Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Basiliscus (Latince: Flavius Basiliscus) (ö. 476/477), 9 Ocak 475 - Ağustos 476 arasında hüküm sürmüş, Leo Hanedanı'na bağlı Bizans imparatoru idi.
| Basiliscus | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 Basiliscus adına basılan bir sikke | |||||
| Bizans İmparatoru | |||||
| Hüküm süresi | 9 Ocak 475 – Ağustos 476 | ||||
| Önce gelen | Zeno | ||||
| Sonra gelen | Zeno | ||||
| Ölüm | 476-477 Kapadokya | ||||
| Eş(ler)i | |||||
| Çocuk(lar)ı | Marcus | ||||
| |||||
| Hanedan | Leo hanedanı | ||||
İmparator Zeno'nun bir isyan sonucu zorla Konstantinopolis'i terk etmesi nedeniyle imparator olmuştur. Yönetimi çok kısa olmuştur: 9 Ocak 475 - Ağustos 476 aralığında. Basiliscus I. Leo'nun karısı imparatoriçe Aelia Verina'nın erkek kardeşiydi. Zeno ise Aelia'nin kızı Ariadne evliydi. Basiliscus'un imparatorlarla akrabalığı ona askerî bir kariyer sağlamıştır (küçük başlangıç zaferlerinden sonra). Basiliscus komutanlığı altında Vandal Afrikası üzerine yapılan askerî sefer Orta Çağlarda yapılan en geniş ve büyük askerî operasyondu. Fakat bu seferde yenilgisi Doğu Roma İmparatorluğu için bir felakete yol açmıştır.
475'te, I. Leo'yu takip eden barbar asıllı imparator Zeno'nun halk tarafından tutulmamasını istismar ederek ve Verina tarafından organize edilen bir entrika ile Zeno'un Konstantinopolis'ten kaçması nedeniyle, Basiliscus Doğu Roma imparatorluk tahtına geçmeyi başardı. Fakat kısa imparatorluk yönetimi döneminde Basiliscus, Konstantinopolis halkının ve kilisenin önemli temel desteğini yanlış dinsel politikası nedeniyle kaybetti. Basiliscus halkın çoğunluğunun kabul ettiği Chalcedon Ekümenik Konseyi prensiplerinin aksi olan Miyafizist doktrini (yani İsa'nın tek kişi olup hiç ayrım olmadan, hiç karmaşıklık olmadan ve hiçbir değişme olmadan hem ilahiliğini hem insanlığını tek bir tabiat (fizis) içinde birleştirdiğini) yaymaya çalışmıştı. Aynı zamanda halk Basiliscus'un, imparatorluk sarayındaki önemli mevkilere sadece kendini tutan kişileri yerleştirmesi, politikasından da hoşnutsuzluk duymaktaydı. Böylece Zeno imparatorluk tahtını tekrar geri almak için çalıştığında, şehre hiçbir direnç bulmadan zaferle girdi. İkinci defa imparator olan Zeno, Basiliscus'u ve ailesini yakalatıp öldürttü.
Basiliscus ve Zeno arasındaki mücadele, Doğu İmparatorluğu'nun Eylül 476'da Batı Roma İmparatorluğu'nun çöküp tarihten kaybolmasına, karışmasını önlemiştir. Bu tarihte bir Heruli kabile reisi olan Odoacer, Batı Roma İmparatoru olan Romulus Augustus'u görevinden azletmiş olduğunu ilan etmiş ve İmparator tacını ve imparatorluk simgesi mücevheratları halâ Roma İmparatorluğu merkezi sayılan Konstantinopolis göndermişti. Tam o sırada Zeno imparatorluk tahtını tekrar kazanmıştı. Zeno'nun bu karışık zamanda yapabileceği tek icraat Odoacer'i İtalya için dux tayin etmek olabilmişti ve böylece Batı Roma İmparatorluğu son bulmuştu.
Aslı ve imparatorluktan önceki görevleri
Basiliscus olasılıkla Balkanlar asıllıdır. Basiliscus, I. Leo'nun karısı olan Aelia Verina'nın erkek kardeşi idi. Antakyalı İoannis'den elde kalan bir yazı parçasına göre Heruli kabile reisi olan Odoacer ve Basiliscus'un yeğeni kardeştiler ve bundan Basiliscus'un Heruli kabile reisi olan Odoaker'in amcası olduğu çıkarılmaktadır. Birçok tarihçi bu yorumu kabul etmemektedir ve hiçbir kaynak Basiliscus'un yabancı asıllı olduğunu bildirmektedir. Basiliscus'un Zenonis adlı bir eşi ve en az bir oğlu (Marcus) olduğu bilinir.
Basiliscus'un askeri kariyeri I. Leo altında başlamıştır. İmparator kayın-biraderi Basiliscus'a Trakya için dux yani başkomutan unvanı vermiştir. 463'te Basiliscus ordu komutanı olarak bu bölgedeki Bulgarlar üzerine başarılı bir askerî sefer düzenlemiştir. 464'te Trakya için Magister militum görevini Rusticius'tan devralmış ve bu görevde Gotlar ve Hunlar'a karşı da bazı başarılar kazanmıştır. Bu nedenle İmparator Leo'nun gözünde Basiliscus'un değeri artmıştır. Basiliscus'un askerî ve siyasi kariyerlerinde ilerlemesi, kızkardeşi Varina'nin imparator olan kocasına nüfuzu dolayısıyla, çok hızlı olmuştur; ve 485'te konsüllük görevini yüklenmiş ve belki de particus sınıfı içine atanmıştır. Fakat bazı tarihçiler ancak 471/472'de, sarayda bulunan güçlü Cermen etkilerini elimine etmesinde Leo'ya yardımda bulunması nedeni ile particus sınıfına geçirilip 'konsüllük görevi verildiğini iddia etmektedirler.
Vandallara karşı felakete dönen sefer
468'de I. Leo Kartaca'da başkentleri olan Vandallar üzerine bir sefer hazırlamış ve Basiliscus'u bu sefere komutan tayin etmiştir. Vandal krallığını istila etmek niyetiyle yapılan bu sefer Akdeniz tarihinde yazılı kayıtlara geçen en büyük askerî sefer olarak bilinmektedir. Bu sefer 10.000 gemiye bindirilmiş 100.000 askeri kapsayan bir birleşik deniz-kara harekâtı olarak planlanmıştı. Bu büyük harekâtın nedeni Vandal Kralı Genserik'i, 455'te eski Batı Roma İmparatorluğu başkenti olan Roma'yı talan etmesi ve eski İmparator III. Valentinianus'un dul karısı olan İmparatoriçe Licinia Eudoxia'yı ve kızları Eudocia'yı rehine olarak alması dolayısıyla cezalandırmaktı. Bu seferin planı Doğu İmparatoru I. Leo, Batı İmparatoru Anthemius ve Roma Eyaleti olan 'da özerk olarak hüküm süren General Marcellinus tarafından birlikte hazırlanmıştı. Sefer üç koldan hareket öngörmekteydi: Basiliscus doğrudan doğruya gemilerle ordusunu Kartaca'ya götürecekti; Marcellinus ikinci bir orduyla Sardinya'ya hücum edip o adayı zapt edecek ve Eddessa (Urfa)lı 'ta üçüncü bir ordu ile Kartaca'nın doğusunda eski Libya sahiline karaya çıkıp Kartaca'ya ilerleyecekti.
Eski ve modern tarihçiler Basiliscus'un komutası altındaki gemi ve asker sayılar hakkında ve sefer için harcamalar hakkında değişik bilgiler vermektedirler. Tarihçilerinden Nikiforos Grigoras'a göre 100.000 gemi Cedrenus'a göre 110.013 gemi ile asker sefere katılmıştı ve her gemi 100 asker taşıdığına göre asker sayısı 1.000.000 ile 1.101.300 arasındadır. Bu sefer için yapılan parasal harcama en muhafazakâr olarak (o zamanki imparatorluğun bir yıllık gelirine eşit olarak) 32 ton altın olarak tahmin edilmektedir. Her iki değer de gayet büyük bir asker sayısı ve harcama meblağı tutmaktadır.
Basiliscus Kartaca'ya 40 mil uzakta olan su anda adı olan Promontorium Mercurii'de karaya çıktığı zaman Marcellinus ve Hercalius, Sardinya ve Libya'yı ellerine geçirmiş bulunuyorlardı. Genserik, Basiliscus'tan barış şartlarını hazırlamak için 5 gün izin istedi. Barış müzakereleri sürerken Genserik kendi gemilerini toplayıp büyük Roma filosuna hücuma geçti. Vandallar birçok sayıda gemiyi yanar maddelerle yükleyip gece sırasında habersiz ve gaf içinde olan Roma filosu yakınlarına çekip götürdüler ve bu kundak gemilerini ateşe verip Doğu Roma filosuna yönlendirip, çok sayıda gemiyi yaktılar. Bazı gemiler kaçmaya çalıştılarsa da bunların önü Vandal donanması tarafından kesildi. Basiliscus bu deniz harbi olurken Afrika'dan gemi ile ayrılıp kaçmaya koyuldu. Doğu Roma komutan yardımcısı İoannis, Vandalların eline geçmiş ve Vandal Kralının oğlu Genso tarafından iyi karşılanmıştı; ama bu durumunu onuruna yediremediği için ağır zırhlar giyinik olarak denize atlayıp boğuldu. Doğu Roma filosunun yarısı yandı, battı veya Vandallar tarafından ele geçirildi. Diğer yarısı ise Basiliscus'a Afrika'dan kaçışında refakat etti.
Yalnız Basiliscus'un filosu ve ordusu için değil, üç koldan gelmesi planlanan bütün sefer bir felakete dönüştü. Heraclius Trablusgrap'ya doğru çöl üzerinden geri çekildi ve geriye çağrılıncaya kadar iki yıl Trablusgarp'ta kalmak zorunda kaldı. Marcellinus Sicilya'ya doğru çekildi ve Basiliscus burada kendisini bulacaktı. Fakat hedefine varamadan Marcellinus gemi kaptanlarından biri olan Ricimer tarafından öldürüldü. Buna en sevinen Romalı komutanların kendi adamları tarafından öldürülüp Vandalların katkısını istemediğini belirten Vandal Kıralı Genserik olmuştu.
Basiliscus ise sonunda Konstantinopolis'e dönmeyi başardı. Halkın ve imparatorun gazabından kurtulmak için Ayasofya kilisesinde saklandı. Fakat imparatorun karısı aracılığıyla I. Leo, karısının kardeşi olan Basiliscus'u af etti; fakat Trakya'da 'ya sürgüne gönderdi.
İmparatorluğa çıkış
471 ve 472 yıllarında Bassilicus Alan asıllı Magister militum rütbeli Aspar'ın öldürülmesi olayında yardım sağlayarak I. Leo'nun sarayda olan Cermen nüfuzunu ortadan kaldırmasına destek sağladı. Aspar'ın ölümü Trakya'da Ostrogot asıllı Trakyalı olan liderliğinde bir isyanın çıkmasına neden oldu. Basilicus bu isyanı bastırmak üzere o bölgeye gönderildi ve yeğeni olan yardımıyla bu görevde başarı sağladı. Bundan dolayı 474 yılında caput senatus (Senatörler arasında birinci rütbeli) unvanı verildi.
I. Leo öldüğü zaman tahtını, kızı Ariadne ve damadı olan Zeno'nun oğlu ve kendi torunu olan II. Leo'ya bırakmıştı. Fakat II. Leo'nun on ay süren imparatorluğu sonunda beklenmedik şekilde öldü. Babası Zeno imparator olarak ilan edildi. Konstantinopolis ahalisi Zeno'nun barbar asıllı olmasından dolayı ona bir antipati duymaya başladılar. Bunun yanında Theodorik Starbo başta olmak üzere, ordunun Cermen asıllı olan kısmı I. Leo'nun ordudaki Ostrogot'ların gücünü azaltmak için yüksek rütbelere getirdiği İsauria asıllı subaylardan hoşnut değildiler. En son olarak Zeno kendisi gibi İsaurialı olan general Illus'u kendine düşman yapmıştı; hâlbuki Basilius bu generale parasal yardımda bulunmuştu. Eski İmparatoriçe Verina entrikalar çevirerek imparator Zeno aleyhinde bir isyan çıkartmayı başardı. Theodorik Strabo, Illus ve Armatus tarafından desteklenen bu isyan gittikçe ciddi başarı kazanmaya başladı; Verina, Zeno'yu Konstantinopolis'i terk edip kaçmasını telkin etti ve bunu Zeno'ya kabul ettirmeyi başardı. Zeno Konstantinopolis'te yaşayan bazı İsaurialılar ve devlet hazinesi ile birlikte kendi ülkesine kaçtı. O zaman 9 Ocak 475'te Basilicus sarayında yüksek saray mensup ve memurları ve Senato tarafından Augustus olarak ilan edildi.
Konstantinopolis halkından büyük bir güruh her ne şekilde olursa olsun Zeno'dan intikam almak niyetinde idi; ve şehirde oturup Zeno ile ayrılıp kaçmayan İsaurialılar bu güruhun hedefi oldu ve halk haklı haksız bunları arayıp hemen hemen hepsini öldürdüler. Yeni imparator bu katliama engel olacak hiçbir harekette ve sözde bulunmadı.
Basilicus bir yeni hanedan kurmak için karısı Aelia Zenonis'e Augusta unvanını verdi; oğlu Markus'u Sezar ilan etti. Hem kendi profilini hem de oğlunun profilini birlikte gösteren ve hükümdarlıklarını kutlayan sikkeler bastırdı ve ayrıca İmparatoriçenin büstünü gösteren özel altın ve bronz sikkeler bastırdı.
İmparatorluk dönemi
Basilikus'un imparatorluk dönemi önce halk tarafından iyi karşılandı, ama sonra İmparator birçok hiç popüler olmayan hatalı siyaset takip etmeye başlayınca halk tarafından verilmeye başlandı.
Yolsuzluklar ve Konstantinopolis yangını
Yeni imparatorun karşılaştığı ilk büyük sorun devlet hazinesinin boşaltılmış olmasıdır. Basiliscus gerekli devlet harcamalarını karşılayabilmek için önce vergi yükünü yeni ağır vergilerle artırdı. Bu yetişmeyince devlet görevlerini açık artırmayla satışa geçti. Aynı zamanda Konstantinopolis valisi Prefect Epinicus desteği ile kilise ve manastırlardan devlete para yardımı toplamaya başladı. Bütün bunlar halk arasında yaygın hoşnutsuzlar doğurdu.
476'da Konstantinopolis büyük bir yangın afeti geçirdi. Şehrin bakırcı ve bronz kapkacak yapan bir kısmında başlayan yangın şehrin ana sarnıcının yanında bulunan Basilks adlı büyük kütüphaneye sıçradı. Bu kütüphane imparator Julianus kurulmuş olup 120.000 cilt yazma eser ihtiva ediyordu; bunlar arasında 35 metre uzunlukta bir parşömen üzerinde yaldızla yazılmış Homer'in İlyada ve Odise eserleri de vardı ve bütün bunlar yanıp kül oldu. Diğer bir trajedi ise Lausus Sarayı'nın, içindeki paha biçilemez klasik heykellerle birlikte, yanması idi. Bu sarayda kaybolun emsalsiz heykeller arasında Sisam (Samos)'dan getirilen Hera, Rodos'taki Lindos'tan getirilen Atena ve Knidos'tan getirilmiş Afrodit heykeli de bulunuyordu. Konstantinopolis halkı bu afeti imparatorun uğursuzluğuna atfetti.
İşbirlikçileri ile gerginlik
Basiliscus imparatorluk tahtına geçmek için sarayda bulunan önemli kişilerin desteğine dayanmıştı. Fakat bunların desteğini hemen kaybetti. Bunların başında kız kardeşi imparator I. Leo'nun karısı olan Verina gelmekteydi. Kızkardeşinin desteğini kaybetmesine neden Magister Officiarum yüksek rütbesini taşıyan Particius'u idam ettirmesiyle olmuştu. Verina, Patricius'un sevgilisi idi ve imparatoriçe entrikalarını Patricius'la evlenip onu imparatorluk tahtına çıkartmak için hazırlamış ve Zeno aleyhinde çıkartılan isyan bu hedefi sağlamak için Verina tarafından organize edilmişti. Fakat Basilicus kızkardeşinden daha kurnazca davranmış ve Senato mensuplarının ve yüksek saray erkanının Patricius değil kendini Bizans imparatoru olarak ilan etmelerini sağlamıştı. Basilicus tahta geçtikten sonra hemen Patricius'un öldürülmesine emir vermişti, çünkü kendi yerine imparator olarak geçebilmek için entrika ve komplolar hazırlayabilecek tek kişinin Patricius olduğunu bilmekteydi. Sevgilisini idamından çok etkilenen Verina, tarihçi 'a göre, bu sefer kardeşi aleyhine Zeno lehinde entrikalar hazırlamaya başladı. Fakat Verina'nin bu planını Bascilicus öğrendi; Basilicus'un Verina'nin öldürülmesi için verdiği karar, ancak Armatus'un araya girmesi ile önlenebildi.
Diğer taraftan İsaurialı Zeno'ya olan nefreti dolayısıyla, magister militum yüksek rütbesini taşıyan Theodrik Strabo yeni imparatorun tarafını tutmuştu. Fakat Basiliscus, karısının sevgilisi olduğu söylenen, yeğeni olan Armatus'a da Magister militum unvanı vermiş ve onu Starbo ile eşit kılmıştı. Bundan hiç hoşlanmayan Strabo da yeni imparatorun tarafını tutmayı bıraktı. En son olarak, çok nüfuzlu olan Illus ise Basiliscus'un Konstantinopolis halkının kentteki İsaurialılara karşı giriştiği kıyımı önlemeye çalışmaması nedeniyle tedirgin davranmaktaydı.
Dinsel uyuşmazlıklar
Tam bu sırada Konstantinopolis bir dinsel uyuşmazlık dolayısıyla ikiye ayrıldı. İki değişik teolojik prensibe inanlar bulunmaktaydı: Kalkedon (Kadıköy) Ekümenik Konsili doktrinine göre İsa'nın hem ilahî hem de insancıl iki değişik tabiatı vardı; hâlbuki göre İsa'nın, ilahî ve insancıl tabiatları birbirinden ayrılamaz olarak, tek tabiatı bulunmaktaydı. 451'de İmparator Marcianus tarafından toplanan Kalkedon (Kadıköy) Ekümenik Konsili Batı'da Papa'nın ve Doğu'da birçok piskoposların desteği ile Miafizist doktrini reddetmişti. Fakat Miafizist doktrinin birçok güçlü savunucusu hala bulunmaktaydı. Bunlara arasında görevlerinden atılmış olan iki tane eski önemli Patrik 'de vardı: eski İskenderiye Patriği II. Timoti Aelurus ve eski Antakya Patriği Peter Fullo.
Basiliscus impartorluğa geçtiğinden beri Monofizit doktrinlerine destek sağlamaktaydı. Tarihçi 'un belirtiğine göre Mısır'da bulunan ve Monofizit doktrinlere inanan bir grup keşiş İmparator Leo'nun olduğu haberini alınca Zeno huzuruna çıkıp eski Patrikleri olan Timoti lehine bir toplu dilekçe sunmaya karar vermişlerdi. Bunlar Konstantinopolis'e vardıkları zaman Zeno'nun tahtından indirilip Basiliscus'un imparator olduğunu öğrendiler. Basiliscus'un eski doktoru olan ve o zaman Magister Officiorumm unvanı ile yüksek bir mevkide bulunan Theoctistus bu keşişlerden birinin kardeşi idi ve bu nedenle keşişler heyeti Basiliscus'un huzuruna çıkmayı başardılar. İmparatoriçe ve Theoctistus desteği ile Basiliscus'u eski patriklerin tekrar eski görevlerine atanmaları emrini vermesine ikna edebildiler. Böylelikle sürgün edilmiş Monofizit doktrine inanan iki patrik, Timoti Aelurus ve Peter Fullo, Hristiyan Kilisesi içinde yeniden güç kazanmış oldular.
4 Nisan 475'te İskenderiye Patriği Timoti Aelurus'un telkinlerine inanan İmparator Basilicus Hristiyan kilisesi piskoposlarına bir genelge (Enkyklion) yayınlayarak sadece ilk uç ekümenik konsilin kararlarına uymalarını ve Kalkedon (Kadıköy) Ekümenik Konsili kararlarını kabul etmemelerini istedi. Bu imparator kararı her piskopos tarafından okunup imzalanacaktı. Doğu piskoposlarının çoğu bu İmparator genelgesini kabul edip imzalarını koydular. Fakat Konstatinopolis Patriği Acacius, başkent halkının çoğunluğu ile birlikte, bunu kabul etmedi ve İmparator Basiliscus aleyhtarı olduğunu şehir ahalisine açıkça belirtmek için Ayasofya'da bulunan ana mihrabı ve en önemli ikonları kara kumaşlarla donattırdı.
İmparatorluktan düşmesi ve ölümü
İmparator olmasından hemen sonra Basilicus, General Illus ve kardeşi Trokundus'u bir ordu ile İsauria'ya kaçıp bir korumalı kalede bir İsaurialı kabile reisi hayatı yaşayan eski imparator Zeno üzerine göndermişti. İsauria'da yaptığı harekâtta Illus, Zeno'nun kardeşi Longinus'u esir olarak eline geçirmişti. Fakat Basiliscus bu iki generale yaptığı vaatleri tutmadı. Ayrıca Konstantinopolis'ten gelen haberlere göre halkın vergileri artıran, memurlukları satan, yahut kayırdığı kişileri geçiren ve Monofizit'leri ve onların doktrinlerini savunan bir imparator yerine, barbar asıllı bir imparatoru tercih edeceğini bildirilmekteydi. Böylece Illus taraf değiştirerek Zeno'ya imparatorluğu geri alma için yaptığı askeri çabalarında destek vermeye başladı.
476 yazında Zeno yeni hazırladığı ordu ile Konstantinopolis üzerine yürümeye başladı. Basilicus onun üzerine yeğeni Harmatius komutasında bir ordu gönderdi. Bu genç acayip hareketleri ve giyiniş ile çok gösterişçi birisi olarak tanınmakta idi. İmparator'un karısı yengesi olan Zenonis ile bir aşk hayatı yaşadığı söylenmekte idi. Komutanlığa magister militia rütbesi ile atandığı gün Aşil elbiselerini giyip Homer'in o mitik karakterinin rolünü oynayarak Hipadrom'da kendini göstermişti. Zeno ve taraf değiştirmiş Illus, Harmatius'la müzakere etmek istediklerini bilirdiler. Bu müzakerelerde, eğer taraf değiştirirse, kendine hayat boyunca magister militum ve oğlu Basiliscus'u da Sezar unvanı verilebileceği açıklandı ve genç Harmatius'ta bunu kabul edip ordusunu Zeno emrine verdi. Diğer taraftan Konstantinopolis'te bulunan ordu parçaları ise Strabo emri altında Trakya'da Zeno taraftarı olan Gotlar üzerine yürümek için başkentten ayrıldı. Böylece Zeno, Temmuz 477de Konstantinopolis kapılarına geldiğinde kendine karşı duracak hiçbir askerî birlik şehirde bulunmamakta ve şehir halkı da lehinde bulunmaktaydı. Senato şehir kapılarının eski imparator İsaurialı Zeno'ya açılmasını emretti. Zeno hiçbir direniş görmeden yeniden imparator oldu.
Basiliscus bir defa daha Ayasofya'ya sığındı. Fakat Patrik Acacius aracılığı ile kendini Zeno'ya teslim etmek için müzakereler başladı. Kendisinin kanı akıtılmayacağı sözü verilince teslim oldu. Basilicus, karısı Aelia Zenonis ve oğlu Markus Kapadokya'da bulunan bir kaleye hapse gönderildi. Kalede bir kuru sarnıç içinde hapsedilip soğuk ve açlık nedeniyle (hiç kanları akmadan) ölmüşlerdir.
Basiliscus 20 ay imparatorluk yapmıştır. Tarihsel kaynaklar kendisini önce başarılı bir general olarak görürler, ama kendisine yeteneklerinden çok üzerinde dayanıldığını; çok yüksek görevler üzerine yüklediklerini ve yetenek eksikliği dolayısıyla Basiliscus'un başarılı olamamış olduğunu bildirirler.
