Devoniyen

Devoniyen, Paleozoyik Zaman içinde 419,2 milyon yıl önce sonlanan Silüriyen'den, 358,9 milyon yıl önce Karbonifer'in başlangıcına kadar süren jeolojik bir dönem ve . Bu döneme ait kayaçların ilk olarak incelendiği yer olan İngiltere'nin Devon bölgesine atfen adlandırılmıştır.

Devoniyen
419,2 - 358,9 myö  PreЄ Є O S D C P T J K Pg N
Geç Devoniyen sırasında Dünya (yaklaşık 370 myö)
Kronoloji
−420 — – −415 — – −410 — – −405 — – −400 — – −395 — – −390 — – −385 — – −380 — – −375 — – −370 — – −365 — – −360 — – Paleozoyik Siluriyen Devoniyen Karbonifer           ← ← , Fameniyen buzullaşması ← (Kellwasser olayı) (Geç Devoniyen yok oluşu) ← Yaygın çalılar & ağaçlar ← 2018 itibarıyla Devoniyen'in Uluslararası Stratigrafi Komisyonu'na göre alt bölümleri. Dikey eksen ölçeği: milyon yıl önce.
Etimoloji
Takma ad(lar)	Balıkların Çağı
Kullanım bilgisi
Gök cismi	Dünya
Bölgesel kullanım	Küresel (ICS)
Kullanılan zaman çizelgesi	ICS Zaman Cetveli
Tanım
Kronolojik birim	(Dönem)
Stratigrafik birim
Zaman aralığının resmîyeti	Resmî
Alt sınırını belirleyen	Bir graptolit olan 'in ilk ortaya çıkışı
Alt sınır KSKN	, Çekya 49°51′18″N 13°47′31″E / 49.8550°K 13.7920°D / 49.8550; 13.7920
KSKN onayı	1972
Üst sınırını belirleyen	Bir konodont olan 'nın ilk ortaya çıkışı (2006'da biyostratigrafik sorunlara sahip olduğu keşfedilmiştir).
Üst sınır KSKN	, , Fransa 43°33′20″N 3°21′26″E / 43.5555°K 3.3573°D / 43.5555; 3.3573
KSKN onayı	1990
Atmosfer ve iklim verileri
Deniz seviyesinin günümüze göre yüksekliği	Göreceli olarak yaklaşık 189 metre civarındadır, dönem boyunca kademeli olarak 120 metreye düşer.

Kara yaşamının ilk dikkate değer adaptif yayılımı Devoniyen Dönemi'nde gerçekleşti. Serbest spor taşıyan damarlı bitkiler, kara üzerinde yayılmaya başlayarak kıtaları kaplayan geniş ormanlar oluşturdu. Devoniyen'in ortasına gelindiğinde, birkaç bitki grubu evrimleşerek yapraklar ve gerçek kökler geliştirmişti. Dönemin sonuna gelindiğinde ilk tohumlu bitkiler ortaya çıkmaya başladı. Ordovisiyen Dönemi'nden itibaren kara yaşamına geçmeye başladıklarından beridir çok bacaklılar, örümceğimsiler ve altı bacaklılar gibi eklem bacaklı grupları da Devoniyen başlarında belli başlı özelliklere sahip olur hâle geldiler.

Balıklar bu dönemde dikkate değer derecede çeşitlendiler ve bu sebeple Devoniyen sıklıkla "Balıkların Çağı" olarak adlandırılmaya başlandı. Zırhlı balıklar hemen hemen bilinen her su ortamında baskın hâle gelmeye başladı. Tüm dört uzuvlu omurgalıların (dört üyeliler) ataları, güçlü pektoral ve pelvik yüzgeçleri giderek bacaklara evrimleşerek karada yürümeye adapte olmaya başladı. Fakat bu bacaklar, 'e kadar tam olarak gelişmedi. Okyanuslarda, ilkel köpek balıkları Silüriyen ve Geç Ordovisiyen'e göre daha yaygın hâle geldi.

Yumuşakçaların bir alt sınıfı olan ammonitler, ilk kez ortaya çıktı. Trilobitler, yumuşakça benzeri brakiyopodlar ve büyük mercan resifleri hâlâ yaygındı. Yaklaşık 375 milyon yıl önce başlayan Geç Devoniyen yok oluşu, deniz yaşamını ağır bir şekilde etkileyerek tüm zırhlı balıkların ve takımından bazı türler dışında bütün trilobitlerin neslinin tükenmesine sebep oldu.

Devoniyen paleocoğrafyası, güneyde Gondvana süperkıtası, kuzeyde daha küçük Sibirya kıtası ve doğuda orta büyüklükteki (Lavrusya) kıtası tarafından belirleniyordu. Bu dönemde gerçekleşen ana tektonik olaylar arasında 'nun kapanarak yok olması, Güney Çin'in Gondvana'dan ayrılması ve buna bağlı olarak Tetis Okyanusu'nun genişlemesi yer alır. Lavrusya ve Gondvana'nın birbirine yaklaşmasıyla Devoniyen'de birkaç dağ oluşumu yaşandı. Bunlar Kuzey Amerika'daki ve Avrupa'daki Variskan Orojenezi'nin başlangıcı da dahil olmak üzere, Geç Paleozoyik'te Pangea'nın oluşumundan önce gerçekleşen çarpışmalardı.

Kelime kökeni ve tarih

Bu jeolojik dönem, adını İngiltere'nin güneybatısında bir şehir olan Devon'dan almıştır. Burada 1830'larda bölge geneline dağılmış olarak bulunan kayaçların yaşı ve yapısı hakkında yapılan bir tartışma, sonunda jeolojik zaman cetveline Devoniyen Dönemi'nin eklenmesiyle çözülmüştür. , ana olarak ile 'in karşısında ve 'nin olduğu ve tarafların birbirlerinin argümanlarına karşı argümanlar sunduğu yoğun bir tartışmaydı. Murchison ve Sedgwick tartışmayı kazandılar ve ortaya koydukları döneme Devoniyen Sistemi adını verdiler.

Devoniyen Dönemi, Uluslararası Stratigrafi Komisyonu'na göre 419,2 milyon yıl önce Silüriyen Dönemi'nin sonlanmasıyla başlar ve 358,9 milyon yıl önce Karbonifer Dönemi'nin başlamasıyla sonlanır.

İklim

Devoniyen nispeten sıcak bir dönemdi ancak Erken ve Orta Devoniyen sırasında kayda değer buzullar var olmuş olabilir. Ekvator ve kutuplar arasındaki sıcaklık farkı günümüzde olduğu kadar fazla değildi. Hava günümüze kıyasla oldukça kuraktı ve çoğunlukla en kurak yer ekvator bölgesiydi.

Paleocoğrafya

Devoniyen Dönemi'nde Dünya'da birçok kıta ve çeşitli büyüklükte okyanus havzaları vardı. En büyük kıta olan Gondvana, tamamen Güney Yarımküre'de bulunuyordu. Gondvana, günümüzde Güney Amerika, Afrika, Avustralya, Antarktika ve Hindistan'ın tamamı ve bunların yanı sıra Kuzey Amerika ve Asya'nın küçük parçalarının birleşimine karşılık gelir. İkinci en büyük kıta olan Lavrusya, Gondvana'nın kuzeybatısındaydı ve günümüzde Kuzey Amerika ve Avrupa'nın büyük bir kısmına karşılık gelmektedir. Lavrusya'nın doğusunda ve Gondvana'nın kuzeyinde, Avrupa ve Asya'nın bazı bölgelerine karşılık gelen çeşitli küçük kıtalar, ve mikrolevhalar mevcuttu. Devoniyen Dönemi, Lavrusya ve Gondvana gibi kıtaların birbirine yaklaştığı ve tektonik faaliyetlerin yaşandığı bir dönemdi.

