Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu madde, uygun değildir. (Mayıs 2021) |
Hayvanat bahçeleri, farklı coğrafyalara ait hayvanların, doğal veya yapay engellerle sınırlandırılmış alanlarda kent insanlarıyla buluşturulduğu mekanlardır.
Çeşitli hayvan türlerini koruyup nesillerinin devamını sağlamak, eğitim ve öğretimde yararlanmak, hayvanlar üzerinde bilimsel çalışmalar için olanak yaratmak ve kent insanlarının yaban hayvanları ve davranışlarını izleyip gözleyebilecekleri rekreasyon etkinliklerinde bulunmalarını sağlamak gibi amaçlarla tesis edilirler.
Geçmişi
Eski Mısır tapınaklarının yanında da, mabetlere kurban edilecek hayvanları saklamak için bir yer ayrılırdı. Tarihte ilk hayvan koleksiyonun M.Ö. 1100 yılında Çin İmparatoru tarafından yapıldığı kabul edilir. İmparator, sarayda "Bilgi Bahçesi" adını verdiği bir bölüm ayırmıştı. M.Ö. 1000 ile 400 arasında Kuzey Afrika, Hindistan ve Çin’de çok sayıda küçük hayvanat bahçesi kuruldu. Eski Yunan ve Roma'da hayvanların soyluların zevki için sergilenmesi popüler hale geldi.
Hükümdarların ve soyluların prestij koleksiyonları tarzında hayvanat bahçeleri Türkçede "arslanhane" olarak anılmıştır. 16. yüzyılda Osmanlı saraylarında yabani ve yırtıcı hayvanların korunduğu ve terbiye edildiği birer "arslanhane" bulunmakta ve yabani hayvanlar, Sultan'ın gücünün bir göstergesi olarak saraydaki törenlerde sergilenmekteydi. Hayvan koleksiyonları 16. 17. ve 18. yüzyılda Avrupa kraliyet ve asiller çevresinde yaygınlaşmış, Fransa Kralı XI. Louis, 1650'de Versay Sarayı'nda Avrupa'nın ilk hayvanat bahçesini kurmuştu. Versay Sarayı'ndan esinlenerek Viyana'da Prens 1. Franz tarafından 1752'de kurulan Schönbrunn Sarayı'nda oluşturulan hayvan koleksiyonu, günümüz hayvanat bahçelerinin öncüsü kabul edilir ve günümüze kadar etkinliğini sürdürür.
Halka açık modern hayvanat bahçeleri ise Aydınlanma Çağı'nda yaygınlaştı. Hayvan davranışlarını ve anatomisini araştırmak isteyen araştırmacılar için hayvanları onların doğal yaşam alanlarına yakın veya benzeyen yerlerde tutma gereği ortaya çıktı. İlk modern hayvanat bahçesi (Ménagerie du Jardin des plantes) 1793 yılında Paris'te kuruldu.
19. yüzyılda, izleyenlerin merak duygusunu tatminden çok bilimsel araştırma yapılmasına olanak sağlamak üzere hayvan koleksiyonları oluşturulmaya başlandı. 1828 yılında Londra'da kurulan hayvanat bahçesi bunun örneklerindendir.
1907'de Hamburg'da kurulan hayvanat bahçesi, hayvanları kuşatmada parmaklıklı kafesler yerine, görünüşte yapay olduğu belli olmayan, aşılması imkânsız hendekleri kullanan ilk hayvanat bahçesi idi. Bu hayvanat bahçesi, bir vahşi hayvan satıcısı olan Carl Hagenbeck tarafından kuruldu. Türlerin yaşam ortamlarının birebir benzerlerinin yaratılması ve ziyaretçilerin de bu ortamlarda bulunmasını ortaya koyma düşüncesi ilk defa 1976'da Seattle'daki Woodland Park Hayvanat Bahçesi master planı kapsamında ortaya çıktı.
Türkiye'de halka açık hayvanat bahçesi ilk kez 1937 yılından sonra sırasıyla İzmir, Ankara ve İstanbul'da kuruldu. Günümüzde hayvanat bahçeleri Türkiye'de A ve B grubu olmak üzere sınıflandırılır. 2014 yılı itibarıyla 11 adet A grubu (en az yetmiş çeşit hayvan türü bulunduran) ve 15 B grubu (en fazla 69 çeşit hayvan türü bulunduran) olmak üzere 26 adet ruhsatlı hayvanat bahçesi ve akvaryum vardır.
Hayvanların sergilenmesi
ABD'deki hayvanat bahçelerinin çoğunda doğal ortam mümkün olduğunca taklit edilir. Bazı hayvanat bahçelerinin gececil hayvanlar için özel bölümleri vardır. Bu bölümlerde insanların hayvanları görebilmesi için gündüzleri ışık yakılır, gece olduğunda ışıklar daha çok yakılır ki hayvanlar uyuyabilsin.
Hayvanat bahçelerinin birçoğunda mutlaka balıkların, omurgasızların ve deniz memelilerinin yaşaması için suyla doldurulan sergiler vardır. Bu sergilere akvaryum denilir. Akvaryumlar kendi aralarında tatlı su ve tuzlu su akvaryumu olarak ikiye ayrılır. Bazı akvaryumlar ise hayvanat bahçelerinden tamamen bağımsız olur.
Hayvanat bahçelerindeki kuşlara ayrılan bölüme kuş evi, sürüngenler ve böceklere ayrılan bölümlere ise teraryum denir. Ayrıca bazı hayvanat bahçelerinin kelebeklere ayrılan kelebek evleri de bulunur.
Hayvanların bakımı
Her hayvan türünün ayrı bir besine ihtiyacı vardır. Etçil hayvanların beslenme alışkanlıkları kendi aralarında değişir. Örneğin yılanlar avlarını parçalamaya uygun dişleri olmadığı için avlarını bütün yutmak zorundadır. Bu yüzden yılanlar haftalarca, hatta aylarca yemek yemeleri gerekmez. Aslan ve kaplan gibi diğer yırtıcılara ise haftada bir gün yemek verilmez. Bunun sebebi bu hayvanların her gün av bulamamalarıdır. Aynı şekilde kartal gibi yırtıcı kuşlara da haftanın bir günü yemek verilmez.
Otçul hayvanlar ise her gün bol bol yemek yemek zorundadır. Çünkü otlaklarda her zaman ot bulunur. Ancak bu durum çok yiyen hayvanlar için sorun olabilir. Örneğin bir fil günde yaklaşık 15 kg saman, 6 balya taze ot (kışın aynı miktarda kök), bol miktarda yulaf ezmesi, patates, havuç, elma ve biraz ekmek yemeleri gerekir.
Suaygırları ise günde 50 kg saman, yeşillik ve kök karışımı yemek zorundadırlar. Ancak bazı hayvanlar için yedikleri bitkinin türü önemlidir. Örneğin okapi için yediği bitkinin türü hiç sorun değildir. Ancak, örneğin koalalar okaliptüs yaprağından başka bir şey yemez. Bu yüzden Avustralya dışında nadiren yetiştirilirler. Panda ise bambudan başka bitki yemez. Bu bitkiyi de çok yedikleri için bakımları ayrıca zordur.
Et, saman, meyve ve sebzeler en kolay bulunan yiyeceklerdir. Ancak böcek yiyen hayvanlar için özellikle böcek üretmek gerekir. Genelde bu iş için çekirge, un kurdu ve sinek kurdu yetiştirilir. Böcek yiyen kuşlar ise katı yumurta sarısı, böcek, karınca larvası, soya fasulyesi ve çiğ kıymadan oluşan bir karışımlar beslenir .Hayvanat bahçelerinin çoğunda hayvanların sağlıklı beslenebilmesi için yemlerine vitamin eklenir. Bu şekilde eskiden hayvanat bahçelerinde sağlıklı yaşayamayan hayvanlar artık sağlıklı bir şekilde yaşayabilirler.
Foklar günde 3 ila 6 kg balık yemek zorundadır. Penguenler de balık yer ancak daha küçük oldukları için daha az balık yerler.
Hayvanat bahçelerindeki kafeslerin üzerinde yazan "Hayvanlara yiyecek vermeyiniz" uyarıları verilen yiyeceklerin sağlıklarını bozabileceği ve insanların ısırılma riski olduğu için yerleştirilmektedir.
Kaynakça
- ^ a b c Altuğ Turan, İpek; Malkoç True, Emine. "Kentsel Bir Dış Mekân Olarak Hayvanat Bahçeleri: Türkiye'den Öne Çıkan Örnekle". ADÜ Ziraat Dergisi 2017;14(2). 25 Mart 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Şubat 2021.
- ^ a b Yılmaz, Serap; Özbilen, Ali. . SDÜ Orman Fakültesi Dergisi, Yıl: 2011, Sayı: 12. 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2021.
- ^ . DPÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, Haziran 2016, Sayı 36. 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2021.
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Hayvanat bahçesi ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- Hayvanat Bahçeleri Gerçeği - HAYTAP 20 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu madde Vikipedi bicem el kitabina uygun degildir Maddeyi Vikipedi standartlarina uygun bicimde duzenleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Gerekli duzenleme yapilmadan bu sablon kaldirilmamalidir Mayis 2021 Hayvanat bahceleri farkli cografyalara ait hayvanlarin dogal veya yapay engellerle sinirlandirilmis alanlarda kent insanlariyla bulusturuldugu mekanlardir Berlin Hayvanat Bahcesi Cesitli hayvan turlerini koruyup nesillerinin devamini saglamak egitim ve ogretimde yararlanmak hayvanlar uzerinde bilimsel calismalar icin olanak yaratmak ve kent insanlarinin yaban hayvanlari ve davranislarini izleyip gozleyebilecekleri rekreasyon etkinliklerinde bulunmalarini saglamak gibi amaclarla tesis edilirler Gecmisi1905 Paris Eski Misir tapinaklarinin yaninda da mabetlere kurban edilecek hayvanlari saklamak icin bir yer ayrilirdi Tarihte ilk hayvan koleksiyonun M O 1100 yilinda Cin Imparatoru tarafindan yapildigi kabul edilir Imparator sarayda Bilgi Bahcesi adini verdigi bir bolum ayirmisti M O 1000 ile 400 arasinda Kuzey Afrika Hindistan ve Cin de cok sayida kucuk hayvanat bahcesi kuruldu Eski Yunan ve Roma da hayvanlarin soylularin zevki icin sergilenmesi populer hale geldi Hukumdarlarin ve soylularin prestij koleksiyonlari tarzinda hayvanat bahceleri Turkcede arslanhane olarak anilmistir 16 yuzyilda Osmanli saraylarinda yabani ve yirtici hayvanlarin korundugu ve terbiye edildigi birer arslanhane bulunmakta ve yabani hayvanlar Sultan in gucunun bir gostergesi olarak saraydaki torenlerde sergilenmekteydi Hayvan koleksiyonlari 16 17 ve 18 yuzyilda Avrupa kraliyet ve asiller cevresinde yayginlasmis Fransa Krali XI Louis 1650 de Versay Sarayi nda Avrupa nin ilk hayvanat bahcesini kurmustu Versay Sarayi ndan esinlenerek Viyana da Prens 1 Franz tarafindan 1752 de kurulan Schonbrunn Sarayi nda olusturulan hayvan koleksiyonu gunumuz hayvanat bahcelerinin oncusu kabul edilir ve gunumuze kadar etkinligini surdurur 1910 Hamburg Halka acik modern hayvanat bahceleri ise Aydinlanma Cagi nda yayginlasti Hayvan davranislarini ve anatomisini arastirmak isteyen arastirmacilar icin hayvanlari onlarin dogal yasam alanlarina yakin veya benzeyen yerlerde tutma geregi ortaya cikti Ilk modern hayvanat bahcesi Menagerie du Jardin des plantes 1793 yilinda Paris te kuruldu 19 yuzyilda izleyenlerin merak duygusunu tatminden cok bilimsel arastirma yapilmasina olanak saglamak uzere hayvan koleksiyonlari olusturulmaya baslandi 1828 yilinda Londra da kurulan hayvanat bahcesi bunun orneklerindendir 1907 de Hamburg da kurulan hayvanat bahcesi hayvanlari kusatmada parmaklikli kafesler yerine gorunuste yapay oldugu belli olmayan asilmasi imkansiz hendekleri kullanan ilk hayvanat bahcesi idi Bu hayvanat bahcesi bir vahsi hayvan saticisi olan Carl Hagenbeck tarafindan kuruldu Turlerin yasam ortamlarinin birebir benzerlerinin yaratilmasi ve ziyaretcilerin de bu ortamlarda bulunmasini ortaya koyma dusuncesi ilk defa 1976 da Seattle daki Woodland Park Hayvanat Bahcesi master plani kapsaminda ortaya cikti Turkiye de halka acik hayvanat bahcesi ilk kez 1937 yilindan sonra sirasiyla Izmir Ankara ve Istanbul da kuruldu Gunumuzde hayvanat bahceleri Turkiye de A ve B grubu olmak uzere siniflandirilir 2014 yili itibariyla 11 adet A grubu en az yetmis cesit hayvan turu bulunduran ve 15 B grubu en fazla 69 cesit hayvan turu bulunduran olmak uzere 26 adet ruhsatli hayvanat bahcesi ve akvaryum vardir Hayvanlarin sergilenmesiABD deki hayvanat bahcelerinin cogunda dogal ortam mumkun oldugunca taklit edilir Bazi hayvanat bahcelerinin gececil hayvanlar icin ozel bolumleri vardir Bu bolumlerde insanlarin hayvanlari gorebilmesi icin gunduzleri isik yakilir gece oldugunda isiklar daha cok yakilir ki hayvanlar uyuyabilsin Hayvanat bahcelerinin bircogunda mutlaka baliklarin omurgasizlarin ve deniz memelilerinin yasamasi icin suyla doldurulan sergiler vardir Bu sergilere akvaryum denilir Akvaryumlar kendi aralarinda tatli su ve tuzlu su akvaryumu olarak ikiye ayrilir Bazi akvaryumlar ise hayvanat bahcelerinden tamamen bagimsiz olur Hayvanat bahcelerindeki kuslara ayrilan bolume kus evi surungenler ve boceklere ayrilan bolumlere ise teraryum denir Ayrica bazi hayvanat bahcelerinin kelebeklere ayrilan kelebek evleri de bulunur Hayvanlarin bakimiHer hayvan turunun ayri bir besine ihtiyaci vardir Etcil hayvanlarin beslenme aliskanliklari kendi aralarinda degisir Ornegin yilanlar avlarini parcalamaya uygun disleri olmadigi icin avlarini butun yutmak zorundadir Bu yuzden yilanlar haftalarca hatta aylarca yemek yemeleri gerekmez Aslan ve kaplan gibi diger yirticilara ise haftada bir gun yemek verilmez Bunun sebebi bu hayvanlarin her gun av bulamamalaridir Ayni sekilde kartal gibi yirtici kuslara da haftanin bir gunu yemek verilmez Otcul hayvanlar ise her gun bol bol yemek yemek zorundadir Cunku otlaklarda her zaman ot bulunur Ancak bu durum cok yiyen hayvanlar icin sorun olabilir Ornegin bir fil gunde yaklasik 15 kg saman 6 balya taze ot kisin ayni miktarda kok bol miktarda yulaf ezmesi patates havuc elma ve biraz ekmek yemeleri gerekir Suaygirlari ise gunde 50 kg saman yesillik ve kok karisimi yemek zorundadirlar Ancak bazi hayvanlar icin yedikleri bitkinin turu onemlidir Ornegin okapi icin yedigi bitkinin turu hic sorun degildir Ancak ornegin koalalar okaliptus yapragindan baska bir sey yemez Bu yuzden Avustralya disinda nadiren yetistirilirler Panda ise bambudan baska bitki yemez Bu bitkiyi de cok yedikleri icin bakimlari ayrica zordur Et saman meyve ve sebzeler en kolay bulunan yiyeceklerdir Ancak bocek yiyen hayvanlar icin ozellikle bocek uretmek gerekir Genelde bu is icin cekirge un kurdu ve sinek kurdu yetistirilir Bocek yiyen kuslar ise kati yumurta sarisi bocek karinca larvasi soya fasulyesi ve cig kiymadan olusan bir karisimlar beslenir Hayvanat bahcelerinin cogunda hayvanlarin saglikli beslenebilmesi icin yemlerine vitamin eklenir Bu sekilde eskiden hayvanat bahcelerinde saglikli yasayamayan hayvanlar artik saglikli bir sekilde yasayabilirler Foklar gunde 3 ila 6 kg balik yemek zorundadir Penguenler de balik yer ancak daha kucuk olduklari icin daha az balik yerler Hayvanat bahcelerindeki kafeslerin uzerinde yazan Hayvanlara yiyecek vermeyiniz uyarilari verilen yiyeceklerin sagliklarini bozabilecegi ve insanlarin isirilma riski oldugu icin yerlestirilmektedir Kaynakca a b c Altug Turan Ipek Malkoc True Emine Kentsel Bir Dis Mekan Olarak Hayvanat Bahceleri Turkiye den One Cikan Ornekle ADU Ziraat Dergisi 2017 14 2 25 Mart 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Subat 2021 a b Yilmaz Serap Ozbilen Ali SDU Orman Fakultesi Dergisi Yil 2011 Sayi 12 25 Mart 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Subat 2021 DPU Fen Bilimleri Enstitusu Dergisi Haziran 2016 Sayi 36 25 Mart 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Subat 2021 Ayrica bakinizTurlerin Yasam Plani Hayvan bakimevi Vivaryum Doga koruma alani Sokak kopegi Sokak kedisiDis baglantilarWikimedia Commons ta Hayvanat bahcesi ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Hayvanat Bahceleri Gercegi HAYTAP 20 Aralik 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde