Dicle Köprüsü, Diyarbakır'ın Sur ilçesinde Dicle Nehri üzerinde yer alan tarihî bir köprüdür. On açıklığa sahip olduğu için yerel halkça On Gözlü Köprü olarak bilinirken eski Silvan yolu güzergâhında bulunduğundan bazı kaynaklarda ise Silvan Köprüsü olarak da geçer. Şehir merkezine 3 kilometre uzaklıkta olup Diyarbakır'dan gelerek Mardin'e devam eden (eski Mardin yolu), sonra doğuya doğru ayrılan tali yolun bağlantı yerinde, kentin merkezini Bağıvar beldesi ile civar köylere bağlayan noktada bulunmaktadır. Köprünün ilk yapım tarihi ile ilgili farklı türde görüşler vardır. Bu görüşlerden bazıları köprünün şimdiki yerinde, antik dönemde de bir köprü olduğunu öne sürer. Birkaç defa kısmen veya tamamen yıkılıp yeniden inşa edildiği düşünülen köprünün, yapım yılı olarak bilinen en yakın ve doğru tarih, köprü üzerinde yer alan kitabeden fark edilmektedir. Kitabeye göre Mervaniler döneminde 1065 yılında yaptırılmıştır.
Dicle Köprüsü | |
---|---|
Diğer ad(lar) | On Gözlü Köprü Silvan Köprüsü |
Taşınan | Motorlu taşıt · Yayalar |
Geçiş | Dicle Nehri |
Konum | Sur, Diyarbakır, Türkiye |
Koordinatlar | 37°53′13.88″K 40°13′43.75″D / 37.8871889°K 40.2288194°D |
Sahibi | Karayolları Genel Müdürlüğü |
Türü | Tarihi eser · Viyadük |
Malzeme | Bazalt |
Ayak sayısı | 10 |
Uzunluk | 172 m (564 ft) |
Açılış | 1065 | )
Kullanım | Silvan yolu |
Tarihî durumu | Kullanımda |
Geçiş ücreti | Ücretsiz |
Tarihçesi
Dicle Köprüsü, Diyarbakır'da Mardin Kapı'nın dışında yer alıp kentin 3 kilometre güneyinde bulunmaktadır. Köprünün güney cephesinde, kemerlerle korkuluk arasında yer alan iki satırlık çiçekli kûfî kitabeden, Mervaniler döneminden Nizâmüddevle Nasr zamanında Kadı Ebü'l-Hasan Abdülvâhid tarafından 457 (1064-65) yılında Ubeyd adlı bir mimara yaptırıldığı anlaşılmaktadır. Ancak araştırmacılar bu kitabenin onarım kitabesi olduğu görüşünde birleşmekte ve eserin çok daha eski bir tarihte yapıldığını kabul etmektedirler. Bunlardan C. Niebuhr, Voyages en Arabie et en d’autres pays circonvoisins adlı eserinde köprünün 1065 öncesinde mevcut olduğunu öne sürerken M. van Berchem ile J. Strzygowski, Amida adlı eserlerinde ve A. Gabriel ise Voyages adlı eserinde İslam öncesi eseri olduğunu, taşkın sonucu yıkılması üzerine 124'te (742) Halife Hişâm bin Abdülmelik (724-743) tarafından onarımına başlandığını fakat halifenin ölümü üzerine inşaatın yarım kaldığını ileri sürmektedirler.
Mimarisi
Dicle Köprüsü, çok gözlü ve düz tabliyeli köprüler grubunda değerlendirilmektedir. Köprünün uzunluğu 172 m olup genişliği ise ilk beş gözde 5,45-6,24 m arası, beşinci gözden itibaren artarak 9,69 m-10,20 m arasındadır.Parapet yüksekliği kenarlarda 85 cm, ortalara doğru 155 cm'ye kadar ulaşmaktadır.Harpuştaların yüksekliği ise 31 cm, genişliği 71 cm, alın kısmı 7 cm'dir. Köprünün 1, 2, 6, 7, 8, 9, 10 numaralı gözlere ait kemerler, birbirine yakın genişlik ve yüksekliktedir. 3, 4 ve 5. gözlere ait kemerlerde ise genişlik ve yükseklik daha fazladır. Köprünün kuzey cephesi yönünde (memba yüzü) 9 adet piramidal külahlı bulunmaktadır. 1, 2, 3 ve 4 numaralı selyaranlar diğerlerine göre daha alçaktır. 6, 7, 8, 9 ve 10 numaralı gözlerin , yarı yüksekliğe kadar eski yapım özelliğini devam ettirirken 1, 2, 3, 4 ve 5 numaralı gözlerin tempan duvarlarında farklı bir taş işçiliği uygulanmıştır. Köprünün güney cephesi yönünde (mansap yüzü), kuzey cephede olduğu gibi düz bir cephe duvarına sahip değildir. 1, 2, 3, 4 ve 5 numaralı gözlerin kemerleri yaklaşık 4 m civarı içeridedir. Köprünün kemer boyutları şöyledir:
Kemer adı | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | ||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
A | Y | A | Y | A | Y | A | Y | A | Y | A | Y | A | Y | A | Y | A | Y | A | Y | |
Memba | 848 | 498 | 804 | 501 | 1384 | 797 | 1197 | 697 | 1392 | 776 | 838 | 477 | 873 | 474 | 845 | 553 | 859 | 493 | 815 | 492 |
Mansap | 823 | 482 | 801 | 486 | 1377 | 798 | 1193 | 676 | 1380 | 769 | 839 | 477 | 873 | 493 | 845 | 533 | 859 | 493 | 815 | 491 |
Köprü genelinde yöresel malzeme olan bazalt taş kullanılmıştır. Kemer kilit taşı ve bazen de kemer üzengi taşı seviyesinden harpuştaya kadar onarım izi olarak moloz taş kullanıldığı görülmektedir. 1-5 numaralı gözler arası ile 7 ve 8 numaralı gözlerde, üstteki tonoz örtü sıvanmıştır ve 5 numaralı gözün üst örtüsünde, dökülmüş olan sıvanın altında tuğla malzeme görülmektedir. Sıvalı olan diğer kemer içlerinde de tuğla malzeme kullanıldığı tespit edilmiştir. 1 ve 2 numaralı gözlerin kemer taşlarında kalker taşı kullanılmıştır. Kalker taşı ayrıca kitabelerde de kullanılmıştır.
Kitabe ve kabartmaları
Üstten yivli kornişlerle kuşatılan köprünün kitabeleri, mansap yüzünde (güney cephede), yaklaşım duvarı ile 10 ve 9 numaralı kemerlerin tempan duvarlarında yer alır ve bu kitabelerde Mervaniler döneminde köprüyü yaptıran, yapımından sorumlu olan ve yapanın ismi ile yapım tarihi yazılmıştır. Batı yöndeki ilk kitabenin solunda, yandan tasvir edilmiş bir aslan kabartması mevcuttur. Aslan figürü bazalt blok üzerine işlenmiştir ve yürür vaziyette, gövdesi yandan, başı dörtte üç dönük, ağzı açık, dili dışarıda, birbirine yakın gözleri ve düşük kulaklarıyla sert ifadeli olarak işlenmiştir. Köprü üzerinde birbirinden farklı şemalar halinde 29 çeşit taşçı işareti bulunmaktadır. Bunlar dışında blok halinde iki farklı işaret dizisi vardır. Bunlardan biri Latince K, O ve E harflerinin alt alta sıralandığı işaret dizisi diğeri ise alt alta, yan yana ve çapraz işlenmiş noktalama bloklarından oluşmaktadır.
Galeri
- On Gözlü Köprü
- Köprü üzerinden Dicle Nehrine bakış
- Köprü üzerinden Dicle Nehrine bakış
- Köprü üzerinden Dicle Nehrine bakış
- Köprü üzerinden Dicle Nehrine bakış
- Köprü üzerinden Dicle Nehrine bakış
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- Özel
- ^ a b Demir 2019, s. 23.
- ^ a b Demir 2019, s. 24.
- ^ a b c Durukan 1994, s. 282.
- ^ a b c d e Halifeoğlu & Dalkılıç, s. 651.
- ^ a b c d Halifeoğlu & Dalkılıç, s. 652.
- ^ Halifeoğlu & Dalkılıç, s. 653.
- ^ a b c d Halifeoğlu & Dalkılıç, s. 654.
- ^ a b c d e f g Halifeoğlu & Dalkılıç, s. 655.
- Genel
- Demir, Osman (2019). Tarihi Diyarbakır Dicle (On Gözlü) Köprüsü'nün Sonlu Eleman Yöntemiyle Analizi. Erzincan: Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
- Durukan, Ayşe (1994). Dicle Köprüsü. TDV İslâm Araştırmaları Merkezi. 12 Nisan 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Mart 2020.
- Halifeoğlu, F. Meral; Dalkılıç, Neslihan. Diyarbakır, Dicle (On Gözlü) Köprüsü’nün Rölöve, Restitüsyon Ve Restorasyon Projelerinin Yapımı. Dicle Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Mimarlık Bölümü.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Dicle Koprusu Diyarbakir in Sur ilcesinde Dicle Nehri uzerinde yer alan tarihi bir koprudur On acikliga sahip oldugu icin yerel halkca On Gozlu Kopru olarak bilinirken eski Silvan yolu guzergahinda bulundugundan bazi kaynaklarda ise Silvan Koprusu olarak da gecer Sehir merkezine 3 kilometre uzaklikta olup Diyarbakir dan gelerek Mardin e devam eden eski Mardin yolu sonra doguya dogru ayrilan tali yolun baglanti yerinde kentin merkezini Bagivar beldesi ile civar koylere baglayan noktada bulunmaktadir Koprunun ilk yapim tarihi ile ilgili farkli turde gorusler vardir Bu goruslerden bazilari koprunun simdiki yerinde antik donemde de bir kopru oldugunu one surer Birkac defa kismen veya tamamen yikilip yeniden insa edildigi dusunulen koprunun yapim yili olarak bilinen en yakin ve dogru tarih kopru uzerinde yer alan kitabeden fark edilmektedir Kitabeye gore Mervaniler doneminde 1065 yilinda yaptirilmistir Dicle KoprusuDiger ad lar On Gozlu Kopru Silvan KoprusuTasinanMotorlu tasit YayalarGecisDicle NehriKonumSur Diyarbakir TurkiyeKoordinatlar37 53 13 88 K 40 13 43 75 D 37 8871889 K 40 2288194 D 37 8871889 40 2288194SahibiKarayollari Genel MudurluguTuruTarihi eser ViyadukMalzemeBazaltAyak sayisi10Uzunluk172 m 564 ft Acilis1065 958 yil once 1065 KullanimSilvan yoluTarihi durumuKullanimdaGecis ucretiUcretsizDiyarbakir On Gozlu KopruKopru ve gozleriTarihcesiDicle Koprusu Diyarbakir da Mardin Kapi nin disinda yer alip kentin 3 kilometre guneyinde bulunmaktadir Koprunun guney cephesinde kemerlerle korkuluk arasinda yer alan iki satirlik cicekli kufi kitabeden Mervaniler doneminden Nizamuddevle Nasr zamaninda Kadi Ebu l Hasan Abdulvahid tarafindan 457 1064 65 yilinda Ubeyd adli bir mimara yaptirildigi anlasilmaktadir Ancak arastirmacilar bu kitabenin onarim kitabesi oldugu gorusunde birlesmekte ve eserin cok daha eski bir tarihte yapildigini kabul etmektedirler Bunlardan C Niebuhr Voyages en Arabie et en d autres pays circonvoisins adli eserinde koprunun 1065 oncesinde mevcut oldugunu one surerken M van Berchem ile J Strzygowski Amida adli eserlerinde ve A Gabriel ise Voyages adli eserinde Islam oncesi eseri oldugunu taskin sonucu yikilmasi uzerine 124 te 742 Halife Hisam bin Abdulmelik 724 743 tarafindan onarimina baslandigini fakat halifenin olumu uzerine insaatin yarim kaldigini ileri surmektedirler MimarisiDicle Koprusu cok gozlu ve duz tabliyeli kopruler grubunda degerlendirilmektedir Koprunun uzunlugu 172 m olup genisligi ise ilk bes gozde 5 45 6 24 m arasi besinci gozden itibaren artarak 9 69 m 10 20 m arasindadir Parapet yuksekligi kenarlarda 85 cm ortalara dogru 155 cm ye kadar ulasmaktadir Harpustalarin yuksekligi ise 31 cm genisligi 71 cm alin kismi 7 cm dir Koprunun 1 2 6 7 8 9 10 numarali gozlere ait kemerler birbirine yakin genislik ve yuksekliktedir 3 4 ve 5 gozlere ait kemerlerde ise genislik ve yukseklik daha fazladir Koprunun kuzey cephesi yonunde memba yuzu 9 adet piramidal kulahli bulunmaktadir 1 2 3 ve 4 numarali selyaranlar digerlerine gore daha alcaktir 6 7 8 9 ve 10 numarali gozlerin yari yukseklige kadar eski yapim ozelligini devam ettirirken 1 2 3 4 ve 5 numarali gozlerin tempan duvarlarinda farkli bir tas isciligi uygulanmistir Koprunun guney cephesi yonunde mansap yuzu kuzey cephede oldugu gibi duz bir cephe duvarina sahip degildir 1 2 3 4 ve 5 numarali gozlerin kemerleri yaklasik 4 m civari iceridedir Koprunun kemer boyutlari soyledir Kemer adi 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10A Y A Y A Y A Y A Y A Y A Y A Y A Y A YMemba 848 498 804 501 1384 797 1197 697 1392 776 838 477 873 474 845 553 859 493 815 492Mansap 823 482 801 486 1377 798 1193 676 1380 769 839 477 873 493 845 533 859 493 815 491 Kopru genelinde yoresel malzeme olan bazalt tas kullanilmistir Kemer kilit tasi ve bazen de kemer uzengi tasi seviyesinden harpustaya kadar onarim izi olarak moloz tas kullanildigi gorulmektedir 1 5 numarali gozler arasi ile 7 ve 8 numarali gozlerde ustteki tonoz ortu sivanmistir ve 5 numarali gozun ust ortusunde dokulmus olan sivanin altinda tugla malzeme gorulmektedir Sivali olan diger kemer iclerinde de tugla malzeme kullanildigi tespit edilmistir 1 ve 2 numarali gozlerin kemer taslarinda kalker tasi kullanilmistir Kalker tasi ayrica kitabelerde de kullanilmistir Kitabe ve kabartmalariUstten yivli kornislerle kusatilan koprunun kitabeleri mansap yuzunde guney cephede yaklasim duvari ile 10 ve 9 numarali kemerlerin tempan duvarlarinda yer alir ve bu kitabelerde Mervaniler doneminde kopruyu yaptiran yapimindan sorumlu olan ve yapanin ismi ile yapim tarihi yazilmistir Bati yondeki ilk kitabenin solunda yandan tasvir edilmis bir aslan kabartmasi mevcuttur Aslan figuru bazalt blok uzerine islenmistir ve yurur vaziyette govdesi yandan basi dortte uc donuk agzi acik dili disarida birbirine yakin gozleri ve dusuk kulaklariyla sert ifadeli olarak islenmistir Kopru uzerinde birbirinden farkli semalar halinde 29 cesit tasci isareti bulunmaktadir Bunlar disinda blok halinde iki farkli isaret dizisi vardir Bunlardan biri Latince K O ve E harflerinin alt alta siralandigi isaret dizisi digeri ise alt alta yan yana ve capraz islenmis noktalama bloklarindan olusmaktadir GaleriOn Gozlu Kopru Kopru uzerinden Dicle Nehrine bakis Kopru uzerinden Dicle Nehrine bakis Kopru uzerinden Dicle Nehrine bakis Kopru uzerinden Dicle Nehrine bakis Kopru uzerinden Dicle Nehrine bakisAyrica bakinizTurkiye deki kopruler listesiKaynakcaOzel a b Demir 2019 s 23 a b Demir 2019 s 24 a b c Durukan 1994 s 282 a b c d e Halifeoglu amp Dalkilic s 651 a b c d Halifeoglu amp Dalkilic s 652 Halifeoglu amp Dalkilic s 653 a b c d Halifeoglu amp Dalkilic s 654 a b c d e f g Halifeoglu amp Dalkilic s 655 GenelDemir Osman 2019 Tarihi Diyarbakir Dicle On Gozlu Koprusu nun Sonlu Eleman Yontemiyle Analizi Erzincan Erzincan Binali Yildirim Universitesi Fen Bilimleri Enstitusu Durukan Ayse 1994 Dicle Koprusu TDV Islam Arastirmalari Merkezi 12 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Mart 2020 Halifeoglu F Meral Dalkilic Neslihan Diyarbakir Dicle On Gozlu Koprusu nun Rolove Restitusyon Ve Restorasyon Projelerinin Yapimi Dicle Universitesi Muhendislik Mimarlik Fakultesi Mimarlik Bolumu