Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İlgazi Bey veya tam ismiyle Necmeddin İlgazi bin Artuk (1062 - 8 Kasım 1122), Türk asker ve yönetici.
Yaşamı
Artuklu Beyliği'nin kurucusu Artuk Bey'in oğullarından biridir.
Büyük Selçuklu Devleti Sultanı Melikşah kardeşi Tutuş'u Suriye'de valisi olarak atamıştı ve Tutuş'un valilik döneminde Artuk Bey'e de Kudüs valisi görevi verilmişti. Artuk Bey bu görev başında olduğu zaman oğulları İlgazi Bey ve Sökmen Bey Kudüs'e vali olarak atandılar. Tutuş 1095'te ölünce Şam'da Selçuklu Devleti idaresini oğlu Rıdvan alıp saltanatını ilan etti ama buna kardeşi Dukak isyan ederek Halep idaresini eline aldı. Böylece Suriye Selçukluları ikiye bölünmüş oldu. Kudüs valileri olan İlgazi Bey, Sökmen Bey ve Antakya valisi olan Yağı-Sayan, Dukak'ın tarafını tuttular. Fakat sonunda İlgazi Bey ile Dukak'ın arası açıldı; Dukak, İlgazi Bey'i tutuklattı ve Kudüs valisi olarak Sökmen Bey kaldı. Bu tutuklama uzun sürmedi ve serbest bırakılan İlgazi Bey tekrar Kudüs'e dönerek kardeşi Sökmen Bey ile birlikte, biraz çekişmeli olsa da, Kudüs'ü idareye yeniden başladı.
1098'de Mısır'da hüküm süren Fatimilerin esas iktidar sahibi olan başveziri Afdal Şehinşah büyük bir Fatimi ordusuyla Kudüs üzerine yürüdü ve şehri kuşattı. Kudüs'te hüküm süren Sökmen ve İlgazi, Birinci Haçlı seferi Haçlılarının kuşattığı Antakya'ya yardım için gitmişler; orada Antakya'ya yardım için gelen Kerboğa'nın harekâtına katılmış ve Kerboğa'nın yenilgisinden sonra Kudüs'e yeni dönmüşlerdi. Kudüs kalesi 40 gün kadar direndi ama sonunda Fatimilerin eline geçti. El-Afdal İlgazi Bey ve Sökmen Bey'e iyi davrandı ve onları ve maiyetlerini kuzey Suriye'ye gitmek üzere serbest bıraktı.
Bundan sonra İlgazi ve kardeşleri güney Anadolu, kuzey Suriye ve Cezire civarlarına yerleştiler. İlgazi Bey Kasım 1101-Nisan 1105 arasında Büyük Selçuklu Devleti'in hükümdarı Sultan Mahmud tarafından Bağdat askeri valisi olarak atandı. Kardeşi Sökmen Bey 1104'te Haçlılara karşı çok önemli bir savaş olan Harran Muharebesi'ni kazandı ama kısa bir zaman sonra Trabluşsam'ı kuşatan Haçlı komutanı Toulouse kontu IV. Raymond üzerine gitmekteyken Kasım 1104'te öldü. Böylece İlgazi Bey aynı zamanda Mardin Beyi olmuş, İlgazioğulları hanedanını da kurmuştur. Fakat bu arada yeğeni İbrahim Bey isyan etti ve 1108'e kadar İlgazi Bey ile İbrahim arasındaki çatışma sürdü.
Beyliği sırasında güney Anadolu'ya yerleşmeye çalışan Haçlılar ile Selçuklu emirleri arasında yapılan mücadelelere, devamlı bir Selçuklu ittifakına girmeden, karışmıştır.
1110'da Urfa Kontluğu idaresinde bulunan Urfa'nın Selçuklularca kuşatmasına katılmış ama Haçlıların direnişi yüzünden Urfa'yı alamamışlardır. 1114'te (sonradan Helep Emiri olacak) yeğeni Balak ile Selçuklu Musul valisi olan Aksungur el-Porsuki ile savaşa girişmiştir. Bu savaşta galip gelen İlgazi ve Balak, Büyük Selçuklu Sultanı'nın kardeşi Mesud'u esir olarak ele geçirmişlerdir. 1115'te İlgazi Humus'ta vali olan Khir-Han ile savaşa girmiş; bir müddet Humus şehrini kuşatmış; ama kısa müddette Khir Han'a yenik düşerek esir olmuştur.
1110 yılın sonuna doğru İlgazi, Şam atabeyi Tuğtekin ve Halep valisi Emir Lülü el-Yaya ittifak ederek Antakya'yı kuşatan düşmanları olan Selçuklu generali Bursuk'a karşı Antakya'yı savunan Haçlı komutanları olan Antakya Prensi Ruggero di Salerno, Kudüs Kralı I. Baodouin, Trablus Kontu Pons ve Urfa Kontu Baudouin ile birlikte hareket etmişlerdir ama Bursuk ile savaşa girmemişlerdir.
Emir Lülü'nün bir komplo ile öldürülmesinden sonra İlgazi, Mayıs 1117'de Halep'i ve Halep Emirliğini ele geçirmiştir.
28 Haziran 1119'da Tellu Afrin Muharebesi'nde Prens Ruggero di Salerno komutasındaki Antakya Prensliği ve Haçlı ordularını imha etmiştir. Zamanının tarihçisi İbnü'l Kalanisi, İlgazi Bey'in bu galibiyetini "en iyi galibiyetlerden biri olup geçmiş dönemlerde İslam ordularına Tanrı bu kadar iyi bir galibiyet ihsan etmemiştir... Ama İlgazi içkiye düşkünlüğü dolayısıyla bu galibiyetten tam sonuç alamamış; devamlı içkili olması dolayısıyla liderlik gösterememiş ve emrindeki Türkmen ordusu da ellerine geçen talandan sonra dağılmıştır" şeklinde hem övmüş hem de tenkit etmiştir. Buna rağmen Antakya civarında bulunan Atharıb, Zerdana, Sarmin, Ma'arrat al-Nu'man ve Kafr Tab şehirleri ve kaleleri tekrar Müslümanların eline geçmiştir.
Urfa Kontu iken İlgazi ile çatışan ve sonra Kudüs Kralı olan II. Baudouin kendi ordusu ve Antakya Prensliği ve Trablus Kontluğu müttefik ordularını İlgazi Bey üzerine sürmüştür. 14 Ağustos 1119'da bu defa Tellu Dânis Muharebesi'nde her iki tarafta pek çok zayiat vermekle beraber yenilgiye uğratmıştır.
Ertesi yıl İlgazi Nusaybin'i ele geçirdi ve Urfa Kontluğuna akınlar yaptı, sonra dikkatini Doğu Anadolu'ya çekti. 1121'de Haçlılarla barış yaptı ve büyük bir ordu hazırlamaya koyuldu. O yıl Gence Sultanı ile birlikte büyük bir ordu ile Gürcistan Krallığına hücuma geçti. Gürcistan Kralı olan IV. Davit ile yaptığı Didgori Muharebesi'ni kaybetti. Bu muharebe hakkında yazan Hristiyan tarihçi Edessalı Mateos bu Hristiyan galibiyetini çok abartılı bir şekilde vermiştir.
1122'de İlgazi Bey ve yeğeni Balak, Urfa Kontu olan I. Joselin'i mağlup edip esir aldılar.
İlgazi Bey, Kasım 1122'de Silvan'da öldü ve bu kentte defnedildi. Ölümünden sonra yeğeni Balak Halep Emirliğine ve oğulları Süleyman ve Timurtaş Mardin'de Artukoğulları beyliğinin başına geçmişlerdir.
Kaynakça
- ^ Öztuna, Yılmaz, (1996) Devletler ve Hanedanlar Cilt:2, Ankara:Kültür Bakanlığı Yayınları, s. 46
- ^ İbnü'l Kalanisi (Ed ve İng. çev,: H. A. R. Gibb) (1932) The Damascus Chronicle of the Crusades: Extracted and Translated from the Chronicle of İbn al-Qalanışı Londra,
- ^ Smail, R. C. (1956 son baskı 1995) Crusading Warfare 1097-1193., New York: Barnes and Noble Books, (İngilizce) say.30
- ^ Mombert, J. I.. A Short History of the Crusades. s. 87
Dış kaynaklar
- Öztuna, Yılmaz, (1996) Devletler ve Hanedanlar Cilt:2, Ankara:Kültür Bakanlığı Yayınları, say. 46
- Smail, R. C. (1956 son baski 1995) Crusading Warfare 1097-1193., New York: Barnes and Noble Books, (İngilizce)
- Hillenbrand, Carole, (1990) A Muslim Principality in Crusader Times: The Early Artuqid State. Nederlands Historisch-Archaeologisch Instituut, (İngilizce).
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ilgazi Bey veya tam ismiyle Necmeddin Ilgazi bin Artuk 1062 8 Kasim 1122 Turk asker ve yonetici Gustave Dore tarafindan cizilen ve Ilgazi Bey i de gosteren bir resimYasamiArtuklu Beyligi nin kurucusu Artuk Bey in ogullarindan biridir Buyuk Selcuklu Devleti Sultani Meliksah kardesi Tutus u Suriye de valisi olarak atamisti ve Tutus un valilik doneminde Artuk Bey e de Kudus valisi gorevi verilmisti Artuk Bey bu gorev basinda oldugu zaman ogullari Ilgazi Bey ve Sokmen Bey Kudus e vali olarak atandilar Tutus 1095 te olunce Sam da Selcuklu Devleti idaresini oglu Ridvan alip saltanatini ilan etti ama buna kardesi Dukak isyan ederek Halep idaresini eline aldi Boylece Suriye Selcuklulari ikiye bolunmus oldu Kudus valileri olan Ilgazi Bey Sokmen Bey ve Antakya valisi olan Yagi Sayan Dukak in tarafini tuttular Fakat sonunda Ilgazi Bey ile Dukak in arasi acildi Dukak Ilgazi Bey i tutuklatti ve Kudus valisi olarak Sokmen Bey kaldi Bu tutuklama uzun surmedi ve serbest birakilan Ilgazi Bey tekrar Kudus e donerek kardesi Sokmen Bey ile birlikte biraz cekismeli olsa da Kudus u idareye yeniden basladi 1098 de Misir da hukum suren Fatimilerin esas iktidar sahibi olan basveziri Afdal Sehinsah buyuk bir Fatimi ordusuyla Kudus uzerine yurudu ve sehri kusatti Kudus te hukum suren Sokmen ve Ilgazi Birinci Hacli seferi Haclilarinin kusattigi Antakya ya yardim icin gitmisler orada Antakya ya yardim icin gelen Kerboga nin harekatina katilmis ve Kerboga nin yenilgisinden sonra Kudus e yeni donmuslerdi Kudus kalesi 40 gun kadar direndi ama sonunda Fatimilerin eline gecti El Afdal Ilgazi Bey ve Sokmen Bey e iyi davrandi ve onlari ve maiyetlerini kuzey Suriye ye gitmek uzere serbest birakti Bundan sonra Ilgazi ve kardesleri guney Anadolu kuzey Suriye ve Cezire civarlarina yerlestiler Ilgazi Bey Kasim 1101 Nisan 1105 arasinda Buyuk Selcuklu Devleti in hukumdari Sultan Mahmud tarafindan Bagdat askeri valisi olarak atandi Kardesi Sokmen Bey 1104 te Haclilara karsi cok onemli bir savas olan Harran Muharebesi ni kazandi ama kisa bir zaman sonra Trablussam i kusatan Hacli komutani Toulouse kontu IV Raymond uzerine gitmekteyken Kasim 1104 te oldu Boylece Ilgazi Bey ayni zamanda Mardin Beyi olmus Ilgaziogullari hanedanini da kurmustur Fakat bu arada yegeni Ibrahim Bey isyan etti ve 1108 e kadar Ilgazi Bey ile Ibrahim arasindaki catisma surdu Beyligi sirasinda guney Anadolu ya yerlesmeye calisan Haclilar ile Selcuklu emirleri arasinda yapilan mucadelelere devamli bir Selcuklu ittifakina girmeden karismistir 1110 da Urfa Kontlugu idaresinde bulunan Urfa nin Selcuklularca kusatmasina katilmis ama Haclilarin direnisi yuzunden Urfa yi alamamislardir 1114 te sonradan Helep Emiri olacak yegeni Balak ile Selcuklu Musul valisi olan Aksungur el Porsuki ile savasa girismistir Bu savasta galip gelen Ilgazi ve Balak Buyuk Selcuklu Sultani nin kardesi Mesud u esir olarak ele gecirmislerdir 1115 te Ilgazi Humus ta vali olan Khir Han ile savasa girmis bir muddet Humus sehrini kusatmis ama kisa muddette Khir Han a yenik duserek esir olmustur 1110 yilin sonuna dogru Ilgazi Sam atabeyi Tugtekin ve Halep valisi Emir Lulu el Yaya ittifak ederek Antakya yi kusatan dusmanlari olan Selcuklu generali Bursuk a karsi Antakya yi savunan Hacli komutanlari olan Antakya Prensi Ruggero di Salerno Kudus Krali I Baodouin Trablus Kontu Pons ve Urfa Kontu Baudouin ile birlikte hareket etmislerdir ama Bursuk ile savasa girmemislerdir Emir Lulu nun bir komplo ile oldurulmesinden sonra Ilgazi Mayis 1117 de Halep i ve Halep Emirligini ele gecirmistir 28 Haziran 1119 da Tellu Afrin Muharebesi nde Prens Ruggero di Salerno komutasindaki Antakya Prensligi ve Hacli ordularini imha etmistir Zamaninin tarihcisi Ibnu l Kalanisi Ilgazi Bey in bu galibiyetini en iyi galibiyetlerden biri olup gecmis donemlerde Islam ordularina Tanri bu kadar iyi bir galibiyet ihsan etmemistir Ama Ilgazi ickiye duskunlugu dolayisiyla bu galibiyetten tam sonuc alamamis devamli ickili olmasi dolayisiyla liderlik gosterememis ve emrindeki Turkmen ordusu da ellerine gecen talandan sonra dagilmistir seklinde hem ovmus hem de tenkit etmistir Buna ragmen Antakya civarinda bulunan Atharib Zerdana Sarmin Ma arrat al Nu man ve Kafr Tab sehirleri ve kaleleri tekrar Muslumanlarin eline gecmistir Urfa Kontu iken Ilgazi ile catisan ve sonra Kudus Krali olan II Baudouin kendi ordusu ve Antakya Prensligi ve Trablus Kontlugu muttefik ordularini Ilgazi Bey uzerine surmustur 14 Agustos 1119 da bu defa Tellu Danis Muharebesi nde her iki tarafta pek cok zayiat vermekle beraber yenilgiye ugratmistir Ertesi yil Ilgazi Nusaybin i ele gecirdi ve Urfa Kontluguna akinlar yapti sonra dikkatini Dogu Anadolu ya cekti 1121 de Haclilarla baris yapti ve buyuk bir ordu hazirlamaya koyuldu O yil Gence Sultani ile birlikte buyuk bir ordu ile Gurcistan Kralligina hucuma gecti Gurcistan Krali olan IV Davit ile yaptigi Didgori Muharebesi ni kaybetti Bu muharebe hakkinda yazan Hristiyan tarihci Edessali Mateos bu Hristiyan galibiyetini cok abartili bir sekilde vermistir 1122 de Ilgazi Bey ve yegeni Balak Urfa Kontu olan I Joselin i maglup edip esir aldilar Ilgazi Bey Kasim 1122 de Silvan da oldu ve bu kentte defnedildi Olumunden sonra yegeni Balak Halep Emirligine ve ogullari Suleyman ve Timurtas Mardin de Artukogullari beyliginin basina gecmislerdir Kaynakca Oztuna Yilmaz 1996 Devletler ve Hanedanlar Cilt 2 Ankara Kultur Bakanligi Yayinlari s 46 Ibnu l Kalanisi Ed ve Ing cev H A R Gibb 1932 The Damascus Chronicle of the Crusades Extracted and Translated from the Chronicle of Ibn al Qalanisi Londra Smail R C 1956 son baski 1995 Crusading Warfare 1097 1193 New York Barnes and Noble Books ISBN 1 56619 769 4 Ingilizce say 30 Mombert J I A Short History of the Crusades s 87Dis kaynaklarOztuna Yilmaz 1996 Devletler ve Hanedanlar Cilt 2 Ankara Kultur Bakanligi Yayinlari say 46 Smail R C 1956 son baski 1995 Crusading Warfare 1097 1193 New York Barnes and Noble Books ISBN 1 56619 769 4 Ingilizce Hillenbrand Carole 1990 A Muslim Principality in Crusader Times The Early Artuqid State Nederlands Historisch Archaeologisch Instituut Ingilizce