Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddedeki bilgilerin için ek kaynaklar gerekli. (Nisan 2020) () |
Sidarta Gotama (), yaygın olarak Buda olarak bilinir, MÖ 6 veya 5. yüzyılda Hindistan'da yaşadığı tahmin edilen ve Budizm'in kurucusu olduğu düşünülen din adamı. "Buda" bir lakap olup kendisine ölümünden yüzyıllar sonra atfedilmiştir. Sanskritçede "uyanmış kişi" anlamına gelen Buda, peşine düştüğü yaşam ve ölümün ardındaki gerçeğin arayışı sonucu Sidarta Gotama'da oluşan ruhani aydınlanmayı anlatmak için kullanılan bir ünvandır.
Buda Sidarta Gotama | |
|---|---|
 475 yılında yapılan "Oturan Buda" heykeli | |
| Doğum | Siddhartha Gautama MÖ 563 veya MÖ 480 Lumbini |
| Ölüm | MÖ 483 veya MÖ 400 Kuşinagar |
| Ölüm sebebi | Gıda zehirlenmesi |
| Meslek | Din adamı |
| Tanınma nedeni | Budizm'in kurucusu olduğu düşünülmektedir. |
| Evlilik | Yashodhara |
| Çocuk(lar) | Rahula |
| Ebeveyn(ler) | Śuddhodana (baba) Maya (anne) |
Başka dinlerde de kutsal bir figür olarak kabul edilir. Kimi Hindu metinlerde insanları Vedik dinden soğutmaya çalışan tanrı Vişnu'nun avatarı olarak betimlenmiş,Bahailikte ise bir peygamber sayılmıştır. Bazı Müslümanlar da Buda'nın peygamber olduğunu iddia etmiştir.
Farklı isimler
Sidarta, ailesinin ona verdiği bir isimdir. “Amacına ulaşmış” demektir. Gotama ise, Buda'nın mensup olduğu ailenin ismidir. Gautama, Shakyamuni (Pali'deki 'nın bilgesi, "śakamuṇi" 釋迦牟尼), olarak da bilinir.
Buda olarak bilinen Sidarta Gotama, Tathagata (kusursuz bilgeliğe ulaşmış kimse) olarak da anılır.
Hayatı
Doğum ve ölüm tarihleri kesin değildir. MÖ 563 yılında doğduğu tahmin edilmektedir. Ancak yapılan yeni araştırmalar bu tarihi değiştirmiştir. Elde edilen bu yeni bilgilere göre; Siddharta tahmin edilen tarihten on yıl, belki de yüz yıl sonra doğmuştur. 20. yüzyıl bilim adamlarının çoğu İsa'dan Önce 560-483 tarihlerini uygun bulurken, ölümü için 410 ile 400 yıllarını öneren tarihçiler de bulunmaktadır. Bir rivayete göre; Siddharta’nın Hindistan’ın kuzeydoğusunda bugünkü Nepal sınırının yakınlarında yer alan Lumbini’de doğmuştur. Nepal sınırının yakınlarında Kapilavastu şehrinde hüküm süren Sakya hanedanına mensuptur.
Babası Suddhodana (bugünkü Hindistan - Nepal sınırları içinde bulunur) Şakya kabilesinin kralıdır. Buda’nın kral olan babasının saray törenlerinin ihtişamlı ve abartılı olması, muhtemelen asil bir aileden gelmelerinden kaynaklanmaktaydı. Annesi Maya ve babası Suddhodana, ona “amacına ulaşan” anlamına gelen “Siddharta” ismini verdiler. Lakabı “Shakyamuni” ise kökenini belirtir ve “Shakya ailesinden gelen” anlamını taşır. Siddharta’nın doğumundan sonra onun, dünyaya egemen olacak veya acı dolu dünyaya bilgelik getirecek kişi olacağı tahmin edilmiştir.
Sidarta Gotama her şeye sahip olduğu, dünyadaki tüm sorunlardan uzak kaldığı bir sarayda yaşamıştır. Babası, oğlu Siddharta’nın ondan sonraki kral olmasını istemiş, oğlunun sokaklarda yaşlılığı, hastalığı ve ölümü görmemesi için kraliyet sarayından uzaklaşmasına fazla izin vermemiştir.
Sidarta Gotama, Hint Tanrısı Brahma’ya hayatının sonuna kadar, kendini insanlığı acıdan kurtarmaya adayacağına söz vermiştir. Nedeni ise 29 yaşındayken hayatın gerçekte ne olduğunun,zenginliğin, lüks hayatın hiçbir mutluluk getirmediğinin, insanların yaşadıkları acıların ve önceki hayatının ne kadar anlamsız olduğunun farkına varmış olmasıdır.
Efsaneye göre; bir keşiş ateşli hastalığı ve çürümekte olan bir cesedi görmüş ve bunun üzerine tüm bu acılara çıkış yolu bulmaya karar vermiştir.(Aslında Buda’nın hayatında efsaneleri gerçekten ayırmak çok zordur.)
Siddharta Buda 29 yaşındayken tek oğlu Rahula’nın doğumundan kısa bir süre sonra, çocuğunu, karısı Yasodhara’yı ve şehrini terk edip çilenin ve acıların kurtuluş yolunu aramaya koyulmuştur.
Altı yıl boyunca Ganj vadisinde çilekeşler gibi dolaşmış, ünlü din eğitmenleriyle (adamlarıyla) bir araya gelmiş, onların yöntemlerini takip etmiş, çalışmış ve çilecilik öğretilerini sıkıca uygulamıştır. Fakat belli bir süre sonra bu dinlerin ve bilgilerinin onun amacına yönelik olmadığını anlayarak vazgeçmiştir. Onları bıraktıktan sonra, öncelikle derin düşünme (Meditasyon) teknikleriyle kendi yolunu aramaya başlamıştır. Diğer din öğretilerinin aşırılığını önlediği için bu durumu “orta yol” şeklinde tanımlamıştır.
Siddhartha Gautama’nın ölümünden sonra, hayat hikâyesi öğrencilerinden oluşan Sangha Topluluğu tarafından derlenmiş ve çok uzun bir süre sözlü olarak aktarılmıştır.
Doğduğu yer: Lumbini
Lumbini, Budizm’in kurucusu Siddhartha’nın doğduğu yerdir. Bugünkü Nepal sınırı yakınlarında bulunmaktadır (Rupandehi Bölgesi). Himalaya’nın eteklerinde ve Hindistan’ın kuzeydoğusunda yer almaktadır. 1896 yılında yapılan arkeolojik çalışmalar sonucu bulunmuştur. Burada bulunan en önemli kalıntı, MÖ 245 yılında Budist Kral Ashoka’nın yaptırdığı 6,5 m yüksekliğindeki dikili taştır. Bu dikili taşta yazılanlar Hintçe ve Magadhi dilinde şu şekilde ifade edilmiştir:
“Budist Kral Devanampiya Piyadasi (Ashoka), taç giydikten 20 yıl sonra buraya geldi ve Sakya kabilesinden olan Buda burada doğduğu için hayranlığını dile getirdi. Bu yüce insanın burada dünyaya gediğini gösteren bir dikili taş yaptırdı. Lumbini halkından vergi almadı ve doğal kaynaklardan alınan payı sekizde bire düşürdü”. (Hindular, “Durga Puja” bayramında özellikle önem verdikleri tanrılarının heykellerini yaparlar. Onların günahlarını aldıklarına inanırlar. Bu heykelleri Ganj Nehri’ne veya bu nehir gibi kutsal sulara atarlar.)
Çocukluk ve gençlik yılları
Gotama, Sakya kabilesindendir. Bugünkü Nepal sınırı yakınlarında bulunan Kapilavastu şehrinde hüküm süren kral Shuddhodana ve kraliçe Mahamaya’nın oğludur. Askeri ve yönetici sınıf olan Kshatriya (Kast sistemi) ailesine mensuptur.
Siddhartha’nın doğumundan önce, annesinin onu rüyasında beyaz bir fil şeklinde gördüğü söylenir. Daha sonra Siddhartha, Lumbini’de dolunaylı bir gecede doğmuştur. Birçok Hindistan ülkesinde Bayramı kutlanmaktadır. Bu önemli Budist Bayramı’nda Siddhartha’nın yaşamından üç önemli olay anılmaktadır: Siddhartha’nın doğumu, Budizm’e başlaması ve Nirvana’ya ulaşması.
Bir kâhin, kral Shuddhodana’ya oğlunun ya çok büyük bir kral ya da çok büyük bir bilge olacağını söyler. Shuddhodana, oğlunu kral olarak yetiştirmek istediği için ona din dersleri verdirtmez. Ancak daha çocukken Siddhartha olağanüstü yetenekli ve çok zeki olduğunu gösterir. 16 yaşındayken Prenses Yasodhara’yla evlenir. Yaşadığı ve ileride başına geçeceği yeri görmeden sarayda yıllarca yaşar.
Kapilavastu
Kapilavastu, Siddhartha Gautama’nın gençlik yıllarını geçirdiği yerdir. Burada Yashodra ile evlenmiş ve oğlu Rahula dünyaya gelmiştir. Bir gün Kapilavastu’yu gezen Siddhartha, daha önce hiç bilmediği bazı kavramlarla karşılaşmıştır: Yaşlılık, hastalık ve ölüm. Daha sonra Kapilavastu’yu Budistler için hac yeri ilan etmiştir. 29 yaşında acılardan kurtulmak ve aydınlığa kavuşmak için buradan ayrılmış ve yollara düşmüştür.
Fa-hsien, 5. yüzyılda yaşamış Çinli Budist, keşiş ve gezgindir. Kapilavastu’yu “boşluğun ve yalnızlığın muhteşem bir manzarası” olarak nitelendirmiştir. Burası birkaç keşişin ve en az iki ailenin yaşadığı, aslan, beyaz fil gibi tehlikeli hayvanların olduğu bir yerdir. Fa-hsien, geleceğin Buda'sının keşfedildiği Sakya sarayına, annesinin geleceğin Buda'sını doğurduğu ve banyosunu yaptırdığı Lumbini bahçelerine gidip görmüştür. Buralar az bilinen yerlerdir. Ayrıca tepeler, Stupa’lar (Budistlerin ibadetlerini yaptıkları yer) ve diğer kalıntılar Budizm’in eski zenginliklerinin kanıtlarıdır.
