Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bulgaristan Türkleri, soyları Osmanlı İmparatorluğu döneminden itibaren iskan politikası ile Balkanlar'a göç etmiş Türklerden ve başka bir Türk kavmi olan Ön Bulgarlardan gelen, günümüzde Bulgaristan topraklarında yaşayan Türklerdir. 2021 yılında 514,836 Türk asıllı Bulgaristan vatandaşı vardır ve bu da onları ülkenin en büyük etnik azınlığı yapmaktadır. Bulgaristan Türkleri aynı zamanda Balkanlar'daki en büyük Türk nüfusunu oluşturmaktadır. Genel olarak güneydeki Kırcaali ilinde ve kuzeydoğudaki Şumnu, Silistre, Razgrad ve Eski Cuma illerinde yaşarlar.
български турци Bŭlgarski Turtsi | |
|---|---|
 Batı Trakya Cumhuriyeti gönüllü askerleri, Kırcaali sokaklarında, 1913 | |
| Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
| Kırcaali · Razgrad · Silistre · Eski Cuma · Şumnu · Filibe | |
 Bulgaristan | 514.836 (2021 nüfus sayımı) |
 Türkiye | 326.000 - 480.817 |
 Hollanda | 30.000 |
 KKTC | 2000 - 10.000 |
 Belçika | 2620 |
 İsveç | 300 |
| Diller | |
| Din | |
Tarih
Bulgaristan'daki Türkler, Oğuzların ve Kıpçakların soyundan gelmektedirler. Oğuz Türkleri, Anadolu üzerinden ve çoklukla Osmanlı devrinde o bölgeye geçen Türklerdir.Kıpçak Türkleri ise bölgeye Proto-Bulgarlar olarak gelmiştir.
Bulgaristan ile Osmanlı arasındaki gerilim 1900'lerden itibaren yükselerek artmış ve Birinci Balkan Harbinden sonra ırkçılık baş göstermeye başlamıştır. 1944 yılında Bulgar Komünist Partisinin iktidara gelmesinin ardından, 1951 yılında Türk azınlık üzerinde baskılar hayli artmıştır. 1956 yılında çıkarılan "Tek Millet Kararı (Edinna Natsiya)" ile Türk azınlığın Bulgar halkı ile entegrasyon sorunu olduğu ve bu entegrasyonun sağlanması amacıyla azınlıkların Bulgar isimlerini benimsemesi, Bulgar örf ve adetleri ile yaşaması hedeflenmiştir. Bu kapsamda, belirli dönemlerde yaşanan göçler ile Türk azınlık nüfusu büyük oranda azaltılmış, kalan nüfus ise baskılar kapsamında asimile edilmeye çalışılmıştır.
Aralık 1984'te "Yeniden Canlanma Süreci" (ya da "Diriliş") adı verilen bir kampanya ile baskılar yeni bir seviyeye yükseldi. Türk azınlığın yoğun olarak yaşadıkları köylere ani baskınlar düzenlendi. Bu baskınlarda Türklerin isimleri zorla değiştirilmeye çalışıldı. Bunun yanında anadilde konuşmanın yasaklanması başta olmak üzere, ibadethanelerin kapatılması, cenaze veya sünnet gibi dini vecibelerin yerine getirilmesi konularında getirilen kısıtlamalar ile birçok insan hakları ihlali yaşandı. Türk azınlık bu baskılara karşı direndi fakat birçok Türk köyünde işkenceler ile vatandaşlara zorla Bulgarca isimler verildi.
Baskıların ve insan hakları ihlallerinin artmasıyla birlikte Türk azınlığın direnişleri de hızlanmaya başladı. Bu direnişlerinden en çok ses getireni, 24 Aralık 1984 tarihinde Kırcaali ilinin Eğridere ilçesinin Sütkesiği kazasında yaşandı. Civar köylerden katılan binlerce insan, bu insan hakları ihlallerine karşı büyük bir yürüyüş ve eylem düzenledi. Türk azınlığın barışçıl eylemlerine karşı asker ve polisin aldığı sert tavır neticesinde onlarca Türk yaralandı. Bu olayın ertesi günlerde basına yansıması ile Bulgaristan'ın çeşitli bölgelerinde eylemler artmaya başladı. Yine o günlerde Kırcaali'nin Killi ve Mestanlı ilçelerinde de eylemler düzenlendi. Killi ilçesindeki olaylarda henüz 18 aylık Türkan bebek hayatını kaybetti. Daha sonra eylemler Bulgaristan'ın diğer illerine de sıçradı ve bu eylemlerle Türk azınlık sesini duyurmaya çalıştı.
Büyüyen olaylar karşısında çaresiz kalan iktidar 27 Aralık 1984 tarihinde olaylarda başı çeken gençleri ve aydınları gözaltına aldı. Bu gözaltılarda çok sayıda Türk Belene Kampı'na götürüldü. Belene Kampı'nda hapis yatan aydınlar çeşitli işkencelere maruz kaldılar. Asimilasyon kampanyası kapsamında Türkçe isimlerinden vazgeçmeleri ve kendilerine isnat edilen sözde suçları kabul etmeleri için baskılar gördüler.
Olayların Bulgaristan'ın dışına taşarak Avrupa kamuoyuna yansıması sonucu, Belene Kampı 1987 yılında kapatıldı. Aydınlar Bulgaristan'ın çeşitli bölgelerine sürgüne gönderildi.
1989 yılına kadar süren baskılar sonucu iktidar mahkûm olan Türkleri sınır dışı edeceğini bildirdi. Bu olay sonrası dönemin Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı Turgut Özal'ın devreye girmesiyle Türkiye Cumhuriyeti sınır kapıları Türk mültecilere açıldı. 1989 yılında yaşanan bu göç olayı II. Dünya Savaşı sonrasında Avrupa'da gerçekleşen en büyük göç olayı olarak tarihe geçti. Haziran-Temmuz-Ağustos 1989 döneminde yoğunlaşan göç hareketi neticesinde bir yıl içinde 345 bin 960 kişi Türkiye'ye göçtü ve bu sayı 1990 yılı sonu itibarıyla 360 bine ulaştı.
Ülkeyi terk eden Türklerin büyük çoğunluğu Türkiye başta olmak üzere çeşitli Avrupa ülkelerine yerleştiler fakat yaşadıkları bu trajediyi unutmadılar. Her yıl 24 Aralık günü Kırcaali ilinin Eğridere ilçesinin Sütkesiği kazasında gerçekleştirilen anma etkinlikleri bunlardan yalnızca biridir.
Bulgaristan Türklerinden 300.000'den fazla kişinin göçüne sebep olan Jivkov rejiminin çöküşünden sonra yeni kurulan Bulgaristan hükûmeti 29 Aralık 1989'da Bulgaristan'daki Türklerin Türkçe adlarını alma özgürlüğünü, ibadeti yapma özgürlüğünü ve Türkçe konuşma hakkını tanımıştır.
Nisan 2012'de Bulgaristan Parlamentosu 1987-1989 yıllarında Bulgaristan'da yapılmış olan Türk asimilasyonunu kınamıştır.
Din
Bulgaristan'daki Türklerin tamamına yakını Müslüman olup bunlar aynı Anadolu'da olduğu gibi Alevi ve Sünni olarak ikiye ayrılırlar. Sünniler tarikat tutmazlar, Aleviler ise çok sayıda ocak ve tarikata dağılmışlardır. Türk nüfus içinde Alevilerin oranı gayriresmî rakamlara göre %18-20 arası, resmî rakamlara göre ise %13'tür.
Alevilerin bu tarikat ya da onların deyimiyle sürekleri; Bektaşilik, Kızılbaşlık ve Bedreddiniliktir. Bektaşiler; (Kırcaali-Gümülcine), (Kırcaali), , Otman Baba ve ve Demir Baba (Deliorman) ocaklarına bağlıdırlar. Aleviler içerisinde "Alevi" terimi yaygın değildir. Kızılbaşlar, Bektaşiler ve Bektaşiliğin bazı kolları vardır fakat tüm bu gruplar Anadolu'da olduğu gibi Alevi çatısı altında birleşmiş değillerdir. 4 Aralık 1992'de yapılan nüfus sayımında ilk defa Aleviler ayrı bir grup olarak sayılmış ve 83.537 kişi kendini Alevi olarak tanımlamıştır. Alevi teriminin yaygınlık oranı ve bazı Alevilerin kimliğini gizleme eğiliminde olduğu göz önünde bulundurulduğunda gerçek sayının biraz daha fazla olabileceği düşünülmektedir. Özellikle Razgrad, Rusçuk, Silistre ve Sliven illerinde Alevi nüfus yoğundur.[]
Dil
Bulgaristan Türklerinin ana dili Türkçedir. Bulgaristan'da doğan Türkler Bulgar okuluna gitmek zorundadırlar ve Bulgarca da konuşabilirler.
Bulgaristan Türkçesi:
- Güneydoğuda:: -yorum, -yorsun, -yor => -yirin, -yisin, -yiri
- Kırcaali yakınında: -yorum, -yorsun, -yor => -værin, -væsin, -væri
Göç
Türklerin Bulgaristan'dan Göçü, 1878-1994
|
Nüfus
Özellikle 1989 göçü sonrası ülkedeki nüfus büyük oranda azalmıştır. Bu göç, II. Dünya Savaşı sonrası Avrupa'da yaşanan en büyük göç olarak tarihe geçmiştir.