Kaynakça
Zamanındaki tarihçiler
- , Historia Ecclesiae iii. 4–8
- Georgios Kedrenos, Compendium Historiarum ab Orbe Condita ad Isaacum Comnenum (1057) Corpus Scriptorum Historiae Byzantinae Bonn 1828- veya J.P.Minge (ed.) Patrologia Graeca Cilt 121-122 Paris 1857-66.
- Procopius, Bellum Vandalicum i.6–8
- Zacharias Scholasticus, Syriac Chronicle, v.1 .
| Resmî unvanlar | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Zeno |  Bizans İmparatoru 9 Ocak 475 – Ağustos 476 | Sonra gelen: Zeno |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Basiliscus Latince Flavius Basiliscus o 476 477 9 Ocak 475 Agustos 476 arasinda hukum surmus Leo Hanedani na bagli Bizans imparatoru idi BasiliscusBasiliscus adina basilan bir sikkeBizans ImparatoruHukum suresi9 Ocak 475 Agustos 476Once gelenZenoSonra gelenZenoOlum476 477 KapadokyaEs ler iCocuk lar iMarcusTam adiFlavius BasiliscusHanedanLeo hanedani Imparator Zeno nun bir isyan sonucu zorla Konstantinopolis i terk etmesi nedeniyle imparator olmustur Yonetimi cok kisa olmustur 9 Ocak 475 Agustos 476 araliginda Basiliscus I Leo nun karisi imparatorice Aelia Verina nin erkek kardesiydi Zeno ise Aelia nin kizi Ariadne evliydi Basiliscus un imparatorlarla akrabaligi ona askeri bir kariyer saglamistir kucuk baslangic zaferlerinden sonra Basiliscus komutanligi altinda Vandal Afrikasi uzerine yapilan askeri sefer Orta Caglarda yapilan en genis ve buyuk askeri operasyondu Fakat bu seferde yenilgisi Dogu Roma Imparatorlugu icin bir felakete yol acmistir 475 te I Leo yu takip eden barbar asilli imparator Zeno nun halk tarafindan tutulmamasini istismar ederek ve Verina tarafindan organize edilen bir entrika ile Zeno un Konstantinopolis ten kacmasi nedeniyle Basiliscus Dogu Roma imparatorluk tahtina gecmeyi basardi Fakat kisa imparatorluk yonetimi doneminde Basiliscus Konstantinopolis halkinin ve kilisenin onemli temel destegini yanlis dinsel politikasi nedeniyle kaybetti Basiliscus halkin cogunlugunun kabul ettigi Chalcedon Ekumenik Konseyi prensiplerinin aksi olan Miyafizist doktrini yani Isa nin tek kisi olup hic ayrim olmadan hic karmasiklik olmadan ve hicbir degisme olmadan hem ilahiligini hem insanligini tek bir tabiat fizis icinde birlestirdigini yaymaya calismisti Ayni zamanda halk Basiliscus un imparatorluk sarayindaki onemli mevkilere sadece kendini tutan kisileri yerlestirmesi politikasindan da hosnutsuzluk duymaktaydi Boylece Zeno imparatorluk tahtini tekrar geri almak icin calistiginda sehre hicbir direnc bulmadan zaferle girdi Ikinci defa imparator olan Zeno Basiliscus u ve ailesini yakalatip oldurttu Basiliscus ve Zeno arasindaki mucadele Dogu Imparatorlugu nun Eylul 476 da Bati Roma Imparatorlugu nun cokup tarihten kaybolmasina karismasini onlemistir Bu tarihte bir Heruli kabile reisi olan Odoacer Bati Roma Imparatoru olan Romulus Augustus u gorevinden azletmis oldugunu ilan etmis ve Imparator tacini ve imparatorluk simgesi mucevheratlari hala Roma Imparatorlugu merkezi sayilan Konstantinopolis gondermisti Tam o sirada Zeno imparatorluk tahtini tekrar kazanmisti Zeno nun bu karisik zamanda yapabilecegi tek icraat Odoacer i Italya icin dux tayin etmek olabilmisti ve boylece Bati Roma Imparatorlugu son bulmustu Asli ve imparatorluktan onceki gorevleriBasiliscus olasilikla Balkanlar asillidir Basiliscus I Leo nun karisi olan Aelia Verina nin erkek kardesi idi Antakyali Ioannis den elde kalan bir yazi parcasina gore Heruli kabile reisi olan Odoacer ve Basiliscus un yegeni kardestiler ve bundan Basiliscus un Heruli kabile reisi olan Odoaker in amcasi oldugu cikarilmaktadir Bircok tarihci bu yorumu kabul etmemektedir ve hicbir kaynak Basiliscus un yabanci asilli oldugunu bildirmektedir Basiliscus un Zenonis adli bir esi ve en az bir oglu Marcus oldugu bilinir Basiliscus un askeri kariyeri I Leo altinda baslamistir Imparator kayin biraderi Basiliscus a Trakya icin dux yani baskomutan unvani vermistir 463 te Basiliscus ordu komutani olarak bu bolgedeki Bulgarlar uzerine basarili bir askeri sefer duzenlemistir 464 te Trakya icin Magister militum gorevini Rusticius tan devralmis ve bu gorevde Gotlar ve Hunlar a karsi da bazi basarilar kazanmistir Bu nedenle Imparator Leo nun gozunde Basiliscus un degeri artmistir Basiliscus un askeri ve siyasi kariyerlerinde ilerlemesi kizkardesi Varina nin imparator olan kocasina nufuzu dolayisiyla cok hizli olmustur ve 485 te konsulluk gorevini yuklenmis ve belki de particus sinifi icine atanmistir Fakat bazi tarihciler ancak 471 472 de sarayda bulunan guclu Cermen etkilerini elimine etmesinde Leo ya yardimda bulunmasi nedeni ile particus sinifina gecirilip konsulluk gorevi verildigini iddia etmektedirler Vandallara karsi felakete donen seferModern Tunusda bulunan Basiliscus komutasindaki Bizans filosunun Vandallarin baskenti olan Kartaca ya karsi olan seferinde karaya ciktigi mevkidir 468 de I Leo Kartaca da baskentleri olan Vandallar uzerine bir sefer hazirlamis ve Basiliscus u bu sefere komutan tayin etmistir Vandal kralligini istila etmek niyetiyle yapilan bu sefer Akdeniz tarihinde yazili kayitlara gecen en buyuk askeri sefer olarak bilinmektedir Bu sefer 10 000 gemiye bindirilmis 100 000 askeri kapsayan bir birlesik deniz kara harekati olarak planlanmisti Bu buyuk harekatin nedeni Vandal Krali Genserik i 455 te eski Bati Roma Imparatorlugu baskenti olan Roma yi talan etmesi ve eski Imparator III Valentinianus un dul karisi olan Imparatorice Licinia Eudoxia yi ve kizlari Eudocia yi rehine olarak almasi dolayisiyla cezalandirmakti Bu seferin plani Dogu Imparatoru I Leo Bati Imparatoru Anthemius ve Roma Eyaleti olan da ozerk olarak hukum suren General Marcellinus tarafindan birlikte hazirlanmisti Sefer uc koldan hareket ongormekteydi Basiliscus dogrudan dogruya gemilerle ordusunu Kartaca ya goturecekti Marcellinus ikinci bir orduyla Sardinya ya hucum edip o adayi zapt edecek ve Eddessa Urfa li ta ucuncu bir ordu ile Kartaca nin dogusunda eski Libya sahiline karaya cikip Kartaca ya ilerleyecekti Eski ve modern tarihciler Basiliscus un komutasi altindaki gemi ve asker sayilar hakkinda ve sefer icin harcamalar hakkinda degisik bilgiler vermektedirler Tarihcilerinden Nikiforos Grigoras a gore 100 000 gemi Cedrenus a gore 110 013 gemi ile asker sefere katilmisti ve her gemi 100 asker tasidigina gore asker sayisi 1 000 000 ile 1 101 300 arasindadir Bu sefer icin yapilan parasal harcama en muhafazakar olarak o zamanki imparatorlugun bir yillik gelirine esit olarak 32 ton altin olarak tahmin edilmektedir Her iki deger de gayet buyuk bir asker sayisi ve harcama meblagi tutmaktadir Basiliscus Kartaca ya 40 mil uzakta olan su anda adi olan Promontorium Mercurii de karaya ciktigi zaman Marcellinus ve Hercalius Sardinya ve Libya yi ellerine gecirmis bulunuyorlardi Genserik Basiliscus tan baris sartlarini hazirlamak icin 5 gun izin istedi Baris muzakereleri surerken Genserik kendi gemilerini toplayip buyuk Roma filosuna hucuma gecti Vandallar bircok sayida gemiyi yanar maddelerle yukleyip gece sirasinda habersiz ve gaf icinde olan Roma filosu yakinlarina cekip goturduler ve bu kundak gemilerini atese verip Dogu Roma filosuna yonlendirip cok sayida gemiyi yaktilar Bazi gemiler kacmaya calistilarsa da bunlarin onu Vandal donanmasi tarafindan kesildi Basiliscus bu deniz harbi olurken Afrika dan gemi ile ayrilip kacmaya koyuldu Dogu Roma komutan yardimcisi Ioannis Vandallarin eline gecmis ve Vandal Kralinin oglu Genso tarafindan iyi karsilanmisti ama bu durumunu onuruna yediremedigi icin agir zirhlar giyinik olarak denize atlayip boguldu Dogu Roma filosunun yarisi yandi batti veya Vandallar tarafindan ele gecirildi Diger yarisi ise Basiliscus a Afrika dan kacisinda refakat etti Yalniz Basiliscus un filosu ve ordusu icin degil uc koldan gelmesi planlanan butun sefer bir felakete donustu Heraclius Trablusgrap ya dogru col uzerinden geri cekildi ve geriye cagrilincaya kadar iki yil Trablusgarp ta kalmak zorunda kaldi Marcellinus Sicilya ya dogru cekildi ve Basiliscus burada kendisini bulacakti Fakat hedefine varamadan Marcellinus gemi kaptanlarindan biri olan Ricimer tarafindan olduruldu Buna en sevinen Romali komutanlarin kendi adamlari tarafindan oldurulup Vandallarin katkisini istemedigini belirten Vandal Kirali Genserik olmustu Basiliscus ise sonunda Konstantinopolis e donmeyi basardi Halkin ve imparatorun gazabindan kurtulmak icin Ayasofya kilisesinde saklandi Fakat imparatorun karisi araciligiyla I Leo karisinin kardesi olan Basiliscus u af etti fakat Trakya da ya surgune gonderdi Imparatorluga cikis471 ve 472 yillarinda Bassilicus Alan asilli Magister militum rutbeli Aspar in oldurulmesi olayinda yardim saglayarak I Leo nun sarayda olan Cermen nufuzunu ortadan kaldirmasina destek sagladi Aspar in olumu Trakya da Ostrogot asilli Trakyali olan liderliginde bir isyanin cikmasina neden oldu Basilicus bu isyani bastirmak uzere o bolgeye gonderildi ve yegeni olan yardimiyla bu gorevde basari sagladi Bundan dolayi 474 yilinda caput senatus Senatorler arasinda birinci rutbeli unvani verildi I Leo oldugu zaman tahtini kizi Ariadne ve damadi olan Zeno nun oglu ve kendi torunu olan II Leo ya birakmisti Fakat II Leo nun on ay suren imparatorlugu sonunda beklenmedik sekilde oldu Babasi Zeno imparator olarak ilan edildi Konstantinopolis ahalisi Zeno nun barbar asilli olmasindan dolayi ona bir antipati duymaya basladilar Bunun yaninda Theodorik Starbo basta olmak uzere ordunun Cermen asilli olan kismi I Leo nun ordudaki Ostrogot larin gucunu azaltmak icin yuksek rutbelere getirdigi Isauria asilli subaylardan hosnut degildiler En son olarak Zeno kendisi gibi Isauriali olan general Illus u kendine dusman yapmisti halbuki Basilius bu generale parasal yardimda bulunmustu Eski Imparatorice Verina entrikalar cevirerek imparator Zeno aleyhinde bir isyan cikartmayi basardi Theodorik Strabo Illus ve Armatus tarafindan desteklenen bu isyan gittikce ciddi basari kazanmaya basladi Verina Zeno yu Konstantinopolis i terk edip kacmasini telkin etti ve bunu Zeno ya kabul ettirmeyi basardi Zeno Konstantinopolis te yasayan bazi Isaurialilar ve devlet hazinesi ile birlikte kendi ulkesine kacti O zaman 9 Ocak 475 te Basilicus sarayinda yuksek saray mensup ve memurlari ve Senato tarafindan Augustus olarak ilan edildi Konstantinopolis halkindan buyuk bir guruh her ne sekilde olursa olsun Zeno dan intikam almak niyetinde idi ve sehirde oturup Zeno ile ayrilip kacmayan Isaurialilar bu guruhun hedefi oldu ve halk hakli haksiz bunlari arayip hemen hemen hepsini oldurduler Yeni imparator bu katliama engel olacak hicbir harekette ve sozde bulunmadi Basilicus bir yeni hanedan kurmak icin karisi Aelia Zenonis e Augusta unvanini verdi oglu Markus u Sezar ilan etti Hem kendi profilini hem de oglunun profilini birlikte gosteren ve hukumdarliklarini kutlayan sikkeler bastirdi ve ayrica Imparatoricenin bustunu gosteren ozel altin ve bronz sikkeler bastirdi Imparatorluk donemiBasilikus un imparatorluk donemi once halk tarafindan iyi karsilandi ama sonra Imparator bircok hic populer olmayan hatali siyaset takip etmeye baslayinca halk tarafindan verilmeye baslandi Yolsuzluklar ve Konstantinopolis yangini Yeni imparatorun karsilastigi ilk buyuk sorun devlet hazinesinin bosaltilmis olmasidir Basiliscus gerekli devlet harcamalarini karsilayabilmek icin once vergi yukunu yeni agir vergilerle artirdi Bu yetismeyince devlet gorevlerini acik artirmayla satisa gecti Ayni zamanda Konstantinopolis valisi Prefect Epinicus destegi ile kilise ve manastirlardan devlete para yardimi toplamaya basladi Butun bunlar halk arasinda yaygin hosnutsuzlar dogurdu 476 da Konstantinopolis buyuk bir yangin afeti gecirdi Sehrin bakirci ve bronz kapkacak yapan bir kisminda baslayan yangin sehrin ana sarnicinin yaninda bulunan Basilks adli buyuk kutuphaneye sicradi Bu kutuphane imparator Julianus kurulmus olup 120 000 cilt yazma eser ihtiva ediyordu bunlar arasinda 35 metre uzunlukta bir parsomen uzerinde yaldizla yazilmis Homer in Ilyada ve Odise eserleri de vardi ve butun bunlar yanip kul oldu Diger bir trajedi ise Lausus Sarayi nin icindeki paha bicilemez klasik heykellerle birlikte yanmasi idi Bu sarayda kaybolun emsalsiz heykeller arasinda Sisam Samos dan getirilen Hera Rodos taki Lindos tan getirilen Atena ve Knidos tan getirilmis Afrodit heykeli de bulunuyordu Konstantinopolis halki bu afeti imparatorun ugursuzluguna atfetti Isbirlikcileri ile gerginlik Basiliscus imparatorluk tahtina gecmek icin sarayda bulunan onemli kisilerin destegine dayanmisti Fakat bunlarin destegini hemen kaybetti Bunlarin basinda kiz kardesi imparator I Leo nun karisi olan Verina gelmekteydi Kizkardesinin destegini kaybetmesine neden Magister Officiarum yuksek rutbesini tasiyan Particius u idam ettirmesiyle olmustu Verina Patricius un sevgilisi idi ve imparatorice entrikalarini Patricius la evlenip onu imparatorluk tahtina cikartmak icin hazirlamis ve Zeno aleyhinde cikartilan isyan bu hedefi saglamak icin Verina tarafindan organize edilmisti Fakat Basilicus kizkardesinden daha kurnazca davranmis ve Senato mensuplarinin ve yuksek saray erkaninin Patricius degil kendini Bizans imparatoru olarak ilan etmelerini saglamisti Basilicus tahta gectikten sonra hemen Patricius un oldurulmesine emir vermisti cunku kendi yerine imparator olarak gecebilmek icin entrika ve komplolar hazirlayabilecek tek kisinin Patricius oldugunu bilmekteydi Sevgilisini idamindan cok etkilenen Verina tarihci a gore bu sefer kardesi aleyhine Zeno lehinde entrikalar hazirlamaya basladi Fakat Verina nin bu planini Bascilicus ogrendi Basilicus un Verina nin oldurulmesi icin verdigi karar ancak Armatus un araya girmesi ile onlenebildi Diger taraftan Isauriali Zeno ya olan nefreti dolayisiyla magister militum yuksek rutbesini tasiyan Theodrik Strabo yeni imparatorun tarafini tutmustu Fakat Basiliscus karisinin sevgilisi oldugu soylenen yegeni olan Armatus a da Magister militum unvani vermis ve onu Starbo ile esit kilmisti Bundan hic hoslanmayan Strabo da yeni imparatorun tarafini tutmayi birakti En son olarak cok nufuzlu olan Illus ise Basiliscus un Konstantinopolis halkinin kentteki Isaurialilara karsi giristigi kiyimi onlemeye calismamasi nedeniyle tedirgin davranmaktaydi Dinsel uyusmazliklar Tam bu sirada Konstantinopolis bir dinsel uyusmazlik dolayisiyla ikiye ayrildi Iki degisik teolojik prensibe inanlar bulunmaktaydi Kalkedon Kadikoy Ekumenik Konsili doktrinine gore Isa nin hem ilahi hem de insancil iki degisik tabiati vardi halbuki gore Isa nin ilahi ve insancil tabiatlari birbirinden ayrilamaz olarak tek tabiati bulunmaktaydi 451 de Imparator Marcianus tarafindan toplanan Kalkedon Kadikoy Ekumenik Konsili Bati da Papa nin ve Dogu da bircok piskoposlarin destegi ile Miafizist doktrini reddetmisti Fakat Miafizist doktrinin bircok guclu savunucusu hala bulunmaktaydi Bunlara arasinda gorevlerinden atilmis olan iki tane eski onemli Patrik de vardi eski Iskenderiye Patrigi II Timoti Aelurus ve eski Antakya Patrigi Peter Fullo Basiliscus impartorluga gectiginden beri Monofizit doktrinlerine destek saglamaktaydi Tarihci un belirtigine gore Misir da bulunan ve Monofizit doktrinlere inanan bir grup kesis Imparator Leo nun oldugu haberini alinca Zeno huzuruna cikip eski Patrikleri olan Timoti lehine bir toplu dilekce sunmaya karar vermislerdi Bunlar Konstantinopolis e vardiklari zaman Zeno nun tahtindan indirilip Basiliscus un imparator oldugunu ogrendiler Basiliscus un eski doktoru olan ve o zaman Magister Officiorumm unvani ile yuksek bir mevkide bulunan Theoctistus bu kesislerden birinin kardesi idi ve bu nedenle kesisler heyeti Basiliscus un huzuruna cikmayi basardilar Imparatorice ve Theoctistus destegi ile Basiliscus u eski patriklerin tekrar eski gorevlerine atanmalari emrini vermesine ikna edebildiler Boylelikle surgun edilmis Monofizit doktrine inanan iki patrik Timoti Aelurus ve Peter Fullo Hristiyan Kilisesi icinde yeniden guc kazanmis oldular 4 Nisan 475 te Iskenderiye Patrigi Timoti Aelurus un telkinlerine inanan Imparator Basilicus Hristiyan kilisesi piskoposlarina bir genelge Enkyklion yayinlayarak sadece ilk uc ekumenik konsilin kararlarina uymalarini ve Kalkedon Kadikoy Ekumenik Konsili kararlarini kabul etmemelerini istedi Bu imparator karari her piskopos tarafindan okunup imzalanacakti Dogu piskoposlarinin cogu bu Imparator genelgesini kabul edip imzalarini koydular Fakat Konstatinopolis Patrigi Acacius baskent halkinin cogunlugu ile birlikte bunu kabul etmedi ve Imparator Basiliscus aleyhtari oldugunu sehir ahalisine acikca belirtmek icin Ayasofya da bulunan ana mihrabi ve en onemli ikonlari kara kumaslarla donattirdi Imparatorluktan dusmesi ve olumuImparator Zeno tarafindan bastirilan sikke Imparator olmasindan hemen sonra Basilicus General Illus ve kardesi Trokundus u bir ordu ile Isauria ya kacip bir korumali kalede bir Isauriali kabile reisi hayati yasayan eski imparator Zeno uzerine gondermisti Isauria da yaptigi harekatta Illus Zeno nun kardesi Longinus u esir olarak eline gecirmisti Fakat Basiliscus bu iki generale yaptigi vaatleri tutmadi Ayrica Konstantinopolis ten gelen haberlere gore halkin vergileri artiran memurluklari satan yahut kayirdigi kisileri geciren ve Monofizit leri ve onlarin doktrinlerini savunan bir imparator yerine barbar asilli bir imparatoru tercih edecegini bildirilmekteydi Boylece Illus taraf degistirerek Zeno ya imparatorlugu geri alma icin yaptigi askeri cabalarinda destek vermeye basladi 476 yazinda Zeno yeni hazirladigi ordu ile Konstantinopolis uzerine yurumeye basladi Basilicus onun uzerine yegeni Harmatius komutasinda bir ordu gonderdi Bu genc acayip hareketleri ve giyinis ile cok gosterisci birisi olarak taninmakta idi Imparator un karisi yengesi olan Zenonis ile bir ask hayati yasadigi soylenmekte idi Komutanliga magister militia rutbesi ile atandigi gun Asil elbiselerini giyip Homer in o mitik karakterinin rolunu oynayarak Hipadrom da kendini gostermisti Zeno ve taraf degistirmis Illus Harmatius la muzakere etmek istediklerini bilirdiler Bu muzakerelerde eger taraf degistirirse kendine hayat boyunca magister militum ve oglu Basiliscus u da Sezar unvani verilebilecegi aciklandi ve genc Harmatius ta bunu kabul edip ordusunu Zeno emrine verdi Diger taraftan Konstantinopolis te bulunan ordu parcalari ise Strabo emri altinda Trakya da Zeno taraftari olan Gotlar uzerine yurumek icin baskentten ayrildi Boylece Zeno Temmuz 477de Konstantinopolis kapilarina geldiginde kendine karsi duracak hicbir askeri birlik sehirde bulunmamakta ve sehir halki da lehinde bulunmaktaydi Senato sehir kapilarinin eski imparator Isauriali Zeno ya acilmasini emretti Zeno hicbir direnis gormeden yeniden imparator oldu Basiliscus bir defa daha Ayasofya ya sigindi Fakat Patrik Acacius araciligi ile kendini Zeno ya teslim etmek icin muzakereler basladi Kendisinin kani akitilmayacagi sozu verilince teslim oldu Basilicus karisi Aelia Zenonis ve oglu Markus Kapadokya da bulunan bir kaleye hapse gonderildi Kalede bir kuru sarnic icinde hapsedilip soguk ve aclik nedeniyle hic kanlari akmadan olmuslerdir Basiliscus 20 ay imparatorluk yapmistir Tarihsel kaynaklar kendisini once basarili bir general olarak gorurler ama kendisine yeteneklerinden cok uzerinde dayanildigini cok yuksek gorevler uzerine yuklediklerini ve yetenek eksikligi dolayisiyla Basiliscus un basarili olamamis oldugunu bildirirler Kaynakca Kale adi hakkinda zamanin tarihcileri arasinda anlasma bulunmamaktadir Cucusus ve isimleri verilmektedir Zamanindaki tarihciler Historia Ecclesiae iii 4 8 Georgios Kedrenos Com pendium Historiarum ab Orbe Condita ad Isaacum Comnenum 1057 Corpus Scriptorum Historiae Byzantinae Bonn 1828 veya J P Minge ed Patrologia Graeca Cilt 121 122 Paris 1857 66 Procopius Bellum Vandalicum i 6 8 Zacharias Scholasticus Syriac Chronicle v 1 Resmi unvanlarOnce gelen Zeno Bizans Imparatoru 9 Ocak 475 Agustos 476 Sonra gelen Zeno