Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Düzeltme imi ya da düzeltme işareti (ˆ) ya da şapka işareti harflerin üzerine gelerek ses değerlerini incelten bir diyakritik işarettir. Yerine getirdiği işlev nedeniyle uzatma işareti adıyla, karıştırılan bir kavram olarak inceltme işareti olarak da adlandırılır. Üzerinde bulunduğu ünlüden önce gelen ünsüz harfi inceltir. Kural oluşturulurken kabul edilen bu durum genelgeçer olarak Türkçe diline yerleşmiştir. İnceltme işareti Kürtçe, Türkçe, Sırpça, Hırvatça, Esperanto, Fransızca, Norveççe, Rumence, Slovakça, Vietnamca, İskoçça, Portekizce, İtalyanca, Afrikaanca gibi dillerde;Farsça ve Japoncanın Latin harflerine aktarılmasında kullanılan diyakritik işaretlerden biridir.
| ˆ Düzeltme işareti | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Kullanımı
- Düzeltme imi (ˆ) Türkçede yalnızca sesli harflerin üzerine gelir. Harfin uzun okunmasını sağlar. Örneğin hala (babanın kızkardeşi) ve hâlâ (henüz, sürekli). Teknik olarak Türkçede hiçbir sesli harf incelmez. İnceltme işareti, sessiz harfleri incelterek düzeltme yapar. Sesli harflerin üzerine konularak (işaretlenerek) hece uzaması sağlanır.
Alfabetik sıralamalarda kısa ünlüler önce gelir. Örneğin alem kelimesi, âlem kelimesinden önce yazılır.
Kullanıldığı harfler
- Â: Türkçede kullanılır. Hafif uzun, ince bir "a" sesidir. Kural olarak bu inceliğin tam olarak sağlanabilmesi için biraz uzatılması gerekir. Örneğin kâr, hâlâ, Kâzım, Nâzım, âlem, kâğıt…
- Û: Türkçede kullanılır. Hafif uzatılarak okunan ince bir "u" sesidir. Doğru kullanım için kural olarak biraz uzatılması gerekir. Örneğin sükûnet, mûris, mûzip, sûni…
- Î: Türkçede kullanılır. Uzatılarak okunan ince bir "i" sesidir. Kullanımda harfindeki noktanın üzerine işaret koyulması, çift noktalama gerektirdiğinden yalnızca düzeltme imi kullanılır, nokta düşer. Örneğin millî, dinî, dîdem, îzan, mîde...
- Ê: Gagavuzcada kullanılır. Uzatılarak okunan ince bir "e" sesidir. Kürtçe ve Zazaca kelimelerde yine yoğun olarak rastlanır. Türkçede sadece birkaç kelimede mevcut olduğu için kullanımı öngörülmemiştir. Ancak yine de Türkçede bir iki kelimenin okunuşu ile bir fikir edinilmesi mümkündür. Örneğin mêmur, têlif...
- Ô: Uzatılarak okunan ince bir o sesidir. Normal "o" sesinden farklıdır. Türkçede sadece birkaç kelimede mevcut olduğu için kullanımı öngörülmemiştir. Örneğin: Bôlero, alô, Lôkman... (Aslında bu kelimelerin tamamındaki "l" harfleri, dilin ucunun damağa doğru çekilmesiyle çıkarılan ve normal "l" sesine göre biraz daha ince olan bir sesi gösterir: ℓ̗âℓ̗ , rôℓ̗ , gôℓ̗ ...)
- İnceltme işareti, sesli harfleri incelttiği gibi, aslında kalın sessiz harfleri de gizli olarak inceltir. Özellikle "l" harflerinde bu durum çok belirgindir. Örneğin ℓ̗ânet, ℓ̗aℓe, hâℓ̗â, hâℓ̗...
Karet (Düzeltme İşareti)
Karet (İngilizce'de "Caret") adını alan Düzeltme işareti (^), bir metin gözden geçirilirken metnin herhangi bir yerinde düzeltme yapılmasını gerektiğini ortaya koyar. Genellikle bir noktalama işaretinin yokluğuna, kelime eksikliğine ya da yarım bırakılmış cümlelere işaret eder. Daha çok kitap, gazete, dergi vs. editörlerince kullanılır. Kesinlikle herhangi bir harfin üzerine eklenmez. İnceltme işaretinin bir türevi olarak görülür ve birbirleriyle bu nedenle karıştırılır. Özetle:
- Caret (^) bir Noktalama işaretidir. Cümle içinde düzeltilecek yeri gösterir.
- Circumflex (ˆ) bir Diyakritik işarettir. Harfin ses değerini değiştirir.
Türkçede kullanımı
Uzatma amaçlı
| Â | â |
| Ấ | ấ |
| ầ | |
| ẩ | |
| ẫ | |
| ậ | |
| Ĉ | ĉ |
| ḓ | |
| Ê | ê |
| ḙ | |
| ế | |
| ề | |
| ể | |
| ễ | |
| ệ | |
| Ĝ | ĝ |
| Ĥ | ĥ |
| Î | î |
| Ĵ | ĵ |
| Ḽ | ḽ |
| ṋ | |
| Ô | ô |
| ố | |
| ồ | |
| ổ | |
| ỗ | |
| ộ | |
| Ŝ | ŝ |
| ṱ | |
| Û | û |
| ṷ | |
| ŵ | |
| ŷ | |
| ẑ |
- Yazılışları aynı, anlam ve okunuşları farklı olan kelimeleri birbirinden ayırt etmek için okunuşları uzun olan ünlülerin üzerine düzeltme işareti konur. Ancak bu uzatarak telaffuzda bile aslında İnceltme işlevinin de yerine getirilmesi yine sağlanmaktadır. Örneğin:
- adem: kendini bir şey sanmak
- âdem: Yaratılan ilk insan
- adet: Tane
- âdet: gelenek, alışkanlık
- alem: bayrak, minare ve cami kubbelerinin üstündeki hilâl
- âlem: dünya, evren
- alim: Bilen
- âlim: Bilgin
- aşık: eklem kemiği, aşık kemiği
- âşık: aşk içinde yanan
- hakim: hikmet sahibi
- hâkim: yargıç
- hal: sebze-meyve satılan yer; çözme, çözülme; tahttan indirme
- hâl: durum, vaziyet
- hala: babanın kız kardeşi
- hâlâ: henüz
- şura: şu bölge
- şûra: danışma kurulu
- Eğer bu tür bir karışıklık meydana gelmiyorsa düzeltme işareti kullanılmaz.Örneğin: tarih, cahil, takip, layık.
- Katil (öldürme) ve kadir (değer) kelimeleriyle karışma olasılığı olduğu hâlde katil (a uzun) (öldüren) ve kadir (a uzun) (güçlü) kelimelerinin düzeltme işareti konmadan yazılması yaygınlaşmıştır.
İnceltme amaçlı
- Arapça ve Farsça kökenli sözcüklerde bulunan ince g, k ünsüzlerinden sonra gelen a, u ünlülerinin üzerine düzeltme işareti konur. Bu düzeltme işareti a, u ünlülerinden önce gelen g, k ünsüzlerinin ince okunmasını sağlar.Örneğin: dergâh, gâvur, ordugâh, tezgâh, yadigâr, Nigâr; dükkân, hikâye, kâfir, kâğıt, Hakkâri, Kâzım, mahkûm, mekân, mezkûr, sükûn, sükût, kâr, mezkûr, kâbus, rüzgâr
- Kişi ve yer adlarında ince l ünsüzünden sonra gelen a ve u ünlüleri de düzeltme işareti ile yazılır.Örneğin: Halûk, Lâle, Nalân; Balâ, Elâzığ, İslâhiye, Lâdik, Lâpseki
- Cins isimlerde ince l'yi göstermek için düzeltme işareti kullanılmaz.Örneğin: ahlak, felaket, ilave, kelam, billur, ilaç, lale, lazım, üslup
Nispet i'si
- Nispet i'sinin ismin belirtme hâli ve iyelik eki ile ya da başka bir sözcükle karışabileceği durumlarda nispet i'si üzerine düzeltme işareti konur.Örneğin:
- askerî: askerlikle ilgili (askerî okul)
- askeri: "asker"in belirtme hâli (Türk askeri)
- dinî: dinle ilgili, dinsel (dinî bilgiler)
- dini: "din"in belirtme hâli (İslam dini)
- ilmî: ilimle ilgili, bilimsel (ilmî tartışmalar)
- ilmi: "ilim"in belirtme hâli (fizik ilmi)
- millî: milletle ilgili, ulusal (millî meseleler)
- milli: mili olan
- resmî: devletin olan, devletle ilgili (resmî kuruluşlar)
- resmi: "resim"in belirtme hâli (Atatürk'ün resmi)
- Eğer bu tür bir karışıklık meydana gelmiyorsa düzeltme işareti kullanılmaz.Örneğin: siyasi, hukuki, insani, iktisadi
- Nispet i'si alan kelimelere Türkçe ekler getirildiğinde düzeltme işareti olduğu gibi kalır.Örneğin: millîleştirmek, millîlik, resmîleştirmek, resmîlik.
Uzatma İmi (Makron) Benzerliği
Uzatma İmi (ˉ): Üzerine geldiği sesli harfin (inceltilmeden) uzatılmasını sağlayan kısa düz bir çizgidir. Bu harfler özellikle Letoncada kullanılır. Türkçedeki sesli harflerle örnek verilecek olursa: Tārih, Hākan, İşāret
Windows Hesap Makinesi'nde ^ işaretinin üslü değerleri hesaplamada kullanılması
Örneğin 39^12= formülü ctrl+c ve ctrl+v tuş kombinasyonları ile Windows Hesap Makinesi'ne yapıştırıldığında ekranda 12.381.557.655.576.425.121 sayısı belirecektir. Bu sayı 39 üslü 12'nin değeridir. 39^12 formülü normalde yazıldığında 3912 şeklinde yazılır. Hesap makinesine bu şekilde yazılamaz, bunun yerine 39^12 şeklinde yazılır.
^ işaretinden örneğin 15 saat 22 dakika 36 saniyenin toplamda kaç saniye olduğunu hesaplamak için şu formül yazılır:
60^2*15+60^1*22+36=
Formül hesap makinesine (ctrl+c ve ctrl+v yapılarak) girildiğinde 55.356 sonucu çıkar. Bu sayı 15 saat 22 dakika 36 saniyenin toplam saniye değeridir. ^ işareti kullanılarak birçok üslü hesaplamalar da yapılabilir.
Kaynakça
- Ricardo M.D. Nolasco. Grammar notes on the national language.
- Henry Sweet (1877) A Handbook of Phonetics.
Dipnotlar
- ^ a b c d e f g h i j . 21 Şubat 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2009.
- ^ Wiktionary - Şapka işareti 29 Nisan 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.: TDK'ya atıf yapılarak...
- ^ Ne Demek? - Şapka işareti 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Haber alıntısı - "Şapka İşareti" Hiçbir Zaman Kaldırılmadı. 29 Nisan 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Wiktionary - İnceltme işareti 29 Nisan 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.: TDK'ya atıf yapılarak...
- ^ Sözlükçevir - İnceltme işareti 29 Nisan 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Milli Eğitim Bakanlığı, MEGEP, Büro Yönetimi ve Sekreterlik, F Klavye, Ankara, 2011 -
Ayrıca bakınız
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Duzeltme imi ya da duzeltme isareti ˆ ya da sapka isareti harflerin uzerine gelerek ses degerlerini incelten bir diyakritik isarettir Yerine getirdigi islev nedeniyle uzatma isareti adiyla karistirilan bir kavram olarak inceltme isareti olarak da adlandirilir Uzerinde bulundugu unluden once gelen unsuz harfi inceltir Kural olusturulurken kabul edilen bu durum genelgecer olarak Turkce diline yerlesmistir Inceltme isareti Kurtce Turkce Sirpca Hirvatca Esperanto Fransizca Norvecce Rumence Slovakca Vietnamca Iskocca Portekizce Italyanca Afrikaanca gibi dillerde Farsca ve Japoncanin Latin harflerine aktarilmasinda kullanilan diyakritik isaretlerden biridir ˆDuzeltme isaretikesme isareti ayraclar iki nokta virgul kisa cizgi uzun cizgi uc nokta unlem isareti nokta soru isareti tirnak isareti tek tirnak isareti noktali virgul egik cizgi bosluk Diger Tipografik Isaretlerve isareti amp yildiz isareti kuyruklu a ters egik cizgi madde isareti duzeltme isareti ˆderece denden isareti ters unlem isareti ters soru isareti kare isareti yuzde isareti paragraf isareti turev isareti cengel isareti tilde alt cizgi Fikri mulkiyet hukukutelif hakki simgesi c tescilli marka simgesi marka simgesi Para birimi simgeleri Ayrica bakinizDiyakritik isaretlergoruntuletartisdegistirKullanimiDuzeltme imi ˆ Turkcede yalnizca sesli harflerin uzerine gelir Harfin uzun okunmasini saglar Ornegin hala babanin kizkardesi ve hala henuz surekli Teknik olarak Turkcede hicbir sesli harf incelmez Inceltme isareti sessiz harfleri incelterek duzeltme yapar Sesli harflerin uzerine konularak isaretlenerek hece uzamasi saglanir Alfabetik siralamalarda kisa unluler once gelir Ornegin alem kelimesi alem kelimesinden once yazilir Kullanildigi harfler A Turkcede kullanilir Hafif uzun ince bir a sesidir Kural olarak bu inceligin tam olarak saglanabilmesi icin biraz uzatilmasi gerekir Ornegin kar hala Kazim Nazim alem kagit U Turkcede kullanilir Hafif uzatilarak okunan ince bir u sesidir Dogru kullanim icin kural olarak biraz uzatilmasi gerekir Ornegin sukunet muris muzip suni I Turkcede kullanilir Uzatilarak okunan ince bir i sesidir Kullanimda harfindeki noktanin uzerine isaret koyulmasi cift noktalama gerektirdiginden yalnizca duzeltme imi kullanilir nokta duser Ornegin milli dini didem izan mide E Gagavuzcada kullanilir Uzatilarak okunan ince bir e sesidir Kurtce ve Zazaca kelimelerde yine yogun olarak rastlanir Turkcede sadece birkac kelimede mevcut oldugu icin kullanimi ongorulmemistir Ancak yine de Turkcede bir iki kelimenin okunusu ile bir fikir edinilmesi mumkundur Ornegin memur telif O Uzatilarak okunan ince bir o sesidir Normal o sesinden farklidir Turkcede sadece birkac kelimede mevcut oldugu icin kullanimi ongorulmemistir Ornegin Bolero alo Lokman Aslinda bu kelimelerin tamamindaki l harfleri dilin ucunun damaga dogru cekilmesiyle cikarilan ve normal l sesine gore biraz daha ince olan bir sesi gosterir ℓ aℓ roℓ goℓ Inceltme isareti sesli harfleri incelttigi gibi aslinda kalin sessiz harfleri de gizli olarak inceltir Ozellikle l harflerinde bu durum cok belirgindir Ornegin ℓ anet ℓ aℓe haℓ a haℓ Karet Duzeltme Isareti Karet Ingilizce de Caret adini alan Duzeltme isareti bir metin gozden gecirilirken metnin herhangi bir yerinde duzeltme yapilmasini gerektigini ortaya koyar Genellikle bir noktalama isaretinin yokluguna kelime eksikligine ya da yarim birakilmis cumlelere isaret eder Daha cok kitap gazete dergi vs editorlerince kullanilir Kesinlikle herhangi bir harfin uzerine eklenmez Inceltme isaretinin bir turevi olarak gorulur ve birbirleriyle bu nedenle karistirilir Ozetle Caret bir Noktalama isaretidir Cumle icinde duzeltilecek yeri gosterir Circumflex ˆ bir Diyakritik isarettir Harfin ses degerini degistirir Turkcede kullanimiUzatma amacli A aẤ ấầẩẫậĈ ĉḓE eḙếềểễệĜ ĝĤ ĥI iĴ ĵḼ ḽṋO oốồổỗộŜ ŝṱU uṷŵŷẑYazilislari ayni anlam ve okunuslari farkli olan kelimeleri birbirinden ayirt etmek icin okunuslari uzun olan unlulerin uzerine duzeltme isareti konur Ancak bu uzatarak telaffuzda bile aslinda Inceltme islevinin de yerine getirilmesi yine saglanmaktadir Ornegin adem kendini bir sey sanmak adem Yaratilan ilk insan adet Tane adet gelenek aliskanlik alem bayrak minare ve cami kubbelerinin ustundeki hilal alem dunya evren alim Bilen alim Bilgin asik eklem kemigi asik kemigi asik ask icinde yanan hakim hikmet sahibi hakim yargic hal sebze meyve satilan yer cozme cozulme tahttan indirme hal durum vaziyet hala babanin kiz kardesi hala henuz sura su bolge sura danisma kuruluEger bu tur bir karisiklik meydana gelmiyorsa duzeltme isareti kullanilmaz Ornegin tarih cahil takip layik Katil oldurme ve kadir deger kelimeleriyle karisma olasiligi oldugu halde katil a uzun olduren ve kadir a uzun guclu kelimelerinin duzeltme isareti konmadan yazilmasi yayginlasmistir Inceltme amacli Arapca ve Farsca kokenli sozcuklerde bulunan ince g k unsuzlerinden sonra gelen a u unlulerinin uzerine duzeltme isareti konur Bu duzeltme isareti a u unlulerinden once gelen g k unsuzlerinin ince okunmasini saglar Ornegin dergah gavur ordugah tezgah yadigar Nigar dukkan hikaye kafir kagit Hakkari Kazim mahkum mekan mezkur sukun sukut kar mezkur kabus ruzgar Kisi ve yer adlarinda ince l unsuzunden sonra gelen a ve u unluleri de duzeltme isareti ile yazilir Ornegin Haluk Lale Nalan Bala Elazig Islahiye Ladik Lapseki Cins isimlerde ince l yi gostermek icin duzeltme isareti kullanilmaz Ornegin ahlak felaket ilave kelam billur ilac lale lazim uslupNispet i si Nispet i sinin ismin belirtme hali ve iyelik eki ile ya da baska bir sozcukle karisabilecegi durumlarda nispet i si uzerine duzeltme isareti konur Ornegin askeri askerlikle ilgili askeri okul askeri asker in belirtme hali Turk askeri dini dinle ilgili dinsel dini bilgiler dini din in belirtme hali Islam dini ilmi ilimle ilgili bilimsel ilmi tartismalar ilmi ilim in belirtme hali fizik ilmi milli milletle ilgili ulusal milli meseleler milli mili olan resmi devletin olan devletle ilgili resmi kuruluslar resmi resim in belirtme hali Ataturk un resmi Eger bu tur bir karisiklik meydana gelmiyorsa duzeltme isareti kullanilmaz Ornegin siyasi hukuki insani iktisadi Nispet i si alan kelimelere Turkce ekler getirildiginde duzeltme isareti oldugu gibi kalir Ornegin millilestirmek millilik resmilestirmek resmilik Uzatma Imi Makron BenzerligiUzatma Imi ˉ Uzerine geldigi sesli harfin inceltilmeden uzatilmasini saglayan kisa duz bir cizgidir Bu harfler ozellikle Letoncada kullanilir Turkcedeki sesli harflerle ornek verilecek olursa Tarih Hakan IsaretWindows Hesap Makinesi nde isaretinin uslu degerleri hesaplamada kullanilmasiOrnegin 39 12 formulu ctrl c ve ctrl v tus kombinasyonlari ile Windows Hesap Makinesi ne yapistirildiginda ekranda 12 381 557 655 576 425 121 sayisi belirecektir Bu sayi 39 uslu 12 nin degeridir 39 12 formulu normalde yazildiginda 3912 seklinde yazilir Hesap makinesine bu sekilde yazilamaz bunun yerine 39 12 seklinde yazilir isaretinden ornegin 15 saat 22 dakika 36 saniyenin toplamda kac saniye oldugunu hesaplamak icin su formul yazilir 60 2 15 60 1 22 36 Formul hesap makinesine ctrl c ve ctrl v yapilarak girildiginde 55 356 sonucu cikar Bu sayi 15 saat 22 dakika 36 saniyenin toplam saniye degeridir isareti kullanilarak bircok uslu hesaplamalar da yapilabilir KaynakcaRicardo M D Nolasco Grammar notes on the national language Henry Sweet 1877 A Handbook of Phonetics Dipnotlar a b c d e f g h i j 21 Subat 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Subat 2009 Wiktionary Sapka isareti 29 Nisan 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi TDK ya atif yapilarak Ne Demek Sapka isareti 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Haber alintisi Sapka Isareti Hicbir Zaman Kaldirilmadi 29 Nisan 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Wiktionary Inceltme isareti 29 Nisan 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi TDK ya atif yapilarak Sozlukcevir Inceltme isareti 29 Nisan 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Milli Egitim Bakanligi MEGEP Buro Yonetimi ve Sekreterlik F Klavye Ankara 2011 Ayrica bakinizDiyakritik isaretler