Ebubekir Hâzım Tepeyran (1864 - 5 Haziran 1947), Türk devlet adamı ve yazardır.
Ebubekir Hâzım Tepeyran | |
---|---|
Doğum | 1864 Niğde, Osmanlı İmparatorluğu |
Ölüm | 5 Haziran 1947 (83 yaşında) İstanbul, Türkiye |
Milliyet | Türk |
Meslek | Devlet adamı ve yazar |
Osmanlı döneminde Dahiliye Nazırlığı, Cumhuriyet döneminde II., VI. ve VII. dönemlerde Niğde milletvekilliği yapmıştır. Türk edebiyatında ikinci gerçekçi köy romanı olan Küçük Paşa’nın yazarıdır. Yazar Oktay Akbal’ın dedesidir.
Yaşamı
Niğdeli Murat Paşa soyundan, Niğde Tahrirat Müdürü Bekir Beyzâde Hasan Efendi ile Muhsine Hanım'ın oğlu olarak 1864 yılında Niğde'nin Yenice Mahallesi'nde doğdu. Niğde'de halk arasında "Tepeyran" denilen, Yenice Mahallesi'ndeki "Tepeviran" semtinde doğduğu için bu ismi soyadı olarak aldı. Babasının görevi nedeniyle Isparta ve Antalya’da öğrenim gördükten sonra babasının yeniden Niğde’de görevlendirilmesi üzerine ortaöğrenimini 1879’da Niğde Rüştiyesi’nde tamamladı. Bir süre Tahrirat Kalemi’nde görev yaptı.
Niğde’de teftişe gelen Konya valisi Müşir Mehmet Sait Paşa ile tanıştıktan sonra onun daveti ile 1882 yılında Konya’ya gitti. Konya Maarif Meclisi Kâtibi olarak görev yaparken Vilayet Gazetesi’nde de yazarlık yaptı. İlk şiirleri Konya Vilayet Gazetesi’nde yayımlandı. Arapça ve Farsça biliyorken kendi özel gayreti ile Fransızca öğrendi.
Mehmet Sait Paşa’dan sonra Konya valisi olan Abdurrahman Nurettin Paşa’nın Kastamonu’ya tayin olması üzerine 1885’te onunla birlikte Kastamonu’ya gitti. Kastamonu Vilayeti Mektûbî Mümeyyizliği’ne atanan Ebubekir Hâzım, bu şehirde kaldığı altı yıl boyunca bir yandan da Vilayet Gazetesi yazarlığı ve Îdâdî Mektebi’nde öğretmenlik yaptı.
Valinin İzmir’e tayini üzerine 1891'de İzmir’e gitti. İzmir'de mektupçuluk ve Vilayet Gazetesi'nde yazarlık yaptı; Halit Ziya başta olmak üzere birçok edebiyatçı ile tanıştı. 1893’te Edirne valisi olan Abdurrahman Paşa’nın yanında vali muavini olarak çalıştı. Paşa Edirne valiliğinden ayrıldıktan sonra da görevini sürdürdü ve başarılı çalışmaları nedeniyle Dedeağaç Mutasarrıflığına atandı. İki yıl sürdürdüğü mutasarrıflık görevi sırasında astronomi ile uğraştığı, Paris’ten kitap ve gazete getirttiği, Jön Türkler’den olduğu gibi iddialarla padişah II. Abdülhamit’e jurnallendi ve görevden alındı.
Valilikleri
İstanbul’a dönüp kendine iftira atıldığını kanıtlayan Hâzım Bey, 45 gün sonra Musul valisi olarak atandı. Bu görevi sırasında 1899 yılında bir petrol şirketi kurma girişiminde bulundu ancak mabeyn başkatipliğinden gelen bir emirle bu işten vazgeçmek zorunda kaldı. İki yıl süren Musul valiliğinin ardından yine bir jurnal üzerine İstanbul’a çağrıldı ve Şûrâ-yı Devlet üyeliğine atandı.
1903 yılında ayaklanmaların sürdüğü Manastır valisi olarak görevlendirildi; eşkıyalık ve isyanları bastırmada başarı gösterdi.
1906’da azledilen Bağdat valisinin yerine atandı ancak Bağdat, Musul, Basra vilayetlerine gönderilen ıslah heyeti başkanının tutumunu onaylamadığı için bu görevden alınmasını isteyince Sivas valiliğine, ardından Ankara valiliğine atandı.
1908’de altı ay Ankara valisi olarak görev yaptıktan sonra İstanbul Şehremini (belediye başkanı) olarak görevlendirildi. Bu görevden tahsisat anlaşmazlığı nedeniyle ayrıldı. Edebiyat alanında çalışmalarını sürdürmekte idi. 1910 yılında tek romanı Küçük Paşa yayımlandı.
1911’de Hicaz valiliğine, 1912’de Beyrut valiliğine atandı. 1913’te Halep valiliğine atandığında bu atamanın usulsüz olarak yapıldığı gerekçesiyle görev yerine gitmedi ve ikinci defa Beyrut valisi oldu. Ne var ki yerine başkası görevlendirilmiş olduğundan kendisi “Şuray-ı Devlet Mülkiye ve Maarif Dairesi Başkanlığı” yaptı. Dört yıl sonra sağlık durumu nedeniyle bu görevden ayrıldı ve 1918’de Bursa valiliğine atandı.11 Mart 1919'da Bursa valiliğinden alınıp İttihatçı olduğu iddiasıyla yargılandı, beraat etmesinin ardından yeninden görevine döndü ve şubat 1920'ye kadar Bursa valisi olarak görev yapmayı sürdürdü.
Bakanlıkları
Hâzım Bey, Bursa valisi iken kendisine teklif edilen Dahiliye Nazırlığı görevini kabul etti ve Ali Rıza Paşa kabinesinde yer aldı. Kabine istifa ettiğinde yerine kurulan Hulusi Salih Paşa hükûmetinde de aynı görevi sürdürdü. Kısa ömürlü olan bu kabineden Kuvâ-yi Milliye’nin asi olduğunu ilan etmeyi reddettiği için istifa etti.
İdam Hükmü
Hükümetten istifasından sonra Kuvâ-yı Milliye’yi koruduğu gerekçesiyle tutuklanıp sekiz ay çeşitli hapishanelerde kalan Hâzım Bey, işgal ordusu tarafından kurulan Nemrut Mustafa Paşa Divanı'nda yargılanıp idama mahkûm edildi. Padişah Vahdettin cezasını Ağustos 1920’de kürek mahkumiyetine çevirdi. O günlerde idam cezasına çarptırılışını ve cezaevi günlerini ayrıntılı bir şekilde kaleme alan Hâzım Bey, daha sonra “Zalimhane Bir İdam Hükmü” adıyla yayımladı.
Millî Mücadeleye Katılması
Son Osmanlı sadrazamı Tevfik Paşa’nın kurduğu hükûmet Nemrut Mustafa Paşa Divanı’nın verdiği hükümleri temyiz edince serbest kalan Hâzım Bey 24 Ocak 1921’de bir İtalyan vapuru ile İstanbul’dan ayrıldı. Kuvâ-yi Milliye’ye destek vermek üzere gizlice Ankara’ya gitti ve Ankara hükûmeti tarafından önce Sivas, sonra Trabzon valiliğine getirildi.
Koçgiri İsyanı’ndan hemen sonra vali olduğu Sivas’ta üç ay görev yaptı. Olayla ilgili değerlendirmelerini “Belgelerle Kurtuluş Savaşı”(1982) adıyla kitaplaşan anılarında anlattı.
Trabzon valiliği sırasında doğu cephesindeki savaşların sonuçlanması üzerine kurulan Elviye-i Selase Tahkik ve Tetkik Heyeti’nde başkanı olarak Kars, Ardahan ve Artvin’de görevlendirildi. Beş ay boyunca Trabzon valiliğinden izinli olan Hâzım Bey’in yerine bir başkası vali olarak atandığından Kasım 1922’de valilikten ve memuriyetten ayrıldı.
Milletvekillikleri
Hâzım Bey, memuriyetten ayrıldığı yıl TBMM II. dönem milletvekili seçildi. 29 Ekim 1923’te Cumhuriyetin kurulması için önerge verenler arasında idi. Anayasanın hazırlanması sırasında meclis ve senato kurulmasını istemesi, cumhurbaşkanına geniş yetkiler tanınmasını uygun bulmaması gibi bazı düşünceleri Mustafa Kemal ile ters düşünce bir daha onun döneminde TBMM’de yer almadı. On yıl aradan sonra VI. Ve VII. dönemlerde tekrar Niğde milletvekili olarak mecliste yer aldı.
5 Haziran 1947’de İstanbul’da hayatını kaybetti. Erenköy’deki aile mezarlığına defnedildi. Evli ve beş çocuk babası olan Ebubekir Hâzım Tepeyran, diplomat Celal Hâzım Tepeyran’ın babası, yazar Oktay Akbal’ın dedesidir. Adı, Niğde’de bir ilköğretim okuluna verilmiştir.
Eserleri
Ebubekir Hâzım Bey, yaşamı boyunca Türkçe, Fransızca şiir, anı, öykü kitapları yayınladı. Tek romanı Küçük Paşa (1910) Türk yazınında önemli bir yer edindi Konusu Orta Anadolu’da bir köyde geçen bu roman, Nabizade Nazım’ın Karabibik romanından sonra köyü ve köylüyü Türk edebiyatına sokan ikinci romancıdır. Servet-i Fünûn etkisinde hikâyeler kaleme alan Hâzım Bey, anılarını da kitaplaştırmıştır.
- Anı
- Ebubekir Hâzım Tepeyran-Hatıraları (1944; 2. bs., Faruk Ilıkan, 1998)
- Zalimane Bir İdam Hükmü (1946)
- Belgelerle Kurtuluş Savaşı Anıları (Haz. Sadi Borak, 1982) - Önsözünü yazarın torunu Oktay Akbal ve kitabın editörü Hürriyet Yaşar'ın kaleme aldığı, daha önceleri diğer yayınevlerinden çıkmış baskılarındaki içeriği; belge, mektup ve fotoğraf ilaveleri ile zenginleştirilerek hazırlanmış, Oktay Akbal'ın ifadesi ile; Genç kuşaklara tarihsel bir dönemi, kişileri, olayları, sorunlarıyla bir ayna gibi yansıtarak öğretme iddiasını taşıyanTürk Kurtuluş Savaşı'nı bir başka yönü ile anlatan tarih ve anı türünde yazılan eserdir. Yazarın kendi ifadesine göre göstermelik olarak Yıldız Sarayı'nı yağmalamak suçlamasıyla, gerçekte ise Kuvâ-yi Milliye'ye yardımda bulunduğu için Damat Ferit Hükümeti döneminde oluşturulan Nemrut Mustafa Paşa Divan-ı Harb'inde idam istemiyle yargılanır ve idamına hükmedilir. Cezası önce hücre hapsine ardından kürek cezasına dönüştürülür. Eserde, Ebubekir Hâzım Tepeyran'ın yargılanması konusu etrafında, Mayıs 1920'den başlayarak halifeliğin kaldırılmasına kadar olan dönem ele alınmaktadır. Eserin dikkat çeken konularından bir diğeri olarak Belgeler başlıklı bölümünde diğer konularla birlikte Türk Kurtuluş Savaşı döneminde Türk-Sovyet İlişkileri belgeleriyle açıklanmaktadır.
- Hikâye
- Eski Şeyler (1910)
- Roman
- Küçük Paşa (1910)
- Şiir
- Les Fleurs Dégénérés 1. cilt (1931)
- Kar Çiçekleri (1932)
- Diğer
- İdarî-İctimaî Sanihat (1915)
Kaynakça
- ^ a b "Ebubekir Hazım Tepeyran". 4 Aralık 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Aralık 2021.
- ^ a b c d e "Nurşen Gök, Ebubekir Hâzım Tepeyran'ın Memleket İdaresine Dair Önerileri, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt:26, Sayı:42, 2007" (PDF). 2 Haziran 2018 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 15 Nisan 2011.
- ^ . 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2011.
- ^ a b Tahsin Yıldırım, Bursa Valisi Ebubekir Hâzım Tepeyran, Bursa Günlüğü, Sayı 21, Temuuz-Ağustos-Eylül 2023
- ^ a b c "Basiret Timsali Bir Devlet Adamı". 25 Ocak 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Nisan 2011.
- ^ a b "Oral Çalışlar, Dersim'den önce Koçgiri Katliamı, Radikal Gazetesi, 17 Kasım 2009". 5 Aralık 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Nisan 2011.
- ^ "Mukaddes Arslan, Türkiye Cumhuriyeti Tarihinde Cumhuriyetin İlanı ve Tarihi Önemi, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Sayı 57, Cilt: XIX, Kasım 2003". 26 Ekim 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Nisan 2011.
- ^ . 7 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2011.
- ^ "TBMM Albümü 1. Cilt (1920-1950)" (PDF). TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü. 6 Şubat 2016 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 4 Aralık 2021.
- ^ a b Belgelerle Kurtuluş Savaşı, Ebubekir Hazım Tepeyran, Gürer Yayınları, S.16, S.69-71
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ebubekir Hazim Tepeyran 1864 5 Haziran 1947 Turk devlet adami ve yazardir Ebubekir Hazim TepeyranDogum1864 Nigde Osmanli ImparatorluguOlum5 Haziran 1947 83 yasinda Istanbul TurkiyeMilliyetTurkMeslekDevlet adami ve yazar Osmanli doneminde Dahiliye Nazirligi Cumhuriyet doneminde II VI ve VII donemlerde Nigde milletvekilligi yapmistir Turk edebiyatinda ikinci gercekci koy romani olan Kucuk Pasa nin yazaridir Yazar Oktay Akbal in dedesidir YasamiNigdeli Murat Pasa soyundan Nigde Tahrirat Muduru Bekir Beyzade Hasan Efendi ile Muhsine Hanim in oglu olarak 1864 yilinda Nigde nin Yenice Mahallesi nde dogdu Nigde de halk arasinda Tepeyran denilen Yenice Mahallesi ndeki Tepeviran semtinde dogdugu icin bu ismi soyadi olarak aldi Babasinin gorevi nedeniyle Isparta ve Antalya da ogrenim gordukten sonra babasinin yeniden Nigde de gorevlendirilmesi uzerine ortaogrenimini 1879 da Nigde Rustiyesi nde tamamladi Bir sure Tahrirat Kalemi nde gorev yapti Nigde de teftise gelen Konya valisi Musir Mehmet Sait Pasa ile tanistiktan sonra onun daveti ile 1882 yilinda Konya ya gitti Konya Maarif Meclisi Katibi olarak gorev yaparken Vilayet Gazetesi nde de yazarlik yapti Ilk siirleri Konya Vilayet Gazetesi nde yayimlandi Arapca ve Farsca biliyorken kendi ozel gayreti ile Fransizca ogrendi Mehmet Sait Pasa dan sonra Konya valisi olan Abdurrahman Nurettin Pasa nin Kastamonu ya tayin olmasi uzerine 1885 te onunla birlikte Kastamonu ya gitti Kastamonu Vilayeti Mektubi Mumeyyizligi ne atanan Ebubekir Hazim bu sehirde kaldigi alti yil boyunca bir yandan da Vilayet Gazetesi yazarligi ve Idadi Mektebi nde ogretmenlik yapti Valinin Izmir e tayini uzerine 1891 de Izmir e gitti Izmir de mektupculuk ve Vilayet Gazetesi nde yazarlik yapti Halit Ziya basta olmak uzere bircok edebiyatci ile tanisti 1893 te Edirne valisi olan Abdurrahman Pasa nin yaninda vali muavini olarak calisti Pasa Edirne valiliginden ayrildiktan sonra da gorevini surdurdu ve basarili calismalari nedeniyle Dedeagac Mutasarrifligina atandi Iki yil surdurdugu mutasarriflik gorevi sirasinda astronomi ile ugrastigi Paris ten kitap ve gazete getirttigi Jon Turkler den oldugu gibi iddialarla padisah II Abdulhamit e jurnallendi ve gorevden alindi Valilikleri Ebubekir Hazim Bey Beyrut Valisi iken 1912 Ebubekir Hazim Tepeyran in Sahrayicedid Mezarligi ndaki mezari Istanbul a donup kendine iftira atildigini kanitlayan Hazim Bey 45 gun sonra Musul valisi olarak atandi Bu gorevi sirasinda 1899 yilinda bir petrol sirketi kurma girisiminde bulundu ancak mabeyn baskatipliginden gelen bir emirle bu isten vazgecmek zorunda kaldi Iki yil suren Musul valiliginin ardindan yine bir jurnal uzerine Istanbul a cagrildi ve Sura yi Devlet uyeligine atandi 1903 yilinda ayaklanmalarin surdugu Manastir valisi olarak gorevlendirildi eskiyalik ve isyanlari bastirmada basari gosterdi 1906 da azledilen Bagdat valisinin yerine atandi ancak Bagdat Musul Basra vilayetlerine gonderilen islah heyeti baskaninin tutumunu onaylamadigi icin bu gorevden alinmasini isteyince Sivas valiligine ardindan Ankara valiligine atandi 1908 de alti ay Ankara valisi olarak gorev yaptiktan sonra Istanbul Sehremini belediye baskani olarak gorevlendirildi Bu gorevden tahsisat anlasmazligi nedeniyle ayrildi Edebiyat alaninda calismalarini surdurmekte idi 1910 yilinda tek romani Kucuk Pasa yayimlandi 1911 de Hicaz valiligine 1912 de Beyrut valiligine atandi 1913 te Halep valiligine atandiginda bu atamanin usulsuz olarak yapildigi gerekcesiyle gorev yerine gitmedi ve ikinci defa Beyrut valisi oldu Ne var ki yerine baskasi gorevlendirilmis oldugundan kendisi Suray i Devlet Mulkiye ve Maarif Dairesi Baskanligi yapti Dort yil sonra saglik durumu nedeniyle bu gorevden ayrildi ve 1918 de Bursa valiligine atandi 11 Mart 1919 da Bursa valiliginden alinip Ittihatci oldugu iddiasiyla yargilandi beraat etmesinin ardindan yeninden gorevine dondu ve subat 1920 ye kadar Bursa valisi olarak gorev yapmayi surdurdu Bakanliklari Hazim Bey Bursa valisi iken kendisine teklif edilen Dahiliye Nazirligi gorevini kabul etti ve Ali Riza Pasa kabinesinde yer aldi Kabine istifa ettiginde yerine kurulan Hulusi Salih Pasa hukumetinde de ayni gorevi surdurdu Kisa omurlu olan bu kabineden Kuva yi Milliye nin asi oldugunu ilan etmeyi reddettigi icin istifa etti Idam Hukmu Hukumetten istifasindan sonra Kuva yi Milliye yi korudugu gerekcesiyle tutuklanip sekiz ay cesitli hapishanelerde kalan Hazim Bey isgal ordusu tarafindan kurulan Nemrut Mustafa Pasa Divani nda yargilanip idama mahkum edildi Padisah Vahdettin cezasini Agustos 1920 de kurek mahkumiyetine cevirdi O gunlerde idam cezasina carptirilisini ve cezaevi gunlerini ayrintili bir sekilde kaleme alan Hazim Bey daha sonra Zalimhane Bir Idam Hukmu adiyla yayimladi Milli Mucadeleye Katilmasi Son Osmanli sadrazami Tevfik Pasa nin kurdugu hukumet Nemrut Mustafa Pasa Divani nin verdigi hukumleri temyiz edince serbest kalan Hazim Bey 24 Ocak 1921 de bir Italyan vapuru ile Istanbul dan ayrildi Kuva yi Milliye ye destek vermek uzere gizlice Ankara ya gitti ve Ankara hukumeti tarafindan once Sivas sonra Trabzon valiligine getirildi Kocgiri Isyani ndan hemen sonra vali oldugu Sivas ta uc ay gorev yapti Olayla ilgili degerlendirmelerini Belgelerle Kurtulus Savasi 1982 adiyla kitaplasan anilarinda anlatti Trabzon valiligi sirasinda dogu cephesindeki savaslarin sonuclanmasi uzerine kurulan Elviye i Selase Tahkik ve Tetkik Heyeti nde baskani olarak Kars Ardahan ve Artvin de gorevlendirildi Bes ay boyunca Trabzon valiliginden izinli olan Hazim Bey in yerine bir baskasi vali olarak atandigindan Kasim 1922 de valilikten ve memuriyetten ayrildi Milletvekillikleri Hazim Bey memuriyetten ayrildigi yil TBMM II donem milletvekili secildi 29 Ekim 1923 te Cumhuriyetin kurulmasi icin onerge verenler arasinda idi Anayasanin hazirlanmasi sirasinda meclis ve senato kurulmasini istemesi cumhurbaskanina genis yetkiler taninmasini uygun bulmamasi gibi bazi dusunceleri Mustafa Kemal ile ters dusunce bir daha onun doneminde TBMM de yer almadi On yil aradan sonra VI Ve VII donemlerde tekrar Nigde milletvekili olarak mecliste yer aldi 5 Haziran 1947 de Istanbul da hayatini kaybetti Erenkoy deki aile mezarligina defnedildi Evli ve bes cocuk babasi olan Ebubekir Hazim Tepeyran diplomat Celal Hazim Tepeyran in babasi yazar Oktay Akbal in dedesidir Adi Nigde de bir ilkogretim okuluna verilmistir EserleriEbubekir Hazim Bey yasami boyunca Turkce Fransizca siir ani oyku kitaplari yayinladi Tek romani Kucuk Pasa 1910 Turk yazininda onemli bir yer edindi Konusu Orta Anadolu da bir koyde gecen bu roman Nabizade Nazim in Karabibik romanindan sonra koyu ve koyluyu Turk edebiyatina sokan ikinci romancidir Servet i Funun etkisinde hikayeler kaleme alan Hazim Bey anilarini da kitaplastirmistir AniEbubekir Hazim Tepeyran Hatiralari 1944 2 bs Faruk Ilikan 1998 Zalimane Bir Idam Hukmu 1946 Belgelerle Kurtulus Savasi Anilari Haz Sadi Borak 1982 Onsozunu yazarin torunu Oktay Akbal ve kitabin editoru Hurriyet Yasar in kaleme aldigi daha onceleri diger yayinevlerinden cikmis baskilarindaki icerigi belge mektup ve fotograf ilaveleri ile zenginlestirilerek hazirlanmis Oktay Akbal in ifadesi ile Genc kusaklara tarihsel bir donemi kisileri olaylari sorunlariyla bir ayna gibi yansitarak ogretme iddiasini tasiyanTurk Kurtulus Savasi ni bir baska yonu ile anlatan tarih ve ani turunde yazilan eserdir Yazarin kendi ifadesine gore gostermelik olarak Yildiz Sarayi ni yagmalamak suclamasiyla gercekte ise Kuva yi Milliye ye yardimda bulundugu icin Damat Ferit Hukumeti doneminde olusturulan Nemrut Mustafa Pasa Divan i Harb inde idam istemiyle yargilanir ve idamina hukmedilir Cezasi once hucre hapsine ardindan kurek cezasina donusturulur Eserde Ebubekir Hazim Tepeyran in yargilanmasi konusu etrafinda Mayis 1920 den baslayarak halifeligin kaldirilmasina kadar olan donem ele alinmaktadir Eserin dikkat ceken konularindan bir digeri olarak Belgeler baslikli bolumunde diger konularla birlikte Turk Kurtulus Savasi doneminde Turk Sovyet Iliskileri belgeleriyle aciklanmaktadir HikayeEski Seyler 1910 RomanKucuk Pasa 1910 SiirLes Fleurs Degeneres 1 cilt 1931 Kar Cicekleri 1932 DigerIdari Ictimai Sanihat 1915 Kaynakca a b Ebubekir Hazim Tepeyran 4 Aralik 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Aralik 2021 a b c d e Nursen Gok Ebubekir Hazim Tepeyran in Memleket Idaresine Dair Onerileri Ankara Universitesi Dil ve Tarih Cografya Fakultesi Tarih Bolumu Tarih Arastirmalari Dergisi Cilt 26 Sayi 42 2007 PDF 2 Haziran 2018 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 15 Nisan 2011 4 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Nisan 2011 a b Tahsin Yildirim Bursa Valisi Ebubekir Hazim Tepeyran Bursa Gunlugu Sayi 21 Temuuz Agustos Eylul 2023 a b c Basiret Timsali Bir Devlet Adami 25 Ocak 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Nisan 2011 a b Oral Calislar Dersim den once Kocgiri Katliami Radikal Gazetesi 17 Kasim 2009 5 Aralik 2010 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Nisan 2011 Mukaddes Arslan Turkiye Cumhuriyeti Tarihinde Cumhuriyetin Ilani ve Tarihi Onemi Ataturk Arastirma Merkezi Dergisi Sayi 57 Cilt XIX Kasim 2003 26 Ekim 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Nisan 2011 7 Kasim 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Nisan 2011 TBMM Albumu 1 Cilt 1920 1950 PDF TBMM Basin ve Halkla Iliskiler Mudurlugu 6 Subat 2016 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 4 Aralik 2021 a b Belgelerle Kurtulus Savasi Ebubekir Hazim Tepeyran Gurer Yayinlari S 16 S 69 71