Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bakır(I) oksit ya da küproz oksit formülü Cu2O olan inorganik bileşiktir. Bakırın oksitlerinden biridir. Bu kırmızı renkli katı bazı boyaların bileşimine girmektedir. Bu bileşik, tanecik büyüklüğüne bağlı olarak sarı ya da kırmızı renkli olabilir. Bakır(I) oksit kırmızımsı renkteki minerali halinde bulunur.
 | |
 | |
| Adlandırmalar | |
|---|---|
Bakır(I) oksit | |
Diğer adlar Küproz oksit Dibakır oksit Kırmızı bakır oksit | |
| Tanımlayıcılar | |
| |
3D model (JSmol) |
|
| ChemSpider |
|
| ECHA InfoCard | 100.013.883 |
| EC Numarası |
|
| KEGG |
|
PubChem CID |
|
| RTECS numarası |
|
| UNII |
|
CompTox Bilgi Panosu (EPA) |
|
| |
| |
| Özellikler | |
| Molekül formülü | Cu2O |
| Molekül kütlesi | 143.09 g/mol |
| Görünüm | kahverengimsi-kırmızı katı |
| Yoğunluk | 6.0 gr/cm3 |
| Erime noktası | 1232 °C |
| Kaynama noktası | 1800 °C |
| Çözünürlük (su içinde) | Çözünmez |
| Çözünürlük (asit içinde) | Çözünür |
| 2.137 eV | |
| Tehlikeler | |
| GHS etiketleme sistemi: | |
| Piktogramlar |    |
| İşaret sözcüğü | Tehlike |
| R-ibareleri | R22, R50/53 |
| G-ibareleri | S2, S22, S60, S61 |
| Tehlike ifadeleri | H302, H318, H332, H410 |
| Önlem ifadeleri | P273, P305+P351+P338 |
| NFPA 704 (yangın karosu) | |
| AB İndeksi | 029-002-00-X |
| Harmful (Xn) Dangerous for the environment (N) | |
| Güvenlik bilgi formu (SDS) | SIRI.org |
| Aksi belirtilmediği sürece madde verileri, Standart sıcaklık ve basınç koşullarında belirtilir (25 °C [77 °F], 100 kPa). | |
Üretimi
Bakır(I) oksit birçok yöntemle üretilebilir. En basiti, bakır metalinin oksitlenmesidir :
- 4 Cu + O2 → 2 Cu2O
Su ve asitler gibi katkı maddeleri bu işlemin verimini etkilediği gibi oksidasyonu daha da ileriye, bakır(II) oksitlere kadar götürür. Bakır(I) oksit ayrıca, bazik bakır(II) çözeltilerinin kükürt dioksit ile indirgenmesiyle de ticari olarak üretilir.
- 2 CuSO4 + 6 NaOH + SO2 → Cu2O + 3 Na2SO4 + 3 H2O
Küproz klorürün sulu çözeltisi bir bazla reaksiyona girerse bakır(I) oksiti verir.
- 2 CuCl + 2 NaOH → 2 Cu2O + 2 NaCl + H2O
Her durumda, bakır(I) oksitin rengi üretim işlemin ayrıntısına bağlı olarak son derece duyarlılık gösterir.
Bakır(I) oksit oluşumu şekerlerin indirgenmesine yönelik olan Fehling testi ve temelini oluşturur. Bu şekerler bakır(II) tuzlarının bazik çözeltilerini, kıpkırmızı bir Cu2O çökeltisini vererek, indirger.
Gümüş kaplı bakır parçaları üzerindeki gümüş tabakası gözenekli olduğunda ya da zarar gördüğünde neme maruz kalan bakır parçaları üzerinde bakır(I) oksit oluşur. Korozyonun bu türü olarak tanınır.
Bakır(I) oksit ayrıca bir bakır amonyak kompleks tuzunun hidrojen peroksit ile reaksiyona sokulmasıyla da hazırlanabilir.
Özellikleri
Bakır(I) oksit diyamanyetiktir. Koordinasyon küreleri yönünden, merkezdeki bakır çift olarak bulunurken oksitler tetrahedral yapı halindedir. Bundan dolayı yapı, bazı bakımlardan hem SiO2’in ana polimorflarına benzemekte ve hem de yapı özelliği iç içe geçmiş kafes biçimindedir.
Derişik amonyak çözeltisinde çözünen bakır(I) oksit renksiz kompleks [Cu(NH3)2]+ bileşiğini oluşturur. Bu kompleks bileşik, havada kolayca mavi renkli [Cu(NH3)4(H2O)2]2+ ’e yükseltgenir. Bakır(I) oksit hidroklorik asit içerisinde çözündüğünde CuCl2− çözeltisi oluşur.
Bakır(I) oksit ile reaksiyona giren seyreltik sülfürik asit, bakır(II) sülfat ve metalik bakır oluşturur (Disproporsiyonlaşma).
Cu2O + 2 H2SO4 → CuSO4 + Cu + H2O
Bakır(I) oksit ile reaksiyona giren seyreltik nitrik asit, bakır(II) nitrat ve metalik bakır oluşturur(Disproporsiyonlaşma).