Budist kral Ashoka, MÖ 3. yüzyılda Nepal’i ziyaret etmiştir. Orada bir Stupa ve dikili taş yaptırmıştır. Yapılan kazı çalışmalarıyla Stupa’lar, manastır evler ve havuzlar gün yüzüne çıkartılmıştır. Yıldırım düşmesi sonucu ikiye bölünen Ashoka Sütunu 1896 yılında bulunmuştur. Lumbini’ye gidip görülebilir. Son yıllarda Lumbini’nin yakınlarına Tibet ve Theravada manastırları inşa edilmiştir. Bu manastırlar, hac merkezine uzaktır. Ancak dört ana Budist hac sitelerinden bir olan Lumbini, eski önemini yeniden kazanmıştır. (İngiliz arkeologlar, Nepal’de yaptıkları kazı çalışmaları sonucunda Kapilavastu’nun yerini bulduklarını iddia etmektedirler.)
Kapilavastu, Hindistan’ın kuzeydoğusunda yer alan Nepal ve Nepal yakınlarındaki Lumbini’de yer almaktadır. Bu tarihi yer, turistlerin akınına uğramaktadır. Bu turist akını, Kapilavastu’daki tarihi sarayın bu dünya ile öteki dünya arasında bir sınır olup olmadığı konusundaki tartışmalara da bir açıklık getirmektedir.
Yetişkinlik dönemi
Gotama, bu varlığa rağmen yine de memnun değildir. 29 yaşında, oğlu Rahula’nın doğumundan hemen sonra tasasız bir hayat geçirdiği saraydan ayrılır ve gezmeye başlar. Önce hayatın gerçek yüzüyle tanışır. Rivayete göre; sakat, yaşlı bir adamla, hasta biriyle, bir cesetle ve bir dervişle karşılaşmıştır (“Dört Gerçek”). Siddhartha, bu gerçekleri -yaşlılık, hastalık, ölüm ve acıyı- hayatın ayrılmaz parçaları olarak görmüştür. Diğer yandan refahın ve zenginliğin hiçbir faydasının olmadığını anlamış ve gerçeği aramaya karar vermiştir.
Her şeyi arkasında bırakmış ve münzevi bir hayat yaşamaya başlamıştır. İki önemli bilge kişi Alara Kalama ve Udaka Ramaputta’nın öğrencisi olmuştur. Onlardan yoga ve meditasyon yapmayı öğrenmiştir. Ganj vadisinde altı yıl geçirmiş; ancak orada ne iç huzuru ne de aradığı cevapları bulabilmiştir. Oruç tutmuş; ama bunun da bir kurtuluş yolu olmadığını fark etmiştir. Bu yüzden geleneksel dinleri ve onların yollarını denemeyi bırakmış ve kendini meditasyon yardımıyla bulmaya çalışmıştır.
Uyanış
Siddhartha, dolunaylı bir gecede Hindistan’ın kuzeydoğusunda yer alan Body-Gaya’daki Neranjara Nehri kıyısında Bodi (incir) ağacının altında meditasyon yaparken aydınlığa ulaştı. Böylece nefret, hırs ve cehaletten arındı ve böylelikle Buda “Uyanmış” olur. Siddharta Guatama bu sırada 35 yaşındadır. Ayrıca Bodhi ağacı “bilgelik ağacı” olarak sayılır.
Uyandıktan sonra Benares (bugünkü Sarnath) yakınlarında yer alan Isipatana’daki geniş vahşi ormanda beş keşişten oluşan bir gruba ilk öğreti sohbetini yaptı. Bu beş kişi, Budist Keşişler Topluluğu’nun (Sangha) ilk üyeleriydi. Ayrıca bu beş keşişe "Beşli Asket" de denmektedir. Siddhartha, Hindistan’ın kuzeydoğusunda 45 yıl boyunca her gün “orta yol” u öğretmeye çalışmış, her kesim önünde konuşmuştur. Hiçbir şekilde sınıf ayrımı yapmadan kadın erkek tüm halka, krallara ve köylülere, kendilerini dine adayanlara Brahman’lara, dinden uzaklaşanlara, borç verenlere, dilenenlere, azizlere ve hırsızlara bilgi vererek onları aydınlatmak için bütün öğretilerini anlatmıştır.. Kadın-erkek herkes onun öğrettiklerini anlamaya ve onun yolundan gitmeye çok istekliydi.
Ölümü
Gotama’nın ölümünden Mahaparinibbana Sutta isimli eski kayıtlarda şu şekilde bahsedilir: Buda, son seyahati için yola koyulduğunda 80 yaşındadır. Öğretilerini dinlemek isteyen müritleri ona eşlik ederler.
Bir hikâyede (muhtemelen bir efsanede) ölümünden kısa bir süre önce keşişlerin önünde nilüfer çiçeğinin Buda’nın elinde nasıl açtığı anlatılır. Bu durum karşısında Mahakasyapa’nın dışında diğerleri şaşkındır. O, sadece gülümser. Bu, onun diğerlerinden ne kadar farklı olduğunu gösterir. Bu yüzden Buda, bütün bilgeliğini ve ruhunu Mahakasyapa’ya devrettiğini söyler. Bu hikâye aynı zamanda Zen Budizm’inin efsanevi kuruluş hikâyesidir. Efsaneye göre, Guatama 80 yaşında Kushinagar’da (günümüzdeki Hindistan başkenti Uttar Pradeş) yediği bozuk bir yemekten zehirlenerek dizanteriden ölür.
Onun bilgeliği kendi öğrencileri tarafından, sözlü olarak yayılmış ve ölümünden yaklaşık 200-300 yıl sonra da yazıya dökülmüştür.
Son sözleri
Sidarta Gotama, Kushinagar’da bir kasabada ölür ve Paranirvana’ya ulaşır. Buda’nın son sözleri şöyledir: „Ey keşişler, size söylüyorum: Her olgu, bir gün yok olmak zorundadır. Bu yüzden yorulmadan savaşın.“ „Olgu“ kavramı diğer çevirilerde „bileşik şeyler“ olarak verilmiştir.
Buda, ölümünden kısa bir süre önce kuzeni ve en yakın müridi Ananda’ya şöyle demiştir: „Sana daha önce de söylemedim mi Ananda? Sevdiğimiz her şeyden bir gün ayrılmamız gerekir. Doğan her şeyin bir gün yok olmaması mümkün müdür? Mümkün değildir, Ananda.“
Sidarta Gotama, Hindistan’daki (günümüzde de hala var olan) kast sistemini, sosyal gruplar arasındaki sınıf ayrımını kabul etmez. Öğrettiği bilgi yolu, onlar anlamaya istekli olduğu sürece bütün kadın ve erkeklere açıktır.
Buddha'nın hayatını anlatan eserler
Buddhacarita
Buddhacarita’da Ashvaghosa dönemi (MS 2. yüzyıl) Sanskritçe ele alınmıştır. Ashvaghosa, önemli bir Hint şairdir. Bu eserde Buda’nın hayatı, doğumundan ’ya ulaşmasına kadar, manzum türünde yazılmıştır. Buda’nın hayatı, tüm süsleme araçlarının (skr. Alamkara) kullanılması yoluyla doğumundan parinirvana’ya kadar Hint edebiyatında betimlenmektedir. Buda’nın onu baştan çıkarmaya çalışan Mara’yla olan mücadelesi yine edebi bir biçimde aktarılmıştır. Hindistan’ın en önemli destanı Ramayana ile Buddhacarita nazım şeklinde yazılmış manzum eserlerdir. Bu eserin Sanskritçedeki orijinal hali kısmen korunmuştur. Çince ve Tibetçe dillerine çevrilen eserin içeriği bu çevirilerde tamamen verilmiştir.
Lalitavistara
Lalitavistara, Buda’nın hayatını anlatır. MS 3. yüzyıl Mahayana Budistleri tarafından oluşturulmuştur. Lalitavistara, tek bir yazar tarafından ele alınmış bir eser değildir. Buda’nın yaşadığı dönemlere kadar uzanan eski ile yeni bölümler yan yana durur bu eserde.
Jataka hikâyeleri
Pali-Kanon’da „Jataka“ başlığıyla yer almaktadır. Buda’nın önceki hayatını anlatan 547 hikâyeden oluşmuştur. „Jati“ Sanskritçe „doğuş“ anlamına gelir. Jatakalar da yeniden doğuş hikâyeleri demektir. Jataka hikâyeleri, beş farklı bölümden oluşmaktadır:
- „Günümüz hikâyesi“; burada Shakyamuni’nin hikâyeyi geçmişten hangi vesile ile aktardığı bildirilmektedir.
- „Geçmişin hikâyesi“, yani Shakyamuni’nin daha önceki varlığından bahseden hikâye
- „gatha“lar; başka bir deyişle, çoğu zaman geçmişin hikâyesine, daha nadiren de şimdiki zamanın hikâyesine bağlı kıtalar.
- „gatha“lara yönelik dilbilgisel ve leksikografik yorumlama ve
- „özdeşleşme hikâyesi“ (skr.: samodhana); bu hikâyede, geçmişin hikâyesindeki şahıslar ile günümüz hikâyesindeki şahıslarla özdeşleştirilmektedir.
Jataka hikâyelerinin öğretici amacı vardır. Buda’nın önceki hayatında yer alan altı paramitayı (sadaka verme, ahlak, sabır, şevk ya da enerji, tefekkür ve hikmet) öğütler. Çinli Hint gezgini Yi Jing’in de andığı Jataka öykülerinin popülaritesi, sadece yazılı olarak belgelenmiş olmalarında değil, aynı zamanda röliyef şeklinde Hindistan’ın ve Güneydoğu Asya’nın Stupa’larında da tasvir edilmelerinden rahatlıkla görülebilir. Jataka kitabının giriş bölümünde Nidanakatha ele alınmıştır. Nidanakatha, Pali dilinde yazılmış en eski, kapsamlı ve tutarlı Shakyamuni biyografisidir. Bu zamana kadar Theravada okulunun geleneksel önemli Buda kaynağı olarak kalmıştır.
Hikâyeler
Jataka, Buda’nın hayatını anlatan ahlaki ve öğretici hikâyelerdir. Aslında bu kavramın tarihi Buda Siddharta Gautama’nın hayatını anlatan olayları kapsamaktadır. Ancak daha sonra bunlara daha fazla ahlaki değerler içeren, önceki varoluş ve varoluş biçimleri ile ilgisi olan öğretiler eklenmiştir. Bugün, hikâye türündeki bazı öğretilerin diğer dinlerden “ödünç alındığı” Jataka’ların bütün diğer hikâyelerin içinde bulunduğundan bahsedilmektedir.
547 adet hikâyeden oluşan Jataka’lar, Sutta Pitaka’da Theravada Budizm’inin bölümü olarak (Khuddaka Nikaya Külliyatı) geçmektedir. Bundan başka Budizm’in Sanskritçe, Tibetçe ve diğer dillere yapılmış çevirileri vardır.
Özellikle erkek oyuncuların hayvan figürleriyle ortaya çıktıkları Jatakalar, genellikle fablları (hayvan masalları) anımsatmaktadır. Burada, Budizm anlayışına göre hayvan figürlerinin insanlara uyarlanmasından ve onların sadece olayların farklı aşamalarında ortaya çıkmasından kısaca bahsedilmektedir. Mantık çerçevesinde en uygun olan, hayvanların insan vasıflarıyla donatılmasıdır.
Bazı araştırmacıların görüşlerine göre, Budist Jataka’lar, Pancetantra (Tarih Deryası) ve ayrıca dolaylı olarak benzer türdeki Avrupa hikâyeleri için örnek teşkil etmektedir. En azından Pancetantra ile Jataka’nın karşılıklı etkileşim halinde oldukları kesinlik kazanmıştır.
Asya sanatındaki tarihi motifler oldukça yaygındır.
Kutsal emanetler
Tayland’ın “Phradhatu Wat Sri Chom Tong Voravihara” adlı şehrinde bulunan bir kemik parçasının, Buda Siddharta Gautama’nın kafatasına ait olduğuna inanan Budistler, bunu kutsal bir emanet olarak görürler. Siddharta Gautama ölüm döşeğindeyken keşişlerine, cesedini defnetmeleri için Upasakalara(Budizmde kendini ibadete veren; fakat hiçbir manastıra bağlı olmayan kişi demektir.) emanet ettiğini söylemiştir. Ve böylece keşişler, Siddharta Gautama’nın ölümünden sonra tamamen dağılmışlardır. Ancak öncesinde bir sorun yaşanmış, cesedin yakılması için yeterince odun bulunmuş; fakat çevreden çok az kişi bir araya gelmiştir.
Bundan kısa bir süre sonra da Sidarta Gotama’nın ölüm haberini duyan diğer kişiler gelmiş ve daha sonra küllerin ve kemiklerin hak sahipliği konuşunda anlaşmazlık yaşanmıştır. Sonuçta, küllerin ve kemiklerin paylaştırılmasıyla taraflar uzlaşmış ve efsaneye göre küller sonunda sekiz farklı tepenin altına gömülmüştür.
MÖ 232 ve 268 yılları arasında hükümdar olan Mauryan Kralı Ashoka başkanlığında, bu tepeciklerin yedi tanesi tekrar açılmış ve bu kutsal emanetler, kil toprak ya da taşla, tepecik şeklinde inşa edilen, 84.000 kubbeli “Stupa” (Budist rahiplerin eşyalarının saklandığı ve üzerinde şemsiye şeklinde, bazen dairesel bazen de köşeli kubbesi olan tapınak.) tüm Ashoka İmparatorluğu içinde dağıtılmıştır. Bunu başarabilmek için Ashoka’lar muhtemelen bazı eklentileri yapmışlardır. Ayrıca Budizm'de sembolik anlamı olan 8 ve 84.000 sayılarının kullanılmış olması da, bu ifşaatların bire bir şeklinde anlaşılmaması gerektiğini ortaya koymaktadır.
O zamanlarda yapılan bu kubbelerden (Stupa’lardan) günümüzde yalnızca birkaç tane kalmıştır. Bunlardan biri Gautama’nın doğduğu yere yakın olan Lumbini şehri civarındaki “Piprawah”, diğeri ise, ikinci Budist Konseyinin toplandığı “Vaishali’dir.
Kutsal emanetlerin bulunduğu her iki yerin içi, uzun zaman öncesinden yağmalanmış halde bulunmuştur. Ashokas kralı zamanından kalan, en çok bilinen ve en önemli Stupa, Sanchi tepesindeki ‘Büyük Stupa’dır. Günümüzde Güney, Doğu ve Güneydoğu Asya’da Buddha Shakyamuni’ye ait diş ya da kemik gibi kalıntıların bulunduğu (-Budistlerin kendilerine mal ettikleri-) çok sayıda Budist tapınağı vardır. Myanmar’daki “Altın Kaya” (Goldener Fels) ve “Shwedagon” Tapınakları veya Sri Lanka’daki “Diş Tapınağı”(Zahntempel) ve “Kandy” Tapınakları bunlara örnektir.
Buda destanları
Gotama’nın hayatı hakkında bilgilere destanlardan ulaşılır. Yazarlar, Sidarta Gotama’nın hayatı hakkındaki tarihi gerçeklerle ilgilenmiyorlardı. Aksine burada dini üstünlük oluşturma söz konusuydu. Bu nedenle Buda’nın hayat hikâyesinden çok Buda’nın üzerine yazılan destanlardan bahsedilir. Mahavastu da bunlardan biridir:
Mahavastu
Mahavastu ya da Mahavastu-Avadana (Büyük Olay), Hinayana geleneğine göre Mahasanghika okulunda yazılmış hikâyelerdir. Bu hikâyelerde Siddhartha Gautama’nın Buda olabilmek için yaptığı özveriler anlatılmaktadır. Siddhartha’nın öğretme konusundaki yetenekleri burada belirtilmemiştir; çünkü bu konuda Sutra’lardan faydalanılabilir. Hikâye, Buda Dipankara ile başlar, Siddhartha’nın ’yı nasıl övdüğünü anlatır ve daha sonra Buda Birliği’nin oluşumundan bahseder.
Pali Kanonları (Pali Derlemeleri)
Pali Kanonu ya da Pali Derlemesi, Pali dilinde yazılmış, Buda Siddharta Gautama’nın en eski, tutarlı ve geleneksel öğretilerinin toplamıdır. Bu tanım, “Sanskritçe-Kanonu” ya da “Çin Kanonu” gibi diğer Kanon yazı koleksiyonları Budizm’de farklı kullanılmaktadır. Diğer bir alışılagelmiş tanım olan ‘Üç Sepet’ tanımı Tipitaka metinlerinden (Pali), Tripitaka (Sanskritçe) yapılan bir sözcük çevirisidir. Bu derleme (sepet) diye adlandırılan 3 gruba ayrılmıştır.
Pali Kanonu‘nun kökeni ve adı
Bütün Hint dilleri içindeki en iyi ve tek Budist Kanon, Theravada Budizm’inde geçen Pali derlemeleridir. Pali geleneği, Budizm’in en eski yazı türüdür. Kanon, Metal’de ve Sri Lanka’da Kral Vattagamani Abhaya (89-77 arasında hükümdarlık yapan) zamanında yazıya geçirilmiştir. Bu derleme, Theravada Budizm’inin temelini oluşturmaktadır. 5. ve 6. yüzyılda fazlaca yapılan yorumlardan bu yana, metnin, Seylan Adası’nda korunduğu söz konusudur.
Bugünkü Theravada geleneğinde hem Orta-Hint Pali dili kullanılmakta hem de yerel yazılar yazılmaktadır.
6. Budizm Konseyi’ne kadar (1954-56 Rangun) Kanon, Seylan Adası, Burma, Tayland, Kamboçya ve Laos’ta sadece elle yazılarak yayılıyordu. Kanonların, bugüne kadar alışılageldiği üzere, palmiye yapraklarının (bazen odunun) üzerine yazılmasında ısrar edilmiştir. Bazı Birmanya Kralları tarafından teşvik edilen ve yenilenen yazıların kopyalanması alışılmış bir durumdu. 6. ve 7. yüzyılda olduğu gibi diğer materyallerin altın yapraklar üzerine basılması çok sık rastlanan bir durum değildir.
Avrupalı araştırmacıların ilgisi sayesinde desteklenen bu Kanonlar ilk önce 19. yüzyılda basılmıştır. Bu Pali Kanonlarının hala yanlışlıkla asıl olduğunun vurgulanması, o zamanlar Hint dil ve kültürünü inceleyenlerin hatasından kaynaklanmaktadır. Pali Text Society’nin basılması ve Anton Gueth, Karl Eugen Neumann tarafından yapılan çekişmeli ve hatta şairane Almanca çeviriler, bugün onu filolojik anlamda Batı dilleri içerisinde faydalanılabilir duruma getirmiştir. Çin Mahayana’sındaki Agama Sutralar Batı dillerindeki Pali Kanonlarla içerik yönünden bağdaşmaktadır.
Koleksiyonlardan (nikaya), bölmelerden (vagga) ve bölümlerden oluşan Pali denemeleri, 3 gruba ayrılmıştır. Metinde geçen bilgiler için yapılan kısaltmalar parantez içinde verilmiştir.
1. (Vin) Vinayapitaka − Bir tarikat mensubunun uyması gereken kurallar
- Maha Vibhanga − Keşişlerin koyduğu kurallar - Patimokkha
- Bikkhuni Vibhanga − Rahibelerin koyduğu kurallar
- (Mhv) Mahavagga − En büyük bölümleme
- (Cv) Culla Vagga − En küçük bölümleme
- Parivara − Bir araya toplama
2. Suttapitaka − Buda öğretileri
- (D, DN) Digha − Nikaya − En uzun öğretiler
- (M, MN) Majjhima − Nikaya − Orta uzunlukta öğretiler
- (S, SN) Samyutta − Nikaya − Sınıflara ayrılmış öğretiler
- (A) Anguttara − Nikaya − Eklenmiş öğretiler
- Khuddaka − Nikaya − Kısa metinler
- (Khp) Khuddaka-Patha
- (Dhp) Dhammapada
- (Ud) Udana
- (It, Itv) Itivuttaka − Özdeyişler
- (Sn, Snp) Sutta-Nipata − Bitmemiş eserler
- Vimana-Vathu − Dini hikâyeler
- Peta-Vathu − Hayalet hikâyeleri
- (Thag) Theragatha − Keşişlerin özlü sözleri
- (Thig) Therígatha − Rahibelerin özlü sözleri
- Jataka − Yeniden doğuş hikâyeleri
- (MNid) Maha-Nidesa − Yorumlar
- (Pts) Pathisambhida-Magga − İlahi güç
- Apadana − Kutsallığın açıklanması
- Buddhavamsa − Buda Gautama’nın 24 efsanesi
- Cariya Pitaka − Dönüşüm
- Nettipakaran
- Petakopadesa
- (Mil) Milindapanha
3. (Abh) Abhidhammapitaka − Bilimsel yazılar, zirvedeki öğretiler
- (Dhs) Dhammasangani
- (Vibh) Vibhanga
- Dhatukatha
- (Pug) Puggalapannatti İnsanlık tarihi
- Kathavatthu − Anlaşmazlık konusu
- (Yam) Yamaka − Zıtlıklar
- (Patth) Patthana − Belirlenen oluşumlar
Pali Yazınındaki Post-Kanon Eserler
Pali yazılarının kaleme alınmasından sonra Pali yazınında önemli olan ve genelde alıntı yapılan eserler oluşturulmuştur.