Dünya çapında deniz seviyeleri yüksekti ve karaların büyük bir kısmı tropik resif canlılarının yaşadığı sığ denizlerin altında bulunuyordu. Büyük "dünya okyanusu" Panthalassa, Kuzey Yarımküre'nin büyük bir kısmını ve aynı zamanda Gondvana'nın doğusunda ve Lavrusya'nın batısında geniş bölgeleri kaplamaktaydı. Diğer küçük okyanuslar ve 'ydu.

Yaşam

Deniz biyotası

Omurgalıların evrimini gösteren bir şema

Spindle diagram for the evolution of vertebrates

Devoniyen'de deniz seviyeleri genellikle yüksekti. Deniz faunasına bryozoa, çeşitli ve bol miktarda brakiyopodlar, hakkında az şey bilinen , ve mercanlar hâkimdi. Zambak benzeri krinoidler (çiçeklere benzerliklerine rağmen birer hayvandırlar) bol miktarda bulunuyordu ve trilobitler hâlâ yaygındı. Çift kabuklular derin sularda ve dış kıta sahanlığı ortamlarında yaygınlaştı. İlk ammonitler de Erken Devoniyen Dönemi sırasında veya biraz öncesinde, yaklaşık olarak 400 milyon yıl önce ortaya çıktı.

Resifler

Günümüzde kuzeybatı Avustralya'nın 'nda bulunan, artık kurumuş olan bir set resifi, eskiden bir Devoniyen kıtasını çevreliyordu ve 350 km (220 mil) uzunluğa sahipti. Resifler genellikle deniz seviyesine yakın dalgalara dayanıklı yapılar oluşturabilen ve karbonat salgılayan çeşitli organizmalar tarafından meydana getirilir. Modern resifler esas olarak mercanlar ve kalkerli algler tarafından oluşturulmuş olsa da, Devoniyen resifleri ya çoğunlukla ototrof siyanobakteriler tarafından oluşturulan mikrobiyal resiflerdi ya da mercan benzeri ile mercanları ve tarafından meydana getirilen mercan ve stromatoporoid karışımı resiflerdi. Erken ve Geç Devoniyen'in daha sıcak koşullarında deniz seviyesine yakın bölgelere mikrobiyal resifler hâkim olurken, iklimi daha serin olan Orta Devoniyen'de mercan-stromatoporoid resifleri hâkim oldu.

Kara biyotası

Prototaxites milwaukeensis, Wisconsin'de bulunan büyük bir mantardır ve Devoniyen'e tarihlenir. İlk önce bir deniz algi olduğu düşünülmüştü.

Devoniyen Dönemi'ne gelindiğinde, canlılar zaten karaların kolonileşme sürecindeydi. Silüriyen'deki yosun ormanları ile bakteri ve alg örtüleri, dönemin başlarında ilkel köklü bitkilerle birleşerek akarlar, akrepler, ve çok bacaklılar gibi eklembacaklıları (her ne kadar eklembacaklılar karada Erken Devoniyen'den çok daha önce ortaya çıkmış olsa da ve gibi fosillerin varlığı, amfibi eklembacaklıların Kambriyen kadar eski bir dönemde ortaya çıkmış olabileceğini düşündürse de) barındıran ilk stabil toprakları meydana getirdiler. Bu dönemin başlangıcındaki en büyük kara canlısı, 8 metreden (26 ft) daha uzun olan, muhtemelen büyük bir mantarın baş ve gövdesi, yuvarlanmış bir ciğer otu veya belirsiz özelliklere sahip başka bir canlı olan ve hakkında pek bir şey bilinmeyen 'ti. Bu canlı, Devoniyen'in başlarında alçak ve halıya benzer bitki örtüsünün üzerinde yükselmekteydi. Ayrıca ilk olası böcek fosilleri yaklaşık 416 milyon yıl önce, Erken Devoniyen'de ortaya çıktı. En eski dört üyelilere ilişkin kanıtlar, Orta Devoniyen sırasında denizlerdeki karbonat platformu/sahanlığı içindeki sığ lagün ortamlarında bulunan iz fosilleridir ancak bu izler gerçekten dört üyelilere ait olup olmadığı sorgulanmış ve bunların balıkların bıraktığı birer beslenme izi () olduğu da ileri sürülmüştür.

Karaların yeşillenmesi

Devoniyen Dönemi, bitkilerin kara parçalarında geniş çaplı olarak kolonileştiği ilk dönemdir. Karada yaşayan otçulların henüz var olmaması nedeniyle ormanlar genişledi ve yeryüzünü şekillendirdi.

Pek çok , mevcut bitkiler gibi gerçek kökleri veya yaprakları yoktu, ancak bu bitkilerin çoğunda damar dokusu olduğu görülmektedir. gibi ilk kara bitkilerinden bazıları muhtemelen vejetatif yolla ve sporlar yoluyla yayıldı.Cooksonia gibi en eski kara bitkileri, uçlarında sporangia bulunan, yapraksız, eksenlerden oluşuyordu. Genellikle çok kısa boylu olan bu bitki, birkaç santimetreden pek fazla büyümüyordu. Yaklaşık 400 milyon yıllık fosilleri, bilinen en eski odunsu dokuya sahip bitkilerdir. Orta Devoniyen'e gelindiğinde, ilkel bitkilerden oluşan çalı benzeri ormanlar mevcuttu; likofitler, , eğrelti otları ve gelişti. Bu bitkilerin çoğunun gerçek kökleri ve yaprakları vardı ve birçoğu uzun boyluydu. Bilinen en eski ağaçlar, Orta Devoniyen'de ortaya çıktı.

• Wisconsin'de bulunmuş Orta Devoniyen'den kalma bir dalı
• Wisconsin'de bulunmuş Orta Devoniyen'den kalma bir ağaç kabuğu (tahminen grubuna aittir)

Hayvanlar ve ilk topraklar

İlkel eklem bacaklılar bu çeşitlenmiş karasal bitki örtüsü yapısıyla birlikte evrimleşti. Böceklerin ve tohumlu bitkilerin gelişen karşılıklı bağımlılığı, tanınabilir derecede günümüze benzerlik göstermeye ilk kez Geç Devoniyen Döneminde başladı. Toprakların ve bitkilerin kök sistemlerinin gelişimi, muhtemelen erozyon ve tortu birikiminin hızı ve düzeninde değişikliklere yol açmıştır. Birçok hayvanı barındıran kara ekosisteminin evrimi, ilk omurgalıların karada yaşayabilmesinin yolunu açtı. Devoniyen'in sonuna gelindiğinde eklembacaklılar karada yaygın görülen canlılar hâline gelmişti.

Galeri

• Dunkleosteus gezegenimizde var olmuş en büyük zırhlı balıklardan biridir ve Geç Devoniyen sırasında yaşamıştır
• , Ohio, Cleveland'da bulunmuş, 'den kalma bir .
• Wisconsin'de bulunmuş ve Orta Devoniyen'den kalma pustulosus'un alt çenesi
• Wisconsin'de bulunmuş ve Orta Devoniyen'den kalma bir lob yüzgeçli balık olan 'un dişi
• Köpekbalığına benzeyen , erken deniz tetrapodomorfu olan Eusthenopteron dahil olmak üzere birkaç lob yüzgeçli balık ve 1905 tarihli bir tabloda resmedilen bir zırhlı balık olan
• Wisconsin'de bulunmuş ve Orta Devoniyen'den kalma Melocrinites nodosus spinosus, dikenli ve saplı bir deniz zambağıdır
• Ohio'da bulunmuş Devoniyen'den kalma kendi içine sarılmış bir trilobit
• Ohio'da bulunmuş Devoniyen'den kalma bayağı - brakiyopod kapakçığını kaplayan koloninin görünümü
• New York'ta bulunmuş ve Orta Devoniyen'e tarihlenen Tropidoleptus carinatus, bir brakiyopoddur
• New York'taki Kashong Şeyli'nde bulunmuş ve Orta Devoniyen'e tarihlenen bir
• Michigan'da bulunmuş Devoniyen'den kalma bir hederlloidin SEM görüntüsü (en büyük tüpün çapı 0,75 mm'dir)
• Ohio'da bulunmuş ve Devoniyen'den kalma bir hederelloid kolonisi için konakçı substrat görevi gören spiriferid bir brakiyopod
• , 8 metrelik bir mantar cinsidir

Kaynakça

1. ^ Parry, S. F.; Noble, S. R.; Crowley, Q. G.; Wellman, C. H. (2011). "A high-precision U–Pb age constraint on the Rhynie Chert Konservat-Lagerstätte: time scale and other implications". Journal of the Geological Society. London: Geological Society. 168 (4): 863–872. doi:10.1144/0016-76492010-043. 
2. ^ Kaufmann, B.; Trapp, E.; Mezger, K. (2004). "The numerical age of the Upper Frasnian (Upper Devonian) Kellwasser horizons: A new U-Pb zircon date from Steinbruch Schmidt(Kellerwald, Germany)". The Journal of Geology. 112 (4): 495–501. Bibcode:2004JG....112..495K. doi:10.1086/421077. 
3. ^ Algeo, T. J. (1998). "Terrestrial-marine teleconnections in the Devonian: links between the evolution of land plants, weathering processes, and marine anoxic events". Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences. 353 (1365): 113–130. doi:10.1098/rstb.1998.0195. 
4. ^ "Uluslararası Kronostratigrafik Çizelge" (PDF). www.stratigraphy.org. Uluslararası Stratigrafi Komisyonu. Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler ()
5. ^ Chlupáč, Ivo; Hladil, Jindrich (January 2000). "The global stratotype section and point of the Silurian-Devonian boundary". CFS Courier Forschungsinstitut Senckenberg. Erişim tarihi: 7 Aralık 2020. 
6. ^ Kaiser, Sandra (1 Nisan 2009). "The Devonian/Carboniferous boundary stratotype section (La Serre, France) revisited". Newsletters on Stratigraphy. 43 (2): 195-205. doi:10.1127/0078-0421/2009/0043-0195. 5 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Aralık 2020. 
7. ^ Paproth, Eva; Feist, Raimund; Flajs, Gerd (December 1991). "Decision on the Devonian-Carboniferous boundary stratotype" (PDF). Episodes. 14 (4): 331-336. doi:10.18814/epiiugs/1991/v14i4/004 . 19 Mart 2022 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 7 Eylül 2022. 
8. ^ Haq, B. U.; Schutter, SR (2008). "A Chronology of Paleozoic Sea-Level Changes". Science. 322 (5898): 64-68. Bibcode:2008Sci...322...64H. doi:10.1126/science.1161648. (PMID) 18832639. 
9. ^ Gradstein, Felix M.; Ogg, James G.; Smith, Alan G. (2004). A Geologic Time Scale 2004. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN . 
10. ^ Amos, Jonathan. "Fossil tracks record 'oldest land-walkers'". BBC News. 24 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Aralık 2016. 
11. ^ Newitz, Annalee (13 June 2013). . The Atlantic. 14 June 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
12. ^ ^{a b} Gradstein, Ogg & Smith (2004)
13. ^ Rudwick, M.S.J. (1985). The great Devonian controversy: The shaping of scientific knowledge among gentlemanly specialists. Chicago: University of Chicago Press. ISBN . 
14. ^ Elrick, Maya; Berkyová, Stana; Klapper, Gilbert; Sharp, Zachary; Joachimski, Michael M.; Frýda, Jiří (15 Mayıs 2009). "Stratigraphic and oxygen isotope evidence for My-scale glaciation driving eustasy in the Early–Middle Devonian greenhouse world". Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology. 276 (1–4): 170-181. doi:10.1016/j.palaeo.2009.03.008. 4 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Ağustos 2023. 
15. ^ Joachimski, M. M.; Breisig, S.; Buggisch, W. F.; Talent, J. A.; Mawson, R.; Gereke, M.; Morrow, J. R.; Day, J.; Weddige, K. (July 2009). "Devonian climate and reef evolution: Insights from oxygen isotopes in apatite". . 284 (3–4): 599-609. Bibcode:2009E&PSL.284..599J. doi:10.1016/j.epsl.2009.05.028. 
16. ^ ^{a b} Cocks, L. Robin M.; Torsvik, Trond H., (Ed.) (2016), "Devonian", Earth History and Palaeogeography, Cambridge: Cambridge University Press, ss. 138-158, doi:10.1017/9781316225523.009, ISBN , 2 Haziran 2018 tarihinde kaynağından , erişim tarihi: 24 Temmuz 2022 
17. ^ ^{a b} Golonka, Jan (1 Mart 2020). "Late Devonian paleogeography in the framework of global plate tectonics". Global and Planetary Change (İngilizce). 186: 103129. Bibcode:2020GPC...18603129G. doi:10.1016/j.gloplacha.2020.103129. ISSN 0921-8181. 29 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Eylül 2023. 
18. ^ Benton, M. J. (2005). Vertebrate Palaeontology (3. bas.). John Wiley. s. 14. ISBN . 9 Haziran 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Eylül 2023. 
19. ^ ^{a b} Bose, Rituparna; Schneider, Chris L.; Leighton, Lindsey R.; Polly, P. David (1 Ekim 2011). "Influence of atrypid morphological shape on Devonian episkeletobiont assemblages from the lower Genshaw formation of the Traverse Group of Michigan: A geometric morphometric approach". Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology. 310 (3–4): 427-441. doi:10.1016/j.palaeo.2011.08.004. 4 Nisan 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Nisan 2023. 
20. ^ Chen, Zhong-Qiang (2 Eylül 2023). "Devonian–Carboniferous brachiopod zonation in the Tarim Basin, northwest China: implications for biostratigraphy and biogeography". . 39 (3–4): 431-458. doi:10.1002/gj.967. 4 Nisan 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Nisan 2023. 
21. ^ Michal, Mergl (2021). "Dead or alive? Brachiopods and other shells as substrates for endo- and sclerobiont activity in the Early Devonian (Lochkovian) of the Barrandian". Bulletin of Geosciences. 96 (4): 401-429. 4 Nisan 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Nisan 2023. 
22. ^ Zapalski, Mikołaj K.; Baird, Andrew M.; Bridge, Tom; Jakubowicz, Michał; Daniell, James (4 Şubat 2021). "Unusual shallow water Devonian coral community from Queensland and its recent analogues from the inshore Great Barrier Reef". Coral Reefs. 40 (2): 417-431. doi:10.1007/s00338-020-02048-9. 4 Nisan 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Nisan 2023. 
23. ^ Zatoń, Michał; Borszcz, Tomasz; Berkowski, Błażej; Rakociński, Michał; Zapalski, Mikołaj K.; Zhuravlev, Andrey V. (15 Nisan 2015). "Paleoecology and sedimentary environment of the Late Devonian coral biostrome from the Central Devonian Field, Russia". Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology. 424: 61-75. doi:10.1016/j.palaeo.2015.02.021. 4 Nisan 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Nisan 2023. 
24. ^ Nagel-Myers, Judith (5 Ağustos 2021). "An updated look at the taxonomy, stratigraphy, and palaeoecology of the Devonian bivalve genus Ontario Clarke, 1904 (Cardiolidae, Bivalvia)". Palaeobiodiversity and Palaeoenvironments. 102 (3): 541-555. doi:10.1007/s12549-021-00491-2. 8 Kasım 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Kasım 2022. 
25. ^ Kazlev, M. Alan (28 Mayıs 1998). . Palaeos. 7 Eylül 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2019. 
26. ^ Tyler, Ian M.; Hocking, Roger M.; Haines, Peter W. (1 Mart 2012). "Geological evolution of the Kimberley region of Western Australia". Episodes. 35 (1): 298-306. doi:10.18814/epiiugs/2012/v35i1/029. 
27. ^ Joachimski, M.M.; Breisig, S.; Buggisch, W.; Talent, J.A.; Mawson, R.; Gereke, M.; Morrow, J.R.; Day, J.; Weddige, K. (July 2009). "Devonian climate and reef evolution: Insights from oxygen isotopes in apatite". Earth and Planetary Science Letters. 284 (3–4): 599-609. Bibcode:2009E&PSL.284..599J. doi:10.1016/j.epsl.2009.05.028. 
28. ^ Garwood, Russell J.; Dunlop, Jason (July 2014). "The walking dead: Blender as a tool for paleontologists with a case study on extinct arachnids". . 88 (4): 735-746. doi:10.1666/13-088. ISSN 0022-3360. 5 Nisan 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Temmuz 2015. 
29. ^ Garwood, Russell J.; Edgecombe, Gregory D. (September 2011). "Early Terrestrial Animals, Evolution, and Uncertainty". Evolution: Education and Outreach. 4 (3): 489-501. doi:10.1007/s12052-011-0357-y. 
30. ^ Hueber, Francis M. (2001). "Rotted wood-alga fungus: The history and life of Prototaxites Dawson 1859". Review of Palaeobotany and Palynology. 116 (1–2): 123-159. doi:10.1016/s0034-6667(01)00058-6. 
31. ^ Graham, Linda E.; Cook, Martha E.; Hanson, David T.; Pigg, Kathleen B.; Graham, James M. (2010). "Rolled liverwort mats explain major Prototaxites features: Response to commentaries". American Journal of Botany. 97 (7): 1079-1086. doi:10.3732/ajb.1000172. (PMID) 21616860. 
32. ^ Taylor, Thomas N.; Taylor, Edith L.; Decombeix, Anne-Laure; Schwendemann, Andrew; Serbet, Rudolph; Escapa, Ignacio; Krings, Michael (2010). "The enigmatic Devonian fossil Prototaxites is not a rolled-up liverwort mat: Comment on the paper by Graham et al.(AJB 97: 268–275)". American Journal of Botany. 97 (7): 1074-1078. doi:10.3732/ajb.1000047. (PMID) 21616859. 
33. ^ Niedźwiedzki (2010). "Tetrapod trackways from the early middle Devonian period of Poland". Nature. 463 (7277): 43-48. Bibcode:2010Natur.463...43N. doi:10.1038/nature08623. (PMID) 20054388. 
34. ^ Lucas (2015). "Thinopus and a Critical Review of Devonian Tetrapod Footprints". . 22 (3–4): 136-154. doi:10.1080/10420940.2015.1063491. 
35. ^ Zhang, Ying-ying; Xue, Jin-Zhuang; Liu, Le; Wang, De-ming (2016). "Periodicity of reproductive growth in lycopsids: An example from the Upper Devonian of Zhejiang Province, China". Paleoworld. 25 (1): 12-20. doi:10.1016/j.palwor.2015.07.002. 
36. ^ Gonez, Paul; Gerrienne, Philippe (2010). "A new definition and a lectotypification of the genus Cooksonia Lang 1937". International Journal of Plant Sciences. 171 (2): 199-215. doi:10.1086/648988. 
37. ^ MacPherson, C. (28 Ağustos 2019). . . 14 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2021. 
38. ^ Smith, Lewis (19 April 2007). "Fossil from a forest that gave Earth its breath of fresh air". The Times. Londra. 4 July 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Mayıs 2010. 
39. ^ Gess, R.W. (2013). "The earliest record of terrestrial animals in Gondwana: A scorpion from the Famennian (Late Devonian) Witpoort Formation of South Africa". . 54 (2): 373-379. doi:10.5733/afin.054.0206. 6 Eylül 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Eylül 2023. 

Dış bağlantılar

• . web.archive.org. 26 Haziran 2006. 26 Haziran 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2021.