Hayalet uçak, radar sistemleri tarafından yakalanamayan ya da yakalanması çok güç olan uçaklara verilen resmî olmayan bir isimdir. Stealth teknolojisi'ne sahiptir.
Radarlar uçakların yerlerinin belirlenmesinde çok başarılıdır. Bu durum bir hava saldırısı sırasında öncelikle sürpriz faktörünü ortadan kaldırır. Ayrıca düşman avcı uçaklarının ya da uçaksavar sistemlerin uçaklara karşı önlem alması olanağı doğurur. Bu düşüncelerden hareketle Amerikalı mühendisler radarların uçakları görmesini güçleştiren çeşitli yöntemler buldular. Radara yakalanmama özelliğine sahip uçaklara "stealth" yani hayalet uçak adı veriliyor. Bugün halen kullanımda olan en yaygın iki hayalet uçak türü, bir avcı uçağı olan F-117 ve bombardıman uçağı olan B-2 popülerdir. Hayalet uçakların varlığı 1988 yılından beri biliniyordu; ne var ki proje çok gizli olduğundan uzun süre açığa çıkarılamadı. İlk hayalet uçak olan F-117A, 1981 yılında ilk uçuşunu yapmıştı.F-117 Nighthawk, özellikle gizli teknoloji etrafında tasarlanmış ilk operasyonel uçaktı. Diğer gizli uçak örnekleri arasında B-2 Spirit, the F-22 Raptor, the F-35 Lightning II, the Chengdu J-20, ve Suhoy Su-57 sayılabilir.
Özellikler
Uçakların bir hava görevi sırasında radarlardan izlenebildikleri, bilinen bir gerçek. Bir uçağın radar ekranındaki görüntüsüne, o uçağın radar kesiti denir. Uçakları görünmez kılmanın başlıca yolu, radar vericileriyle gönderilen radyo dalgalarının hedeften sekerek alıcı antene dönmesini engellemek. Bunun için de uçak gövde kanatları yumuşak kıvrımlarla ya da dik olmayan açılarla kesişen birçok düzeyle tasarlanarak, çarpan radar sinyallerinin sağa sola, hatta yukarı saçılarak antene dönmemesi sağlanır. Uçağın yüzeyleri radar sinyallerini geri yansıtmadan emen malzemelerle kaplanmıştır. Özel tasarlanmış yüzeyler bu yüzeylerin kaplanmasında kullanılan malzemeler sayesinde, hayalet uçaklar radar ekranında bir uçaktan çok, bir kuş gibi görünür.
Hayalet uçakların radara yakalanma olasılığı sıfır değil ama bu olasılık normal uçaklardan çok daha düşük. Bu da radar dalgalarını geldikleri yönden farklı yönlere yansıtacak şekilde düzenlenmiş değişik açılı gövde yapısı ve uçağın birçok yerinde dış kaplamanın hemen altına yerleştirilmiş, radar dalgalarını emici özellikte bir madde ve radar dalgalarını karıştıran elektronik sistemler yardımıyla oluyor. Böylece uçağın rcs'si (radar cross section: bir cismin, çarptığı radar dalgalarını radar alıcısına ne oranda geri yansıtacağını ve dolayısıyla radara fiziksel büyüklüğüne, ne göre, hangi oranda bir sinyal göndereceğini belirleyen özellik.) düşürülür. Normalde bir uçağın rcs'si büyüklüğüne ve geometrik şekline bağlı olmasına karşın hayalet uçaklar kendileriyle aynı büyüklükte normal uçaklardan çok daha düşük rcs'ye sahiptirler, dolayısıyla radara yakalanma olasılıkları çok daha azdır. Bütün bunlara rağmen uçaklar radara tümüyle yakalanmaz değil. Bununla birlikte 150 km maksimum menzilli bir radar, normal bir uçağı 120 km'de yakalıyorsa bir hayalet uçağı 3 km'de ancak yakalayabilecektir, ki bu mesafede radar tespiti anlamsızdır; uçak çıplak gözle bile tespit edilebilir. Ayrıca 3 km'de tespit edilen bir hedefe kilitlenip vurmak da çok zor.
Hayalet uçakları uzun mesafeden tespit edebilecek bir sistem fikri ortaya atılıyor. Bu sistemde radar alıcısıyla vericisi farklı konumlarda, ayrıca birden fazla alıcı olması gerekiyor ve bu alıcıların uçak ve uyduların üzerinde taşınması düşünülmüş. Böylece hayalet uçağın farklı yönlerde konumlanmış vericiler tarafından alınacak ve uçağın yeri az bir sapma ile tespit edilebilecek. Bu projeyi geliştirerek hayalet teknolojisini altetmek mümkün; fakat projenin maliyeti hayalet projesinin maliyetinden bile yüksek olacağı için pek pratik değil. Bunun yanında hayalet uçaklar farklı türde algılama aygıtlarından, sözgelimi ısıl (termal) görüntüleme sisteminden gizlenemez.
Hayalet hava araçları listesi
İnsanlı
Tam hayalet tasarımlar
- Kullanımda/Kullanılmış
- F-22 Raptor - Lockheed-Martin / Boeing
- B-2 bomber - Northrop Grumman
- F-117 Nighthawk () - Lockheed Martin (2008'de emekli edildi)
- F-35 Lightning II - Lockheed Martin
- Su-57 Suhoy
- J-20 Chengdu
- Kullanıma girecek
- - Hindustan Aeronautics Limited
- TUSAŞ TF-X
- Teknoloji gösterimi/Prototip
- Bird of Prey - Boeing
- Boeing X-32 - JSF projesinde Locheed'e karşı kaybetti
- - Northrop teknoloji gösterimi keşif uçağı
- - teknoloji gösterimi
- YF-23 Black Widow II - Northrop / MDD - prototip inşa edildi, ancak yarışmayı YF-22'ye karşı kaybetti
- İptal edilmiş
- - McDonnell-Douglas / General Dynamics
- Boeing X-32 - Lockheed'e karşı JSF yarışmasını kaybetti
- YF-23 Black Widow II - Northrop / McDonnell Douglas - prototipi inşa edildi, ancak yarışmada YF-22'ye karşı kaybetti
- - Batı Alman hayalet avcı prototipi
Azaltılmış radar kesitli tasarımlar
- Kullanımda/Kullanılmış
- Avro Vulcan - İngiliz stratejik bombardıman uçağı, delta kanatlarına gömülmüş motorları beklenmedik biçimde düşük radar kesit alanı sağlamıştı.
- B-1 Lancer
- F-16 C/D ve E/F - Block 30 sonrasında radar kesiti 1 m²'ye indirildi
- (F/A-18) C/D ve E/F - Azaltılmış radar kesiti, F-16C'lere benzer olduğu düşünülmektedir, ama F/A-18 E/F'nin daha ileri teknoloji olduğu düşünülmektedir.
- / MiG-29 SMT - F-16C/D'ye benzer özellikler
- / Tupolev Tu-160 - Hem radar hem de kızılötesi izi azaltılmış
- Eurofighter - EADS
- Dassault Rafale - Fransa Hava Kuvvetleri ve RAF Avro Vulcan - Delta kanatlı ve saklı motorlu İngiliz bombardıman uçağı, beklenmediği halde düşük radar kesitine sahiptir.
- De Havilland Mosquito - İngiliz hafif bombardıman ve yer taarruzu uçağı, ilk radar modellerine karşı düşük radar kesit alanı.
- Teknoloji gösterimi/Prototip
- İptal edilmiş
- Horten Ho 229 - 1944'teki bir Alman tasarımı. İlk hayalet uçak düşüncesidir.
İnsansız (tam hayalet)
- - Dassault Aviation (taktik İnsansız Hava Aracı (İHA))
- EADS Barracuda - Alman EADS (teknoloji gösterimi)
- - Rheinmetall (taktik İHA)
- Boeing X-45
- Boeing X-43
- - Dassault / Saab / / / EADS CASA / RUAG / Thales (teknoloji gösterimi)
- - Lockheed / (Skunk Works) (iptal edildi)
İlgili görsel galeri
- F-117
- F-117
- B-2 Spirit
- B-2 Spirit
- F-117 İllüstrasyon
- B-2 İllüstrasyon
Kaynakça
- ^ a b c d Bilim ve Teknik Dergisi, Yeni Ufuklara Eki, Havacılık, Kasım 2003, sy.14
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>
etiketi;globalF22
isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: ) - ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>
etiketi;globalsecurity
isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: ) - ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>
etiketi;csis_j-20
isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: )
Ayrıca bakınız
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Hayalet ucak radar sistemleri tarafindan yakalanamayan ya da yakalanmasi cok guc olan ucaklara verilen resmi olmayan bir isimdir Stealth teknolojisi ne sahiptir B 2 Spirit Ruh Bombardiman Ucagi Radarlar ucaklarin yerlerinin belirlenmesinde cok basarilidir Bu durum bir hava saldirisi sirasinda oncelikle surpriz faktorunu ortadan kaldirir Ayrica dusman avci ucaklarinin ya da ucaksavar sistemlerin ucaklara karsi onlem almasi olanagi dogurur Bu dusuncelerden hareketle Amerikali muhendisler radarlarin ucaklari gormesini guclestiren cesitli yontemler buldular Radara yakalanmama ozelligine sahip ucaklara stealth yani hayalet ucak adi veriliyor Bugun halen kullanimda olan en yaygin iki hayalet ucak turu bir avci ucagi olan F 117 ve bombardiman ucagi olan B 2 populerdir Hayalet ucaklarin varligi 1988 yilindan beri biliniyordu ne var ki proje cok gizli oldugundan uzun sure aciga cikarilamadi Ilk hayalet ucak olan F 117A 1981 yilinda ilk ucusunu yapmisti F 117 Nighthawk ozellikle gizli teknoloji etrafinda tasarlanmis ilk operasyonel ucakti Diger gizli ucak ornekleri arasinda B 2 Spirit the F 22 Raptor the F 35 Lightning II the Chengdu J 20 ve Suhoy Su 57 sayilabilir OzelliklerUcaklarin bir hava gorevi sirasinda radarlardan izlenebildikleri bilinen bir gercek Bir ucagin radar ekranindaki goruntusune o ucagin radar kesiti denir Ucaklari gorunmez kilmanin baslica yolu radar vericileriyle gonderilen radyo dalgalarinin hedeften sekerek alici antene donmesini engellemek Bunun icin de ucak govde kanatlari yumusak kivrimlarla ya da dik olmayan acilarla kesisen bircok duzeyle tasarlanarak carpan radar sinyallerinin saga sola hatta yukari sacilarak antene donmemesi saglanir Ucagin yuzeyleri radar sinyallerini geri yansitmadan emen malzemelerle kaplanmistir Ozel tasarlanmis yuzeyler bu yuzeylerin kaplanmasinda kullanilan malzemeler sayesinde hayalet ucaklar radar ekraninda bir ucaktan cok bir kus gibi gorunur F 117 Nighthawk Gece Dogani Avci Ucagi Hayalet ucaklarin radara yakalanma olasiligi sifir degil ama bu olasilik normal ucaklardan cok daha dusuk Bu da radar dalgalarini geldikleri yonden farkli yonlere yansitacak sekilde duzenlenmis degisik acili govde yapisi ve ucagin bircok yerinde dis kaplamanin hemen altina yerlestirilmis radar dalgalarini emici ozellikte bir madde ve radar dalgalarini karistiran elektronik sistemler yardimiyla oluyor Boylece ucagin rcs si radar cross section bir cismin carptigi radar dalgalarini radar alicisina ne oranda geri yansitacagini ve dolayisiyla radara fiziksel buyuklugune ne gore hangi oranda bir sinyal gonderecegini belirleyen ozellik dusurulur Normalde bir ucagin rcs si buyuklugune ve geometrik sekline bagli olmasina karsin hayalet ucaklar kendileriyle ayni buyuklukte normal ucaklardan cok daha dusuk rcs ye sahiptirler dolayisiyla radara yakalanma olasiliklari cok daha azdir Butun bunlara ragmen ucaklar radara tumuyle yakalanmaz degil Bununla birlikte 150 km maksimum menzilli bir radar normal bir ucagi 120 km de yakaliyorsa bir hayalet ucagi 3 km de ancak yakalayabilecektir ki bu mesafede radar tespiti anlamsizdir ucak ciplak gozle bile tespit edilebilir Ayrica 3 km de tespit edilen bir hedefe kilitlenip vurmak da cok zor Hayalet ucaklari uzun mesafeden tespit edebilecek bir sistem fikri ortaya atiliyor Bu sistemde radar alicisiyla vericisi farkli konumlarda ayrica birden fazla alici olmasi gerekiyor ve bu alicilarin ucak ve uydularin uzerinde tasinmasi dusunulmus Boylece hayalet ucagin farkli yonlerde konumlanmis vericiler tarafindan alinacak ve ucagin yeri az bir sapma ile tespit edilebilecek Bu projeyi gelistirerek hayalet teknolojisini altetmek mumkun fakat projenin maliyeti hayalet projesinin maliyetinden bile yuksek olacagi icin pek pratik degil Bunun yaninda hayalet ucaklar farkli turde algilama aygitlarindan sozgelimi isil termal goruntuleme sisteminden gizlenemez Hayalet hava araclari listesiInsanli Tam hayalet tasarimlar Kullanimda KullanilmisF 22 Raptor Lockheed Martin Boeing B 2 bomber Northrop Grumman F 117 Nighthawk Lockheed Martin 2008 de emekli edildi F 35 Lightning II Lockheed Martin Su 57 Suhoy J 20 ChengduKullanima girecek Hindustan Aeronautics Limited TUSAS TF XTeknoloji gosterimi PrototipBird of Prey Boeing Boeing X 32 JSF projesinde Locheed e karsi kaybetti Northrop teknoloji gosterimi kesif ucagi teknoloji gosterimi YF 23 Black Widow II Northrop MDD prototip insa edildi ancak yarismayi YF 22 ye karsi kaybettiIptal edilmis McDonnell Douglas General Dynamics Boeing X 32 Lockheed e karsi JSF yarismasini kaybetti YF 23 Black Widow II Northrop McDonnell Douglas prototipi insa edildi ancak yarismada YF 22 ye karsi kaybetti Bati Alman hayalet avci prototipiAzaltilmis radar kesitli tasarimlar Kullanimda KullanilmisAvro Vulcan Ingiliz stratejik bombardiman ucagi delta kanatlarina gomulmus motorlari beklenmedik bicimde dusuk radar kesit alani saglamisti B 1 Lancer F 16 C D ve E F Block 30 sonrasinda radar kesiti 1 m ye indirildi F A 18 C D ve E F Azaltilmis radar kesiti F 16C lere benzer oldugu dusunulmektedir ama F A 18 E F nin daha ileri teknoloji oldugu dusunulmektedir MiG 29 SMT F 16C D ye benzer ozellikler Tupolev Tu 160 Hem radar hem de kizilotesi izi azaltilmis Eurofighter EADS Dassault Rafale Fransa Hava Kuvvetleri ve RAF Avro Vulcan Delta kanatli ve sakli motorlu Ingiliz bombardiman ucagi beklenmedigi halde dusuk radar kesitine sahiptir De Havilland Mosquito Ingiliz hafif bombardiman ve yer taarruzu ucagi ilk radar modellerine karsi dusuk radar kesit alani Teknoloji gosterimi PrototipIptal edilmisHorten Ho 229 1944 teki bir Alman tasarimi Ilk hayalet ucak dusuncesidir Insansiz tam hayalet Dassault Aviation taktik Insansiz Hava Araci IHA EADS Barracuda Alman EADS teknoloji gosterimi Rheinmetall taktik IHA Boeing X 45 Boeing X 43 Dassault Saab EADS CASA RUAG Thales teknoloji gosterimi Lockheed Skunk Works iptal edildi Ilgili gorsel galeriF 117 F 117 B 2 Spirit B 2 Spirit F 117 Illustrasyon B 2 IllustrasyonKaynakca a b c d Bilim ve Teknik Dergisi Yeni Ufuklara Eki Havacilik Kasim 2003 sy 14 Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi globalF22 isimli refler icin metin saglanmadi Bkz Kaynak gosterme Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi globalsecurity isimli refler icin metin saglanmadi Bkz Kaynak gosterme Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi csis j 20 isimli refler icin metin saglanmadi Bkz Kaynak gosterme Ayrica bakinizHayalet helikopter Hava ustunlugu avci ucagi Savas ucaklari listesi Gece avci ucagi Avci bombardiman ucagi Askeri ucak