Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Asi Nehri, Lübnan'daki Bikâ Vadisi'nin doğu kısmından doğar ve Türkiye'nin Hatay ilinden Akdeniz'e dökülür. Asi Nehri'nin toplam uzunluğu 556 km olup, 366 km Suriye'de, 98 km Türkiye'de, 40 km Lübnan'dadır. 52 km'si Türkiye-Suriye sınırını oluşturur.Antakya ile Akdeniz'e doğal su yolu bağlanmış olan Asi Nehri'nin ortalama su debisi 30 m³/sn dir. Kış mevsimi ile ilkbaharda taşkınlar nedeniyle pek çok su baskını yaşanmıştır.
| Asi Nehri | |
|---|---|
 Antakya içinden geçen Asi Nehri | |
| Konum | |
| Ülke(ler) | Lübnan, Suriye ve Türkiye |
| Genel bilgiler | |
| Kaynak | Lübnan |
| Ağız | Akdeniz |
| Uzunluk | 386 km |
| Havza alanı | 21.743 km² |
| Debi | 3.399,3 milyon m³ |
Genel özellikleri
Orontes olarak da adlandırılan Asi Nehri Lübnan'da Baalbek yakınında El-Bika kısmından dağlardan inen sellerin birleşmesiyle doğar sonra Suriye'ye girer. Humus yöresindeki bazaltı lav akıntıları etkisiyle yolunu saparak Hama kireçtaşı platolarına yönelir ve Gab sazlığına girer. Oradan çıktıktan sonra bir süre Suriye-Türkiye sınırında akar ve Hatay ilinden Akdeniz'e dökülür. Nehrin havzasını Büyük Rift Vadisinin parçası olan belirler.
Asi Nehri'nin toplam uzunluğu 386 km olup, nehrin büyük bölümü Suriye toprakları içinde bulunmaktadır. Türkiye topraklarındaki uzunluğu 88 km'dir. Havzasının ülkelere dağılımı şöyledir: %7 Lübnan, %67 Suriye, %26 Türkiye. Suriye-Türkiye sınırının 52 km'si Asi Nehri tarafından oluşturulur. Asi Nehri'nin 1950 yılında taşıdığı su miktarı 3.399,3 milyon m³'tür. Bu suyun %50'si Suriye, %41'i Türkiye, %9'u Lübnan'dan kaynaklanır
Asi Nehri Lübnan'dan Suriye'ye, Oradan da Türkiye topraklarına aktığı için sınır aşan akarsu, Türkiye-Suriye sınırını oluşturduğu için sınır oluşturan akarsudur.
Havzası
Humus şehri yakınlarında geniş bir göl ve bataklık meydana getirir. Amik Ovası'nın sularını boşaltan Karasu (Küçük Asi), Harbiye Çağlayanının suları ile beslenir. Karasu'yu alan Asi Irmağı, dar bir boğazdan geçerek Antakya'dan geçer. Burada ünlü Harbiye Çağlayanlarını meydana getiren ve gür kaynaklarla beslenen Defne Suyu'nu alır. Daha sonra genişliği 30-40 metreyi bulur ve Samandağ'ın güneyinde Akdeniz'e dökülür. Asi nehri hemen bütün yatağı boyunca yer yer ova ve tekne şekilli geniş vadiler, zaman zaman da dar ve derin boğazlar oluşturur, denize döküldüğü yerde geniş bir delta meydana getirmiştir.
Asi Nehri havzasında genel olarak Akdeniz iklimi görülür. Genelde yazlar kurak, kışlar yağışlıdır. Nehir de bu düzene uyar, kışın suları artar, yazın ise azalır. Yağış miktarı Lübnan'da 950–1270 mm, Suriye'de 760–1015 mm, Türkiye kısmında ise 505–1095 mm arasındadır. Akarsu Lübnan'da doğup Türkiye'de denize dökülmesine rağmen en fazla Suriye yararlanmaktadır.
Asi Deltası
Kuzeyinde Amanosların güney ucunu oluşturan Musa Dağı, güneyinde Kuseyr Platosu ve Keldağ, doğuda Saman Dağı, Ziriye (Samandağ) Boğazı ve Ziyaret Dağı ile çevrilidir.
Deltanın yüzölçümü 40 km2, kıyı uzunluğu 15 km, D-B genişliği kuş uçumu 5,69 km'dir. Delta sınıflandırmalarına göre; Karışık (akıntı ve dalga etkisinde), tortul yapısı "çeşitli" (killi, çakıllı, kumlu), geometrisine göre "küt şekilli" delta sınıfında yer alır. Ortalama yükseltisi 10 m olan deltada Asi Nehri menderesler çizerek akar. Akarsuyun getirdiği sediment miktarı ile dalga ve akıntıların kıyıdan uzaklaştırdığı malzeme eşit olduğundan delta denize doğru çıkıntı yapamaz, küt bir şekil alır.
Asi Nehri, Akdeniz'e döküldüğü alanda büyük olmayan bir delta oluşturur. Delta üzerinde; Samandağ ilçesi, Çevlik mahallesi, Gözene, Çöğürlü, Karşıyaka, Yeşilyazı, Yeşilköy, Mızraklı, Meydan, Tekebaşı, Yoğunoluk, Hıdırbey, Kapısuyu Vakıflı, Mağaracık gibi köyler, Sebenoba, Aknehir ve Koyunoğlu gibi beldeler bulunur.
Ters akması
Lübnan’ın orta kesimindeki arazi yapısına karşılık, Batı Bikâ Vadisi Bölgesi alçakta yer alır. Türkiye’de ters akan nehir olarak kabul edilmesinin nedeni de hemen hemen aynıdır. Nehrin geldiği yer olan Amik Ovası alçak bir sahayken akım yönü (Samandağ Yönü) yüksektir. Ancak nehir yüksek arazi içinde açılmış bir boğazdan yani aslında aşağıdan akar.
Sorunlar
Kış mevsimi ile ilkbaharda taşkınlar nedeniyle pek çok su baskını yaşanmıştır. Taşkınların sebebi çoğunlukla yağışlı dönemde Suriye'nin habersiz veya geç haber vererek barajlardan su bırakmasıdır.
Hatayı kendi toprağı olarak kabul eden Suriye yönetimi Asi Nehri'ni de sınır aşan su olarak görmemektedir. Böylece suyun büyük bölümünden yararlanmaktadır. 1950'li yıllarda Asi'de 3 milyar 399 milyon m³ akım gerçekleşirken, günümüzde %30 azalma ile 2 milyar 400 milyon m³ akım gerçekleşmektedir. 1939 yılında Türkiye'ye bırakılan su 1 milyar 670 milyon m³ iken %67 azalma ile 529 milyon m³'e düşmüştür. 1950 yılında Türkiye'ye girişte yapılan ölçümde yıllık ortalama akım 50,5 m³/sn iken, 2005'te 16,8 m³/sn'ye düşmüştür. 1975 yılında Asi'nin suları tarımsal sulamaya uygun iken günümüzde ağır metaller ve amonyak kirliliği görülmektedir.
Kaynakça
- ^ a b c d e KORKMAZ, Yrd. Doç. Dr. Hüseyin; KARATAŞ, Atilla (2009). . MKÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 22 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2017.
- ^ ATASOY, Ahmet; GEÇEN,, Reşat; KORKMAZ, Hüseyin. (PDF). www.mku.edu.tr. 3 Eylül 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2017.
- ^ a b ÖZŞAHİN, Emre (2010). . Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 31 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2020.
- ^ . 3 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . sabah.com.tr. 30 Ocak 2012. 22 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2017.
| Wikimedia Commons'ta Asi Nehri ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Asi Nehri Lubnan daki Bika Vadisi nin dogu kismindan dogar ve Turkiye nin Hatay ilinden Akdeniz e dokulur Asi Nehri nin toplam uzunlugu 556 km olup 366 km Suriye de 98 km Turkiye de 40 km Lubnan dadir 52 km si Turkiye Suriye sinirini olusturur Antakya ile Akdeniz e dogal su yolu baglanmis olan Asi Nehri nin ortalama su debisi 30 m sn dir Kis mevsimi ile ilkbaharda taskinlar nedeniyle pek cok su baskini yasanmistir Asi NehriAntakya icinden gecen Asi NehriKonumUlke ler Lubnan Suriye ve TurkiyeGenel bilgilerKaynak LubnanAgiz AkdenizUzunluk 386 kmHavza alani 21 743 km Debi 3 399 3 milyon m Genel ozellikleriOrontes olarak da adlandirilan Asi Nehri Lubnan da Baalbek yakininda El Bika kismindan daglardan inen sellerin birlesmesiyle dogar sonra Suriye ye girer Humus yoresindeki bazalti lav akintilari etkisiyle yolunu saparak Hama kirectasi platolarina yonelir ve Gab sazligina girer Oradan ciktiktan sonra bir sure Suriye Turkiye sinirinda akar ve Hatay ilinden Akdeniz e dokulur Nehrin havzasini Buyuk Rift Vadisinin parcasi olan belirler Asi Nehri nin toplam uzunlugu 386 km olup nehrin buyuk bolumu Suriye topraklari icinde bulunmaktadir Turkiye topraklarindaki uzunlugu 88 km dir Havzasinin ulkelere dagilimi soyledir 7 Lubnan 67 Suriye 26 Turkiye Suriye Turkiye sinirinin 52 km si Asi Nehri tarafindan olusturulur Asi Nehri nin 1950 yilinda tasidigi su miktari 3 399 3 milyon m tur Bu suyun 50 si Suriye 41 i Turkiye 9 u Lubnan dan kaynaklanir Asi Nehri Lubnan dan Suriye ye Oradan da Turkiye topraklarina aktigi icin sinir asan akarsu Turkiye Suriye sinirini olusturdugu icin sinir olusturan akarsudur HavzasiHumus sehri yakinlarinda genis bir gol ve bataklik meydana getirir Amik Ovasi nin sularini bosaltan Karasu Kucuk Asi Harbiye Caglayaninin sulari ile beslenir Karasu yu alan Asi Irmagi dar bir bogazdan gecerek Antakya dan gecer Burada unlu Harbiye Caglayanlarini meydana getiren ve gur kaynaklarla beslenen Defne Suyu nu alir Daha sonra genisligi 30 40 metreyi bulur ve Samandag in guneyinde Akdeniz e dokulur Asi nehri hemen butun yatagi boyunca yer yer ova ve tekne sekilli genis vadiler zaman zaman da dar ve derin bogazlar olusturur denize dokuldugu yerde genis bir delta meydana getirmistir Asi Nehri havzasinda genel olarak Akdeniz iklimi gorulur Genelde yazlar kurak kislar yagislidir Nehir de bu duzene uyar kisin sulari artar yazin ise azalir Yagis miktari Lubnan da 950 1270 mm Suriye de 760 1015 mm Turkiye kisminda ise 505 1095 mm arasindadir Akarsu Lubnan da dogup Turkiye de denize dokulmesine ragmen en fazla Suriye yararlanmaktadir Asi DeltasiKuzeyinde Amanoslarin guney ucunu olusturan Musa Dagi guneyinde Kuseyr Platosu ve Keldag doguda Saman Dagi Ziriye Samandag Bogazi ve Ziyaret Dagi ile cevrilidir Deltanin yuzolcumu 40 km2 kiyi uzunlugu 15 km D B genisligi kus ucumu 5 69 km dir Delta siniflandirmalarina gore Karisik akinti ve dalga etkisinde tortul yapisi cesitli killi cakilli kumlu geometrisine gore kut sekilli delta sinifinda yer alir Ortalama yukseltisi 10 m olan deltada Asi Nehri menderesler cizerek akar Akarsuyun getirdigi sediment miktari ile dalga ve akintilarin kiyidan uzaklastirdigi malzeme esit oldugundan delta denize dogru cikinti yapamaz kut bir sekil alir Asi Nehri Akdeniz e dokuldugu alanda buyuk olmayan bir delta olusturur Delta uzerinde Samandag ilcesi Cevlik mahallesi Gozene Cogurlu Karsiyaka Yesilyazi Yesilkoy Mizrakli Meydan Tekebasi Yogunoluk Hidirbey Kapisuyu Vakifli Magaracik gibi koyler Sebenoba Aknehir ve Koyunoglu gibi beldeler bulunur Ters akmasiLubnan in orta kesimindeki arazi yapisina karsilik Bati Bika Vadisi Bolgesi alcakta yer alir Turkiye de ters akan nehir olarak kabul edilmesinin nedeni de hemen hemen aynidir Nehrin geldigi yer olan Amik Ovasi alcak bir sahayken akim yonu Samandag Yonu yuksektir Ancak nehir yuksek arazi icinde acilmis bir bogazdan yani aslinda asagidan akar SorunlarKis mevsimi ile ilkbaharda taskinlar nedeniyle pek cok su baskini yasanmistir Taskinlarin sebebi cogunlukla yagisli donemde Suriye nin habersiz veya gec haber vererek barajlardan su birakmasidir Hatayi kendi topragi olarak kabul eden Suriye yonetimi Asi Nehri ni de sinir asan su olarak gormemektedir Boylece suyun buyuk bolumunden yararlanmaktadir 1950 li yillarda Asi de 3 milyar 399 milyon m akim gerceklesirken gunumuzde 30 azalma ile 2 milyar 400 milyon m akim gerceklesmektedir 1939 yilinda Turkiye ye birakilan su 1 milyar 670 milyon m iken 67 azalma ile 529 milyon m e dusmustur 1950 yilinda Turkiye ye giriste yapilan olcumde yillik ortalama akim 50 5 m sn iken 2005 te 16 8 m sn ye dusmustur 1975 yilinda Asi nin sulari tarimsal sulamaya uygun iken gunumuzde agir metaller ve amonyak kirliligi gorulmektedir Kaynakca a b c d e KORKMAZ Yrd Doc Dr Huseyin KARATAS Atilla 2009 MKU Sosyal Bilimler Enstitusu Dergisi 22 Mart 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Mart 2017 ATASOY Ahmet GECEN Resat KORKMAZ Huseyin PDF www mku edu tr 3 Eylul 2013 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 21 Mart 2017 a b OZSAHIN Emre 2010 Mustafa Kemal Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu Dergisi 31 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 31 Ocak 2020 3 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi sabah com tr 30 Ocak 2012 22 Mart 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Mart 2017 Wikimedia Commons ta Asi Nehri ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir