Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Abdülkadir Süleyman İnan, (Rusça: Абдулкадир Инан; Başkurtça: Әбделҡадир Инан, Äbdelqadir İnan; 26 Eylül 1889, Çıgay - 1 Ekim 1976, Ankara), Başkurt tarihçisi, halkbilimci, dilbilimci ve öğretim üyesi. Arapça, Farsça, Rusça, Almanca ve bütün Türk lehçelerini bilmekteydi. Türk folkloru, Türk tarihi, Türk inançları, Türk lehçeleri ve Türk edebiyatı üzerine araştırmalar yapmış, bu konularda 350 kadar bilimsel makale ve kitap yayımlamıştır.
Abdülkadir İnan | |
|---|---|
 | |
| Doğum | Fethulkadir 26 Eylül 1889 Çıgay, Yekaterinburg, Rus Çarlığı |
| Ölüm | 1 Ekim 1976 (87 yaşında) Ankara, Türkiye |
| Eğitim | Resüliye Medresesi, Yüksek Muallimler Mektebi |
| Kariyeri | |
| Dalı | Halkbilim, Dilbilim |
| Çalıştığı kurumlar | Ankara Üniversitesi DTCF |
Hayatı
1889'da Yekaterinburg yakınlarındaki Çıgay (Şıgay) köyünde doğdu. Asıl adı Fethulkadir'dir. Babası Çelebi çevresi Başkurtlarından Ulukatay boyunun Kazbörü kolundan Süleyman Efendi oğlu İmam Musaffa (Mustafa) Efendi, annesi Zekiye Hanım’dır. İlköğrenimini Çıgay'da açılan usûl-i cedide mekteplerinde yaptı. Troitski'deki Resüliye Medresesi'ni bitirdi ve 1914 yılında Yüksek Muallimler Mektebi'nden mezun oldu. 1915 yılında Mahkeme-i Şer'iyye kurulu önünde din ilimlerinden imtihan vererek müderris unvanı ve diplomasını aldı. Çeşitli Başkurt ortaokullarında öğretmenlik yaptı. Öğretmenliği sırasında başlatılan Başkurdistan millî mücadelesine katıldı. Başkurt hükûmetinin Başkurt gazetesinde editör olarak çalıştı. Başkurt Otonom Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kurulunca Eğitim Bakanlığında Fen Bölümü başkanlığı görevine getirildi. Birinci Dünya Savaşı'nın sona ermesinden sonra 1919 yılına kadar Moskova ve St. Petersburg'da kaldı ve kütüphanelerde çalıştı. Birçok değerli eseri Başkurt kütüphanelerine taşıdı. 1919'da Ufa'da Başkir mirası ve folkloru araştırmaları için bir topluluk kurdu. Daha sonra Taşkent'e gitti. Bir süre Yese'de tarih öğretmeni olarak çalıştı. 1923'te Aşkabat, İran, Afganistan ve Hindistan üzerinden Sovyetler Birliği'nden ayrılarak Paris ve Berlin'e giderek kütüphanelerde çalıştı. 1925 yılında İstanbul'a geldi ve Türkiyat Enstitüsü'ne asistan olarak girdi. 1933'te Türk Dil Kurumu'nun daveti üzerine Ankara'ya yerleşti.
Çalışmaları
İlk yazılarını 1908'de Orenburg'da yayınlanan Vakit gazetesinde çıkardı. 1914 yılında Zeki Velidi Togan'ın tavsiyesiyle Başkurtların ve çevredeki diğer Türk halklarının folklor ve etnografya materyallerini toplamaya başladı. Türk destanları (özellikle Kırgızlar'ın Manas Destanı) ve Şaman inançları üzerine özgün çalışmalar ortaya koydu. 1916-1917 yılları arası Şûra dergisinde Başkurt Yaylasında, İlk İçin, Kaçkın, Ölet adlı hikâyeler yazdı. 1917'de Zeki Velidi Togan'ın kurduğu Çilebinsk Halk Komitesi'ne katıldı. Aynı yıl Moskova'da toplanan Sovyet kongresine Başkurt delegesi olarak katıldı. 1920'de Türkistan bölgesindeki Basmacı hareketine katıldı. O yıllarda Taşkent'de Abdülkadir Cılkıbay adıyla öğretmenlik yaptı. Akyol gazetesinde Kazakistan ve Başkurdistan hakkında tarih, etnografya ve folklorla ilgili makaleler yazdı. Sovyet baskısından dolayı İran, Afganistan, Hindistan, Fransa ve Almanya'ya giden İnan, 1925'te Türkiye'ye geldi. İnan'ın Almanya'da iken hazırlamış olduğu Dede Korkut Kitabı Hakkında incelemesini beğenen Mehmet Fuad Köprülü tarafından Türkiyat Enstitüsü'ne asistan olarak atandı. 1927'de Zeki Velidi Togan ile Yeni Türkistan dergisini basmaya başladı. 1928-1932 yılları arası Türkiye Halk Bilgisi Derneği'nin ilmi komisyon üyesi oldu. 1929 yılında bu derneğin verdiği görevle Erzurum, Erzincan, Hasankale ve bu çevrelerde halk bilgisine dâir folklor malzemesi topladı. Buradaki incelemelerini Birinci İlmi Seyahate Ait Rapor adıyle yayımlandı. Bu eserin basımı sırasında 1930 yılında Gaziantep ve civarında folklor çalışmaları ile meşgul oldu. Buradaki incelemelerini Halk Bilgisi Haberleri dergisinde yayımladı.
İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesinde Türkoloji asistanlığı yaptığı sırada 1933 yılında Türk Dili Tetkik Cemiyeti genel sekreteri Ruşen Eşref ve Milli Eğitim Bakanı Reşit Galip tarafından Ankara'ya çağırıldı. Atatürk tarafından kabul edildi ve takdir gördü. Türk Dili Tetkik Cemiyeti'nin Lengüistik-Filoloji ve Etimoloji kollarında üye olarak yer aldı. Kara Kırgız lehçesindeki Manas destanını Türkçeye çevirdi. Kurum içerisinde Rus dilbilimci ve türkologlara ait kitap, araştırma ve çalışmaların Türkçe tercümelerini gerçekleştirdi. Terim Tarama komisyonu içerisinde 1500 bitki adından oluşan 300 sayfalık Türkçe Bitki Adları kitabının hazırlanmasında katkıda bulundu. Her daim Köşk'e çağırılan Dil Kurumu üyeleri arasında yer alan İnan, geniş bilgisi ve hizmet etme gücü sayesinde Atatürk tarafından Türk Dil Kurumu başuzmanı olarak görevlendirildi. 1934 yılında Osmanlıcadan Türkçeye Karşılıklar Kılavuzu çalışmalarına dahil edildi ve 1935 yılına kadar Arapça ve Farsça kökenli kelimelerin yerine Öz Türkçe karşılıklar bulmaya ve türetmeye çalıştı. Diplomasını Rusya'da kaybetmesine rağmen 1935'te Atatürk tarafından o yıl kurulan Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi'ne profesör olması için çağrıldı. 1936-1938 yılları arasında yürütülen Güneş Dil Teorisi çalışmalarında yer aldı. III. Türk Dil Kurultayı'nda "(V.+K.) Eki Kanunu" isimli bildirisini sundu.
1944'te Irkçılık-Turancılık Davasında yargılanmadı ama Turancı olduğu için dönemin Milli Eğitim Bakanı Hasan Ali Yücel tarafından profesörlük unvanı kaldırıldı ve görevinden alındı. Fakülteye kısa bir süre sonra okutman olarak geri döndü. 1955'te bu görevine son verildi ve emeklilik hakları elinden alındı. Aynı yıl Türk Dil Kurumundaki başuzmanlık görevi de sonlandırıldı. 1961'de Diyanet İşleri Başkanlığı'nda ve 1964'te Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü'nde çalışmaları oldu.
Ölümü
Abdülkadir İnan 1 Ekim 1976’da Ankara’da vefat etti. Kabri Ankara Karşıyaka Mezarlığı’ndadır.
Yapıtları
- Birinci İlmî Seyahata Dair Rapor (1930)
- Türk Edebiyatı (1934)
- Türkoloji Ders Hulâsaları (1936)
- Güneş-Dil Teorisi Üzerine Ders notları Türkoloji II (1936)
- Türkoloji Ansiklopedisi Üzerine Bir Kalem Deneyi (1. Forma, M. Şakir Ülkütaşır ile, 1938)
- Tarihte ve Bugün Şamanizm (1954)
- Kur'an-ı Kerim'in Türkçe Tercemeleri Üzerinde Bir İnceleme (1961)
- Hurafeler ve Menşeleri (1962)
- Makaleler ve İncelemeler I (1968)
- Eski Türk Dînî Tarihi (1976)
Çevirileri
- Türkistan Sanatkârları Risalesi (Samoyloviç, 1929)
- Moğolların İçtimaî Teşkilâtı (B. Y. Vladımirtsov, 1944)
- Türkmen Tarihi (Barîhold, 1972)
- Manas Destanı (1972)
Kaynakça
- ^ Türk Dili Tetkik Cemiyeti Bülteni. İkinci Türk Dili Kurultayı Zabıtları. Türk Dil Kurumu. Eylül 1934. s. 22.
İhtısas kâtibi Aptülkadir Süleyman Bey
- ^ Abdülkadir Süleyman (İnan)"AZERBAYCAN YURT BİLGİSİ". TDV İslâm Ansiklopedisi. 12 Mart 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Mart 2023.
- ^ Prof. Dr. Hikmet TANYU (1976). "Prof. ABDÜLKADİR İNAN'ın BÜTÜN ESERLERİ". TÜRK BİLGİNİ PROFESÖR ABDÜLKADİR İNAN'IN HAYATI (PDF). Vakıflar Dergisi. ss. 353-362. 30 Haziran 2023 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 30 Haziran 2023.
- ^ Türk Dili Tetkik Cemiyeti Bülteni. Ankara: Türk Dil Kurumu. Nisan 1933. ss. 18, 24-25.
- ^ Türk Dili Tetkik Cemiyeti Bülteni. Ankara: Türk Dil Kurumu. Temmuz 1933. s. 14.
- ^ Türk Dili Tetkik Cemiyeti Bülteni. Ankara: Türk Dil Kurumu. Ekim 1933. s. 1.
Cemiyetin ihtısas kâtibi Abdülkadır Beyler
- ^ Türk Dili Tetkik Cemiyeti Bülteni. Ankara: Türk Dil Kurumu. Haziran 1935. s. 13.
- ^ Abdülkadir İnan (1936). Güneş - Dil Teorisi Üzerine Ders Hulâsaları (PDF). İstanbul: Devlet Basımevi. 30 Haziran 2023 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 30 Haziran 2023.
- ^ Üçüncü Türk Dil Kurultayı. Tezler Müzakere Zabıtları. Devlet Basımevi - İstanbul: Türk Dil Kurumu (1937 tarihinde yayınlandı). 1936. ss. 202-209.
- ^ . Biyografya. 13 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Abdulkadir Suleyman Inan Rusca Abdulkadir Inan Baskurtca Әbdelҡadir Inan Abdelqadir Inan 26 Eylul 1889 Cigay 1 Ekim 1976 Ankara Baskurt tarihcisi halkbilimci dilbilimci ve ogretim uyesi Arapca Farsca Rusca Almanca ve butun Turk lehcelerini bilmekteydi Turk folkloru Turk tarihi Turk inanclari Turk lehceleri ve Turk edebiyati uzerine arastirmalar yapmis bu konularda 350 kadar bilimsel makale ve kitap yayimlamistir Abdulkadir InanDogumFethulkadir 26 Eylul 1889 1889 09 26 Cigay Yekaterinburg Rus CarligiOlum1 Ekim 1976 87 yasinda Ankara TurkiyeEgitimResuliye Medresesi Yuksek Muallimler MektebiKariyeriDaliHalkbilim DilbilimCalistigi kurumlarAnkara Universitesi DTCFHayati20 Haziran 1920 tarihinde Baskurdistan Ozerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti hukumeti uyeleri Abdulkadir Inan sagdan ikinci 1889 da Yekaterinburg yakinlarindaki Cigay Sigay koyunde dogdu Asil adi Fethulkadir dir Babasi Celebi cevresi Baskurtlarindan Ulukatay boyunun Kazboru kolundan Suleyman Efendi oglu Imam Musaffa Mustafa Efendi annesi Zekiye Hanim dir Ilkogrenimini Cigay da acilan usul i cedide mekteplerinde yapti Troitski deki Resuliye Medresesi ni bitirdi ve 1914 yilinda Yuksek Muallimler Mektebi nden mezun oldu 1915 yilinda Mahkeme i Ser iyye kurulu onunde din ilimlerinden imtihan vererek muderris unvani ve diplomasini aldi Cesitli Baskurt ortaokullarinda ogretmenlik yapti Ogretmenligi sirasinda baslatilan Baskurdistan milli mucadelesine katildi Baskurt hukumetinin Baskurt gazetesinde editor olarak calisti Baskurt Otonom Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kurulunca Egitim Bakanliginda Fen Bolumu baskanligi gorevine getirildi Birinci Dunya Savasi nin sona ermesinden sonra 1919 yilina kadar Moskova ve St Petersburg da kaldi ve kutuphanelerde calisti Bircok degerli eseri Baskurt kutuphanelerine tasidi 1919 da Ufa da Baskir mirasi ve folkloru arastirmalari icin bir topluluk kurdu Daha sonra Taskent e gitti Bir sure Yese de tarih ogretmeni olarak calisti 1923 te Askabat Iran Afganistan ve Hindistan uzerinden Sovyetler Birligi nden ayrilarak Paris ve Berlin e giderek kutuphanelerde calisti 1925 yilinda Istanbul a geldi ve Turkiyat Enstitusu ne asistan olarak girdi 1933 te Turk Dil Kurumu nun daveti uzerine Ankara ya yerlesti CalismalariIlk yazilarini 1908 de Orenburg da yayinlanan Vakit gazetesinde cikardi 1914 yilinda Zeki Velidi Togan in tavsiyesiyle Baskurtlarin ve cevredeki diger Turk halklarinin folklor ve etnografya materyallerini toplamaya basladi Turk destanlari ozellikle Kirgizlar in Manas Destani ve Saman inanclari uzerine ozgun calismalar ortaya koydu 1916 1917 yillari arasi Sura dergisinde Baskurt Yaylasinda Ilk Icin Kackin Olet adli hikayeler yazdi 1917 de Zeki Velidi Togan in kurdugu Cilebinsk Halk Komitesi ne katildi Ayni yil Moskova da toplanan Sovyet kongresine Baskurt delegesi olarak katildi 1920 de Turkistan bolgesindeki Basmaci hareketine katildi O yillarda Taskent de Abdulkadir Cilkibay adiyla ogretmenlik yapti Akyol gazetesinde Kazakistan ve Baskurdistan hakkinda tarih etnografya ve folklorla ilgili makaleler yazdi Sovyet baskisindan dolayi Iran Afganistan Hindistan Fransa ve Almanya ya giden Inan 1925 te Turkiye ye geldi Inan in Almanya da iken hazirlamis oldugu Dede Korkut Kitabi Hakkinda incelemesini begenen Mehmet Fuad Koprulu tarafindan Turkiyat Enstitusu ne asistan olarak atandi 1927 de Zeki Velidi Togan ile Yeni Turkistan dergisini basmaya basladi 1928 1932 yillari arasi Turkiye Halk Bilgisi Dernegi nin ilmi komisyon uyesi oldu 1929 yilinda bu dernegin verdigi gorevle Erzurum Erzincan Hasankale ve bu cevrelerde halk bilgisine dair folklor malzemesi topladi Buradaki incelemelerini Birinci Ilmi Seyahate Ait Rapor adiyle yayimlandi Bu eserin basimi sirasinda 1930 yilinda Gaziantep ve civarinda folklor calismalari ile mesgul oldu Buradaki incelemelerini Halk Bilgisi Haberleri dergisinde yayimladi Istanbul Universitesi Edebiyat Fakultesinde Turkoloji asistanligi yaptigi sirada 1933 yilinda Turk Dili Tetkik Cemiyeti genel sekreteri Rusen Esref ve Milli Egitim Bakani Resit Galip tarafindan Ankara ya cagirildi Ataturk tarafindan kabul edildi ve takdir gordu Turk Dili Tetkik Cemiyeti nin Lenguistik Filoloji ve Etimoloji kollarinda uye olarak yer aldi Kara Kirgiz lehcesindeki Manas destanini Turkceye cevirdi Kurum icerisinde Rus dilbilimci ve turkologlara ait kitap arastirma ve calismalarin Turkce tercumelerini gerceklestirdi Terim Tarama komisyonu icerisinde 1500 bitki adindan olusan 300 sayfalik Turkce Bitki Adlari kitabinin hazirlanmasinda katkida bulundu Her daim Kosk e cagirilan Dil Kurumu uyeleri arasinda yer alan Inan genis bilgisi ve hizmet etme gucu sayesinde Ataturk tarafindan Turk Dil Kurumu basuzmani olarak gorevlendirildi 1934 yilinda Osmanlicadan Turkceye Karsiliklar Kilavuzu calismalarina dahil edildi ve 1935 yilina kadar Arapca ve Farsca kokenli kelimelerin yerine Oz Turkce karsiliklar bulmaya ve turetmeye calisti Diplomasini Rusya da kaybetmesine ragmen 1935 te Ataturk tarafindan o yil kurulan Dil ve Tarih Cografya Fakultesi ne profesor olmasi icin cagrildi 1936 1938 yillari arasinda yurutulen Gunes Dil Teorisi calismalarinda yer aldi III Turk Dil Kurultayi nda V K Eki Kanunu isimli bildirisini sundu 1944 te Irkcilik Turancilik Davasinda yargilanmadi ama Turanci oldugu icin donemin Milli Egitim Bakani Hasan Ali Yucel tarafindan profesorluk unvani kaldirildi ve gorevinden alindi Fakulteye kisa bir sure sonra okutman olarak geri dondu 1955 te bu gorevine son verildi ve emeklilik haklari elinden alindi Ayni yil Turk Dil Kurumundaki basuzmanlik gorevi de sonlandirildi 1961 de Diyanet Isleri Baskanligi nda ve 1964 te Turk Kulturunu Arastirma Enstitusu nde calismalari oldu OlumuAbdulkadir Inan 1 Ekim 1976 da Ankara da vefat etti Kabri Ankara Karsiyaka Mezarligi ndadir YapitlariBirinci Ilmi Seyahata Dair Rapor 1930 Turk Edebiyati 1934 Turkoloji Ders Hulasalari 1936 Gunes Dil Teorisi Uzerine Ders notlari Turkoloji II 1936 Turkoloji Ansiklopedisi Uzerine Bir Kalem Deneyi 1 Forma M Sakir Ulkutasir ile 1938 Tarihte ve Bugun Samanizm 1954 Kur an i Kerim in Turkce Tercemeleri Uzerinde Bir Inceleme 1961 Hurafeler ve Menseleri 1962 Makaleler ve Incelemeler I 1968 Eski Turk Dini Tarihi 1976 Cevirileri Turkistan Sanatkarlari Risalesi Samoylovic 1929 Mogollarin Ictimai Teskilati B Y Vladimirtsov 1944 Turkmen Tarihi Barihold 1972 Manas Destani 1972 Kaynakca Turk Dili Tetkik Cemiyeti Bulteni Ikinci Turk Dili Kurultayi Zabitlari Turk Dil Kurumu Eylul 1934 s 22 Ihtisas katibi Aptulkadir Suleyman Bey Abdulkadir Suleyman Inan AZERBAYCAN YURT BILGISI TDV Islam Ansiklopedisi 12 Mart 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Mart 2023 Prof Dr Hikmet TANYU 1976 Prof ABDULKADIR INAN in BUTUN ESERLERI TURK BILGINI PROFESOR ABDULKADIR INAN IN HAYATI PDF Vakiflar Dergisi ss 353 362 30 Haziran 2023 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 30 Haziran 2023 Turk Dili Tetkik Cemiyeti Bulteni Ankara Turk Dil Kurumu Nisan 1933 ss 18 24 25 Turk Dili Tetkik Cemiyeti Bulteni Ankara Turk Dil Kurumu Temmuz 1933 s 14 Turk Dili Tetkik Cemiyeti Bulteni Ankara Turk Dil Kurumu Ekim 1933 s 1 Cemiyetin ihtisas katibi Abdulkadir Beyler Turk Dili Tetkik Cemiyeti Bulteni Ankara Turk Dil Kurumu Haziran 1935 s 13 Abdulkadir Inan 1936 Gunes Dil Teorisi Uzerine Ders Hulasalari PDF Istanbul Devlet Basimevi 30 Haziran 2023 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 30 Haziran 2023 Ucuncu Turk Dil Kurultayi Tezler Muzakere Zabitlari Devlet Basimevi Istanbul Turk Dil Kurumu 1937 tarihinde yayinlandi 1936 ss 202 209 Biyografya 13 Ekim 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi