Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Uluslararası ilişkiler alanında etki alanı (İngilizce: sphere of influence, kısaca: SOI), bir devlet ya da kurumun üzerinde önemli derecede kültürel, ekonomik, askerî ve politik etkisinin olduğu bölgelere verilen ad. Bu kavramın en önemli örneklerinden biri yeni emperyalizm çağında, endüstrileşmiş Avrupalı milletlerin afyon kullanımı ile Çin'e giden yolları açması sırasında görülmüştür.
Etkileyen ve etkilenen arasında resmî bir ittifak ya da bağlayıcı anlaşmalar olabileceği gibi bu tür düzenlemeler her zaman gerekli değildir. Bunun yerine etki genellikle yumuşak gücün bir örneği olarak görülebilir. Aynı şekilde iki ülke arasında resmî bir ittifak olması da bir ülkenin diğerinin etki alanı içinde olduğunu göstermeyebilir.
Daha uç durumlarda, bir diğer ülkenin "etki alanı" içerisindeki bir ülke, diğerine bağımlı hale gelerek bir uydu devlet ya da de facto sömürge gibi görülmeye başlanabilir. Etki alanı sistemi, güçlü devletler tarafından diğer ülkelerin iç işlerine karışmak için günümüzde de kullanılmaktadır. Bu kavramlar artık genellikle süper güç, büyük güç ve orta güç adlarıyla analiz edilmektedir.
Örneğin, II. Dünya Savaşı sırasında Japon İmparatorluğu geniş bir etki alanına sahipti. Japon hükûmeti Kore, Vietnam, Tayvan ve Çin'in bazı bölgelerindeki olaylara böylelikle müdahale etti.
Zaman zaman, bir ülkenin farklı bölgeleri farklı etki alanları içinde kalabilir. Sömürgecilik çağında tampon devlet olan İran, Britanya ile Rusya, Tayland ise Britanya ve Fransa imparatorluk güçleri arasında kalmıştır. Benzer şekilde II. Dünya Savaşı sonrası Almanya dört işgal bölgesine ayrılmış ve daha sonra Batı Almanya ve Doğu Almanya olarak birleştirilmiştir.
Bu terim bazen siyasi durumlar dışında da kullanılabilir. Örneğin, bir alışveriş merkezi, perakende ticareti domine ettiği bir bölgeyi etki alanına alabilir.
Alman-Sovyet Saldırmazlık Paktı
Almanya'nın 1945'teki yenilgisinden sonra açıklanan 1939 Alman-Sovyet Saldırmazlık Paktındaki gizli bir maddeye göre Kuzey ve Doğu Avrupa, Nazi ve Sovyet etki alanlarına bölünmüştü. Kuzeyde Finlandiya, Estonya ve Letonya, Sovyet alanına dahil edilmişti.Polonya "siyasi düzenlemeler"e göre etki alanları arasında bölünecekti.Doğu Prusya'nın komşusu olan Litvanya Alman etki alanına girecekti, fakat Eylül 1939'da imzalanan ikinci bir gizli protokolde burası da Sovyetlere bırakılmıştır. Anlaşmaya göre Romanya'nın bir parçası olan Besarabya da Moldova Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'ne dahil edildi ve daha sonra Moldova Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti haline gelerek Moskova kontrolü altına girdi. Bu etki alanlarına bölünme iki yıldan az sürdü ve 1941'de paktı ihlal eden Almanya'nın Sovyetler Birliği'ni işgali ile son buldu.
Soğuk Savaş
Soğuk Savaş boyunca, Doğu Avrupa, Küba, Vietnam, Kuzey Kore ve Çin-Sovyet ayrılığına kadar Çin, Sovyet etki alanında, Batı Avrupa, Okyanusya, Japonya ve Güney Kore ise ABD etki alanındaydı. Bu etki alanlarının dereceleri değişmekle birlikte çok net değildi. Fransa ve Büyük Britanya Süveyş Kanalı'nı bağımsız olarak işgal edebildi (Daha sonra ABD ve Sovyetler'in birlikte baskıları sonucu çekilmek zorunda kaldılar). Daha sonra, Fransa NATO ordusundan kendi isteğiyle çekildi. Küba da bazen Çin ile ittifakı, ekonomik düzenlemeler, Afrika ve Avrupa'daki ayaklanmaları desteklemek gibi müttefiki Sovyetlerle ters düşmesine sebep olacak eylemlerde bulunabiliyordu.
Sonrası
Soğuk Savaş'ın sona ermesiyle Doğu Bloğu dağıldı ve Sovyet etki alanı fiilen sona erdi. 1991'de Sovyetler Birliği yıkıldı, yerini Rusya ile bağımsız olan eski Sovyet Cumhuriyetleri aldı. O zamandan beri Doğu Avrupa, Kafkasya ve Orta Asya diplomasisi kimin hangi etki alanı içinde olduğu etrafında dönmektedir.
Diğer örnekler
Geçmiş ve günümüzdeki önemli etki alanı savaşları için bakınız:
Kurumlar
Kurumsal açıdan, bir işin, kuruluşun ya da grubun etki alanı, onun diğer iş/kuruluş/grupların kararları üzerindeki gücü ve etkisidir. Çoğunlukla daha büyük şirketlerin daha geniş etki alanları vardır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Uluslararasi iliskiler alaninda etki alani Ingilizce sphere of influence kisaca SOI bir devlet ya da kurumun uzerinde onemli derecede kulturel ekonomik askeri ve politik etkisinin oldugu bolgelere verilen ad Bu kavramin en onemli orneklerinden biri yeni emperyalizm caginda endustrilesmis Avrupali milletlerin afyon kullanimi ile Cin e giden yollari acmasi sirasinda gorulmustur Monroe Doktrini sonrasi Latin Amerika daki Amerika Birlesik Devletleri etkisini resmeden bir gazete karikaturu Etkileyen ve etkilenen arasinda resmi bir ittifak ya da baglayici anlasmalar olabilecegi gibi bu tur duzenlemeler her zaman gerekli degildir Bunun yerine etki genellikle yumusak gucun bir ornegi olarak gorulebilir Ayni sekilde iki ulke arasinda resmi bir ittifak olmasi da bir ulkenin digerinin etki alani icinde oldugunu gostermeyebilir Daha uc durumlarda bir diger ulkenin etki alani icerisindeki bir ulke digerine bagimli hale gelerek bir uydu devlet ya da de facto somurge gibi gorulmeye baslanabilir Etki alani sistemi guclu devletler tarafindan diger ulkelerin ic islerine karismak icin gunumuzde de kullanilmaktadir Bu kavramlar artik genellikle super guc buyuk guc ve orta guc adlariyla analiz edilmektedir Ornegin II Dunya Savasi sirasinda Japon Imparatorlugu genis bir etki alanina sahipti Japon hukumeti Kore Vietnam Tayvan ve Cin in bazi bolgelerindeki olaylara boylelikle mudahale etti Zaman zaman bir ulkenin farkli bolgeleri farkli etki alanlari icinde kalabilir Somurgecilik caginda tampon devlet olan Iran Britanya ile Rusya Tayland ise Britanya ve Fransa imparatorluk gucleri arasinda kalmistir Benzer sekilde II Dunya Savasi sonrasi Almanya dort isgal bolgesine ayrilmis ve daha sonra Bati Almanya ve Dogu Almanya olarak birlestirilmistir Bu terim bazen siyasi durumlar disinda da kullanilabilir Ornegin bir alisveris merkezi perakende ticareti domine ettigi bir bolgeyi etki alanina alabilir Alman Sovyet Saldirmazlik PaktiAlmanya nin 1945 teki yenilgisinden sonra aciklanan 1939 Alman Sovyet Saldirmazlik Paktindaki gizli bir maddeye gore Kuzey ve Dogu Avrupa Nazi ve Sovyet etki alanlarina bolunmustu Kuzeyde Finlandiya Estonya ve Letonya Sovyet alanina dahil edilmisti Polonya siyasi duzenlemeler e gore etki alanlari arasinda bolunecekti Dogu Prusya nin komsusu olan Litvanya Alman etki alanina girecekti fakat Eylul 1939 da imzalanan ikinci bir gizli protokolde burasi da Sovyetlere birakilmistir Anlasmaya gore Romanya nin bir parcasi olan Besarabya da Moldova Ozerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ne dahil edildi ve daha sonra Moldova Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti haline gelerek Moskova kontrolu altina girdi Bu etki alanlarina bolunme iki yildan az surdu ve 1941 de pakti ihlal eden Almanya nin Sovyetler Birligi ni isgali ile son buldu Soguk SavasSoguk Savas boyunca Dogu Avrupa Kuba Vietnam Kuzey Kore ve Cin Sovyet ayriligina kadar Cin Sovyet etki alaninda Bati Avrupa Okyanusya Japonya ve Guney Kore ise ABD etki alanindaydi Bu etki alanlarinin dereceleri degismekle birlikte cok net degildi Fransa ve Buyuk Britanya Suveys Kanali ni bagimsiz olarak isgal edebildi Daha sonra ABD ve Sovyetler in birlikte baskilari sonucu cekilmek zorunda kaldilar Daha sonra Fransa NATO ordusundan kendi istegiyle cekildi Kuba da bazen Cin ile ittifaki ekonomik duzenlemeler Afrika ve Avrupa daki ayaklanmalari desteklemek gibi muttefiki Sovyetlerle ters dusmesine sebep olacak eylemlerde bulunabiliyordu Sonrasi Soguk Savas in sona ermesiyle Dogu Blogu dagildi ve Sovyet etki alani fiilen sona erdi 1991 de Sovyetler Birligi yikildi yerini Rusya ile bagimsiz olan eski Sovyet Cumhuriyetleri aldi O zamandan beri Dogu Avrupa Kafkasya ve Orta Asya diplomasisi kimin hangi etki alani icinde oldugu etrafinda donmektedir Diger orneklerOrta Asya da Birlesik Krallik ve Rusya etkisi ve ikisinin arasindaki Buyuk Oyun hakkinda 1878 de cizilen bir Ingiliz karikatur Gecmis ve gunumuzdeki onemli etki alani savaslari icin bakiniz Buyuk Oyun Yeni Buyuk OyunKurumlarKurumsal acidan bir isin kurulusun ya da grubun etki alani onun diger is kurulus gruplarin kararlari uzerindeki gucu ve etkisidir Cogunlukla daha buyuk sirketlerin daha genis etki alanlari vardir Ayrica bakinizJeopolitik Ulusal cikarKaynakca a b c d Alman Sovyet Saldirmazlik Pakti Metni 14 Kasim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde 23 Agustos 1939 Christie Kenneth Historical Injustice and Democratic Transition in Eastern Asia and Northern Europe Ghosts at the Table of Democracy RoutledgeCurzon 2002 ISBN 0700715991