Bulgaristan'da başta Haskovo, Filibe, Kırcaali, Sofya, Razgrad, Şumnu, Eski Cuma, Silistre, Dobriç, Burgaz ve Rusçuk şehirleri olmak üzere birçok yerleşim bölgesinde Türkler yaşamaktadırlar. Bulgaristan'ın demografik durumu itibarıyla en son 2001'de yapılan etnik sayım üzerinden geçen süre içerisinde Bulgaristan nüfusu genel olarak düşmüş, Avrupa Birliğine girilmesi sebebiyle Batı Avrupa ülkelerine göç olmuştur. 1989 sürgünüyle Türkiye'ye gitmek zorunda kalan Türklerin yeniden Bulgaristan vatandaşlık haklarını almalarıyla gelen Türk göçü bu nüfus düşüşünü bir ölçüde frenlemiştir. Ülkedeki etnik Bulgar nüfus yaşlanmış olup nüfus artışı %0 ile -0,5 arasında seyrederken, Türk nüfusu geri dönüş ve nüfus artışıyla %0,5 ile 1 arasında bir oranda yükselmektedir.[] Ayrıca, Roman azınlığın nüfus artış hızının Bulgar ve Türk nüfusundan daha yüksek olduğu bilinmektedir.
2001 nüfus sayımı
Bulgaristan'da 2001 yılında yapılan nüfus sayımı sonuçlarına göre, Türklerin toplam nüfusa oranının %20 ve üzerinde olduğu Bulgaristan idari birimleri şunlardır:
Yerel Ağızlar
Bulgaristan'daki Türkçe başlıca olarak ikiye ayrılabilir: Kuzey Bulgaristan'da (Deliorman) ve Güney Bulgaristan'da (Kırcaali ve Rodop) konuşulan Türkçe.
Deliorman Ağzı
Deliorman ve Dobruca Türklerinin kökeni Celali İsyanlarından sonra gerçekleşen büyük Türkmen sürgününe dayanır. 16. yüzyılın başından itibaren Celali isyanlarının çıktığı Tokat, Yozgat, Sivas, Kırşehir, Maraş, Adana, Toros dağları, Mersin, Karaman civarından Deliorman ve Dobruca'ya yoğun bir Türkmen göçü (sürgün-iskan) olmuştur. Fakat bu Türkmenler Deliorman'a geldiklerinde Sarı Saltuk ile birlikte gelen Türklerle ve Kıpçak-Peçenek halkla karşılaşmışlar ve onlarla karışmışlardır. Deliorman'da ve Dobruca'da kullanılan Türkçe özellikle bu Orta Anadolu Türkmen ağızları ve Kıpçak şivesinin izlerini taşıyan bir ağızdır.
Deliorman-Dobruca yöresinde şimdiki zaman çekimlerinin farklı örnekleri:
1. tekil: Geliyerim, Geleerim, Geleerin, Geleem, Geliim, Geloorum, Geliyörüm
2. tekil: Geliyersin, Geleersin,Geleesin, Geliisin, Geloosun, Geliyörsün
3. tekil: Geliyeri, Geleeri, Gelee, Geliyi, Gelooru, Geliyörü
1. çoğul: Geliyeriz, Geleeriz, Geleez, Geliiz, Gelooruz, Geliyörüz
2. çoğul: Geliyersiniz, Geleersiniz,Geleesiniz, Geliisiniz, Geloorsun, Geliyörsün
3. çoğul: Geliyerlee, Geleerlee, Geleelee, Geliilee, Geloolar, Geliyörlar
Kelime sonlarındaki "r" ünsüzü düşme temayülü gösterir fakat örneklerde verilen son iki çekim Razgrad-Torlak yöresi ağzının çekimi olup buralarda "r" düşmez. Şimdiki zaman ekinde yuvarlak ünlü barındıran örnekler Razgrad-Torlak kazası ağzının özellikleridir. Bu yöre Türklerinin menşei günümüz Tokat, Amasya illerinin tümü ile Sivas ilinin merkez ilçesi ve Tokat'a sınır ilçelerinden iskan edilen Türkmen halk olup ağırlıklı olarak Çepni boyundan gelirler. Diğer örnekler ise, Razgrad (Torlak ilçesi hariç), Şumnu, Silistre, Rusçuk, H. Pazarcık ve Eskicuma illeri Türklerinin ağızlarıdır. Bu Türkler ağırlıklı olarak Oğuzların Avşar boyundan gelmektedirler. Menşeleri günümüz Niğde, Kırşehir, Maraş, Mersin, Adana, Antep, Halep, Malatya illeri ile Sivas'ın güney ilçelerinden iskan edilen Türkmenlerdir.
Güney Bulgaristan, Kırcaali Ağzı
Güney Bulgaristan'da Orta ve Güney Anadolu şivesi hakimdir. Konya, Kayseri, Sivas gibi illerle ortak ağza sahip olan Güney Bulgaristan çeşitli nedenlerle iskan ettirilen Avşar, Cerit ve Tecirli gibi Orta ve Güney Anadolu Türkmen aşiretlerinin yerleştiği bir bölgedir. Özellikle Avşar Türkmenleri Kahramanmaraş, Adana, Kayseri, Sivas, Karaman, Konya, Aksaray vb. illerden gelerek çoğunlukla Güney Bulgaristan'a yerleşmiştir.
Kırcaali ve çevresinde de aynı şekilde kullanılan Orta ve Güney Anadolu şivesinden örnekler:
- "K" harfi "g" olarak telaffuz edilir.
Konya -> Gonya
Karaman -> Garaman
Kırcaali -> Gırcalı
- "Y" ve "e" harfi bir araya geldiğinde "e" "i" olur.
Yemek -> Yimek
- "yor" eki kısaca "yon" olarak telaffuz edilir.
Ne ediyorsun? -> N'ediyon?
Ne yapıyorsun? -> N'apiyon?
- Bazı sessiz harflerden önce "i" harfi getirilir.
Ramazan -> Iramazan
Limon -> İlimon
Bazı yerlede 'ye bakalım' 'bak bakalım' gibi kelime gurplarında 'bakalım' kelimesi 'kam' sesine dönüşür
-}Ye kam
-}Bak kam
Kaynakça
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Kasım 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Kasım 2022.
- ^ Türkiye Büyük Millet Meclisi (T. B. M. M.) TUTANAK DERGİSİ – Grand National Assembly of Turkey, Session 122, June 30th 2005 Thursday, 1st session 11:00.[1] 16 Mayıs 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ [2] 15 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . MIGRATIONS MÉDITERRANÉENNES RAPPORT 2008-2009, Octobre 2009
- ^ [3] 10 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ."Turkish Bulgarians fastest-growing group of immigrants in The Netherlands", accessed 30.1.2010
- ^ [4] 5 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde ."Nieuwe Turk is Bulgaar" accessed 30.1.2010
- ^ [5] 29 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Хиляди български турци не успяха да дадат своя вот в Кипър
- ^ [6] 13 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . 10 000 наши сънародници в “несъществуващата страна”.
- ^ [7] 29 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . SLiNer, January 2009
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2013.
- ^ . 29 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2013.
- ^ . NSI. 25 Aralık 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2012.
- ^ . NSI. 24 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "İskan politikası ve sonuçları". 25 Nisan 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Nisan 2021.
- ^ "Bulgarların İslam'a geçmesi ve Trakya'ya göçü" (PDF). 10 Ocak 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 9 Mayıs 2022.
- ^ . infostat.nsi.bg. 25 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2022.
- ^ Hupchick 2002, p.11
- ^ Nicole 1990, pp.45
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Kasım 2011.
- ^ "Bulgarların İslam' geçmesi ve Trakya'ya göçü" (PDF). 10 Ocak 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 9 Mayıs 2022.
- ^ . 8 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2015.
- ^ a b c "Arşivlenmiş kopya". 8 Aralık 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Aralık 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Aralık 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Aralık 2015.
- ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 5 Nisan 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Aralık 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 14 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 3 Aralık 2015.
- ^ "4 Soruda Bulgaristan'dan zorunlu göç". AA. 4 Kasım 2019. 4 Kasım 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Kasım 2019.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Aralık 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Aralık 2015.
- ^ Ömer Turan, 'Geçmişten Günümüze Bulgaristan Türkleri', Balkan Türkleri - Balkanlar'da Türk Varlığı, ASAM, Ankara, 2003, , s. 27.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 13 Ocak 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Ocak 2012.
- ^ A.g.e., s. 29.
- ^ Eminov, Ali. "Bibliographies-Turkish/Dialects in Bulgaria". Academic.wsc.edu. Archived from the original on 24 July 2011. Retrieved 27 September 2015.
- ^ Salimehmed, Naylen (2006). Bulgaristan Kırcaali ili ve çevresi Türk ağzı [Turkish dialect of Kırcaali province and its around] (in Turkish). Edirne.
- ^ a b c d e f g h i j k l m Eminov, Ali, Turks and Other Muslim Minorities in Bulgaria, New York, Routledge, 1997, Hoepken, W., "Modernnisierung und Nationalismus: Sizialgeschichtliche Aspeckte der Bulgarischen Minder hertenpolitik gegennüber den Türken", Schönfeld, R., ed, Nationalitätenprobleme in Südosteuropa, Munich, Oldenbourg, 1997, p. 255-303, Erdinç, Didar, "Bulgaristan'daki Değişim Sürecinde Türk Azınlığın Ekonomik Durumu", Türkler, Ankara, 2002, s.394-400.
- ^ "Bulgaristan Millî İstastik Enstitüsü". 7 Ocak 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Nisan 2008.
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
- BULTÜRK Derneği9 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Bulgaristan Türkleri Kültür ve Hizmet Derneği
- BULTÜRK Gazetesi19 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Bulgaristan Türklerinin Sesi Gazetesi
- BG Haber23 Ocak 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Bulgaristan Haber sitesi
- Kırcaali Haber - 1984 Sütkesiği Olayları Anma Törenleri (2013)8 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Belene mağdurlarından Rıfat Yağcı'nın CnnTürk Oradaydım Belgeseli Mülakatı (Mayıs 2010)8 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Bulgaristan'da Türkçe Eğitim ve Kültür Sanat Kuruluşları19 Eylül 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bulgaristan Turkleri soylari Osmanli Imparatorlugu doneminden itibaren iskan politikasi ile Balkanlar a goc etmis Turklerden ve baska bir Turk kavmi olan On Bulgarlardan gelen gunumuzde Bulgaristan topraklarinda yasayan Turklerdir 2021 yilinda 514 836 Turk asilli Bulgaristan vatandasi vardir ve bu da onlari ulkenin en buyuk etnik azinligi yapmaktadir Bulgaristan Turkleri ayni zamanda Balkanlar daki en buyuk Turk nufusunu olusturmaktadir Genel olarak guneydeki Kircaali ilinde ve kuzeydogudaki Sumnu Silistre Razgrad ve Eski Cuma illerinde yasarlar Bulgaristan Turkleriblgarski turci Bŭlgarski TurtsiBati Trakya Cumhuriyeti gonullu askerleri Kircaali sokaklarinda 1913Onemli nufusa sahip bolgelerKircaali Razgrad Silistre Eski Cuma Sumnu FilibeBulgaristan514 836 2021 nufus sayimi Turkiye326 000 480 817Hollanda30 000KKTC2000 10 000Belcika2620Isvec300DillerTurkce BulgarcaDinAgirlikli olarak Sunnilik ve Alevilik Bazilari dinsiz veya diger dinlere mensupTarihBulgaristan daki Turkler Oguzlarin ve Kipcaklarin soyundan gelmektedirler Oguz Turkleri Anadolu uzerinden ve coklukla Osmanli devrinde o bolgeye gecen Turklerdir Kipcak Turkleri ise bolgeye Proto Bulgarlar olarak gelmistir Bulgaristan ile Osmanli arasindaki gerilim 1900 lerden itibaren yukselerek artmis ve Birinci Balkan Harbinden sonra irkcilik bas gostermeye baslamistir 1944 yilinda Bulgar Komunist Partisinin iktidara gelmesinin ardindan 1951 yilinda Turk azinlik uzerinde baskilar hayli artmistir 1956 yilinda cikarilan Tek Millet Karari Edinna Natsiya ile Turk azinligin Bulgar halki ile entegrasyon sorunu oldugu ve bu entegrasyonun saglanmasi amaciyla azinliklarin Bulgar isimlerini benimsemesi Bulgar orf ve adetleri ile yasamasi hedeflenmistir Bu kapsamda belirli donemlerde yasanan gocler ile Turk azinlik nufusu buyuk oranda azaltilmis kalan nufus ise baskilar kapsaminda asimile edilmeye calisilmistir Aralik 1984 te Yeniden Canlanma Sureci ya da Dirilis adi verilen bir kampanya ile baskilar yeni bir seviyeye yukseldi Turk azinligin yogun olarak yasadiklari koylere ani baskinlar duzenlendi Bu baskinlarda Turklerin isimleri zorla degistirilmeye calisildi Bunun yaninda anadilde konusmanin yasaklanmasi basta olmak uzere ibadethanelerin kapatilmasi cenaze veya sunnet gibi dini vecibelerin yerine getirilmesi konularinda getirilen kisitlamalar ile bircok insan haklari ihlali yasandi Turk azinlik bu baskilara karsi direndi fakat bircok Turk koyunde iskenceler ile vatandaslara zorla Bulgarca isimler verildi Baskilarin ve insan haklari ihlallerinin artmasiyla birlikte Turk azinligin direnisleri de hizlanmaya basladi Bu direnislerinden en cok ses getireni 24 Aralik 1984 tarihinde Kircaali ilinin Egridere ilcesinin Sutkesigi kazasinda yasandi Civar koylerden katilan binlerce insan bu insan haklari ihlallerine karsi buyuk bir yuruyus ve eylem duzenledi Turk azinligin bariscil eylemlerine karsi asker ve polisin aldigi sert tavir neticesinde onlarca Turk yaralandi Bu olayin ertesi gunlerde basina yansimasi ile Bulgaristan in cesitli bolgelerinde eylemler artmaya basladi Yine o gunlerde Kircaali nin Killi ve Mestanli ilcelerinde de eylemler duzenlendi Killi ilcesindeki olaylarda henuz 18 aylik Turkan bebek hayatini kaybetti Daha sonra eylemler Bulgaristan in diger illerine de sicradi ve bu eylemlerle Turk azinlik sesini duyurmaya calisti Buyuyen olaylar karsisinda caresiz kalan iktidar 27 Aralik 1984 tarihinde olaylarda basi ceken gencleri ve aydinlari gozaltina aldi Bu gozaltilarda cok sayida Turk Belene Kampi na goturuldu Belene Kampi nda hapis yatan aydinlar cesitli iskencelere maruz kaldilar Asimilasyon kampanyasi kapsaminda Turkce isimlerinden vazgecmeleri ve kendilerine isnat edilen sozde suclari kabul etmeleri icin baskilar gorduler Olaylarin Bulgaristan in disina tasarak Avrupa kamuoyuna yansimasi sonucu Belene Kampi 1987 yilinda kapatildi Aydinlar Bulgaristan in cesitli bolgelerine surgune gonderildi 1989 yilina kadar suren baskilar sonucu iktidar mahkum olan Turkleri sinir disi edecegini bildirdi Bu olay sonrasi donemin Turkiye Cumhuriyeti Basbakani Turgut Ozal in devreye girmesiyle Turkiye Cumhuriyeti sinir kapilari Turk multecilere acildi 1989 yilinda yasanan bu goc olayi II Dunya Savasi sonrasinda Avrupa da gerceklesen en buyuk goc olayi olarak tarihe gecti Haziran Temmuz Agustos 1989 doneminde yogunlasan goc hareketi neticesinde bir yil icinde 345 bin 960 kisi Turkiye ye goctu ve bu sayi 1990 yili sonu itibariyla 360 bine ulasti Ulkeyi terk eden Turklerin buyuk cogunlugu Turkiye basta olmak uzere cesitli Avrupa ulkelerine yerlestiler fakat yasadiklari bu trajediyi unutmadilar Her yil 24 Aralik gunu Kircaali ilinin Egridere ilcesinin Sutkesigi kazasinda gerceklestirilen anma etkinlikleri bunlardan yalnizca biridir Bulgaristan Turklerinden 300 000 den fazla kisinin gocune sebep olan Jivkov rejiminin cokusunden sonra yeni kurulan Bulgaristan hukumeti 29 Aralik 1989 da Bulgaristan daki Turklerin Turkce adlarini alma ozgurlugunu ibadeti yapma ozgurlugunu ve Turkce konusma hakkini tanimistir Nisan 2012 de Bulgaristan Parlamentosu 1987 1989 yillarinda Bulgaristan da yapilmis olan Turk asimilasyonunu kinamistir DinBanyabasi Camisi Bulgaristan daki Turklerin tamamina yakini Musluman olup bunlar ayni Anadolu da oldugu gibi Alevi ve Sunni olarak ikiye ayrilirlar Sunniler tarikat tutmazlar Aleviler ise cok sayida ocak ve tarikata dagilmislardir Turk nufus icinde Alevilerin orani gayriresmi rakamlara gore 18 20 arasi resmi rakamlara gore ise 13 tur Alevilerin bu tarikat ya da onlarin deyimiyle surekleri Bektasilik Kizilbaslik ve Bedreddiniliktir Bektasiler Kircaali Gumulcine Kircaali Otman Baba ve ve Demir Baba Deliorman ocaklarina baglidirlar Aleviler icerisinde Alevi terimi yaygin degildir Kizilbaslar Bektasiler ve Bektasiligin bazi kollari vardir fakat tum bu gruplar Anadolu da oldugu gibi Alevi catisi altinda birlesmis degillerdir 4 Aralik 1992 de yapilan nufus sayiminda ilk defa Aleviler ayri bir grup olarak sayilmis ve 83 537 kisi kendini Alevi olarak tanimlamistir Alevi teriminin yayginlik orani ve bazi Alevilerin kimligini gizleme egiliminde oldugu goz onunde bulunduruldugunda gercek sayinin biraz daha fazla olabilecegi dusunulmektedir Ozellikle Razgrad Ruscuk Silistre ve Sliven illerinde Alevi nufus yogundur kaynak belirtilmeli DilBulgaristan Turklerinin ana dili Turkcedir Bulgaristan da dogan Turkler Bulgar okuluna gitmek zorundadirlar ve Bulgarca da konusabilirler Bulgaristan Turkcesi Guneydoguda yorum yorsun yor gt yirin yisin yiri Kircaali yakininda yorum yorsun yor gt vaerin vaesin vaeriGocTurklerin Bulgaristan dan Gocu 1878 1994 Yil Sayi Not1878 1912 350 000 93 Harbi Balkan Savaslari1923 33 101 507 1933 Razgrad OlaylariEylul 1934 97 181 1934 Balkan AntantiEylul 1940 21 353 19401950 154 198 Kore Savasi1952 68 241969 78 114 3561979 88 101989 321 800 150 000 kadari 1990 larda Bulgaristan a geri dondu 1991 92 50 0001993 94 70 000Nufus2021 Nufus sayimina gore Turk nufus orani2011 Nufus sayimina gore Turk nufus oraniBulgaristan daki illerde Turk nufusu dagilimi Ozellikle 1989 gocu sonrasi ulkedeki nufus buyuk oranda azalmistir Bu goc II Dunya Savasi sonrasi Avrupa da yasanan en buyuk goc olarak tarihe gecmistir Bulgaristan da basta Haskovo Filibe Kircaali Sofya Razgrad Sumnu Eski Cuma Silistre Dobric Burgaz ve Ruscuk sehirleri olmak uzere bircok yerlesim bolgesinde Turkler yasamaktadirlar Bulgaristan in demografik durumu itibariyla en son 2001 de yapilan etnik sayim uzerinden gecen sure icerisinde Bulgaristan nufusu genel olarak dusmus Avrupa Birligine girilmesi sebebiyle Bati Avrupa ulkelerine goc olmustur 1989 surgunuyle Turkiye ye gitmek zorunda kalan Turklerin yeniden Bulgaristan vatandaslik haklarini almalariyla gelen Turk gocu bu nufus dususunu bir olcude frenlemistir Ulkedeki etnik Bulgar nufus yaslanmis olup nufus artisi 0 ile 0 5 arasinda seyrederken Turk nufusu geri donus ve nufus artisiyla 0 5 ile 1 arasinda bir oranda yukselmektedir kaynak belirtilmeli Ayrica Roman azinligin nufus artis hizinin Bulgar ve Turk nufusundan daha yuksek oldugu bilinmektedir 2001 nufus sayimi Bulgaristan da 2001 yilinda yapilan nufus sayimi sonuclarina gore Turklerin toplam nufusa oraninin 20 ve uzerinde oldugu Bulgaristan idari birimleri sunlardir Kircaali 101 116 Razgrad 71 963 Sumnu 59 551 Eski Cuma 49 495 Silistre 48 761Yerel AgizlarBulgaristan daki Turkce baslica olarak ikiye ayrilabilir Kuzey Bulgaristan da Deliorman ve Guney Bulgaristan da Kircaali ve Rodop konusulan Turkce Deliorman Agzi Deliorman ve Dobruca Turklerinin kokeni Celali Isyanlarindan sonra gerceklesen buyuk Turkmen surgunune dayanir 16 yuzyilin basindan itibaren Celali isyanlarinin ciktigi Tokat Yozgat Sivas Kirsehir Maras Adana Toros daglari Mersin Karaman civarindan Deliorman ve Dobruca ya yogun bir Turkmen gocu surgun iskan olmustur Fakat bu Turkmenler Deliorman a geldiklerinde Sari Saltuk ile birlikte gelen Turklerle ve Kipcak Pecenek halkla karsilasmislar ve onlarla karismislardir Deliorman da ve Dobruca da kullanilan Turkce ozellikle bu Orta Anadolu Turkmen agizlari ve Kipcak sivesinin izlerini tasiyan bir agizdir Deliorman Dobruca yoresinde simdiki zaman cekimlerinin farkli ornekleri 1 tekil Geliyerim Geleerim Geleerin Geleem Geliim Geloorum Geliyorum 2 tekil Geliyersin Geleersin Geleesin Geliisin Geloosun Geliyorsun 3 tekil Geliyeri Geleeri Gelee Geliyi Gelooru Geliyoru 1 cogul Geliyeriz Geleeriz Geleez Geliiz Gelooruz Geliyoruz 2 cogul Geliyersiniz Geleersiniz Geleesiniz Geliisiniz Geloorsun Geliyorsun 3 cogul Geliyerlee Geleerlee Geleelee Geliilee Geloolar Geliyorlar Kelime sonlarindaki r unsuzu dusme temayulu gosterir fakat orneklerde verilen son iki cekim Razgrad Torlak yoresi agzinin cekimi olup buralarda r dusmez Simdiki zaman ekinde yuvarlak unlu barindiran ornekler Razgrad Torlak kazasi agzinin ozellikleridir Bu yore Turklerinin mensei gunumuz Tokat Amasya illerinin tumu ile Sivas ilinin merkez ilcesi ve Tokat a sinir ilcelerinden iskan edilen Turkmen halk olup agirlikli olarak Cepni boyundan gelirler Diger ornekler ise Razgrad Torlak ilcesi haric Sumnu Silistre Ruscuk H Pazarcik ve Eskicuma illeri Turklerinin agizlaridir Bu Turkler agirlikli olarak Oguzlarin Avsar boyundan gelmektedirler Menseleri gunumuz Nigde Kirsehir Maras Mersin Adana Antep Halep Malatya illeri ile Sivas in guney ilcelerinden iskan edilen Turkmenlerdir Guney Bulgaristan Kircaali Agzi Guney Bulgaristan da Orta ve Guney Anadolu sivesi hakimdir Konya Kayseri Sivas gibi illerle ortak agza sahip olan Guney Bulgaristan cesitli nedenlerle iskan ettirilen Avsar Cerit ve Tecirli gibi Orta ve Guney Anadolu Turkmen asiretlerinin yerlestigi bir bolgedir Ozellikle Avsar Turkmenleri Kahramanmaras Adana Kayseri Sivas Karaman Konya Aksaray vb illerden gelerek cogunlukla Guney Bulgaristan a yerlesmistir Kircaali ve cevresinde de ayni sekilde kullanilan Orta ve Guney Anadolu sivesinden ornekler K harfi g olarak telaffuz edilir Konya gt Gonya Karaman gt Garaman Kircaali gt Gircali Y ve e harfi bir araya geldiginde e i olur Yemek gt Yimek yor eki kisaca yon olarak telaffuz edilir Ne ediyorsun gt N ediyon Ne yapiyorsun gt N apiyon Bazi sessiz harflerden once i harfi getirilir Ramazan gt Iramazan Limon gt Ilimon Bazi yerlede ye bakalim bak bakalim gibi kelime gurplarinda bakalim kelimesi kam sesine donusur Ye kam Bak kamKaynakca Arsivlenmis kopya 25 Kasim 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Kasim 2022 Turkiye Buyuk Millet Meclisi T B M M TUTANAK DERGISI Grand National Assembly of Turkey Session 122 June 30th 2005 Thursday 1st session 11 00 1 16 Mayis 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde 2 15 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde MIGRATIONS MEDITERRANEENNES RAPPORT 2008 2009 Octobre 2009 3 10 Agustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Turkish Bulgarians fastest growing group of immigrants in The Netherlands accessed 30 1 2010 4 5 Kasim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Nieuwe Turk is Bulgaar accessed 30 1 2010 5 29 Aralik 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Hilyadi blgarski turci ne uspyaha da dadat svoya vot v Kipr 6 13 Aralik 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde 10 000 nashi snarodnici v nesshestvuvashata strana 7 29 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde SLiNer January 2009 Arsivlenmis kopya 17 Haziran 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 Nisan 2013 29 Aralik 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 Nisan 2013 NSI 25 Aralik 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Mayis 2012 NSI 24 Agustos 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Iskan politikasi ve sonuclari 25 Nisan 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Nisan 2021 Bulgarlarin Islam a gecmesi ve Trakya ya gocu PDF 10 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 9 Mayis 2022 infostat nsi bg 25 Kasim 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Kasim 2022 Hupchick 2002 p 11 Nicole 1990 pp 45 Arsivlenmis kopya 1 Agustos 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Kasim 2011 Bulgarlarin Islam gecmesi ve Trakya ya gocu PDF 10 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 9 Mayis 2022 8 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 Aralik 2015 a b c Arsivlenmis kopya 8 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Aralik 2015 Arsivlenmis kopya 8 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Aralik 2015 a b Arsivlenmis kopya 5 Nisan 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Aralik 2015 Arsivlenmis kopya PDF 14 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 3 Aralik 2015 4 Soruda Bulgaristan dan zorunlu goc AA 4 Kasim 2019 4 Kasim 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Kasim 2019 Arsivlenmis kopya 8 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Aralik 2015 Omer Turan Gecmisten Gunumuze Bulgaristan Turkleri Balkan Turkleri Balkanlar da Turk Varligi ASAM Ankara 2003 ISBN 978 975 6769 71 3 s 27 Arsivlenmis kopya 13 Ocak 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Ocak 2012 A g e s 29 Eminov Ali Bibliographies Turkish Dialects in Bulgaria Academic wsc edu Archived from the original on 24 July 2011 Retrieved 27 September 2015 Salimehmed Naylen 2006 Bulgaristan Kircaali ili ve cevresi Turk agzi Turkish dialect of Kircaali province and its around in Turkish Edirne a b c d e f g h i j k l m Eminov Ali Turks and Other Muslim Minorities in Bulgaria New York Routledge 1997 Hoepken W Modernnisierung und Nationalismus Sizialgeschichtliche Aspeckte der Bulgarischen Minder hertenpolitik gegennuber den Turken Schonfeld R ed Nationalitatenprobleme in Sudosteuropa Munich Oldenbourg 1997 p 255 303 Erdinc Didar Bulgaristan daki Degisim Surecinde Turk Azinligin Ekonomik Durumu Turkler Ankara 2002 s 394 400 Bulgaristan Milli Istastik Enstitusu 7 Ocak 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Nisan 2008 Ayrica bakinizPomaklar Torbesler Cingeneler Belene KampiDis baglantilarBULTURK Dernegi9 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Bulgaristan Turkleri Kultur ve Hizmet Dernegi BULTURK Gazetesi19 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Bulgaristan Turklerinin Sesi Gazetesi BG Haber23 Ocak 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Bulgaristan Haber sitesi Kircaali Haber 1984 Sutkesigi Olaylari Anma Torenleri 2013 8 Aralik 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Belene magdurlarindan Rifat Yagci nin CnnTurk Oradaydim Belgeseli Mulakati Mayis 2010 8 Aralik 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Bulgaristan da Turkce Egitim ve Kultur Sanat Kuruluslari19 Eylul 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde