Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şeftali (Prunus persica), ilk evcilleştirildiği ve ekildiği Kunlun Dağları'nın kuzey yamaçları ve arasındaki Kuzeybatı Çin bölgesine has, bir ağaçtır.
| Şeftali | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Sonbahar Kırmızı Şeftalisi, çekirdek çeşitliliğini gösteren enine kesit | |||||||||||||||||
 Otto Wilhelm Thomé (1885) tarafından gösterildiği gibi şeftali çiçeği, meyvesi, tohumu ve yaprakları (1885) | |||||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||||
| Prunus persica | |||||||||||||||||
| Sinonimler | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
En çok "şeftali" ve parlak kabuklu çeşit "nektarin" denilen çeşitli özelliklere sahip yenilebilir sulu meyveleri vardır. Bazı çeşitleri bol sulu ve tatlıdır.
Şeftali, gülgiller (Rosaceae) familyasından bir yaz meyvesidir. Şeftali uzun yaşam ve ölümsüzlük sembolüdür.[]
"Persika" özel adı, Avrupa'ya nakledildiği Pers (günümüzde İran)'da yaygın olarak yetiştirilmesine atıfta bulunur. Gülgiller familyası‘ndaki kiraz, kayısı, badem ve erik'i içeren cins Prunusa aittir. Şeftali, oluklu tohum çekirdeğiyle diğer alt türlerden ayırt edilen “Amygdalus” alt cinsinde badem ile sınıflandırılır. Yakın akrabalıkları nedeniyle, şeftali çekirdeğinin tadı bademe oldukça benzer ve şeftali çekirdekleri, marzipan‘ın adlı ucuz çeşidini yapmak için sık kullanılır.
Şeftali ve nektarin aynı türdür ancak ticari olarak farklı meyveler olarak kabul edilirler.
Nektarin kabuğu, şeftali kabuğunun sahip olduğu tüyden (meyve kabuğu trikomlar) yoksundur; tek bir gen (MYB25) mutasyonunun ikisi arasındaki farktan sorumlu olduğu düşünülür.
2018'de Çin dünya toplam şeftali ve nektarin üretiminin %62'sini üretti.
Ilıman iklimi seven bir bitkidir. Genellikle 30 yıl yaşar. Türkiye'de en çok Bursa ve Akdeniz bölgelerinde tarımı yapılır. Meyvesi taze tüketildiği gibi suyu çıkarılarak meyve suyu yapılır. Bu meyvenin ekonomik değeri yüksek olup çok tüketilmektedir. Ağaç boyu genellikle 2 ve 2.5 metre olup yaz mevsiminde meyve verir. Dona karşı dayanıksızdır. Çok sayıda olan ve ağacı örten yaprakları, sapında 2-5 adet balozu bezi bulunan kenarları dişli, yeşil renkli ve ok ucu biçimlidir. İlkbaharda erkenden ve yaprağından önce açan pembe renkli çiçekleri yabani güle benzer. Çeşitlerine göre Haziran'dan Eylül ayına kadar olgunlaşan şeftali meyvelerinin pek çok çeşidi (Türkiye'de yaklaşık 64 çeşit) vardır.
Şeftali çekirdeği, kabuğu yakıt olarak kullanılabilir ayrıca bazı fiziksel işlemlerden sonra çekirdeğin içerisindeki tanecik hayvan yemi olarak da kullanılabilir. Şeftali çekirdeğinin kabuğu yakacak olarak kül oranı az ve kükürt oranı düşük bir temiz enerji kaynağıdır. Fırınlarda, seralarda, hamamlarda, kalorifer sistemlerinde, tavuk çiftliklerinde kullanılabilen alternatif bir enerji kaynağıdır. Şeftali çekirdeği gibi ürünler biyokütle olarak adlandırılan sıvı ve gaz yakıtların dışında tutulan yenilenebilir bir enerji kaynağı olarak küresel ısınma, kirlilik, doğal kaynakların azalması gibi sebeplerden dolayı tavsiye edilmektedir.
Şeftali fidanı, killi topraklar haricinde diğer tüm toprak çeşitlerinde yetiştirilebilir. Organik madde oranının yüksek olduğu topraklarda hem rekolte, hem de kalite artar. Yetiştirilen şeftalinin cinsine göre yanmış çiftlik gübresi ya da yeşil gübre kullanılabilir. Sık aralıklarla ağaçlar budanmalı ve haşerelere karşı önlemler alınmalıdır. Diğer yaz meyvelerine kıyasla erken uyanan bir meyve olan şeftali, en iyi kumlu ve çakıllı topraklarda yetişir. Kış mevsiminde sıcaklığın-10 derecenin altına düşmediği tüm bölgelerde kolaylıkla yetiştirilebilir. Çiçeklenme döneminde ise havaların soğuması, bitkinin köklerini böceklere karşı korur.
Etimoloji
Şeftali Farsça kökenli bir sözcüktür. Orijinali şaft-alu biçimindedir ve etli erik demektir.
Dünyadaki şeftali üretimi
| Şeftali (ve nektarin) üretimi, 2018 | ||
|---|---|---|
| Ülke | Üretim (milyon ton) | |
 Çin | 15.19 | |
 İtalya | 1.09 | |
 Yunanistan | 0.96 | |
 İspanya | 0.90 | |
 Türkiye | 0.78 | |
 ABD | 0.70 | |
 İran | 0.64 | |
 Şili | 0.31 | |
 Hindistan | 0.27 | |
 Mısır | 0.24 | |
| Dünya | 24.45 | |
| Kaynak: Birleşmiş Milletler, FAOSTAT | ||
2018'de dünya şeftali üretimi (raporlama için nektarin ile birlikte) 24,5 milyon ton idi ve dünya toplamının (tablo) %62'si ile Çin liderliğindeydi.
ABD'nin eyaleti, 1571 gibi erken bir tarihte önemli şeftali üretimi nedeniyle "Şeftali Devleti" olarak bilinir, diğer eyaletlere ihracatı 1858 civarında gerçekleşmiştir.
2014'te Georgia, ABD şeftali üretiminde Kaliforniya ve Güney Karolina'nın ardından üçüncü oldu.
Dış bağlantılar
Aroma
Alkoller, , aldehitler, , ve dahil olmak üzere yaklaşık 110 kimyasal bileşik şeftali aromasına katkıda bulunur.
Galeri
-
![image]()
Beyaz şeftali -
![image]()
Tüysüz şeftalinin meyve verme aşamaları -
![image]()
Çiçek açmış bir şeftali ağacı -
![image]()
Şeftali çiçekleri -
![image]()
Yeni başlayan meyve gelişimi -
![image]()
Şeftali ('Berry' çeşit) – suluboya, 1895 -
![image]()
Claude Monet, Bir kavanoz şeftali, yakl. 1866 -
![image]()
-
![image]()
Natürmort Şeftali Sepeti
1816. -
![image]()
Dış bağlantılar
 Wikimedia Commons'ta Şeftali ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur. |
 Wikispecies'te Şeftali ile ilgili detaylı taksonomi bilgileri bulunur. |
Kaynakça
- ^ "IPNI Plant name Query Results". ipni.org. 25 Eylül 2015 tarihinde kaynağından .
- ^ Faust, M.; Timon, B. L. (2010). "Origin and Dissemination of Peach". Horticultural Reviews. s. 331. doi:10.1002/9780470650585.ch10. ISBN .
- ^ Haase, Ilka; Brüning, Philipp; Matissek, Reinhard; Fischer, Markus (10 Nisan 2013). "Real-time PCR assays for the quantitation of rDNA from apricot and other plant species in marzipan". Journal of Agricultural and Food Chemistry. 61 (14): 3414-3418. doi:10.1021/jf3052175. ISSN 1520-5118. (PMID) 23495652.
- ^ . Oregon State University. 14 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Vendramin, Elisa; Pea, Giorgio; Dondini, Luca; Pacheco, Igor; Dettori, Maria Teresa; Gazza, Laura; Scalabrin, Simone; Strozzi, Francesco; Tartarini, Stefano (3 Mart 2014). "A Unique Mutation in a MYB Gene Cosegregates with the Nectarine Phenotype in Peach". PLOS ONE (İngilizce). 9 (3): e90574. Bibcode:2014PLoSO...990574V. doi:10.1371/journal.pone.0090574. ISSN 1932-6203. (PMC) 3940905 $2. (PMID) 24595269.
- ^ a b . United Nations, Food and Agricultural Organization, Statistics Division (FAOSTAT). 2019. 12 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2020.
- ^ a b Kathryn C. Taylor (15 Ağustos 2003). "Peaches". New Georgia Encyclopedia. Georgia Humanities Council and the University of Georgia Press. 5 July 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Ağustos 2015.
- ^ Fair, John D. (2002). "The Georgia Peach and the Southern Quest for Commercial Equity and Independence, 1843-1861". Georgia Historical Quarterly. 86 (3): 372. Erişim tarihi: 19 Şubat 2018.
- ^ Sánchez G, Besada C, Badenes ML, Monforte AJ, Granell A (2012). "A non-targeted approach unravels the volatile network in peach fruit". PLOS ONE. 7 (6): e38992. Bibcode:2012PLoSO...738992S. doi:10.1371/journal.pone.0038992. (PMC) 3382205 $2. (PMID) 22761719.
 | Meyveler ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Seftali Prunus persica ilk evcillestirildigi ve ekildigi Kunlun Daglari nin kuzey yamaclari ve arasindaki Kuzeybati Cin bolgesine has bir agactir SeftaliSonbahar Kirmizi Seftalisi cekirdek cesitliligini gosteren enine kesitOtto Wilhelm Thome 1885 tarafindan gosterildigi gibi seftali cicegi meyvesi tohumu ve yapraklari 1885 Biyolojik siniflandirmaAlem PlantaeSube TracheophytaSinif MagnoliopsidaTakim RosalesFamilya RosaceaeOymak Cins PrunusTur P persicaIkili adlandirmaPrunus persica L Batsch 1801 not Stokes 1812 nor L Siebold amp Zucc 1845SinonimlerAmygdalus persica L 1753 Amygdalus persica var aganonucipersica Schubl amp G Martens T T Yu amp L T Lu Amygdalus persica var compressa Loudon T T Yu amp L T Lu Amygdalus persica var scleronucipersica Schubl amp G Martens T T Yu amp L T Lu Amygdalus persica var scleropersica Rchb T T Yu amp L T Lu Persica platycarpa Decne Persica vulgaris Mill Persica vulgaris var compressa Loudon Prunus daemonifuga H Lev amp Vaniot Prunus persica L Stokes Prunus persica L Siebold amp Zucc Prunus persica f aganonucipersica Schubl amp G Martens Rehder Prunus persica var compressa Loudon Bean Prunus persica var lasiocalyx H Lev amp Vaniot Prunus persica var platycarpa Decne L H Bailey Prunus persica subsp platycarpa Decne D Rivera Obon S Rios Selma F Mendez Verde amp F Cano Prunus persica f scleropersica Rchb Voss Amygdalus nucipersica L Rchb Persica nucipersica L Borkh Amygdalus potanini Batalin T T Yu Persica potaninii Batalin Kovalev amp Kostina En cok seftali ve parlak kabuklu cesit nektarin denilen cesitli ozelliklere sahip yenilebilir sulu meyveleri vardir Bazi cesitleri bol sulu ve tatlidir Seftali gulgiller Rosaceae familyasindan bir yaz meyvesidir Seftali uzun yasam ve olumsuzluk semboludur kaynak belirtilmeli Persika ozel adi Avrupa ya nakledildigi Pers gunumuzde Iran da yaygin olarak yetistirilmesine atifta bulunur Gulgiller familyasi ndaki kiraz kayisi badem ve erik i iceren cins Prunusa aittir Seftali oluklu tohum cekirdegiyle diger alt turlerden ayirt edilen Amygdalus alt cinsinde badem ile siniflandirilir Yakin akrabaliklari nedeniyle seftali cekirdeginin tadi bademe oldukca benzer ve seftali cekirdekleri marzipan in adli ucuz cesidini yapmak icin sik kullanilir Seftali ve nektarin ayni turdur ancak ticari olarak farkli meyveler olarak kabul edilirler Nektarin kabugu seftali kabugunun sahip oldugu tuyden meyve kabugu trikomlar yoksundur tek bir gen MYB25 mutasyonunun ikisi arasindaki farktan sorumlu oldugu dusunulur 2018 de Cin dunya toplam seftali ve nektarin uretiminin 62 sini uretti Iliman iklimi seven bir bitkidir Genellikle 30 yil yasar Turkiye de en cok Bursa ve Akdeniz bolgelerinde tarimi yapilir Meyvesi taze tuketildigi gibi suyu cikarilarak meyve suyu yapilir Bu meyvenin ekonomik degeri yuksek olup cok tuketilmektedir Agac boyu genellikle 2 ve 2 5 metre olup yaz mevsiminde meyve verir Dona karsi dayaniksizdir Cok sayida olan ve agaci orten yapraklari sapinda 2 5 adet balozu bezi bulunan kenarlari disli yesil renkli ve ok ucu bicimlidir Ilkbaharda erkenden ve yapragindan once acan pembe renkli cicekleri yabani gule benzer Cesitlerine gore Haziran dan Eylul ayina kadar olgunlasan seftali meyvelerinin pek cok cesidi Turkiye de yaklasik 64 cesit vardir Seftali cekirdegi kabugu yakit olarak kullanilabilir ayrica bazi fiziksel islemlerden sonra cekirdegin icerisindeki tanecik hayvan yemi olarak da kullanilabilir Seftali cekirdeginin kabugu yakacak olarak kul orani az ve kukurt orani dusuk bir temiz enerji kaynagidir Firinlarda seralarda hamamlarda kalorifer sistemlerinde tavuk ciftliklerinde kullanilabilen alternatif bir enerji kaynagidir Seftali cekirdegi gibi urunler biyokutle olarak adlandirilan sivi ve gaz yakitlarin disinda tutulan yenilenebilir bir enerji kaynagi olarak kuresel isinma kirlilik dogal kaynaklarin azalmasi gibi sebeplerden dolayi tavsiye edilmektedir Seftali fidani killi topraklar haricinde diger tum toprak cesitlerinde yetistirilebilir Organik madde oraninin yuksek oldugu topraklarda hem rekolte hem de kalite artar Yetistirilen seftalinin cinsine gore yanmis ciftlik gubresi ya da yesil gubre kullanilabilir Sik araliklarla agaclar budanmali ve haserelere karsi onlemler alinmalidir Diger yaz meyvelerine kiyasla erken uyanan bir meyve olan seftali en iyi kumlu ve cakilli topraklarda yetisir Kis mevsiminde sicakligin 10 derecenin altina dusmedigi tum bolgelerde kolaylikla yetistirilebilir Ciceklenme doneminde ise havalarin sogumasi bitkinin koklerini boceklere karsi korur EtimolojiSeftali Farsca kokenli bir sozcuktur Orijinali saft alu bicimindedir ve etli erik demektir Dunyadaki seftali uretimiSeftali ve nektarin uretimi 2018Ulke Uretim milyon ton Cin 15 19 Italya 1 09 Yunanistan 0 96 Ispanya 0 90 Turkiye 0 78 ABD 0 70 Iran 0 64 Sili 0 31 Hindistan 0 27 Misir 0 24Dunya 24 45Kaynak Birlesmis Milletler FAOSTAT 2018 de dunya seftali uretimi raporlama icin nektarin ile birlikte 24 5 milyon ton idi ve dunya toplaminin tablo 62 si ile Cin liderligindeydi ABD nin eyaleti 1571 gibi erken bir tarihte onemli seftali uretimi nedeniyle Seftali Devleti olarak bilinir diger eyaletlere ihracati 1858 civarinda gerceklesmistir 2014 te Georgia ABD seftali uretiminde Kaliforniya ve Guney Karolina nin ardindan ucuncu oldu Dis baglantilarAroma Alkoller aldehitler ve dahil olmak uzere yaklasik 110 kimyasal bilesik seftali aromasina katkida bulunur GaleriBeyaz seftali Tuysuz seftalinin meyve verme asamalari Cicek acmis bir seftali agaci Seftali cicekleri Yeni baslayan meyve gelisimi Seftali Berry cesit suluboya 1895 Claude Monet Bir kavanoz seftali yakl 1866 Valentin Serov 1887 Naturmort Seftali Sepeti 1816 Isabella ve John Stewart in Portresi Charles Willson Peale 1774 Dis baglantilarWikimedia Commons ta Seftali ile ilgili coklu ortam belgeleri bulunur Wikispecies te Seftali ile ilgili detayli taksonomi bilgileri bulunur Kaynakca IPNI Plant name Query Results ipni org 25 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan Faust M Timon B L 2010 Origin and Dissemination of Peach Horticultural Reviews s 331 doi 10 1002 9780470650585 ch10 ISBN 978 0 470 65058 5 Haase Ilka Bruning Philipp Matissek Reinhard Fischer Markus 10 Nisan 2013 Real time PCR assays for the quantitation of rDNA from apricot and other plant species in marzipan Journal of Agricultural and Food Chemistry 61 14 3414 3418 doi 10 1021 jf3052175 ISSN 1520 5118 PMID 23495652 Oregon State University 14 Temmuz 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Vendramin Elisa Pea Giorgio Dondini Luca Pacheco Igor Dettori Maria Teresa Gazza Laura Scalabrin Simone Strozzi Francesco Tartarini Stefano 3 Mart 2014 A Unique Mutation in a MYB Gene Cosegregates with the Nectarine Phenotype in Peach PLOS ONE Ingilizce 9 3 e90574 Bibcode 2014PLoSO 990574V doi 10 1371 journal pone 0090574 ISSN 1932 6203 PMC 3940905 2 PMID 24595269 a b United Nations Food and Agricultural Organization Statistics Division FAOSTAT 2019 12 Kasim 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Nisan 2020 a b Kathryn C Taylor 15 Agustos 2003 Peaches New Georgia Encyclopedia Georgia Humanities Council and the University of Georgia Press 5 July 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Agustos 2015 Fair John D 2002 The Georgia Peach and the Southern Quest for Commercial Equity and Independence 1843 1861 Georgia Historical Quarterly 86 3 372 Erisim tarihi 19 Subat 2018 Sanchez G Besada C Badenes ML Monforte AJ Granell A 2012 A non targeted approach unravels the volatile network in peach fruit PLOS ONE 7 6 e38992 Bibcode 2012PLoSO 738992S doi 10 1371 journal pone 0038992 PMC 3382205 2 PMID 22761719 Meyveler ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz