Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İyonya Aydınlanması, Arkaik Yunanistan'da MÖ 6.yüzyılda başlayan bilimsel düşünce, doğanın açıklanması, fenomenlerin arkasındaki nedenselliği açıklama alanındaki bir dizi gelişmelerdir. Bu hareketlenmeler Anadolu'nun batısında İyonya kıyılarındaki Milet, Sisam, Halikarnas gibi şehirlerdeki birkaç ileri düşünürler tarafından başladı (ayrıca bkz. İyonya Okulu ve Milet Okulu.)
Dünyayı düzenli ve anlaşılabilir bir şey olarak gördüler, onlara göre farklı parçaları kavranılabilir bir sistemle dizilmiştir ve tarihinin gidişatı açıklanabilirdir.
Milet
Yunan şehri Milet, Yunan felsefesinin ve Batılı bilimsel düşüncenin doğduğu yerdi. Kültürleri, yeniden dirilen Yunan medeniyetiyle Mısır ve Orta Doğu kültürlernden esintilerin birleşimiydi. İçte, Milet politikası gruplardan, kavgalardan ve kanlı devrimlerden oluşuyordu; Dışta, Lidyalılar ve Persler olmak üzere iki güçlü imparatorlukla komşuydular. Ancak bu şartlara rağmen Milet ticari olarak yenilmezdi. Üç limanı ve kolonileri ile Milet “İyonya'nın mücevheriydi”. Sadece doğu imparatorluklarıyla değil Mısırla da ticaret yaptılar; Trakya'da ve Karadeniz kıyılarında birçok koloni kurdular; Güney İtalya'daki Sibaris ile bağlantıları vardı. Miletus Thales, Anaximandros ve Anaximenes'in, ilk üç filozofun doğum yeriydi.
Büyük medeniyetler olan Mısır, mezopotamya ve Anadolu medeniyetleriyle bağlantısı olması ile Akdeniz ve üç kıta ile geniş bir malzeme ve fikir alışverişi imkanı olan Milet, bu entelektüel devrimin doğuşu için oldukça uygun bir yerdi.
Felsefenin yükselişi
Bu zamana kadar (MÖ 6.yüzyıl) Yunanlar ve onlardan önceki birçok imparatorluk, ünlü iki Yunan şair Homeros ve Hesiodos'un yapıtlarında açıkça görülebileceği üzere, olayları ilahi varlıkların doğaüstü girişimlerinin ürünü olarak açıkladılar. Bu, doğal ve mantıksal düşünmenin girişiyle Miletli Sokrates öncesi filozoflar, Olimposlu insan biçimli tanrılar inanışı yerine gelişmiş ve mantıksal bir teoloji üretmeye çalıştılar. Ama bu yeni teolojinin dinle pek alakası yoktu; ve tanrıların geleneksel özelliklerinin çoğunu kaldırdılar, örneğin artık yıldırım öfkeli Zeus'un gürleyişi değildi veya Poseidon fırtınalar oluşturmuyordu. Bu yeni yaklaşımın geleneksel hikâyeye doğrudan bağlı kalmamasıyla birlikte filozoflar, mitlerdeki açıklamaları umursamadan kendi açıklamalarını ürettiler. Bu açıklamalar geleneksel değil, mantıksaldı. Yaklaşımları, doğal süreçleri doğaüstü güçlerin yönettiği görüşünü kabul etmiyordu, onun yerine ilahi eylemleri Physis denen doğa yasaları olarak tanımladılar. Bu değişim onları ateist yapmazdı.
Milet Okulu
Bu düşünce okulu üç Presokratik filozofun felsefelerinden oluşur: Thales, Anaximandros ve Anaksimenes. İlk filozoflar olarak bilinen bu filozofların hepsi Yunan şehir devleti Milet'te doğdu. Felsefeleri İyon Entelektüel Devrimini başlatan şeydir.
Thales (yaklaşık MÖ 625 - MÖ 545)
Aristoteles'e göre Miletli Thales "Doğa felsefesinin kurucusuydu." Felsefenin kurucusu olarak kabul edilse de felsefesi ve kendisi hakkında bildiklerimiz tartışmalıdır çünkü hiçbir yazı bırakmamıştır. Devlet adamları ve şairler grubu olan Yedi Bilge'nin arasından bilim insanı ve filozof olarak tanınabilecek tek kişiydi. Thales politik öğütveren, filozof, bilim insanı, matematikçi ve mühendis olarak tanınır. Yaşamı boyunca Mısır, Fenike ve Babil gibi akdeniz ülkelerini ziyaret ettiği ve oralarda öğrenim yaptığı iddia edilir. Thales'in ayrıca geometriyi -Mısır'da öğrenmiş olabilecek olsa da- bulduğu ve yıldızları gözlemlediği de iddia edilir. Thales ayrıca Arkhe denilen her şeyin ilk nedeni ve kaynağını aramıştır. Arkhenin su olduğunu düşünüyordu, bu düşüncesi tüm canlıların hayatının bir şekilde suya bağlandığını ve sudan doğduğu gözlemine dayanır. Dünyanın görünürdeki sabitliği bütün doğa filozofların bir açıklaması olması gereken bir fenomendi ve Thalese göre bu sabitliğin sebebi Dünyanın suyun üzerinde durduğuydu
Anaksimandros (yaklaşık MÖ 610 - MÖ 540)
Anaksimandros, Thales'in bir öğrencisiydi. Bazı tarihçiler Yunan Felsefesini ve yani İyonya Aydınlanmasını Anaksimandros'la başlatır çünkü Thales yazılı bir eser bırakmamıştır. Thales'in yaptığı gibi, o da arkhenin ne olduğu hakkındaki kendi görüşünü belirtti . Ona göre arkhe "sınırsızlık" (apeiron) dı. Açıkladığı sınırsızlık su veya diğer elementler gibi değildi. "Sınırsız" prensibine göre eğer kütle bir yerde ise her yerdeydi; aynı zamanda, eğer boş uzay sınırsızsa beden de sınırsız olmalıydı. Anaksimandros ayrıca güneş, ay ve yıldıızların uzaklıkları gibi astronomik fenomenler ve dünyadaki canlıların gelişimi hakkında teoriler üretti. Yerleşilmemiş yerlerin haritasını bir tablete çizmeyi deneyen ilk kişiydi ve Miletli bir gezginin yardımıyla bu tablet daha kesin oldu. Tayatı boyunca deniz, rüzgar, fırtına, yıldırım ve gök gürültüsünün varlıkları hakkında açıklamalar yaptı ve biyoloji ile uğraştı.
Anaksimenes (yaklaşık 585 MÖ - 528 MÖ)
Anaksimenes, Anaksimandros'un bir öğrencisiydi. Anaksimandros'un kozmoloji görüşünü aldığından Milet okulundaki üç filozof içinden genelde en önemsizi olarak görülü. Ondan öncekiler gibi Arkhe görüşü havaydı (aer). Büyük felsefi gelişimi ise bu aer'in çeşitli parçalarına dönüşmesini açık ve tanımlı bir mekanizmayla ortaya koymasıydı, böylece arkhe ile dünyayı bağlamış oldu.
Anaksimenes'in değişim kuramı havanın her şeyin kaynağı olduğunu söyler; yoğunluğuna göre dizilmiş olan (1) ateş, (2) hava (3) rüzgar (4) bulut, (5) su, (6) toprak, (7) taş olarak elementler veya basit maddeler dizisi vardır; ve bunların yoğunlaşma süreci de keçeleme eylemiyle aynı özelliktedir.
Olası etkilenmeler
Tarihçiler, erken Yunan filozoflarının MÖ 6.yüzyıldaki antik imparatorluklardan mı etkilendiklerini yoksa teori ve astroloji gibi diğer bilimleri ilk düşünenler olup olmadıklarını tartışmaya eğilimlidirler. Aşağıda İyonya Aydınlanmasının olası etkileyicileri verilmiştir:
Babil
Babilliler gökyüzüne dair engin bilgileriyle tanınırlardı. Tapınak Rahipleri, uğursuz olayları bildirmek ve tahmin etmek için gökyüzü hakkında ayrıntılı gözlemler yaptılar. Tutulma kayıtlarının MÖ 747 civarında yapıldığı bulunmuştur. Babiller ayrıca, güneş ve ayın hareketlerini izlemek için kullandıkları altmış sayıya dayanan karmaşık bir matematik sistemi geliştirdiler. Babil arşivleri, çivi yazısı tabletleri üzerinde çok sayıda matematiksel ve astronomik veri deposu içeriyordu. Thales'in öngördüğü, bu aydınlanma hareketini başlattığı düşünülen tutulma Babil tabletleri temel alınarak tahmin edilmiş olabilir.
Mısır
Mısırlılar geniş aritmetik bilgisi ile tanınırlardı. Thales'in Mısır'dan bir “geometri” bilgisi getirmiş olması mümkündür. Yunanca sözcüğün anlamı "toprak ölçümü"dür, ki bu da Mısırda karşılaşabileceği geometri bilimini çağırıştırmaktadır: pratik toprak dağıtımı. Mısırlılar, malzeme siparişi ve benzeri pratik soruları dayandıracak basit aritmetik bilgisine sahip katipler kullandılar. Yılı basit ama oldukça pratik olan 365 gün olarak kullandılar ve basit astronomik gözlemler yaptılar.
Hareketten yetişen filozoflar
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Warren, James. Presocratics. Berkeley: University of California Press, 2007.
- ^ Graham, Daniel W. The Texts of Early Greek Philosophy. New York: Cambridge University Press,
- ^ Graham, Daniel W. Explaining the Cosmos: The Ionian Tradition of Scientific Philosophy.
- ^ Cline, Eric H., and Mark W. Graham. Ancient Empires: From Mesopotamia to the Rise of Islam. New York: Cambridge University Press, 2011.
- ^ Barnes, Jonathan. Early Greek Philosophy. New York: Penguin, 2001.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Iyonya Aydinlanmasi Arkaik Yunanistan da MO 6 yuzyilda baslayan bilimsel dusunce doganin aciklanmasi fenomenlerin arkasindaki nedenselligi aciklama alanindaki bir dizi gelismelerdir Bu hareketlenmeler Anadolu nun batisinda Iyonya kiyilarindaki Milet Sisam Halikarnas gibi sehirlerdeki birkac ileri dusunurler tarafindan basladi ayrica bkz Iyonya Okulu ve Milet Okulu Ege Denizi nin dogu tarafindaki antik Iyonya Haritasi Dunyayi duzenli ve anlasilabilir bir sey olarak gorduler onlara gore farkli parcalari kavranilabilir bir sistemle dizilmistir ve tarihinin gidisati aciklanabilirdir MiletYunan sehri Milet Yunan felsefesinin ve Batili bilimsel dusuncenin dogdugu yerdi Kulturleri yeniden dirilen Yunan medeniyetiyle Misir ve Orta Dogu kulturlernden esintilerin birlesimiydi Icte Milet politikasi gruplardan kavgalardan ve kanli devrimlerden olusuyordu Dista Lidyalilar ve Persler olmak uzere iki guclu imparatorlukla komsuydular Ancak bu sartlara ragmen Milet ticari olarak yenilmezdi Uc limani ve kolonileri ile Milet Iyonya nin mucevheriydi Sadece dogu imparatorluklariyla degil Misirla da ticaret yaptilar Trakya da ve Karadeniz kiyilarinda bircok koloni kurdular Guney Italya daki Sibaris ile baglantilari vardi Miletus Thales Anaximandros ve Anaximenes in ilk uc filozofun dogum yeriydi Buyuk medeniyetler olan Misir mezopotamya ve Anadolu medeniyetleriyle baglantisi olmasi ile Akdeniz ve uc kita ile genis bir malzeme ve fikir alisverisi imkani olan Milet bu entelektuel devrimin dogusu icin oldukca uygun bir yerdi Felsefenin yukselisiBu zamana kadar MO 6 yuzyil Yunanlar ve onlardan onceki bircok imparatorluk unlu iki Yunan sair Homeros ve Hesiodos un yapitlarinda acikca gorulebilecegi uzere olaylari ilahi varliklarin dogaustu girisimlerinin urunu olarak acikladilar Bu dogal ve mantiksal dusunmenin girisiyle Miletli Sokrates oncesi filozoflar Olimposlu insan bicimli tanrilar inanisi yerine gelismis ve mantiksal bir teoloji uretmeye calistilar Ama bu yeni teolojinin dinle pek alakasi yoktu ve tanrilarin geleneksel ozelliklerinin cogunu kaldirdilar ornegin artik yildirim ofkeli Zeus un gurleyisi degildi veya Poseidon firtinalar olusturmuyordu Bu yeni yaklasimin geleneksel hikayeye dogrudan bagli kalmamasiyla birlikte filozoflar mitlerdeki aciklamalari umursamadan kendi aciklamalarini urettiler Bu aciklamalar geleneksel degil mantiksaldi Yaklasimlari dogal surecleri dogaustu guclerin yonettigi gorusunu kabul etmiyordu onun yerine ilahi eylemleri Physis denen doga yasalari olarak tanimladilar Bu degisim onlari ateist yapmazdi Milet OkuluBu dusunce okulu uc Presokratik filozofun felsefelerinden olusur Thales Anaximandros ve Anaksimenes Ilk filozoflar olarak bilinen bu filozoflarin hepsi Yunan sehir devleti Milet te dogdu Felsefeleri Iyon Entelektuel Devrimini baslatan seydir Thales yaklasik MO 625 MO 545 Thales Aristoteles e gore Miletli Thales Doga felsefesinin kurucusuydu Felsefenin kurucusu olarak kabul edilse de felsefesi ve kendisi hakkinda bildiklerimiz tartismalidir cunku hicbir yazi birakmamistir Devlet adamlari ve sairler grubu olan Yedi Bilge nin arasindan bilim insani ve filozof olarak taninabilecek tek kisiydi Thales politik ogutveren filozof bilim insani matematikci ve muhendis olarak taninir Yasami boyunca Misir Fenike ve Babil gibi akdeniz ulkelerini ziyaret ettigi ve oralarda ogrenim yaptigi iddia edilir Thales in ayrica geometriyi Misir da ogrenmis olabilecek olsa da buldugu ve yildizlari gozlemledigi de iddia edilir Thales ayrica Arkhe denilen her seyin ilk nedeni ve kaynagini aramistir Arkhenin su oldugunu dusunuyordu bu dusuncesi tum canlilarin hayatinin bir sekilde suya baglandigini ve sudan dogdugu gozlemine dayanir Dunyanin gorunurdeki sabitligi butun doga filozoflarin bir aciklamasi olmasi gereken bir fenomendi ve Thalese gore bu sabitligin sebebi Dunyanin suyun uzerinde durduguyduAnaksimandros yaklasik MO 610 MO 540 Anaksimandros Thales in bir ogrencisiydi Bazi tarihciler Yunan Felsefesini ve yani Iyonya Aydinlanmasini Anaksimandros la baslatir cunku Thales yazili bir eser birakmamistir Thales in yaptigi gibi o da arkhenin ne oldugu hakkindaki kendi gorusunu belirtti Ona gore arkhe sinirsizlik apeiron di Acikladigi sinirsizlik su veya diger elementler gibi degildi Sinirsiz prensibine gore eger kutle bir yerde ise her yerdeydi ayni zamanda eger bos uzay sinirsizsa beden de sinirsiz olmaliydi Anaksimandros ayrica gunes ay ve yildiizlarin uzakliklari gibi astronomik fenomenler ve dunyadaki canlilarin gelisimi hakkinda teoriler uretti Yerlesilmemis yerlerin haritasini bir tablete cizmeyi deneyen ilk kisiydi ve Miletli bir gezginin yardimiyla bu tablet daha kesin oldu Tayati boyunca deniz ruzgar firtina yildirim ve gok gurultusunun varliklari hakkinda aciklamalar yapti ve biyoloji ile ugrasti Anaksimenes yaklasik 585 MO 528 MO Anaksimenes Anaksimandros un bir ogrencisiydi Anaksimandros un kozmoloji gorusunu aldigindan Milet okulundaki uc filozof icinden genelde en onemsizi olarak gorulu Ondan oncekiler gibi Arkhe gorusu havaydi aer Buyuk felsefi gelisimi ise bu aer in cesitli parcalarina donusmesini acik ve tanimli bir mekanizmayla ortaya koymasiydi boylece arkhe ile dunyayi baglamis oldu Anaksimenes in degisim kurami havanin her seyin kaynagi oldugunu soyler yogunluguna gore dizilmis olan 1 ates 2 hava 3 ruzgar 4 bulut 5 su 6 toprak 7 tas olarak elementler veya basit maddeler dizisi vardir ve bunlarin yogunlasma sureci de keceleme eylemiyle ayni ozelliktedir Olasi etkilenmelerTarihciler erken Yunan filozoflarinin MO 6 yuzyildaki antik imparatorluklardan mi etkilendiklerini yoksa teori ve astroloji gibi diger bilimleri ilk dusunenler olup olmadiklarini tartismaya egilimlidirler Asagida Iyonya Aydinlanmasinin olasi etkileyicileri verilmistir Babil Mezopotamya haritasi Babilliler gokyuzune dair engin bilgileriyle taninirlardi Tapinak Rahipleri ugursuz olaylari bildirmek ve tahmin etmek icin gokyuzu hakkinda ayrintili gozlemler yaptilar Tutulma kayitlarinin MO 747 civarinda yapildigi bulunmustur Babiller ayrica gunes ve ayin hareketlerini izlemek icin kullandiklari altmis sayiya dayanan karmasik bir matematik sistemi gelistirdiler Babil arsivleri civi yazisi tabletleri uzerinde cok sayida matematiksel ve astronomik veri deposu iceriyordu Thales in ongordugu bu aydinlanma hareketini baslattigi dusunulen tutulma Babil tabletleri temel alinarak tahmin edilmis olabilir Misir Misirlilar genis aritmetik bilgisi ile taninirlardi Thales in Misir dan bir geometri bilgisi getirmis olmasi mumkundur Yunanca sozcugun anlami toprak olcumu dur ki bu da Misirda karsilasabilecegi geometri bilimini cagiristirmaktadir pratik toprak dagitimi Misirlilar malzeme siparisi ve benzeri pratik sorulari dayandiracak basit aritmetik bilgisine sahip katipler kullandilar Yili basit ama oldukca pratik olan 365 gun olarak kullandilar ve basit astronomik gozlemler yaptilar Hareketten yetisen filozoflar Pisagor Alkmaiōn Ksenofanes Heraklitos Parmenides Samoslu Melissus Zenon Empedokles Hippasus Filolaos Hippo Leukippos Demokritos AnaksagorasAyrica bakinizSokrates oncesi FelsefeKaynakca Warren James Presocratics Berkeley University of California Press 2007 Graham Daniel W The Texts of Early Greek Philosophy New York Cambridge University Press Graham Daniel W Explaining the Cosmos The Ionian Tradition of Scientific Philosophy Cline Eric H and Mark W Graham Ancient Empires From Mesopotamia to the Rise of Islam New York Cambridge University Press 2011 Barnes Jonathan Early Greek Philosophy New York Penguin 2001