Cu2O + 2 HNO3 → Cu(NO3)2 + Cu + H2O
Cu2O nemli havada bakır(II) oksit’e ayrışır.
Yapısı
Cu2O kafes sabiti l=4.2696 Å olan kübik bir yapıda kristalleşir. Cu atomları fcc alt kafeste, O atomları ise bcc alt kafeste dizilmiştir. Bir alt kafes diyagonal birimin dörtte bir oranında yer değiştirir. Uzay grubu 
olup tam oktahedral simetrili içerir.
Yarı iletken özellikleri
Yarı iletken fizik tarihinde, Cu2O en çok çalışılan malzemelerden biridir. Birçok deneysel gözlemler ve yarı iletken uygulamalar ilk kez bu malzeme kullanılarak gösterilmiştir:
- Yarı iletken
- Yarı iletken diyotlar
- serilerinin deneysel gösterimi
- Katılarda yayılım girişimleri
- Ekskitonların dinamik stark etkisi
- Fonoritonlar
Kullanımı
Bakır(I) oksit, genellikle pigment, fungusit ve deniz boyaları için bir madde olarak kullanılır. Bu maddeye dayalı Doğrultucu diyotlar silisyum standart hale gelmeden çok önce daha 1924 yılında endüstriyel olarak kullanıldı. Pozitif bir pembe renkli olmasına bakır(I) oksit neden olmaktadır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ (PDF). 29 Ocak 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2023.
- ^ N. N. Greenwood, A. Earnshaw, Chemistry of the Elements, 2nd ed., Butterworth-Heinemann, Oxford, UK, 1997.
- ^ H. Wayne Richardson "Copper Compounds in Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry 2002, Wiley-VCH, Weinheim. DOI:10.1002/14356007.a07_567
- ^ D. Nicholls, Complexes and First-Row Transition Elements, Macmillan Press, London, 1973.
- ^ L. O. Grondahl, Unidirectional current carrying device, Patent, 1927
- ^ a b c C. F. Klingshirn, Semiconductor Optics, 3rd ed., Springer, 2006,
- ^ L. Hanke, D. Fröhlich, A.L. Ivanov, P.B. Littlewood, and H. Stolz "LA-Phonoritons in Cu2O" Phys. Rev. Lett. 83 (1999), 4365.
- ^ L. Brillouin: Wave Propagation and Group Velocity, Academic Press, New York, 1960.
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Bakır(I) oksit ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- Chemical Land21 Ürün Bilgi sayfası16 Haziran 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Evde güneş pili yapımı11 Ağustos 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Düz Güneş Pili Paneli17 Temmuz 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Bakır oksitler proje sayfası25 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bakir I oksit ya da kuproz oksit formulu Cu2O olan inorganik bilesiktir Bakirin oksitlerinden biridir Bu kirmizi renkli kati bazi boyalarin bilesimine girmektedir Bu bilesik tanecik buyuklugune bagli olarak sari ya da kirmizi renkli olabilir Bakir I oksit kirmizimsi renkteki minerali halinde bulunur Bakir I oksit AdlandirmalarIUPAC adiBakir I oksitDiger adlarKuproz oksit Dibakir oksit Kirmizi bakir oksitTanimlayicilarCAS numarasi 1317 39 1 3D model JSmol Etkilesimli goruntuEtkilesimli goruntuChemSpider 8488659 ECHA InfoCard 100 013 883EC Numarasi 215 270 7KEGG C18714 PubChem CID 10313194RTECS numarasi GL8050000UNII T8BEA5064F CompTox Bilgi Panosu EPA DTXSID0034489InChI InChI 1S 2Cu O q2 1 2 Key KRFJLUBVMFXRPN UHFFFAOYSA N InChI 1 2Cu O rCu2O c1 3 2Key BERDEBHAJNAUOM YQWGQOGZAFInChI 1 2Cu O q2 1 2Key KRFJLUBVMFXRPN UHFFFAOYAMSMILES Cu O Cu Cu Cu O 2 OzelliklerMolekul formulu Cu2OMolekul kutlesi 143 09 g molGorunum kahverengimsi kirmizi katiYogunluk 6 0 gr cm3Erime noktasi 1232 CKaynama noktasi 1800 CCozunurluk su icinde CozunmezCozunurluk asit icinde CozunurBant araligi 2 137 eVTehlikelerGHS etiketleme sistemi PiktogramlarIsaret sozcugu TehlikeR ibareleri R22 R50 53G ibareleri S2 S22 S60 S61Tehlike ifadeleri H302 H318 H332 H410Onlem ifadeleri P273 P305 P351 P338NFPA 704 yangin karosu 201AB Indeksi 029 002 00 XHarmful Xn Dangerous for the environment N Guvenlik bilgi formu SDS SIRI orgAksi belirtilmedigi surece madde verileri Standart sicaklik ve basinc kosullarinda belirtilir 25 C 77 F 100 kPa Bilgi kutusu kaynaklariUretimiBakir I oksit bircok yontemle uretilebilir En basiti bakir metalinin oksitlenmesidir 4 Cu O2 2 Cu2O Su ve asitler gibi katki maddeleri bu islemin verimini etkiledigi gibi oksidasyonu daha da ileriye bakir II oksitlere kadar goturur Bakir I oksit ayrica bazik bakir II cozeltilerinin kukurt dioksit ile indirgenmesiyle de ticari olarak uretilir 2 CuSO4 6 NaOH SO2 Cu2O 3 Na2SO4 3 H2O Kuproz klorurun sulu cozeltisi bir bazla reaksiyona girerse bakir I oksiti verir 2 CuCl 2 NaOH 2 Cu2O 2 NaCl H2O Her durumda bakir I oksitin rengi uretim islemin ayrintisina bagli olarak son derece duyarlilik gosterir Bakir I oksit olusumu sekerlerin indirgenmesine yonelik olan Fehling testi ve temelini olusturur Bu sekerler bakir II tuzlarinin bazik cozeltilerini kipkirmizi bir Cu2O cokeltisini vererek indirger Gumus kapli bakir parcalari uzerindeki gumus tabakasi gozenekli oldugunda ya da zarar gordugunde neme maruz kalan bakir parcalari uzerinde bakir I oksit olusur Korozyonun bu turu olarak taninir Bakir I oksit ayrica bir bakir amonyak kompleks tuzunun hidrojen peroksit ile reaksiyona sokulmasiyla da hazirlanabilir OzellikleriBakir I oksit diyamanyetiktir Koordinasyon kureleri yonunden merkezdeki bakir cift olarak bulunurken oksitler tetrahedral yapi halindedir Bundan dolayi yapi bazi bakimlardan hem SiO2 in ana polimorflarina benzemekte ve hem de yapi ozelligi ic ice gecmis kafes bicimindedir Derisik amonyak cozeltisinde cozunen bakir I oksit renksiz kompleks Cu NH3 2 bilesigini olusturur Bu kompleks bilesik havada kolayca mavi renkli Cu NH3 4 H2O 2 2 e yukseltgenir Bakir I oksit hidroklorik asit icerisinde cozundugunde CuCl2 cozeltisi olusur Bakir I oksit ile reaksiyona giren seyreltik sulfurik asit bakir II sulfat ve metalik bakir olusturur Disproporsiyonlasma Cu2O 2 H2SO4 CuSO4 Cu H2O Bakir I oksit ile reaksiyona giren seyreltik nitrik asit bakir II nitrat ve metalik bakir olusturur Disproporsiyonlasma Cu2O 2 HNO3 Cu NO3 2 Cu H2O Cu2O nemli havada bakir II oksit e ayrisir YapisiCu2O kafes sabiti l 4 2696 A olan kubik bir yapida kristallesir Cu atomlari fcc alt kafeste O atomlari ise bcc alt kafeste dizilmistir Bir alt kafes diyagonal birimin dortte bir oraninda yer degistirir Uzay grubu Pn3 m displaystyle scriptstyle Pn bar 3 m olup tam oktahedral simetrili icerir Yari iletken ozellikleriYari iletken fizik tarihinde Cu2O en cok calisilan malzemelerden biridir Bircok deneysel gozlemler ve yari iletken uygulamalar ilk kez bu malzeme kullanilarak gosterilmistir Yari iletken Yari iletken diyotlar serilerinin deneysel gosterimi Katilarda yayilim girisimleri Ekskitonlarin dinamik stark etkisi FonoritonlarKullanimiBakir I oksit genellikle pigment fungusit ve deniz boyalari icin bir madde olarak kullanilir Bu maddeye dayali Dogrultucu diyotlar silisyum standart hale gelmeden cok once daha 1924 yilinda endustriyel olarak kullanildi Pozitif bir pembe renkli olmasina bakir I oksit neden olmaktadir Ayrica bakinizBakir II oksitKaynakca PDF 29 Ocak 2022 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 9 Agustos 2023 N N Greenwood A Earnshaw Chemistry of the Elements 2nd ed Butterworth Heinemann Oxford UK 1997 H Wayne Richardson Copper Compoundsin Ullmann s Encyclopedia of Industrial Chemistry 2002 Wiley VCH Weinheim DOI 10 1002 14356007 a07 567 D Nicholls Complexes and First Row Transition Elements Macmillan Press London 1973 L O Grondahl Unidirectional current carrying device Patent 1927 a b c C F Klingshirn Semiconductor Optics 3rd ed Springer 2006 Special Booksources 354038345X L Hanke D Frohlich A L Ivanov P B Littlewood and H Stolz LA Phonoritons in Cu2O Phys Rev Lett 83 1999 4365 L Brillouin Wave Propagation and Group Velocity Academic Press New York 1960 Dis baglantilarWikimedia Commons ta Bakir I oksit ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Chemical Land21 Urun Bilgi sayfasi16 Haziran 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Evde gunes pili yapimi11 Agustos 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Duz Gunes Pili Paneli17 Temmuz 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Bakir oksitler proje sayfasi25 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde