nasuh Pasa Sultan I Ahmet tarafindan azledilerek idam ettirildi Yerine padisahin damadi olan Okuz Kara Mehmet Pasa birinci kez sadrazam olarak atandi Sah Abbas a karsi yapilmakta olan 1603 1618 Osmanli Safevi Savasi yeniden baslamak uzere idi O yil elci olarak Iran a gonderilmis olan un geri donmemesi ve na gore yillik tazminat olarak Iran in gondermesi gereken 200 yuk ipegin de gelmemesi nedeniyle 1615 te Sultan I Ahmet tarafindan Iran la baris sona erdirildi Sadrazam Okuz Kara Mehmed Pasa Iran Serdar i Ekremi tayin olarak olarak Mayis 1615 Iran cephesine gitmek uzere Haleb e dogru yola cikti Fakat o yil askeri hareketa baslamak icin mevsim cok gec oldugu kabul edildi Okuz Kara Mehmet Pasa ordusunun birlikleri Kahramanmaras Malatya ve Sivas ta kisladilar Nisan 1616 da ordu Erzurum Goksun Yayla ve Kars yoluyla Revan ve Nihavend uzerine yoneldi Ordu ile yolda karsilasilan Iranli birlikleriyle yapilan carpismalari kazanarak Iranlilar elinde gecmis bulunan Revan a vardi ve sehri kusatmaya aldi Sah Abbas yeni bir ateskes antlasmasi yapmak icin bir heyet gondererek baris muzakerelerine basladi Fakat Sah Abbas in bu muzakereleri sonuclandirma hedefi yoktu ve sadece muzakereleri uzatmak istemekteydi Sonunda uzayan muzakereler dolayisiyla kis mevsimi geldi Okuz Kara Mehmet Pasa bu mevsimde askeri harekat yapamayacagi icin Revan kusatmasini birakip geri gecildi Sah Abbas boylelikle Revan in Osmanlilar tarafindan isgal edilmesini onlemis oldu Okuz Kara Mehmet Pasa o kisi Soganli Yayla da gecirdi Fakat Istanbul daki rakiplerinin bu Revan kusatmasi basarisizligini tenkit ettikleri haberleri gelmeye basladi ve 17 Aralik ta sedaretten istifa edecegi hakkinda bir haberi baskente gonderdi Ocak 1617 de birinci kez sadrazamligindan azledilip yerine Kayserili Halil Pasa sadrazam tayin oldu Okuz Kara Mehmet Pasa bundan sonra ikinci vezir olarak kubbealti vezirligi gorevine devam etti Sadrazam Kayserili Halil Pasa Iran cephesi serdar i ekremi iken Istanbul da sedaret kaymakamligini Sofu Mehmed Pasa yapmaktaydi Bu sirada Istanbul buyuk olaylara sahne oldu Sultan I Ahmet birden hastalanip 22 Kasim 1617 de oldu Sofu Mehmed Pasa ve saray ilerigelenleri sultanligin babadan ogla gecme prensibini bozarak yeni olarak ekberiyet prensibini getirdiler Bu yeni prensibi uygulayarak I Ahmed in genc oglu Sehzade Osman yerine o zaman en yasli padisah oglu III Mehmed in oglu ve I Ahmed in kardesi olan I Mustafa yi tahta cikardilar Fakat I Mustafa uc ay kadar suren bir saltanattan sonra akli dengesi yerinde olmadigi nedeniyle 26 Subat 1618 de tahttan indirildi Yerine 15 yasinda olan I Ahmed in oglu II Osman tahta gecirildi II Osman ilk onemli atamasi 9 Temmuz 1618 de Istanbul da Sadrazam Kaymakami olan Sofu Mehmed Pasa yi azledip ikinci vezir olan Okuz Kara Mehmed Pasa ya bu gorevi vermesi oldu Ertesi yil Sadrazam ve Iran cephesi Serdari olan Kayserili Halil Pasa Iran da 1681 de Sah Abbas in bosalttigi Tebriz i ele gecirdi ama oradan Erdebil e yurumekte iken de Iran ordusunun bir pususuna dustu ve Osmanli ordusu buyuk bir bozguna ugradi Bundan sonra Iran la 26 Eylul 1618 de Serav Antlasmasi imzalandi Serdar i Ekrem Sadrazamin dogu cephesindeki bu basarisizliklari uzerine II Osman 18 Ocak 1619 da Kayserili Halil Pasa yi gorevinden aldi ve yerine Okuz Kara Mehmed Pasa ikinci defa sedarete getirildi 29 Eylul 1619 da Sah Abbas in elcisi Yadigar Ali Istanbul a geldi Yaninda hediye olarak 100 yuk ipek 4 fil 1 gergedan ve diger degerli hediyeler getirmisti Paraya ve hediyelere cok duskun olan II Osman bu hediyelerden gayet memnun oldu Yine o yil Kaptan i Derya olan Istankoylu Celebi Guzelce Ali Pasa Akdeniz de Hristiyan korsanlara ait olan 6 kalyon ele gecirmisti Mevsim icabi Istanbul a donen donanma ile bu kalyonlari Istanbul a getirdi Bu kalyonlarda bulunan 200 esiri her bir esirin omuzuna 1 kese gumus kurus ve diger degerli mallar koydurarak Padisah a sundu Padisah Guzelce Ali Pasa nin bu jestinden pek memnun olup onu altin zencir ve hilat ile taltif etti Fakat sadrazam Okuz Mehmet Pasa bu esyanin Osmanli devleti ile ticaret anlasmasi yapmis olan Venedik ve Fransa devletleri tuccarlarina ait oldugunu bildirip buna itiraz etti Ayrica Okuz Mehmet Pasa kaptan i deryanin Venedik haraclarinin buyuk bir oranini hazineye vermediginden sikayetci oldu Venedik Elcisi divana gelip devletinin sikayetini sundu Fakat paraya cok duskun olan II Osman bu ganimetlerin deniz hukukuna uygun olduguna ait danisman fikri aldigi icin hicbir netice alinmadi Ayrica Istankoylu Celebi Guzelce Ali Pasa padisaha daha yeni hediyeler verme ve hazineye daha cok varidat temin etme vaatleri vermisti Bunun uzerine 23 Aralik 1619 da Okuz Kara Mehmed Pasa sadrazamliktan azledildi ve yerine Istankoylu Celebi Guzelce Ali Pasa sedarete gecirildi Ali Pasa hazineye yeni varidat bulmayi eski devlet adamlarinin mallarini musadere etmekle gerceklestirmeye calisti Bu arada Okuz Kara Mehmet Pasa nin tum mallarini musadere ettirip uryan ve puryan onu Halep e vali tayin etti Okuz Kara Mehmet Pasa Halep e gitti ve ayni yil 1619 de orada oldu Halep te Seyh Bekir Zaviyesi yaninda bulunan turbesinde gomuldu DegerlendirmeOkuz Kara Mehmet Pasa Misir valiligi sirasinda yaptigi icraat ve reformlar ile isim yapmistir Uzuncarsili ya gore Devlet hizmetlerinde dogrulugu haksinasligi cesareti ve comertligi ile taninmistir Vakur ve ciddi olup hukumet reisliginde orta derecede iktidari haizdi EserleriMisir valiligi sirasinda Mekke de ve hac yolu uzerinde olan Sam ve Hicaz yollari uzerinde sular getirmesi ve kaleleri tamir ettirmesi icraati vardir Ilk sadaretinden 1616 da ciktigi nde Safevilere yenik dusmus olmasindan oturu azledilmesi sonrasinda tayin edildigi Aydin Valiligi esnasinda Bati Anadolu ticaretinin gelismesini tesvik icin Kusadasi nda insa ettirdigi kervansaray sonradan ticari merkez yabanci tacirlerin tercihiyle Izmir e kaymistir Okuz Mehmed Pasa Kervansarayi adini tasimaktadir Ayrica ikinci sadaretinde esnasinda Nigde nin Ulukisla ilcesinde de bir kervansaray cami mektep medrese cesme ve kopru insa ettirmistir Yaptirdigi kervansaray sonradan Faruk Nafiz Camlibel in Han Duvarlari siirinin ilham kaynagini olusturmustur Dogum yeri olan Karagumruk te cami cesme ve mektep yaptirmistir Sakiz da camii ve gezdigi bazi diger yerlerde hayirli kurumlari bulunmaktadir Okuz Mehmet Pasa ile ilgili bir anekdotCevresindekilerce gizliden gizliye Okuz olarak adlandirilmis olan Mehmet Pasa nin komuta ettigi ve Iran a karsi duzenlenen bir seferde ordu komuta heyeti kislak cadirinda toplanmis taarruz planlarini gozden gecirirlerken birliklerin iasesi ve tasima isleri icin getirilmis okuzlerden biri cadirin araligindan kafasini uzatip gozlerini Okuz Mehmet Pasa ya dikmis Cevresindekiler gulmemek icin kendilerini zor tutmuslar biraz tebessum ederlerken okuz gitmis Ancak bir sure sonra tekrar gelip basini yine iceri uzatmis ve yine uzun uzun Okuz Mehmet Pasa yi suzmus Bu sefer cevresindekiler artik kendilerini tutamayip kahkahalari basmislar Herkes gulmekten kirilirken Okuz Mehmet Pasa Bu hayvan bana ne diyor biliyor musunuz diye sormus Hadi senin kim oldugunu anladim da bu yanindaki esekler neyin nesi diye soruyor Kaynakca a b c d e f g h Uzuncarsili Ismail Hakki 1954 Osmanli Tarihi III Cilt 2 Kisim XVI Yuzyil Ortalarindan XVII Yuzyil Sonuna kadar Ankara Turk Tarih Kurumu a b c d e Mehmed Sureyya haz Nuri Akbayar 1996 Sicill i Osmani Istanbul Tarih Vakfi Yurt Yayinlari ISBN 975 333 0383 C IV s 441 1 a b c d e Avci Casim Mehmed Pasa Okuz Damat 1999 Yasamlari ve Yapitlariyla Osmanlilar Ansiklopedisi Istanbul Yapi Kredi Kultur Sanat Yayincilik A S C 2 s 164 ISBN 975 08 0072 9 Naima Tarihi C 2 say 51 a b c d Hammer Tarihi a b Necdet Sakaoglu 19990 Bu Mulkun Sultanlari Istanbul Oglak ISBN 9753292996 sa 281 182 Dis baglantilarDanismend Ismail Hami 1971 Osmanli Devlet Erkani Istanbul Turkiye Yayinevi say 29 Uzuncarsili Ismail Hakki 1954 Osmanli Tarihi III Cilt 2 Kisim XVI Yuzyil Ortalarindan XVII Yuzyil Sonuna kadar Ankara Turk Tarih Kurumu Altinci Baski 2011 ISBN 978 975 16 0010 say 367 370 Mehmed Sureyya haz Nuri Akbayar 1996 Sicill i Osmani Istanbul Tarih Vakfi Yurt Yayinlari ISBN 975 333 0383 C IV s 441 2 Avci Casim Mehmed Pasa Okuz Damat 1999 Yasamlari ve Yapitlariyla Osmanlilar Ansiklopedisi Istanbul Yapi Kredi Kultur Sanat Yayincilik A S C 2 s 164 ISBN 975 08 0072 9 Gultekin R Eser 2001 Ulukisla ve Okuz Mehmet Pasa Menzil Kulliyesi Ankara TC Kultur Bakanligi Yayinlari ISBN 975 17 2738 3Siyasi goreviOnce gelen Nasuh Pasa Osmanli Sadrazami 17 Ekim 1614 17 Kasim 1616 Sonra gelen Kayserili Halil PasaOnce gelen Kayserili Halil Pasa Osmanli Sadrazami 18 Ocak 1619 23 Aralik 1619 Sonra gelen Istankoylu Celebi Guzelce Ali PasaAskeri goreviOnce gelen Kayserili Halil Pasa Kaptan i Derya Ekim 1611 1613 Sonra gelen Kayserili Halil Pasa