Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Su yosunları ya da algler (Latince: alga; "deniz yosunu"), sucul fotosentetik ökaryotları tanımlamak için kullanılan ve birbirleriyle akraba olmayan çeşitli grupları içine alan resmî olmayan bir terimdir. Grup, Chlorella gibi tek hücreli mikroalglerden, kelp gibi çok hücreli ve makroskopik kahverengi alglere kadar çeşitli farklı şubeden canlıyı kapsar. Mavi-yeşil algler olarak da adlandırılan siyanobakteriler gibi prokaryotlar, genellikle alg olarak nitelendirilmezler. Ayrıca yosun tanımı çoğunlukla su yosunları için kullanılsa da; yosunlar, kara yosunları ve su yosunlarını kapsayan genel bir terimdir.
Su yosunları, bitkilerin aksine, fotosentez ürünlerini nişasta formunda depolamazlar. Kloroplastları, sitoplazma içerisinde serbest olarak değil, granüllü endoplazmik retikulum üzerinde bulunur. Klorofil-c taşırlar ve bitkilerde bulunmayan başka pigment maddeleri de bulundururlar. Çeşitli su yosunu gruplarına özel renklerini bu pigment maddeleri verir. Ayrıca bazı su yosunları pigmentlerini kaybederek heterotrof olmuş ve fotosentez yapmayı bırakmıştır.
Makroskopik su yosunları ve likenlerde, bitkilerdeki yaprak, gövde gibi elemanlarına benzeyen, ancak damar dokusu taşımayan, özelleşmemiş vücut bölümlerine tallus denir. Su yosunlarının üremeleri, ikiye bölünme, tomurcuklanma, ana bitkinin büyümesi, spor hücrelerinin ya da eşey hücrelerinin üretilmesi gibi pek çok farklı şekilde gerçekleşebilir.
Algler çeşitli endüstri alanlarında kullanılan bazı hammaddelerin elde edilmesinde rol oynarlar. Ayrıca besin olarak kullanımları çeşitli kültürlerde yaygındır.
Etimoloji
Alg teriminin Türkçede geçtiği ilk kaynak 1951 yılından bir gazete yazısıdır. Türkçeye Fransızca algue (yosun) kelimesi üzerinden geçtiği düşünülmektedir. Bu ise Latincede deniz yosunu anlamına gelen alga kökenlidir. Yosun kelimesi ise köken olarak Orta Türkçeye dayanır ve en eski kullanımı 15. yüzyıl dolaylarındadır. Anlam açısından "su ve bataklık bitkisi" şeklinde kullanılmıştır.
Ekoloji
Fotosentetik su yosunları, sucul ortamların birinci derecedeki üreticileri olduklarından, tüm ekosistemlerin bütünlüğünün korunmasında önemlidir. Okyanuslarda bulunan diyatomlar ve diğer mikroskobik yosunlar, tüm dünyanın ihtiyacı olan fotosentetik karbon ihtiyacının üçte ikisini üretirler. Sularda yosunlar tarafından gerçekleştirilen fotosentez canlılara oksijen sağlar. Su yosunları, bununla birlikte suda yaşayan canlıların besin ve korunma gibi ihtiyaçlarını da karşılar. Yaşamı sona eren su yosunlarının dış iskeletleri dibe çökerek denizel kayaçların yapısına katılır.
Dünyanın bazı kesimlerinde kar altında yaşayabilen yosunlar, karın baharda pembe görülmesine sebep olurlar.
Bilinen tüm bitkiler içinde en hızlı büyüme oranını gösteren Büyük Okyanus'un dev su yosunu Macrocystis pyrifera'nın yaprakları haftada 3 ile 4.5 m arası boy verebilmektedir. Çok yıllık bu bitkiler yaklaşık 60 metre uzunlukta olabilirken, bazen 100 metre yüksekliğe kadar ulaşabilirler. Bu yosunlar yaklaşık 100 kg ağırlığındadır.
Alg patlaması, tatlı veya tuzlu su sistemlerinde su yosunu popülasyonunda hızlı bir artış veya birikmeyi tanımlar. Patlamalar genellikle gübrelerin suya karışması ile azot veya fosfor gibi besin maddelerinin su sistemine girerek ötrofikasyon sonucu aşırı alg büyümesine yol açması ile oluşur. Bu patlamalar güneş ışığını engelleme, sudaki oksijen seviyesini düşürme ve yosun türüne bağlı olarak suya toksin bırakma gibi zararlı etkilere neden olabilir.
Sınıflandırma
Su yosunları, birçok farkı sınıflandırma yapılsa da genel olarak, prokaryotik ve ökaryotik olmak üzere iki ayrı sınıfa dahil edilebilir.
Ökaryotik algler, gerçek çekirdek, çekirdekçik ve zarla çevrilmiş organelleri olan alglerdir. Archaeplastida'ya ait üç grubu kapsar:
Bu gruplarda, kloroplast iki zarla çevrelenmiş ve muhtemelen bir endosimbiyozdan gelişmiştir. Yüksek bitkilerdeki pigmentler yeşil alglerdekilere benzerken, kırmızı alglerdekiler daha farklı gelişmiştir.
Klorofil-b taşıyan diğer iki alg grubu ise şöyledir:
Bu grup, iki ya da üç zarla kuşatılmış muhtemelen yeşil bir algi içine hapsederek gelişmiştir. Chlorarchniophyta grubu, bir algin çekirdeğine ait küçük bir çekirdek parçası içerir.
Geri kalan algler, bütün kloroplastları klorofil-a ve c içeren alglerdir. Klorofil-c, prokaryotların hiçbirinde ve ilkel kloroplastlarda görülmez, fakat kırmızı alglerle olan genetik benzerlik akrabalıklarını gösterir. Bunlar;
- Heterokontlar (altınsarısı algler, diatomlar, kahverengi algler gibi.)
- (coccolithophora)
- Cryptomonad
- Dinoflagelltlar
İlk üç grubun (Chromista), kloroplastları dört zarlıdır. Bu grupların bazı üyeleri fotosentetik değildir, bazıları plastid taşımaz ya da kloroplastları yoktur.
Kullanım
17. yüzyılın sonlarından beri, kahverengi alglerin yakılmasıyla mineralce zengin küllerinden sabun, cam, soda ve gübre yapımında kullanılan "" elde edilmektedir. Kimyasal maddeler arasında yer alan brom ve iyot ilk kez bu külden izole edilmiştir ve iyot hala Japonya'da deniz yosunlarından elde edilmektedir. Yosunlar yaygın bir şekilde gübre olarak kullanılmaktadır.
Su yosunları özellikle doğu Asya ülkelerinde önemli bir besin kaynağıdır. A, B1, B2, B6 ve C vitaminleriyle niyasin, iyot, potasyum, demir, magnezyum ve kalsiyum açısından zengindir. Çin'de yaklaşık 70 çeşit su yosunu yenmektedir. Bu çeşitlerin en bilinenlerden biri . Japonya'da yaklaşık 20 yosun çeşidi yemeklerde kullanılmaktadır. Bazı yosun çeşitleri "destek besini" olarak ticari işletmelerce yetiştirilmekte ve paketlenerek satılmaktadır. Buna ek olarak agar ve karragenan kıvam verici ve jelleştirici madde olarak hem besinlerde hem de bilimsel araştırmalarda kullanılmaktadır. Ayrıca ilişkin pek çok çalışma yürütülmektedir.
-
![image]()
-
![image]()
Su yosunu hasat eden makine -
![image]()
Agar -
![image]()
, karragenan üretiminde kullanılır -
![image]()
Yakıt için mikroalg üretiminde kullanılan bir fotobiyoreaktör çeşidi
Dünya Deniz Yosunları Günü
Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, 2022 Mayısı'nda aldığı 76/265 sayılı kararla, dünya denizlerindeki sualtı çayırlarının korunmasının önemine dikkat çekmek amacıyla, 1 Mart'ı Dünya Deniz Yosunları Günü ilan etmiştir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b "alg". Nişanyan Sözlük. 10 Kasım 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Kasım 2019.
- ^ Nabors, Murray W. (2004). Introduction to Botany. San Francisco, CA: Pearson Education, Inc. ISBN .
- ^ Allaby, M., (Ed.) (1992). "Algae". The Concise Dictionary of Botany. Oxford: Oxford University Press.
- ^ Pringsheim, E.G. 1963. Farblose Algen. Ein beitrag zur Evolutionsforschung. Gustav Fischer Verlag, Stuttgart. 471 pp., species:Algae#Pringsheim (1963).
- ^ Smithsonian National Museum of Natural History; Department of Botany. . 2 July 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2010.
- ^ "yosun". Nişanyan Sözlük. 10 Kasım 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Kasım 2019.
- ^ Ferris, Robert (26 Temmuz 2016). "Why are there so many toxic algae blooms this year". CNBC. 27 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Temmuz 2016.
- ^ "Birleşmiş Milletler'in İlan Ettiği Uluslararası Günler, Haftalar". Vikipedi maddesi. Wikipedia. 30 Eylül 2023. 3 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2023.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Su yosunlari ya da algler Latince alga deniz yosunu sucul fotosentetik okaryotlari tanimlamak icin kullanilan ve birbirleriyle akraba olmayan cesitli gruplari icine alan resmi olmayan bir terimdir Grup Chlorella gibi tek hucreli mikroalglerden kelp gibi cok hucreli ve makroskopik kahverengi alglere kadar cesitli farkli subeden canliyi kapsar Mavi yesil algler olarak da adlandirilan siyanobakteriler gibi prokaryotlar genellikle alg olarak nitelendirilmezler Ayrica yosun tanimi cogunlukla su yosunlari icin kullanilsa da yosunlar kara yosunlari ve su yosunlarini kapsayan genel bir terimdir Deniz kenarindaki yesil su yosunlari Su yosunlari bitkilerin aksine fotosentez urunlerini nisasta formunda depolamazlar Kloroplastlari sitoplazma icerisinde serbest olarak degil granullu endoplazmik retikulum uzerinde bulunur Klorofil c tasirlar ve bitkilerde bulunmayan baska pigment maddeleri de bulundururlar Cesitli su yosunu gruplarina ozel renklerini bu pigment maddeleri verir Ayrica bazi su yosunlari pigmentlerini kaybederek heterotrof olmus ve fotosentez yapmayi birakmistir Makroskopik su yosunlari ve likenlerde bitkilerdeki yaprak govde gibi elemanlarina benzeyen ancak damar dokusu tasimayan ozellesmemis vucut bolumlerine tallus denir Su yosunlarinin uremeleri ikiye bolunme tomurcuklanma ana bitkinin buyumesi spor hucrelerinin ya da esey hucrelerinin uretilmesi gibi pek cok farkli sekilde gerceklesebilir Algler cesitli endustri alanlarinda kullanilan bazi hammaddelerin elde edilmesinde rol oynarlar Ayrica besin olarak kullanimlari cesitli kulturlerde yaygindir EtimolojiAlg teriminin Turkcede gectigi ilk kaynak 1951 yilindan bir gazete yazisidir Turkceye Fransizca algue yosun kelimesi uzerinden gectigi dusunulmektedir Bu ise Latincede deniz yosunu anlamina gelen alga kokenlidir Yosun kelimesi ise koken olarak Orta Turkceye dayanir ve en eski kullanimi 15 yuzyil dolaylarindadir Anlam acisindan su ve bataklik bitkisi seklinde kullanilmistir EkolojiAlmanya da bir alg patlamasi Fotosentetik su yosunlari sucul ortamlarin birinci derecedeki ureticileri olduklarindan tum ekosistemlerin butunlugunun korunmasinda onemlidir Okyanuslarda bulunan diyatomlar ve diger mikroskobik yosunlar tum dunyanin ihtiyaci olan fotosentetik karbon ihtiyacinin ucte ikisini uretirler Sularda yosunlar tarafindan gerceklestirilen fotosentez canlilara oksijen saglar Su yosunlari bununla birlikte suda yasayan canlilarin besin ve korunma gibi ihtiyaclarini da karsilar Yasami sona eren su yosunlarinin dis iskeletleri dibe cokerek denizel kayaclarin yapisina katilir Dunyanin bazi kesimlerinde kar altinda yasayabilen yosunlar karin baharda pembe gorulmesine sebep olurlar Bilinen tum bitkiler icinde en hizli buyume oranini gosteren Buyuk Okyanus un dev su yosunu Macrocystis pyrifera nin yapraklari haftada 3 ile 4 5 m arasi boy verebilmektedir Cok yillik bu bitkiler yaklasik 60 metre uzunlukta olabilirken bazen 100 metre yukseklige kadar ulasabilirler Bu yosunlar yaklasik 100 kg agirligindadir Alg patlamasi tatli veya tuzlu su sistemlerinde su yosunu populasyonunda hizli bir artis veya birikmeyi tanimlar Patlamalar genellikle gubrelerin suya karismasi ile azot veya fosfor gibi besin maddelerinin su sistemine girerek otrofikasyon sonucu asiri alg buyumesine yol acmasi ile olusur Bu patlamalar gunes isigini engelleme sudaki oksijen seviyesini dusurme ve yosun turune bagli olarak suya toksin birakma gibi zararli etkilere neden olabilir SiniflandirmaIpliksi koloni olusturmus mikroskobik bir su yosunu cinsi Su yosunlari bircok farki siniflandirma yapilsa da genel olarak prokaryotik ve okaryotik olmak uzere iki ayri sinifa dahil edilebilir Okaryotik algler gercek cekirdek cekirdekcik ve zarla cevrilmis organelleri olan alglerdir Archaeplastida ya ait uc grubu kapsar Yesil algler Kirmizi algler Bu gruplarda kloroplast iki zarla cevrelenmis ve muhtemelen bir endosimbiyozdan gelismistir Yuksek bitkilerdeki pigmentler yesil alglerdekilere benzerken kirmizi alglerdekiler daha farkli gelismistir Klorofil b tasiyan diger iki alg grubu ise soyledir OglenalarNemli bir kaya uzerinde yasayan algler Bu grup iki ya da uc zarla kusatilmis muhtemelen yesil bir algi icine hapsederek gelismistir Chlorarchniophyta grubu bir algin cekirdegine ait kucuk bir cekirdek parcasi icerir Geri kalan algler butun kloroplastlari klorofil a ve c iceren alglerdir Klorofil c prokaryotlarin hicbirinde ve ilkel kloroplastlarda gorulmez fakat kirmizi alglerle olan genetik benzerlik akrabaliklarini gosterir Bunlar Heterokontlar altinsarisi algler diatomlar kahverengi algler gibi coccolithophora Cryptomonad Dinoflagelltlar Ilk uc grubun Chromista kloroplastlari dort zarlidir Bu gruplarin bazi uyeleri fotosentetik degildir bazilari plastid tasimaz ya da kloroplastlari yoktur Kullanim17 yuzyilin sonlarindan beri kahverengi alglerin yakilmasiyla mineralce zengin kullerinden sabun cam soda ve gubre yapiminda kullanilan elde edilmektedir Kimyasal maddeler arasinda yer alan brom ve iyot ilk kez bu kulden izole edilmistir ve iyot hala Japonya da deniz yosunlarindan elde edilmektedir Yosunlar yaygin bir sekilde gubre olarak kullanilmaktadir Su yosunlari ozellikle dogu Asya ulkelerinde onemli bir besin kaynagidir A B1 B2 B6 ve C vitaminleriyle niyasin iyot potasyum demir magnezyum ve kalsiyum acisindan zengindir Cin de yaklasik 70 cesit su yosunu yenmektedir Bu cesitlerin en bilinenlerden biri Japonya da yaklasik 20 yosun cesidi yemeklerde kullanilmaktadir Bazi yosun cesitleri destek besini olarak ticari isletmelerce yetistirilmekte ve paketlenerek satilmaktadir Buna ek olarak agar ve karragenan kivam verici ve jellestirici madde olarak hem besinlerde hem de bilimsel arastirmalarda kullanilmaktadir Ayrica iliskin pek cok calisma yurutulmektedir Nori Susi yapiminda kulanilan bir su yosunudur Su yosunu hasat eden makine Agar karragenan uretiminde kullanilir Yakit icin mikroalg uretiminde kullanilan bir fotobiyoreaktor cesidiDunya Deniz Yosunlari GunuBirlesmis Milletler Genel Kurulu 2022 Mayisi nda aldigi 76 265 sayili kararla dunya denizlerindeki sualti cayirlarinin korunmasinin onemine dikkat cekmek amaciyla 1 Mart i Dunya Deniz Yosunlari Gunu ilan etmistir Ayrica bakinizMavi yesil algler Altinsarisi algler Atesrengi algler Yesil algler Kahverengi algler Kirmizi algler Deniz KarpuzuKaynakca a b alg Nisanyan Sozluk 10 Kasim 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Kasim 2019 Nabors Murray W 2004 Introduction to Botany San Francisco CA Pearson Education Inc ISBN 978 0 8053 4416 5 Allaby M Ed 1992 Algae The Concise Dictionary of Botany Oxford Oxford University Press Pringsheim E G 1963 Farblose Algen Ein beitrag zur Evolutionsforschung Gustav Fischer Verlag Stuttgart 471 pp species Algae Pringsheim 1963 Smithsonian National Museum of Natural History Department of Botany 2 July 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Agustos 2010 yosun Nisanyan Sozluk 10 Kasim 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Kasim 2019 Ferris Robert 26 Temmuz 2016 Why are there so many toxic algae blooms this year CNBC 27 Temmuz 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Temmuz 2016 Birlesmis Milletler in Ilan Ettigi Uluslararasi Gunler Haftalar Vikipedi maddesi Wikipedia 30 Eylul 2023 3 Ekim 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Ekim 2023