Örneğin;
(Vis) Visuddhimagga- Buddhanghasa’nın YorumlarıDiğer önemli yorumlar ise Buddhadatta ve Dhammapala tarafından kaleme alınmıştır. Bazı kitaplarda Kanon derlemelerine yapılan eklemeler tartışma yaratmıştır. Pali Kanonları’nın Tayland versiyonunda, üç bölüm halinde olan Nettipakarana, Petakopedesa, Milindapanha yer almamaktadır.
Tathagata
Tathagata, gerçek yolunda aydınlanmış ve kusursuz bilgeliğe erişmiş demektir. Buda’nın on isminden biridir.
Tathagata, Mahayana Budizm’inde yer alan Buda’nın üç bedeni diye bilinen Trikaya öğretisinde anlatılmaktadır. Buda Dashabala’nın on gücüyle donatılmış kusursuz bir insandır. İki dünya arasında aracılık yapar. Prajna (en yüksek bilgelik) ve Shunyata (boşluk) ile eşit sayılmaktadır.
Bu terim, aynı zamanda Buda ailesinin (Buddhakula) yüce olan beş Buda’sını (Adibuddhas) ifade etmek için kullanılmaktadır. Vajrayana’da Tathagata, ikonografi ve sembolizm (Trikaya) için çok yönlü bir düzenleme ilkesidir. Tathagata, Elmas Sutra’da hem doğal göze hem de ilahi, bilgelik, yani Dharma ve Buda gözüne sahiptir.
Diğer dinlerde Buda
Hinduizm
Buda bazı Hindular tarafından önemli bir figür olarak kabul edilmektedir. Buda'nın Hindu dinine girişi Budizmin düşüşü ve Hinduizmin yükselişine denk gelmektedir. Hindu din adamları Budistleri kendi dinlerine çekmek için Buda'yı bir avatar olarak tanımışlardı. Birçok Hindu Buda'nın bir Hindu olduğunu iddia etmiş ve Buda'nın Vişnu'nun 9. avatarı olduğunu iddia etmişlerdir. Ancak bu görüş tüm Hindular arasında evrensel bir inanç değildir, çünkü bazı Hindu geleneklerine göre 9. avatar Balarama'dır.
Budistlere göre ise Buda'nın öğretileri Hindu dini kitapları olan Vedaları açıkça inkâr etmekte ve Hindu dininde önemli yer tutan Brahman-Atman inanışlarına ters düşmektedir. Buna cevap olarak Hindular Budistlerin nastika (fasık) bir Hindu mezhebi olduğunu öne sürmüşlerdir.
İslam
Tarihsel görüşler
Müslümanlar ile Budistler arasındaki ilk etkileşim sonucu Budistlere Ehl-i kitap statüsü verilmiş, ancak sonradan Zimmi statüsünün daha doğru olacağına karar verilmiştir.
Tarihte bazı İslam alimleri Buda'nın bir İslam peygamberi olma ihtimali öne sürmüştür. İlk olarak 10. yüzyılda Buda'nın peygamberliği hakkında tartışmalar başlamıştır.Bîrûnî konu hakkında tarafsız kalmıştır, İbnü'n-Nedîm'e göre ise Buda kesinlikle bir peygamberdir ve "şeytan'ı sürmek" için bir din öğretmiştir.Beytü'l-Hikme'nin Moğollar tarafından yıkılışının ardından İslam bilginlerinin Budizm ile ilgili yazılarının çoğu yok edilmiştir ve bunun ardından 20. yüzyıla kadar Buda'nın peygamberliği hakkında bir tartışma olmamıştır.
Modern görüşler
Modern dönemde Muhammed Hamidullah dahil olmak üzere İslam peygamberi Zülkifl'in Buda olduğunu iddia eden alimler olmuştur. Bu iddiayı öne sürenler Zülkifl kelimesinin anlamı "Kifl'den olan" üzerinden yola çıkarak "Kifl" kelimesinin Buda'nın yaşadığı şehir olan Kapilavastu'nun kısa ismi Kapil'in Arapça yazılışı olduğunu iddia ederler, yani onlara göre Zülkifl, "Kapilavastu'dan olan" anlamına gelmektedir.
Kur'an'ın 95. suresinde peygamberlerin vahiy aldığı yerler sıralanırken incir ağacından bahsedilmektedir. Bazı modern alimlere göre bu tanıma en çok uyan figür Buda'dır ve bu Buda'nın peygamberliğine bir argüman olabilir.
Ahmedilik
Azınlık Ahmedi hareketine göre Buda'nın peygamberliği inkâr edilemez.
Hristiyanlık
Orta Çağ'da Batı Hristiyanlığında Budizm ile ilişki kurulmamıştır ancak Doğu Hristiyanlığının Nestûrî mezhebinde Buda bazen bir peygamber kabul edilmiştir. Aziz Josaphat'ın hikâyesi Buda'nın hikâyesi ile uyuşmaktadır. "Josaphat" ismi Buda olmak için uğraşanlara verilen lakap olan "Bodhisattva" kelimesinden türemiştir.
Diğer dinler
Bahâîlik inancında Buda Tanrı'nın bir yansımasıdır.
Geçmişte bazı Taoistler Buda'nın Laozi'nin reenkarnasyonu olduğuna inanmıştır.
Maniheizm'e göre Buda Mani'nin dinini savunmuştur.
Sihist din adamları Buda'dan avatar olarak bahsetmişlerdir.
Ayrıca bakınız
| Vikisöz'de Gotama Buda ile ilgili sözleri bulabilirsiniz. |
Wikimedia Commons'ta Gotama Buda ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.
| Wikimedia Commons'ta Gautama Buddha ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- Buddha
- Buda'nın Doğum günü
- Küçük Buda (Little Buddha). Bernardo Bertolucci'nin yönettiği 1993 tarihli bu film Budizmin kurucusu olan Hint ruhani lider Siddhartha'nin mistik öyküsünü büyüleyici görüntüler eşliğinde anlatır.
Dış bağlantılar
- Buda'nın Hayatı[]
Kaynakça
- ^ Gethin (1998), ss. 5, 9, 10, 14.
- ^ Strong (2001), s. 1.
- ^ Warder (2000), s. 45.
- ^ Gethin (1998), s. 8.
- ^ a b Nagendra, Kumar Singh (1997). "Buddha as depicted in the Purāṇas". Encyclopaedia of Hinduism. 7. Anmol Publications. ss. 260-275. ISBN . Erişim tarihi: 16 Nisan 2012.
- ^ a b c d e f g "Muslim scholar's discourse on Buddhism: a literature on Buddha's position" (PDF) (İngilizce). Faizuddin et al.,. 2018. 24 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 25 Mart 2023.
- ^ a b c Berzin, Alexander (1995). "Islamic-Buddhist Dialogue". 25 Mart 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Mart 2023.
- ^ a b c Imtiyaz Yusuf. (2013). Islam and Buddhism. In C. Cornille (Ed.), The Wiley-Blackwell Companion to Inter-Religious Dialogue. John Wiley & Sons, Ltd.
- ^ a b Hamza Yusuf (2010). Buddha in the Quran? (İngilizce). Fons Vitae. Erişim tarihi: 25 Mart 2023.
- ^ a b Kazemi, Reza Shah (2010). Common Ground Between Islam and Buddhism (PDF) (İngilizce). Fons Vitae. 25 Mart 2023 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 25 Mart 2023.
- ^ . 26 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2008.
- ^ Hans Wolfgang Schumann (2003). The Historical Buddha: The Times, Life, and Teachings of the Founder of Buddhism, p. xv. Publ. .
- ^ Gopal (1990), s. 73.
- ^ Doniger (1993), s. 243.
- ^ Muesse, Mark W. (2016), "Crossing Boundaries:When Founders of Faith Appear in Other Traditions", Gray, Patrick (Ed.), Varieties of Religious Invention: Founders and Their Functions in History, New York: Oxford University Press, s. 184, ISBN ,
Although orthodox Hinduism regards Buddhism as a nastika darshana, a heterodox (sometimes translated as "atheistic") philosophy, many modern Hindus nevertheless wish to include Gotama as part of the Hindu traditions. Gandhi, for example, insisted that the Buddha was a Hindu, a claim that many Hindus today affirm. The traditional belief that the Buddha was the ninth avatar of the god Vishnu, one of the cosmic deities of Hinduism, is often cied in support of this view. Many Hindus who claim the Buddha as one of their own, however, fail to recognize the ambivalence of this tradition. ... The adoption of Buddha as an incarnation of Vishnu seems to have commenced at roughly the same time Hinduism gained in ascendancy in India and Buddhism began to decline. Thus, the Hindu inclusion of the Buddha in this traditional list of Vishnu's ten avatars may in fact represent a part of Hindu efforts to eviscerate Buddhist power and appeal.
- ^ Doniger, Wendy (30 Eylül 2010). The Hindus: An Alternative History. OUP Oxford. ss. 481-484. ISBN . 11 Ocak 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Nisan 2022.
- ^ Britannica, Eds Encycl (19 Şubat 2015), "Balaram", Encyclopedia Britannica, 26 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından , erişim tarihi: 17 Nisan 2022,
Balarama, in Hindu mythology, the elder half brother of Krishna, with whom he shared many adventures. Sometimes Balarama is considered one of the 10 avatars (incarnations) of the god Vishnu, particularly among those members of Vaishnava sects who elevate Krishna to the rank of a principal god.
- ^ "Buddha". Stanford Encyclopedia of Philosophy. 3 Eylül 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Temmuz 2015.
- ^ Sushil Mittal & Gene Thursby (2004), The Hindu World, Routledge, , pp. 729–730
- ^ C. Sharma (2013), A Critical Survey of Indian Philosophy, Motilal Banarsidass, , p. 66
- ^ Ambedkar, B.R. "Book One, Part V – The Buddha and His Predecessors". The Buddha and his Dharma. 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Mayıs 2015.
- ^ Williams, Paul; Tribe, Anthony (2000). Buddhist thought a complete introduction to the Indian tradition. Londra: Taylor & Francis e-Library. ss. 1-10. ISBN . 11 Ocak 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Mayıs 2016.
- ^ Flood (1996), ss. 231–232.
- ^ al-Maqdisi, Mutahhir bin Tahir. Kitāb al-Bad’ wa al-Tārīkh (Arapça).
- ^ a b Yusuf (2009), ss. 376.
- ^ Obuse, K. (2010). The Muslim doctrine of prophethood in the context of Buddhist-Muslim relations in Japan: Is the Buddha a prophet? Muslim World 100(2–3): 215–232.
- ^ Valentine, Simon Ross (2008), Islam and the Ahmadiyya Jamaʻat: History, Belief, Practice, s. 26, ISBN , erişim tarihi: 15 Kasım 2013
- ^ Indian Buddhism: A Survey with Bibliographical Notes by Hajime Nakamura (Apr 11, 2007) page 95
- ^ In the 13th century, international travelers, such as and , sent back reports of Buddhism to the West and noted the similarities with communities.Macmillan Encyclopedia of Buddhism, 2004, page 160
- ^ Mershman (1913).
- ^ Macdonnel (1900).
- ^ Smith, Peter (2000). "Manifestations of God". A Concise Encyclopedia of the Baháʼí Faith. Oxford: . s. 231. ISBN .
- ^ Twitchett (1986).
- ^ Barnstone W & Meyer M (2009). The Gnostic Bible: Gnostic texts of mystical wisdom from the ancient and medieval worlds. Shambhala Publications: Boston & London.
- ^ . www.info-sikh.com. Archived from the original on 1 Haziran 2003.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Gotama Buda haber gazete kitap akademik JSTOR Nisan 2020 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Sidarta Gotama s ɪ ˈ d ɑːr t e 8 e ˈ ɡ ɔː t e m e ˈ ɡ aʊ ˈ b uː d e ˈ b ʊ d e yaygin olarak Buda olarak bilinir MO 6 veya 5 yuzyilda Hindistan da yasadigi tahmin edilen ve Budizm in kurucusu oldugu dusunulen din adami Buda bir lakap olup kendisine olumunden yuzyillar sonra atfedilmistir Sanskritcede uyanmis kisi anlamina gelen Buda pesine dustugu yasam ve olumun ardindaki gercegin arayisi sonucu Sidarta Gotama da olusan ruhani aydinlanmayi anlatmak icin kullanilan bir unvandir Buda Sidarta Gotama475 yilinda yapilan Oturan Buda heykeliDogumSiddhartha Gautama MO 563 veya MO 480 LumbiniOlumMO 483 veya MO 400 KusinagarOlum sebebiGida zehirlenmesiMeslekDin adamiTaninma nedeniBudizm in kurucusu oldugu dusunulmektedir EvlilikYashodharaCocuk lar RahulaEbeveyn ler Suddhodana baba Maya anne Ayakta Duran Buda Heykeli Pakistan in kuzeyindeki antik bolgesi Isa dan Once 1 yuzyil Baska dinlerde de kutsal bir figur olarak kabul edilir Kimi Hindu metinlerde insanlari Vedik dinden sogutmaya calisan tanri Visnu nun avatari olarak betimlenmis Bahailikte ise bir peygamber sayilmistir Bazi Muslumanlar da Buda nin peygamber oldugunu iddia etmistir Farkli isimlerSidarta ailesinin ona verdigi bir isimdir Amacina ulasmis demektir Gotama ise Buda nin mensup oldugu ailenin ismidir Gautama Shakyamuni Pali deki nin bilgesi sakamuṇi 釋迦牟尼 olarak da bilinir Buda olarak bilinen Sidarta Gotama Tathagata kusursuz bilgelige ulasmis kimse olarak da anilir HayatiDogum ve olum tarihleri kesin degildir MO 563 yilinda dogdugu tahmin edilmektedir Ancak yapilan yeni arastirmalar bu tarihi degistirmistir Elde edilen bu yeni bilgilere gore Siddharta tahmin edilen tarihten on yil belki de yuz yil sonra dogmustur 20 yuzyil bilim adamlarinin cogu Isa dan Once 560 483 tarihlerini uygun bulurken olumu icin 410 ile 400 yillarini oneren tarihciler de bulunmaktadir Bir rivayete gore Siddharta nin Hindistan in kuzeydogusunda bugunku Nepal sinirinin yakinlarinda yer alan Lumbini de dogmustur Nepal sinirinin yakinlarinda Kapilavastu sehrinde hukum suren Sakya hanedanina mensuptur Babasi Suddhodana bugunku Hindistan Nepal sinirlari icinde bulunur Sakya kabilesinin kralidir Buda nin kral olan babasinin saray torenlerinin ihtisamli ve abartili olmasi muhtemelen asil bir aileden gelmelerinden kaynaklanmaktaydi Annesi Maya ve babasi Suddhodana ona amacina ulasan anlamina gelen Siddharta ismini verdiler Lakabi Shakyamuni ise kokenini belirtir ve Shakya ailesinden gelen anlamini tasir Siddharta nin dogumundan sonra onun dunyaya egemen olacak veya aci dolu dunyaya bilgelik getirecek kisi olacagi tahmin edilmistir Sidarta Gotama her seye sahip oldugu dunyadaki tum sorunlardan uzak kaldigi bir sarayda yasamistir Babasi oglu Siddharta nin ondan sonraki kral olmasini istemis oglunun sokaklarda yasliligi hastaligi ve olumu gormemesi icin kraliyet sarayindan uzaklasmasina fazla izin vermemistir Sidarta Gotama Hint Tanrisi Brahma ya hayatinin sonuna kadar kendini insanligi acidan kurtarmaya adayacagina soz vermistir Nedeni ise 29 yasindayken hayatin gercekte ne oldugunun zenginligin luks hayatin hicbir mutluluk getirmediginin insanlarin yasadiklari acilarin ve onceki hayatinin ne kadar anlamsiz oldugunun farkina varmis olmasidir Efsaneye gore bir kesis atesli hastaligi ve curumekte olan bir cesedi gormus ve bunun uzerine tum bu acilara cikis yolu bulmaya karar vermistir Aslinda Buda nin hayatinda efsaneleri gercekten ayirmak cok zordur Siddharta Buda 29 yasindayken tek oglu Rahula nin dogumundan kisa bir sure sonra cocugunu karisi Yasodhara yi ve sehrini terk edip cilenin ve acilarin kurtulus yolunu aramaya koyulmustur Alti yil boyunca Ganj vadisinde cilekesler gibi dolasmis unlu din egitmenleriyle adamlariyla bir araya gelmis onlarin yontemlerini takip etmis calismis ve cilecilik ogretilerini sikica uygulamistir Fakat belli bir sure sonra bu dinlerin ve bilgilerinin onun amacina yonelik olmadigini anlayarak vazgecmistir Onlari biraktiktan sonra oncelikle derin dusunme Meditasyon teknikleriyle kendi yolunu aramaya baslamistir Diger din ogretilerinin asiriligini onledigi icin bu durumu orta yol seklinde tanimlamistir Siddhartha Gautama nin olumunden sonra hayat hikayesi ogrencilerinden olusan Sangha Toplulugu tarafindan derlenmis ve cok uzun bir sure sozlu olarak aktarilmistir Dogdugu yer Lumbini Lumbini Budizm in kurucusu Siddhartha nin dogdugu yerdir Bugunku Nepal siniri yakinlarinda bulunmaktadir Rupandehi Bolgesi Himalaya nin eteklerinde ve Hindistan in kuzeydogusunda yer almaktadir 1896 yilinda yapilan arkeolojik calismalar sonucu bulunmustur Burada bulunan en onemli kalinti MO 245 yilinda Budist Kral Ashoka nin yaptirdigi 6 5 m yuksekligindeki dikili tastir Bu dikili tasta yazilanlar Hintce ve Magadhi dilinde su sekilde ifade edilmistir Budist Kral Devanampiya Piyadasi Ashoka tac giydikten 20 yil sonra buraya geldi ve Sakya kabilesinden olan Buda burada dogdugu icin hayranligini dile getirdi Bu yuce insanin burada dunyaya gedigini gosteren bir dikili tas yaptirdi Lumbini halkindan vergi almadi ve dogal kaynaklardan alinan payi sekizde bire dusurdu Hindular Durga Puja bayraminda ozellikle onem verdikleri tanrilarinin heykellerini yaparlar Onlarin gunahlarini aldiklarina inanirlar Bu heykelleri Ganj Nehri ne veya bu nehir gibi kutsal sulara atarlar Cocukluk ve genclik yillari Gotama Sakya kabilesindendir Bugunku Nepal siniri yakinlarinda bulunan Kapilavastu sehrinde hukum suren kral Shuddhodana ve kralice Mahamaya nin ogludur Askeri ve yonetici sinif olan Kshatriya Kast sistemi ailesine mensuptur Siddhartha nin dogumundan once annesinin onu ruyasinda beyaz bir fil seklinde gordugu soylenir Daha sonra Siddhartha Lumbini de dolunayli bir gecede dogmustur Bircok Hindistan ulkesinde Bayrami kutlanmaktadir Bu onemli Budist Bayrami nda Siddhartha nin yasamindan uc onemli olay anilmaktadir Siddhartha nin dogumu Budizm e baslamasi ve Nirvana ya ulasmasi Bir kahin kral Shuddhodana ya oglunun ya cok buyuk bir kral ya da cok buyuk bir bilge olacagini soyler Shuddhodana oglunu kral olarak yetistirmek istedigi icin ona din dersleri verdirtmez Ancak daha cocukken Siddhartha olaganustu yetenekli ve cok zeki oldugunu gosterir 16 yasindayken Prenses Yasodhara yla evlenir Yasadigi ve ileride basina gececegi yeri gormeden sarayda yillarca yasar Kapilavastu Kapilavastu Siddhartha Gautama nin genclik yillarini gecirdigi yerdir Burada Yashodra ile evlenmis ve oglu Rahula dunyaya gelmistir Bir gun Kapilavastu yu gezen Siddhartha daha once hic bilmedigi bazi kavramlarla karsilasmistir Yaslilik hastalik ve olum Daha sonra Kapilavastu yu Budistler icin hac yeri ilan etmistir 29 yasinda acilardan kurtulmak ve aydinliga kavusmak icin buradan ayrilmis ve yollara dusmustur Fa hsien 5 yuzyilda yasamis Cinli Budist kesis ve gezgindir Kapilavastu yu boslugun ve yalnizligin muhtesem bir manzarasi olarak nitelendirmistir Burasi birkac kesisin ve en az iki ailenin yasadigi aslan beyaz fil gibi tehlikeli hayvanlarin oldugu bir yerdir Fa hsien gelecegin Buda sinin kesfedildigi Sakya sarayina annesinin gelecegin Buda sini dogurdugu ve banyosunu yaptirdigi Lumbini bahcelerine gidip gormustur Buralar az bilinen yerlerdir Ayrica tepeler Stupa lar Budistlerin ibadetlerini yaptiklari yer ve diger kalintilar Budizm in eski zenginliklerinin kanitlaridir Budist kral Ashoka MO 3 yuzyilda Nepal i ziyaret etmistir Orada bir Stupa ve dikili tas yaptirmistir Yapilan kazi calismalariyla Stupa lar manastir evler ve havuzlar gun yuzune cikartilmistir Yildirim dusmesi sonucu ikiye bolunen Ashoka Sutunu 1896 yilinda bulunmustur Lumbini ye gidip gorulebilir Son yillarda Lumbini nin yakinlarina Tibet ve Theravada manastirlari insa edilmistir Bu manastirlar hac merkezine uzaktir Ancak dort ana Budist hac sitelerinden bir olan Lumbini eski onemini yeniden kazanmistir Ingiliz arkeologlar Nepal de yaptiklari kazi calismalari sonucunda Kapilavastu nun yerini bulduklarini iddia etmektedirler Kapilavastu Hindistan in kuzeydogusunda yer alan Nepal ve Nepal yakinlarindaki Lumbini de yer almaktadir Bu tarihi yer turistlerin akinina ugramaktadir Bu turist akini Kapilavastu daki tarihi sarayin bu dunya ile oteki dunya arasinda bir sinir olup olmadigi konusundaki tartismalara da bir aciklik getirmektedir Yetiskinlik donemi Gotama bu varliga ragmen yine de memnun degildir 29 yasinda oglu Rahula nin dogumundan hemen sonra tasasiz bir hayat gecirdigi saraydan ayrilir ve gezmeye baslar Once hayatin gercek yuzuyle tanisir Rivayete gore sakat yasli bir adamla hasta biriyle bir cesetle ve bir dervisle karsilasmistir Dort Gercek Siddhartha bu gercekleri yaslilik hastalik olum ve aciyi hayatin ayrilmaz parcalari olarak gormustur Diger yandan refahin ve zenginligin hicbir faydasinin olmadigini anlamis ve gercegi aramaya karar vermistir Her seyi arkasinda birakmis ve munzevi bir hayat yasamaya baslamistir Iki onemli bilge kisi Alara Kalama ve Udaka Ramaputta nin ogrencisi olmustur Onlardan yoga ve meditasyon yapmayi ogrenmistir Ganj vadisinde alti yil gecirmis ancak orada ne ic huzuru ne de aradigi cevaplari bulabilmistir Oruc tutmus ama bunun da bir kurtulus yolu olmadigini fark etmistir Bu yuzden geleneksel dinleri ve onlarin yollarini denemeyi birakmis ve kendini meditasyon yardimiyla bulmaya calismistir Uyanis Siddhartha dolunayli bir gecede Hindistan in kuzeydogusunda yer alan Body Gaya daki Neranjara Nehri kiyisinda Bodi incir agacinin altinda meditasyon yaparken aydinliga ulasti Boylece nefret hirs ve cehaletten arindi ve boylelikle Buda Uyanmis olur Siddharta Guatama bu sirada 35 yasindadir Ayrica Bodhi agaci bilgelik agaci olarak sayilir Uyandiktan sonra Benares bugunku Sarnath yakinlarinda yer alan Isipatana daki genis vahsi ormanda bes kesisten olusan bir gruba ilk ogreti sohbetini yapti Bu bes kisi Budist Kesisler Toplulugu nun Sangha ilk uyeleriydi Ayrica bu bes kesise Besli Asket de denmektedir Siddhartha Hindistan in kuzeydogusunda 45 yil boyunca her gun orta yol u ogretmeye calismis her kesim onunde konusmustur Hicbir sekilde sinif ayrimi yapmadan kadin erkek tum halka krallara ve koylulere kendilerini dine adayanlara Brahman lara dinden uzaklasanlara borc verenlere dilenenlere azizlere ve hirsizlara bilgi vererek onlari aydinlatmak icin butun ogretilerini anlatmistir Kadin erkek herkes onun ogrettiklerini anlamaya ve onun yolundan gitmeye cok istekliydi OlumuGotama nin olumunden Mahaparinibbana Sutta isimli eski kayitlarda su sekilde bahsedilir Buda son seyahati icin yola koyuldugunda 80 yasindadir Ogretilerini dinlemek isteyen muritleri ona eslik ederler Bir hikayede muhtemelen bir efsanede olumunden kisa bir sure once kesislerin onunde nilufer ciceginin Buda nin elinde nasil actigi anlatilir Bu durum karsisinda Mahakasyapa nin disinda digerleri saskindir O sadece gulumser Bu onun digerlerinden ne kadar farkli oldugunu gosterir Bu yuzden Buda butun bilgeligini ve ruhunu Mahakasyapa ya devrettigini soyler Bu hikaye ayni zamanda Zen Budizm inin efsanevi kurulus hikayesidir Efsaneye gore Guatama 80 yasinda Kushinagar da gunumuzdeki Hindistan baskenti Uttar Prades yedigi bozuk bir yemekten zehirlenerek dizanteriden olur Onun bilgeligi kendi ogrencileri tarafindan sozlu olarak yayilmis ve olumunden yaklasik 200 300 yil sonra da yaziya dokulmustur Son sozleri Sidarta Gotama Kushinagar da bir kasabada olur ve Paranirvana ya ulasir Buda nin son sozleri soyledir Ey kesisler size soyluyorum Her olgu bir gun yok olmak zorundadir Bu yuzden yorulmadan savasin Olgu kavrami diger cevirilerde bilesik seyler olarak verilmistir Buda olumunden kisa bir sure once kuzeni ve en yakin muridi Ananda ya soyle demistir Sana daha once de soylemedim mi Ananda Sevdigimiz her seyden bir gun ayrilmamiz gerekir Dogan her seyin bir gun yok olmamasi mumkun mudur Mumkun degildir Ananda Sidarta Gotama Hindistan daki gunumuzde de hala var olan kast sistemini sosyal gruplar arasindaki sinif ayrimini kabul etmez Ogrettigi bilgi yolu onlar anlamaya istekli oldugu surece butun kadin ve erkeklere aciktir Buddha nin hayatini anlatan eserlerBuddhacarita Buddhacarita da Ashvaghosa donemi MS 2 yuzyil Sanskritce ele alinmistir Ashvaghosa onemli bir Hint sairdir Bu eserde Buda nin hayati dogumundan ya ulasmasina kadar manzum turunde yazilmistir Buda nin hayati tum susleme araclarinin skr Alamkara kullanilmasi yoluyla dogumundan parinirvana ya kadar Hint edebiyatinda betimlenmektedir Buda nin onu bastan cikarmaya calisan Mara yla olan mucadelesi yine edebi bir bicimde aktarilmistir Hindistan in en onemli destani Ramayana ile Buddhacarita nazim seklinde yazilmis manzum eserlerdir Bu eserin Sanskritcedeki orijinal hali kismen korunmustur Cince ve Tibetce dillerine cevrilen eserin icerigi bu cevirilerde tamamen verilmistir Lalitavistara Lalitavistara Buda nin hayatini anlatir MS 3 yuzyil Mahayana Budistleri tarafindan olusturulmustur Lalitavistara tek bir yazar tarafindan ele alinmis bir eser degildir Buda nin yasadigi donemlere kadar uzanan eski ile yeni bolumler yan yana durur bu eserde Jataka hikayeleri Pali Kanon da Jataka basligiyla yer almaktadir Buda nin onceki hayatini anlatan 547 hikayeden olusmustur Jati Sanskritce dogus anlamina gelir Jatakalar da yeniden dogus hikayeleri demektir Jataka hikayeleri bes farkli bolumden olusmaktadir Gunumuz hikayesi burada Shakyamuni nin hikayeyi gecmisten hangi vesile ile aktardigi bildirilmektedir Gecmisin hikayesi yani Shakyamuni nin daha onceki varligindan bahseden hikaye gatha lar baska bir deyisle cogu zaman gecmisin hikayesine daha nadiren de simdiki zamanin hikayesine bagli kitalar gatha lara yonelik dilbilgisel ve leksikografik yorumlama ve ozdeslesme hikayesi skr samodhana bu hikayede gecmisin hikayesindeki sahislar ile gunumuz hikayesindeki sahislarla ozdeslestirilmektedir Jataka hikayelerinin ogretici amaci vardir Buda nin onceki hayatinda yer alan alti paramitayi sadaka verme ahlak sabir sevk ya da enerji tefekkur ve hikmet ogutler Cinli Hint gezgini Yi Jing in de andigi Jataka oykulerinin popularitesi sadece yazili olarak belgelenmis olmalarinda degil ayni zamanda roliyef seklinde Hindistan in ve Guneydogu Asya nin Stupa larinda da tasvir edilmelerinden rahatlikla gorulebilir Jataka kitabinin giris bolumunde Nidanakatha ele alinmistir Nidanakatha Pali dilinde yazilmis en eski kapsamli ve tutarli Shakyamuni biyografisidir Bu zamana kadar Theravada okulunun geleneksel onemli Buda kaynagi olarak kalmistir Hikayeler Jataka Buda nin hayatini anlatan ahlaki ve ogretici hikayelerdir Aslinda bu kavramin tarihi Buda Siddharta Gautama nin hayatini anlatan olaylari kapsamaktadir Ancak daha sonra bunlara daha fazla ahlaki degerler iceren onceki varolus ve varolus bicimleri ile ilgisi olan ogretiler eklenmistir Bugun hikaye turundeki bazi ogretilerin diger dinlerden odunc alindigi Jataka larin butun diger hikayelerin icinde bulundugundan bahsedilmektedir 547 adet hikayeden olusan Jataka lar Sutta Pitaka da Theravada Budizm inin bolumu olarak Khuddaka Nikaya Kulliyati gecmektedir Bundan baska Budizm in Sanskritce Tibetce ve diger dillere yapilmis cevirileri vardir Ozellikle erkek oyuncularin hayvan figurleriyle ortaya ciktiklari Jatakalar genellikle fabllari hayvan masallari animsatmaktadir Burada Budizm anlayisina gore hayvan figurlerinin insanlara uyarlanmasindan ve onlarin sadece olaylarin farkli asamalarinda ortaya cikmasindan kisaca bahsedilmektedir Mantik cercevesinde en uygun olan hayvanlarin insan vasiflariyla donatilmasidir Bazi arastirmacilarin goruslerine gore Budist Jataka lar Pancetantra Tarih Deryasi ve ayrica dolayli olarak benzer turdeki Avrupa hikayeleri icin ornek teskil etmektedir En azindan Pancetantra ile Jataka nin karsilikli etkilesim halinde olduklari kesinlik kazanmistir Asya sanatindaki tarihi motifler oldukca yaygindir Kutsal emanetlerTayland in Phradhatu Wat Sri Chom Tong Voravihara adli sehrinde bulunan bir kemik parcasinin Buda Siddharta Gautama nin kafatasina ait olduguna inanan Budistler bunu kutsal bir emanet olarak gorurler Siddharta Gautama olum dosegindeyken kesislerine cesedini defnetmeleri icin Upasakalara Budizmde kendini ibadete veren fakat hicbir manastira bagli olmayan kisi demektir emanet ettigini soylemistir Ve boylece kesisler Siddharta Gautama nin olumunden sonra tamamen dagilmislardir Ancak oncesinde bir sorun yasanmis cesedin yakilmasi icin yeterince odun bulunmus fakat cevreden cok az kisi bir araya gelmistir Bundan kisa bir sure sonra da Sidarta Gotama nin olum haberini duyan diger kisiler gelmis ve daha sonra kullerin ve kemiklerin hak sahipligi konusunda anlasmazlik yasanmistir Sonucta kullerin ve kemiklerin paylastirilmasiyla taraflar uzlasmis ve efsaneye gore kuller sonunda sekiz farkli tepenin altina gomulmustur MO 232 ve 268 yillari arasinda hukumdar olan Mauryan Krali Ashoka baskanliginda bu tepeciklerin yedi tanesi tekrar acilmis ve bu kutsal emanetler kil toprak ya da tasla tepecik seklinde insa edilen 84 000 kubbeli Stupa Budist rahiplerin esyalarinin saklandigi ve uzerinde semsiye seklinde bazen dairesel bazen de koseli kubbesi olan tapinak tum Ashoka Imparatorlugu icinde dagitilmistir Bunu basarabilmek icin Ashoka lar muhtemelen bazi eklentileri yapmislardir Ayrica Budizm de sembolik anlami olan 8 ve 84 000 sayilarinin kullanilmis olmasi da bu ifsaatlarin bire bir seklinde anlasilmamasi gerektigini ortaya koymaktadir O zamanlarda yapilan bu kubbelerden Stupa lardan gunumuzde yalnizca birkac tane kalmistir Bunlardan biri Gautama nin dogdugu yere yakin olan Lumbini sehri civarindaki Piprawah digeri ise ikinci Budist Konseyinin toplandigi Vaishali dir Kutsal emanetlerin bulundugu her iki yerin ici uzun zaman oncesinden yagmalanmis halde bulunmustur Ashokas krali zamanindan kalan en cok bilinen ve en onemli Stupa Sanchi tepesindeki Buyuk Stupa dir Gunumuzde Guney Dogu ve Guneydogu Asya da Buddha Shakyamuni ye ait dis ya da kemik gibi kalintilarin bulundugu Budistlerin kendilerine mal ettikleri cok sayida Budist tapinagi vardir Myanmar daki Altin Kaya Goldener Fels ve Shwedagon Tapinaklari veya Sri Lanka daki Dis Tapinagi Zahntempel ve Kandy Tapinaklari bunlara ornektir Buda destanlariGotama nin hayati hakkinda bilgilere destanlardan ulasilir Yazarlar Sidarta Gotama nin hayati hakkindaki tarihi gerceklerle ilgilenmiyorlardi Aksine burada dini ustunluk olusturma soz konusuydu Bu nedenle Buda nin hayat hikayesinden cok Buda nin uzerine yazilan destanlardan bahsedilir Mahavastu da bunlardan biridir Mahavastu Mahavastu ya da Mahavastu Avadana Buyuk Olay Hinayana gelenegine gore Mahasanghika okulunda yazilmis hikayelerdir Bu hikayelerde Siddhartha Gautama nin Buda olabilmek icin yaptigi ozveriler anlatilmaktadir Siddhartha nin ogretme konusundaki yetenekleri burada belirtilmemistir cunku bu konuda Sutra lardan faydalanilabilir Hikaye Buda Dipankara ile baslar Siddhartha nin yi nasil ovdugunu anlatir ve daha sonra Buda Birligi nin olusumundan bahseder Pali Kanonlari Pali Derlemeleri Pali Kanonu ya da Pali Derlemesi Pali dilinde yazilmis Buda Siddharta Gautama nin en eski tutarli ve geleneksel ogretilerinin toplamidir Bu tanim Sanskritce Kanonu ya da Cin Kanonu gibi diger Kanon yazi koleksiyonlari Budizm de farkli kullanilmaktadir Diger bir alisilagelmis tanim olan Uc Sepet tanimi Tipitaka metinlerinden Pali Tripitaka Sanskritce yapilan bir sozcuk cevirisidir Bu derleme sepet diye adlandirilan 3 gruba ayrilmistir Pali Kanonu nun kokeni ve adi Butun Hint dilleri icindeki en iyi ve tek Budist Kanon Theravada Budizm inde gecen Pali derlemeleridir Pali gelenegi Budizm in en eski yazi turudur Kanon Metal de ve Sri Lanka da Kral Vattagamani Abhaya 89 77 arasinda hukumdarlik yapan zamaninda yaziya gecirilmistir Bu derleme Theravada Budizm inin temelini olusturmaktadir 5 ve 6 yuzyilda fazlaca yapilan yorumlardan bu yana metnin Seylan Adasi nda korundugu soz konusudur Bugunku Theravada geleneginde hem Orta Hint Pali dili kullanilmakta hem de yerel yazilar yazilmaktadir 6 Budizm Konseyi ne kadar 1954 56 Rangun Kanon Seylan Adasi Burma Tayland Kambocya ve Laos ta sadece elle yazilarak yayiliyordu Kanonlarin bugune kadar alisilageldigi uzere palmiye yapraklarinin bazen odunun uzerine yazilmasinda israr edilmistir Bazi Birmanya Krallari tarafindan tesvik edilen ve yenilenen yazilarin kopyalanmasi alisilmis bir durumdu 6 ve 7 yuzyilda oldugu gibi diger materyallerin altin yapraklar uzerine basilmasi cok sik rastlanan bir durum degildir Avrupali arastirmacilarin ilgisi sayesinde desteklenen bu Kanonlar ilk once 19 yuzyilda basilmistir Bu Pali Kanonlarinin hala yanlislikla asil oldugunun vurgulanmasi o zamanlar Hint dil ve kulturunu inceleyenlerin hatasindan kaynaklanmaktadir Pali Text Society nin basilmasi ve Anton Gueth Karl Eugen Neumann tarafindan yapilan cekismeli ve hatta sairane Almanca ceviriler bugun onu filolojik anlamda Bati dilleri icerisinde faydalanilabilir duruma getirmistir Cin Mahayana sindaki Agama Sutralar Bati dillerindeki Pali Kanonlarla icerik yonunden bagdasmaktadir Koleksiyonlardan nikaya bolmelerden vagga ve bolumlerden olusan Pali denemeleri 3 gruba ayrilmistir Metinde gecen bilgiler icin yapilan kisaltmalar parantez icinde verilmistir 1 Vin Vinayapitaka Bir tarikat mensubunun uymasi gereken kurallar Maha Vibhanga Kesislerin koydugu kurallar Patimokkha Bikkhuni Vibhanga Rahibelerin koydugu kurallar Mhv Mahavagga En buyuk bolumleme Cv Culla Vagga En kucuk bolumleme Parivara Bir araya toplama 2 Suttapitaka Buda ogretileri D DN Digha Nikaya En uzun ogretiler M MN Majjhima Nikaya Orta uzunlukta ogretiler S SN Samyutta Nikaya Siniflara ayrilmis ogretiler A Anguttara Nikaya Eklenmis ogretiler Khuddaka Nikaya Kisa metinler Khp Khuddaka Patha Dhp Dhammapada Ud Udana It Itv Itivuttaka Ozdeyisler Sn Snp Sutta Nipata Bitmemis eserler Vimana Vathu Dini hikayeler Peta Vathu Hayalet hikayeleri Thag Theragatha Kesislerin ozlu sozleri Thig Therigatha Rahibelerin ozlu sozleri Jataka Yeniden dogus hikayeleri MNid Maha Nidesa Yorumlar Pts Pathisambhida Magga Ilahi guc Apadana Kutsalligin aciklanmasi Buddhavamsa Buda Gautama nin 24 efsanesi Cariya Pitaka Donusum Nettipakaran Petakopadesa Mil Milindapanha 3 Abh Abhidhammapitaka Bilimsel yazilar zirvedeki ogretiler Dhs Dhammasangani Vibh Vibhanga Dhatukatha Pug Puggalapannatti Insanlik tarihi Kathavatthu Anlasmazlik konusu Yam Yamaka Zitliklar Patth Patthana Belirlenen olusumlarPali Yazinindaki Post Kanon Eserler Pali yazilarinin kaleme alinmasindan sonra Pali yazininda onemli olan ve genelde alinti yapilan eserler olusturulmustur Ornegin Vis Visuddhimagga Buddhanghasa nin YorumlariDiger onemli yorumlar ise Buddhadatta ve Dhammapala tarafindan kaleme alinmistir Bazi kitaplarda Kanon derlemelerine yapilan eklemeler tartisma yaratmistir Pali Kanonlari nin Tayland versiyonunda uc bolum halinde olan Nettipakarana Petakopedesa Milindapanha yer almamaktadir TathagataTathagata gercek yolunda aydinlanmis ve kusursuz bilgelige erismis demektir Buda nin on isminden biridir Tathagata Mahayana Budizm inde yer alan Buda nin uc bedeni diye bilinen Trikaya ogretisinde anlatilmaktadir Buda Dashabala nin on gucuyle donatilmis kusursuz bir insandir Iki dunya arasinda aracilik yapar Prajna en yuksek bilgelik ve Shunyata bosluk ile esit sayilmaktadir Bu terim ayni zamanda Buda ailesinin Buddhakula yuce olan bes Buda sini Adibuddhas ifade etmek icin kullanilmaktadir Vajrayana da Tathagata ikonografi ve sembolizm Trikaya icin cok yonlu bir duzenleme ilkesidir Tathagata Elmas Sutra da hem dogal goze hem de ilahi bilgelik yani Dharma ve Buda gozune sahiptir Diger dinlerde BudaHinduizm Buda bazi Hindular tarafindan onemli bir figur olarak kabul edilmektedir Buda nin Hindu dinine girisi Budizmin dususu ve Hinduizmin yukselisine denk gelmektedir Hindu din adamlari Budistleri kendi dinlerine cekmek icin Buda yi bir avatar olarak tanimislardi Bircok Hindu Buda nin bir Hindu oldugunu iddia etmis ve Buda nin Visnu nun 9 avatari oldugunu iddia etmislerdir Ancak bu gorus tum Hindular arasinda evrensel bir inanc degildir cunku bazi Hindu geleneklerine gore 9 avatar Balarama dir Budistlere gore ise Buda nin ogretileri Hindu dini kitaplari olan Vedalari acikca inkar etmekte ve Hindu dininde onemli yer tutan Brahman Atman inanislarina ters dusmektedir Buna cevap olarak Hindular Budistlerin nastika fasik bir Hindu mezhebi oldugunu one surmuslerdir Islam Tarihsel gorusler Muslumanlar ile Budistler arasindaki ilk etkilesim sonucu Budistlere Ehl i kitap statusu verilmis ancak sonradan Zimmi statusunun daha dogru olacagina karar verilmistir Tarihte bazi Islam alimleri Buda nin bir Islam peygamberi olma ihtimali one surmustur Ilk olarak 10 yuzyilda Buda nin peygamberligi hakkinda tartismalar baslamistir Biruni konu hakkinda tarafsiz kalmistir Ibnu n Nedim e gore ise Buda kesinlikle bir peygamberdir ve seytan i surmek icin bir din ogretmistir Beytu l Hikme nin Mogollar tarafindan yikilisinin ardindan Islam bilginlerinin Budizm ile ilgili yazilarinin cogu yok edilmistir ve bunun ardindan 20 yuzyila kadar Buda nin peygamberligi hakkinda bir tartisma olmamistir Modern gorusler Modern donemde Muhammed Hamidullah dahil olmak uzere Islam peygamberi Zulkifl in Buda oldugunu iddia eden alimler olmustur Bu iddiayi one surenler Zulkifl kelimesinin anlami Kifl den olan uzerinden yola cikarak Kifl kelimesinin Buda nin yasadigi sehir olan Kapilavastu nun kisa ismi Kapil in Arapca yazilisi oldugunu iddia ederler yani onlara gore Zulkifl Kapilavastu dan olan anlamina gelmektedir Kur an in 95 suresinde peygamberlerin vahiy aldigi yerler siralanirken incir agacindan bahsedilmektedir Bazi modern alimlere gore bu tanima en cok uyan figur Buda dir ve bu Buda nin peygamberligine bir arguman olabilir Ahmedilik Azinlik Ahmedi hareketine gore Buda nin peygamberligi inkar edilemez Hristiyanlik Orta Cag da Bati Hristiyanliginda Budizm ile iliski kurulmamistir ancak Dogu Hristiyanliginin Nesturi mezhebinde Buda bazen bir peygamber kabul edilmistir Aziz Josaphat in hikayesi Buda nin hikayesi ile uyusmaktadir Josaphat ismi Buda olmak icin ugrasanlara verilen lakap olan Bodhisattva kelimesinden turemistir Diger dinler Bahailik inancinda Buda Tanri nin bir yansimasidir Gecmiste bazi Taoistler Buda nin Laozi nin reenkarnasyonu olduguna inanmistir Maniheizm e gore Buda Mani nin dinini savunmustur Sihist din adamlari Buda dan avatar olarak bahsetmislerdir Ayrica bakinizVikisoz de Gotama Buda ile ilgili sozleri bulabilirsiniz Wikimedia Commons ta Gotama Buda ile ilgili coklu ortam belgeleri bulunur Wikimedia Commons ta Gautama Buddha ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Buddha Buda nin Dogum gunu Kucuk Buda Little Buddha Bernardo Bertolucci nin yonettigi 1993 tarihli bu film Budizmin kurucusu olan Hint ruhani lider Siddhartha nin mistik oykusunu buyuleyici goruntuler esliginde anlatir Dis baglantilarBuda nin Hayati olu kirik baglanti Kaynakca Gethin 1998 ss 5 9 10 14 Strong 2001 s 1 Warder 2000 s 45 Gethin 1998 s 8 a b Nagendra Kumar Singh 1997 Buddha as depicted in the Puraṇas Encyclopaedia of Hinduism 7 Anmol Publications ss 260 275 ISBN 978 81 7488 168 7 Erisim tarihi 16 Nisan 2012 a b c d e f g Muslim scholar s discourse on Buddhism a literature on Buddha s position PDF Ingilizce Faizuddin et al 2018 24 Agustos 2022 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 25 Mart 2023 a b c Berzin Alexander 1995 Islamic Buddhist Dialogue 25 Mart 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Mart 2023 a b c Imtiyaz Yusuf 2013 Islam and Buddhism In C Cornille Ed The Wiley Blackwell Companion to Inter Religious Dialogue John Wiley amp Sons Ltd a b Hamza Yusuf 2010 Buddha in the Quran Ingilizce Fons Vitae Erisim tarihi 25 Mart 2023 a b Kazemi Reza Shah 2010 Common Ground Between Islam and Buddhism PDF Ingilizce Fons Vitae 25 Mart 2023 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 25 Mart 2023 26 Subat 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Aralik 2008 Hans Wolfgang Schumann 2003 The Historical Buddha The Times Life and Teachings of the Founder of Buddhism p xv Publ ISBN 81 208 1817 2 Gopal 1990 s 73 Doniger 1993 s 243 Muesse Mark W 2016 Crossing Boundaries When Founders of Faith Appear in Other Traditions Gray Patrick Ed Varieties of Religious Invention Founders and Their Functions in History New York Oxford University Press s 184 ISBN 978 0 19 935971 4 Although orthodox Hinduism regards Buddhism as a nastika darshana a heterodox sometimes translated as atheistic philosophy many modern Hindus nevertheless wish to include Gotama as part of the Hindu traditions Gandhi for example insisted that the Buddha was a Hindu a claim that many Hindus today affirm The traditional belief that the Buddha was the ninth avatar of the god Vishnu one of the cosmic deities of Hinduism is often cied in support of this view Many Hindus who claim the Buddha as one of their own however fail to recognize the ambivalence of this tradition The adoption of Buddha as an incarnation of Vishnu seems to have commenced at roughly the same time Hinduism gained in ascendancy in India and Buddhism began to decline Thus the Hindu inclusion of the Buddha in this traditional list of Vishnu s ten avatars may in fact represent a part of Hindu efforts to eviscerate Buddhist power and appeal Doniger Wendy 30 Eylul 2010 The Hindus An Alternative History OUP Oxford ss 481 484 ISBN 978 0 19 959334 7 11 Ocak 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Nisan 2022 Britannica Eds Encycl 19 Subat 2015 Balaram Encyclopedia Britannica 26 Mayis 2022 tarihinde kaynagindan erisim tarihi 17 Nisan 2022 Balarama in Hindu mythology the elder half brother of Krishna with whom he shared many adventures Sometimes Balarama is considered one of the 10 avatars incarnations of the god Vishnu particularly among those members of Vaishnava sects who elevate Krishna to the rank of a principal god Buddha Stanford Encyclopedia of Philosophy 3 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Temmuz 2015 Sushil Mittal amp Gene Thursby 2004 The Hindu World Routledge 978 0 415 77227 3 pp 729 730 C Sharma 2013 A Critical Survey of Indian Philosophy Motilal Banarsidass 978 81 208 0365 7 p 66 Ambedkar B R Book One Part V The Buddha and His Predecessors The Buddha and his Dharma 2 Mayis 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Mayis 2015 Williams Paul Tribe Anthony 2000 Buddhist thought a complete introduction to the Indian tradition Londra Taylor amp Francis e Library ss 1 10 ISBN 0 203 18593 5 11 Ocak 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Mayis 2016 Flood 1996 ss 231 232 al Maqdisi Mutahhir bin Tahir Kitab al Bad wa al Tarikh Arapca a b Yusuf 2009 ss 376 Obuse K 2010 The Muslim doctrine of prophethood in the context of Buddhist Muslim relations in Japan Is the Buddha a prophet Muslim World 100 2 3 215 232 Valentine Simon Ross 2008 Islam and the Ahmadiyya Jamaʻat History Belief Practice s 26 ISBN 978 0 231 70094 8 erisim tarihi 15 Kasim 2013 Indian Buddhism A Survey with Bibliographical Notes by Hajime Nakamura Apr 11 2007 8120802721 page 95 In the 13th century international travelers such as and sent back reports of Buddhism to the West and noted the similarities with communities Macmillan Encyclopedia of Buddhism 2004 page 160 Mershman 1913 Macdonnel 1900 Smith Peter 2000 Manifestations of God A Concise Encyclopedia of the Bahaʼi Faith Oxford s 231 ISBN 1 85168 184 1 Twitchett 1986 Barnstone W amp Meyer M 2009 The Gnostic Bible Gnostic texts of mystical wisdom from the ancient and medieval worlds Shambhala Publications Boston amp London www info sikh com Archived from the original on 1 Haziran 2003 KB1 bakim Uygun olmayan url link