Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Lockheed Martin F-22 Raptor (Yırtıcı Kuş), Lockheed Martin kuruluşu tarafından, hava üstünlüğü odaklı, düşük radar izi ile yüksek görünmezlik sağlamaya yönelik üretilen, Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri (USAF) için geliştirilmiş tek koltuklu, çift motorlu, her türlü hava koşuluna uygun taktik savaş uçağıdır. USAF'ın Gelişmiş Taktik Avcı (ATF; Advanced Tactical Fighter) programının bir sonucu olarak, uçak bir hava üstünlüğü savaşçısı olarak tasarlanmış, ancak aynı zamanda kara saldırısı, elektronik harp ve sinyal istihbarat yeteneklerine de sahiptir. Ana yüklenici Lockheed Martin, F-22'nin gövde ve silah sistemlerinin çoğunu üretip son montajı gerçekleştirirken, Boeing kanatları, arka gövdeyi, aviyonik entegrasyonunu ve eğitim sistemlerini sağlamıştır. Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri'ne (USAF) bağlı F-22 uçakları, Birleşik Devletler Küresel Saldırı Görev Gücü'nün (US-GSTF) önemli bileşenlerindendir.
| F-22 Raptor | |
|---|---|
 Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri'ne ait bir F-22 Raptor uçuş esnasında | |
| Türü | Hava üstünlüğü savaş uçağı |
| Ulusal köken |  ABD |
| Üretici | Lockheed Martin Aeronautics Boeing Defense, Space & Security |
| İlk uçuş | 7 Eylül 1997 |
| Hizmete giriş | 15 Aralık 2005 |
| Durumu | Aktif hizmette |
| Üretim aralığı | F-22: 1996-2011 |
| Üretim sayısı | 195 (8 test ve 187 operasyonel amaçla üretilmiştir.) |
| Program maliyeti | 66.7 milyar $ (2011 açıklaması) |
| Birim maliyeti | 150 milyon $ (2009 yılına göre) |
| Gelişimi | Lockheed YF-22 |
| Değişimleri | Lockheed Martin X-44 MANTA Lockheed Martin FB-22 |
Tasarımı ve gövdesinde kullanılan kompozit malzemeler sayesinde radar izi radar tesisleri için çok düşük olmasına rağmen, diye bilinen ESM sistemi tarafından tespit edilebilir. Radar izinin düşük olmasını sağlamak için taşınan bombalar ve füzelerin kanatlar altında değil, uçağın içinde bulunan özel bölmelerde bulunması gerekmektedir, aksi takdirde radar izinin mühim bir oranda yükselip uçağı radar tesisleri için yine tespit edilebilir hale gelmesine neden olur. 7 Ekim 1997'de ilk uçuşunu yapmış, ilk üretilen F-22, 17 Ocak 2003'te görev yeri olan 'ne teslim edilmiştir. F-22 radar görüntüsü çok küçük olan bir uçak olduğu için düşman hava sahasına sızabilir ve öncü darbeyi gerçekleştirebilir. F-22'nin çok yüksek manevra kabiliyeti vardır. Uçakta bulunan itki yönlendirme sistemi sayesinde uçak burnu yukarıya bakacak şekilde sabit irtifada gidebilir. İtki yönlendirmesi uçağın jet çıkışlarının yani lülelerin yönlendirilmesi ile yapılmaktadır. Bu özellik F-22'yi it dalaşında üstün kılar. F-22'nin tasarlanmasının bir diğer amacı da havadan havaya füze taşıyamayan dolayısıyla kendini hava saldırılarına karşı koruyamayan F-117'nin bu eksikliğini gidermektir. F-22, GPS kumandalı JDAM'larla F-117'lerin görevlerini yapabilmektedir. F-22 silah yükünü gövde içinde taşırken, gövde dışında kanat altındaki iki paylonda da harici yakıt tankı ya da bomba taşınabilir. Uçağın maliyetinin pahalı olması en önemli dezavantajıdır, bu nedenle üretim sayısı sınırlıdır.
F-22, F-15E Strike Eagle ve F-117 Nighthawk'ın yerini almıştır.
F-22 programının amacı, gelişmekte olan küresel tehlikelere karşı USAF'ın gelecek nesil hava üstünlük savaş uçağını yaratmaktır. Bu uçak düşman hava sahasına sızmak, ilk görünme, birden fazla hedeflere karşı ilk "yok edici" görevleri ifa etmek üzere tasarlanmıştır. F-22 düşük saptanabilme yeteneği, yüksek manevra kabiliyeti, gelişmiş entegre avionikleri ve "art yakıcı"sız süpersonik seyir sağlayan aerodinamik performansı ile öne çıkmaktadır. F-22, motoru uzun süreli olarak süpersonik hızlarda uçarken "art yakıcı" kullanmayıp yüksek verim sağlayan ve bunu düşük hızlarda da gerçekleştiren bir uçaktır.
Havadan havaya görevlerde F-22, 6 adet AIM-120C ve 2 adet AIM-9 güdümlü AA füze taşıyabilecektir. Havadan karaya görevlerde ise 2 adet AIM-120C ve 2 adet AIM-9'a ilaveten gövde içinde 2 adet 100lb JDAM mühimmat bulundurabilecektir. GPS kumandalı JDAM'larla F-117'lerin kapasitesine sahip olacaktır.
F-22'nin kombat yapımı "temiz"dir, yani bütün silahlar gövde içinde taşınmakta ve gövde dışında hiçbir yük bulunmamaktadır. Bu F-22’nin görünmezlik özelliği için önemli bir husustur çünkü bu tip yüklerin olmaması hava direncini azaltacağı gibi menzilini de arttırır. F-22'nin kanat altına dört yükleme noktası vardır, her biri 5000lb yük taşıyabilir.
Üretimi
Lockheed Martin, Boeing, Pratt & Whitney ve Amerikan Hava Kuvvetleri tarafından yapılmaktadır. Yüksek maliyeti, Rus ve Çin beşinci jenerasyon uçak projelerindeki ertelemeler, ABD'nin yurtdışına satış yasağı, daha ucuz ve yetenekli F-35'lerin geliştirilmesinde yeterince ilerlenmiş olması sebepleriyle, Nisan 2009 da ABD Savunma Bakanlığı 187 adet olan siparişlerine yenisini eklemeyeceklerini açıklamış ve Eylül 2009'da imzalanan 2010 yılı ABD Ulusal Savunma bütçesinde F-22 için kaynak ayrılmamıştır. Japonya ve Avustralya'nın ilgisine rağmen ABD tarafından ihracatına izin verilmeyen F-22'nin tek kullanıcısı olan Amerikan Hava Kuvvetlerinde Mayıs 2010 itibarıyla 168 adet bulunmaktadır.
Uçuş Maliyeti
Temmuz 2009'da Amerikan Hava Kuvvetleri F-22'lerin her uçuş saati için yaklaşık 30 saat bakım gerektirdiği ve havadaki her saatin maliyetinin 44,000$ seviyesinde olduğunu açıklamış. Savunma Bakanlığı Sekreterliği ise bu rakamları 34 saat ve 49,808$ olarak açıklamıştır. Bunların yanı sıra Lockheed den yapılan açıklama ise F-22'lerin 2008'de her uçuş saati için 18,10 saat 2009'da ise 20,48 saat bakıma ihtiyaç duyduğu ve her uçuş saatinin maliyetinin 19,000$ olduğu şeklindedir. Pentagon'un talebi ise her uçuş saati için bakım süresinin 12 saat olması gerektiği yönündedir. Aynı açıklamalarda F-22'lerin her 1,7 saatlik uçuşunda kritik bir arıza meydana geldiğinden söz edilmiştir. Ancak Amerikan Hava Kuvvetlerinin verdiği yanıtta F-22'lerin 2004 yılında her 0,97 saatte bir bakıma ihtiyaç duymakta iken 2009 yılında bu rakamın 3,22'ye yükseldiği belirtilmiştir.
Teknik özellikler
Veri kaynağı USAF, F-22 Raptor Team sitesi , Aviation Week ve Journal of Electronic Defense'te yayınlanan makaleler.
Genel özellikler
- Mürettebat: 1
- Uzunluk: 62 ft 1 in (18,92 m)
- Kanat açıklığı: 44 ft 6 in (13,56 m)
- Yükseklik: 16 ft 8 in (5,08 m)
- Kanat alanı: 840,0 ft2 (78,04 m2)
- Kanat profili: kök, NACA 64A?04.29 tip
- Boş ağırlık: 31.700 lb (14.379 kg)
- Brüt ağırlık: 55.352 lb (25.107 kg)
- Maksimum kalkış ağırlığı: 80.000 lb (36.287 kg)
- Yakıt kapasitesi: 18.000 lb (8.200 kg) dahili veya iki 600 US gal tanklarla 26.000 lb (12.000 kg)
- Güç kaynağı: 2 × turbofan, her biri 35.000 lbf (156 kN) itme
Performans
- Maksimum sürat: 1.151 kn (1.325 mph, 2.132 km/sa)
- Maksimum sürat: Mach 2,25 (1500 mph, 2414 km/h)
- Seyir sürati: 1.191 kn (1.370 mph, 2.205 km/sa)
- Menzil: 1.600 nmi (1.800 mi, 3.000 km)
- Yüksüz menzil: 1.700 nmi (2.000 mi, 3.200 km)
- Azami irtifa: 65.000 ft (20.000 m)
- g sınırları: +9.0/−3.0
- Kanat yükü: 66 lb/ft2 (320 kg/m2)
- : 1,26
Mühimmat
- Silahlar: 1× 20 mm (0.787 in) M61A2 Vulcan top (sağ kanadın gövdeyle birleştiği yerde), 100 tur/sn
- Havadan havaya yük:
- Havadan karaya yük:
- 2× AIM-120 AMRAAM ve
- 2× AIM-9 Sidewinder ve aşağıdakilerden bir tanesi:
- 2× 450 kg (1,000 lb) JDAM veya
- 2× Wind Corrected Munitions Dispensers (WCMDs) veya
- 8× 110 kg (250 lb) küçük çaplı bomba
Aviyonik
Galeri
-
![image]()
İki F-22 Raptor yan yana, arkadaki ilk üretilen F-22 -
![image]()
Artyakıcısını (afterburner) çalıştırmış bir F-22 Raptor -
![image]()
F-22'nin uçuş kabininden bir görünüm -
![image]()
İç silah koyuna yüklenmiş silahlar -
![image]()
Radarda tespit edilmeyi engellemek için alt kısımdaki kapanan silah bölümü -
![image]()
KC-135 tarafından havada yakıt ikmali yapılan bir F-22 -
![image]()
Suriye üzerinde görev yapmak üzere gece havada yakıt ikmali -
![image]()
Arkada bir F-15, önde bir F-22 -
![image]()
Alaska semalarında görüntülenen bir F-22 Raptor -
![image]()
Test aşamasında Tyndall Hava Kuvvetleri Üssü'nde düşen bir F-22 enkazı
Kaynakça
- ^ a b . Erişim tarihi: 21 Ekim 2007.
- ^ a b High-Priced F-22 Fighter Has Major Shortcomings - washingtonpost.com 11 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Erişim tarihi: 7 Nisan 2011.
- ^ Aviation Week and Space Technology, 27 July 2009, p. 30.
- ^ Flight Test Data 18 Haziran 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Erişim tarihi: 18 Nisan 2006.
- ^ a b Aviation Week 12 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Fulghum, D.A and Fabey, M.J. "F-22: Unseen and Lethal". Erişim tarihi: 8 Ocak 2007
- ^ a b Journal of Electronic Defense, vol 23, sayı 7, Temmuz 2000, sayfa 41-47. Sweetman, Bill. "Fighter EW: The next generation".
| Wikimedia Commons'ta Lockheed Martin F-22 Raptor ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Lockheed Martin F 22 Raptor Yirtici Kus Lockheed Martin kurulusu tarafindan hava ustunlugu odakli dusuk radar izi ile yuksek gorunmezlik saglamaya yonelik uretilen Amerika Birlesik Devletleri Hava Kuvvetleri USAF icin gelistirilmis tek koltuklu cift motorlu her turlu hava kosuluna uygun taktik savas ucagidir USAF in Gelismis Taktik Avci ATF Advanced Tactical Fighter programinin bir sonucu olarak ucak bir hava ustunlugu savascisi olarak tasarlanmis ancak ayni zamanda kara saldirisi elektronik harp ve sinyal istihbarat yeteneklerine de sahiptir Ana yuklenici Lockheed Martin F 22 nin govde ve silah sistemlerinin cogunu uretip son montaji gerceklestirirken Boeing kanatlari arka govdeyi aviyonik entegrasyonunu ve egitim sistemlerini saglamistir Amerika Birlesik Devletleri Hava Kuvvetleri ne USAF bagli F 22 ucaklari Birlesik Devletler Kuresel Saldiri Gorev Gucu nun US GSTF onemli bilesenlerindendir F 22 RaptorAmerika Birlesik Devletleri Hava Kuvvetleri ne ait bir F 22 Raptor ucus esnasindaTuruHava ustunlugu savas ucagiUlusal koken ABDUreticiLockheed Martin Aeronautics Boeing Defense Space amp SecurityIlk ucus7 Eylul 1997Hizmete giris15 Aralik 2005DurumuAktif hizmetteUretim araligiF 22 1996 2011Uretim sayisi195 8 test ve 187 operasyonel amacla uretilmistir Program maliyeti66 7 milyar 2011 aciklamasi Birim maliyeti150 milyon 2009 yilina gore GelisimiLockheed YF 22DegisimleriLockheed Martin X 44 MANTA Lockheed Martin FB 22 Tasarimi ve govdesinde kullanilan kompozit malzemeler sayesinde radar izi radar tesisleri icin cok dusuk olmasina ragmen diye bilinen ESM sistemi tarafindan tespit edilebilir Radar izinin dusuk olmasini saglamak icin tasinan bombalar ve fuzelerin kanatlar altinda degil ucagin icinde bulunan ozel bolmelerde bulunmasi gerekmektedir aksi takdirde radar izinin muhim bir oranda yukselip ucagi radar tesisleri icin yine tespit edilebilir hale gelmesine neden olur 7 Ekim 1997 de ilk ucusunu yapmis ilk uretilen F 22 17 Ocak 2003 te gorev yeri olan ne teslim edilmistir F 22 radar goruntusu cok kucuk olan bir ucak oldugu icin dusman hava sahasina sizabilir ve oncu darbeyi gerceklestirebilir F 22 nin cok yuksek manevra kabiliyeti vardir Ucakta bulunan itki yonlendirme sistemi sayesinde ucak burnu yukariya bakacak sekilde sabit irtifada gidebilir Itki yonlendirmesi ucagin jet cikislarinin yani lulelerin yonlendirilmesi ile yapilmaktadir Bu ozellik F 22 yi it dalasinda ustun kilar F 22 nin tasarlanmasinin bir diger amaci da havadan havaya fuze tasiyamayan dolayisiyla kendini hava saldirilarina karsi koruyamayan F 117 nin bu eksikligini gidermektir F 22 GPS kumandali JDAM larla F 117 lerin gorevlerini yapabilmektedir F 22 silah yukunu govde icinde tasirken govde disinda kanat altindaki iki paylonda da harici yakit tanki ya da bomba tasinabilir Ucagin maliyetinin pahali olmasi en onemli dezavantajidir bu nedenle uretim sayisi sinirlidir F 22 F 15E Strike Eagle ve F 117 Nighthawk in yerini almistir F 22 programinin amaci gelismekte olan kuresel tehlikelere karsi USAF in gelecek nesil hava ustunluk savas ucagini yaratmaktir Bu ucak dusman hava sahasina sizmak ilk gorunme birden fazla hedeflere karsi ilk yok edici gorevleri ifa etmek uzere tasarlanmistir F 22 dusuk saptanabilme yetenegi yuksek manevra kabiliyeti gelismis entegre avionikleri ve art yakici siz supersonik seyir saglayan aerodinamik performansi ile one cikmaktadir F 22 motoru uzun sureli olarak supersonik hizlarda ucarken art yakici kullanmayip yuksek verim saglayan ve bunu dusuk hizlarda da gerceklestiren bir ucaktir Havadan havaya gorevlerde F 22 6 adet AIM 120C ve 2 adet AIM 9 gudumlu AA fuze tasiyabilecektir Havadan karaya gorevlerde ise 2 adet AIM 120C ve 2 adet AIM 9 a ilaveten govde icinde 2 adet 100lb JDAM muhimmat bulundurabilecektir GPS kumandali JDAM larla F 117 lerin kapasitesine sahip olacaktir F 22 nin kombat yapimi temiz dir yani butun silahlar govde icinde tasinmakta ve govde disinda hicbir yuk bulunmamaktadir Bu F 22 nin gorunmezlik ozelligi icin onemli bir husustur cunku bu tip yuklerin olmamasi hava direncini azaltacagi gibi menzilini de arttirir F 22 nin kanat altina dort yukleme noktasi vardir her biri 5000lb yuk tasiyabilir UretimiABD Hava Kuvvetleri hizmetinde Yarbay James Hecker on ve Yarbay Evan Dertein in kullandigi F 22A Raptor avci ucagi Hill Hava Ussu ne Utah donerken KC 10 Extender yakit ikmal ucagindan cekildi 15 Ekim 2005 Lockheed Martin firmasi tarafindan hava ustunlugu odakli dusuk radar izi ile yuksek gorunmezlik saglamaya yonelik uretilen avci ucagi Lockheed Martin Boeing Pratt amp Whitney ve Amerikan Hava Kuvvetleri tarafindan yapilmaktadir Yuksek maliyeti Rus ve Cin besinci jenerasyon ucak projelerindeki ertelemeler ABD nin yurtdisina satis yasagi daha ucuz ve yetenekli F 35 lerin gelistirilmesinde yeterince ilerlenmis olmasi sebepleriyle Nisan 2009 da ABD Savunma Bakanligi 187 adet olan siparislerine yenisini eklemeyeceklerini aciklamis ve Eylul 2009 da imzalanan 2010 yili ABD Ulusal Savunma butcesinde F 22 icin kaynak ayrilmamistir Japonya ve Avustralya nin ilgisine ragmen ABD tarafindan ihracatina izin verilmeyen F 22 nin tek kullanicisi olan Amerikan Hava Kuvvetlerinde Mayis 2010 itibariyla 168 adet bulunmaktadir Ucus MaliyetiTemmuz 2009 da Amerikan Hava Kuvvetleri F 22 lerin her ucus saati icin yaklasik 30 saat bakim gerektirdigi ve havadaki her saatin maliyetinin 44 000 seviyesinde oldugunu aciklamis Savunma Bakanligi Sekreterligi ise bu rakamlari 34 saat ve 49 808 olarak aciklamistir Bunlarin yani sira Lockheed den yapilan aciklama ise F 22 lerin 2008 de her ucus saati icin 18 10 saat 2009 da ise 20 48 saat bakima ihtiyac duydugu ve her ucus saatinin maliyetinin 19 000 oldugu seklindedir Pentagon un talebi ise her ucus saati icin bakim suresinin 12 saat olmasi gerektigi yonundedir Ayni aciklamalarda F 22 lerin her 1 7 saatlik ucusunda kritik bir ariza meydana geldiginden soz edilmistir Ancak Amerikan Hava Kuvvetlerinin verdigi yanitta F 22 lerin 2004 yilinda her 0 97 saatte bir bakima ihtiyac duymakta iken 2009 yilinda bu rakamin 3 22 ye yukseldigi belirtilmistir Teknik ozelliklerVeri kaynagi USAF F 22 Raptor Team sitesi Aviation Week ve Journal of Electronic Defense te yayinlanan makaleler Genel ozelliklerMurettebat 1 Uzunluk 62 ft 1 in 18 92 m Kanat acikligi 44 ft 6 in 13 56 m Yukseklik 16 ft 8 in 5 08 m Kanat alani 840 0 ft2 78 04 m2 Kanat profili kok NACA 64A 04 29 tip Bos agirlik 31 700 lb 14 379 kg Brut agirlik 55 352 lb 25 107 kg Maksimum kalkis agirligi 80 000 lb 36 287 kg Yakit kapasitesi 18 000 lb 8 200 kg dahili veya iki 600 US gal tanklarla 26 000 lb 12 000 kg Guc kaynagi 2 Pratt amp Whitney F119 PW 100 turbofan her biri 35 000 lbf 156 kN itme Performans Maksimum surat 1 151 kn 1 325 mph 2 132 km sa Maksimum surat Mach 2 25 1500 mph 2414 km h Seyir surati 1 191 kn 1 370 mph 2 205 km sa Menzil 1 600 nmi 1 800 mi 3 000 km Yuksuz menzil 1 700 nmi 2 000 mi 3 200 km Azami irtifa 65 000 ft 20 000 m g sinirlari 9 0 3 0 Kanat yuku 66 lb ft2 320 kg m2 1 26 Muhimmat Silahlar 1 20 mm 0 787 in M61A2 Vulcan top sag kanadin govdeyle birlestigi yerde 100 tur sn Havadan havaya yuk 6 AIM 120 AMRAAM 2 AIM 9 Sidewinder Havadan karaya yuk 2 AIM 120 AMRAAM ve 2 AIM 9 Sidewinder ve asagidakilerden bir tanesi 2 450 kg 1 000 lb JDAM veya 2 Wind Corrected Munitions Dispensers WCMDs veya 8 110 kg 250 lb kucuk capli bomba Aviyonik RWR 463 km 250 nmi veya daha fazla Radar 200 240 km 125 150 mil 1 m lik hedefler icin GaleriIki F 22 Raptor yan yana arkadaki ilk uretilen F 22 Artyakicisini afterburner calistirmis bir F 22 Raptor F 22 nin ucus kabininden bir gorunum Ic silah koyuna yuklenmis silahlar Radarda tespit edilmeyi engellemek icin alt kisimdaki kapanan silah bolumu KC 135 tarafindan havada yakit ikmali yapilan bir F 22 Suriye uzerinde gorev yapmak uzere gece havada yakit ikmali Arkada bir F 15 onde bir F 22 Alaska semalarinda goruntulenen bir F 22 Raptor Test asamasinda Tyndall Hava Kuvvetleri Ussu nde dusen bir F 22 enkaziKaynakca a b Erisim tarihi 21 Ekim 2007 a b High Priced F 22 Fighter Has Major Shortcomings washingtonpost com 11 Kasim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Erisim tarihi 7 Nisan 2011 Aviation Week and Space Technology 27 July 2009 p 30 Flight Test Data 18 Haziran 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde Erisim tarihi 18 Nisan 2006 a b Aviation Week 12 Agustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Fulghum D A and Fabey M J F 22 Unseen and Lethal Erisim tarihi 8 Ocak 2007 a b Journal of Electronic Defense vol 23 sayi 7 Temmuz 2000 sayfa 41 47 Sweetman Bill Fighter EW The next generation Wikimedia Commons ta Lockheed Martin F 22 Raptor ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir