Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Akvaryum, çoğunlukla cam ya da yüksek dirençli plastik gibi saydam malzemelerden yapılan, genellikle balık olmak üzere, bazen de omurgasızlar ve ayrıca amfibyumlar, deniz memelileri ve sürüngenler gibi suda yaşayan bitki ve hayvanların tutulduğu ve daha çok bu canlıların sergilenmesi amacıyla kullanılan içi su dolu, küçük bir cam kavanozdan büyük su tanklarına kadar geniş bir yelpazede yer alan kap ve yapılar. Akvaryum sahibi olmak dünya çapında yaklaşık 60 milyon kişi tarafından paylaşılan popüler bir hobidir. Çağdaş akvaryumların öncülerinin ilk çıktığı 1850'li yıllardan beri, özellikle akvaryum balıklarını sağlıklı tutabilmek için daha karmaşık ışıklandırma ve filtreleme sistemleri de geliştirildikçe akvaryum ile ilgilenenlerin sayısı artmıştır. Halka açık akvaryum'lar, evdeki akvaryumların büyük ölçekteki kopyalarıdır. Osaka Akvaryum, 5.400 m3’lük su tankı ve 580 türden oluşan su canlısı koleksiyonuna sahiptir ve Birleşik Krallık'ta yapılması planlanan National institute for research into aquatic habitats (Su yaşam alanlarını araştırmak için ulusal enstitü) 40 hektarlık büyüklüğüyle dünyanın en büyük akvaryumu olacaktır.
İçinde tek bir balık barındıran cam kavanozlardan, dikkatle tasarlanmış destek sistemlerine sahip ve karmaşık ekosistemleri taklit etmeye çalışan büyük boyutlardaki akvaryumlara kadar çeşitli boyutlarda akvaryum bulunur. Akvaryumlar genellikle tatlı su akvaryumu, tuzlu su akvaryumu, hafif tuzlu su akvaryumu, acı su akvaryumu, , ve 'lar olarak sınıflandırılır ve su sıcaklığı tropikal ya da soğuk ortamlara göre farklılık gösterir. Bu iki özellik ve diğerleri akvaryumda hangi balıkların ve diğer canlıların yaşayabileceğini belirler. Akvaryumda yaşayan canlılar sıklıkla doğadan toplansa da akvaryum ticareti için özel olarak yetiştirilen canlıların sayısı da gün geçtikçe artmaktadır.
Dikkatli bir akvarist, akvaryumunda bulunan canlıların doğal yaşam alanlarının koşullarını taklit eden ekolojik dengeyi sağlayabilmek için önemli derecede çaba sarfeder. Su kalitesini sağlamak için besin maddelerinin giriş ve çıkışlarını, özellikle de akvaryumdaki canlıların ürettiği atıkları kontrol altında tutmak gereklidir. Azot çevrimi besin yoluyla azot girişini, canlılar tarafından toksik azot içeren atıkların üretilmesini ve yararlı bakteri popülasyonları tarafından bunların daha az toksik bileşiklere dönüştürülmesini tanımlar. Uygun bir akvaryum ortamı sağlamak için diğer önemli noktalar arasında uygun tür seçimi, biyolojik yüklemenin yönetimi ile iyi bir fiziksel yapı tasarımı bulunur. Bu koşulların sağlanamaması davetiye çıkarır.
Dipteki çakılların içerisinde yaşayan bakterilerle birlikte bitkiler güçlü bir arıtma sistemi oluşturur. Bitkiler, balıkların dışkılarından meydana gelen amonyumu ve nitratı alır. Fotosentez sırasında bitkiler besin olarak karbondioksiti kullanır. Ayrıca balıklar için hayati önem taşıyan, sudaki erimiş oksijen miktarını arttırır. Bitkiler, balıklar için barınak oluşturur ve balıkların stresini azaltır. Yavru balıkların saklanabilmesini sağlayan bir ortam oluşturur. İçinde bitkilerin yoğun olarak bulunduğu bir akvaryum egzotik su altı dünyasının tadını çıkarmanızı sağlayacaktır.
Geçmiş ve Gelişim
Kökeni
Akvaryum kelimesinin kökeni Latince su anlamına gelen aqua sözcüğü ile yer, bina anlamına gelen -rium son ekinin birleştirilmesiyle oluşan aquarium kelimesidir.
Eski Uygulamalar
Kapalı ve yapay ortamlarda balık bakılması, tarihi çok eskilere dayanan bir uygulamadır. Antik uygarlıklardan Sümerlerin, yakaladıkları balıkları yemek için hazırlamadan önce havuzlarda tuttukları bilinir. Koi ve japon balığının sazan balığından türetilmesine yaklaşık 2000 yıl önce başlandığı sanılmaktadır. Mısır’da Oxyrhynchus kazı alanında bulunan kalıntılarda Eski Mısır sanatına ait, dikdörtgen tapınak havuzları içinde kutsal balıkların beslenmesine dair çizimlere rastlanmıştır. Birçok kültürün tarihinde hem işlevsel hem de dekoratif nedenlerle balık beslendiğine rastlanır. Çinliler, döneminde büyük seramik kaplar kullanarak Japon balıklarını iç ortama taşımıştır.
Cam Kaplar
İçinde bulunan balıkların gözlemlenebileceği, saydam ve kapalı bir su tankından oluşan, içeride tutulabilecek bir akvaryum fikri, görece yakın geçmişte ortaya çıkmıştır ancak bu gelişmenin tam tarihini bulmak oldukça güçtür. 1665 yılında günceleriyle tanınan Samuel Pepys, Londra’da "bir su kabında tutulan ve orada yaşayabilen, üzerinde yurtdışından getirildiği yazan oldukça ender rastlanan bir güzelliğe" rastladığını yazar. Peppys’in gördüğü balık büyük olasılıkla o zamanlar Doğu Hint Şirketi tarafından ticareti yapılan, Çin’in Guangzhou’da bulunan bir bahçe balığı olan cennet balığıydı (Macropodus opercularis). 18. yüzyılda biyolog Abraham Trembley, Hollanda’da bulunan incelemek amacıyla büyük camdan silindirlerde tutmuştur. Suda yaşayan canlıların cam kaplarda beslenmesi kavramı bu döneme dayanmaktadır.
Yaygınlık
1851 yılında Büyük Fuar’da dökme demirden çerçeveler içinde süslü akvaryumların yer almasından sonra Birleşik Krallık’ta akvaryumda balık beslemek yaygın bir hobi hâline gelmiştir. Çerçeveli camdan yapılan akvaryumlar 1830’larda uzun deniz yolculukları sırasında egzotik bitkileri korumak için Britanyalı bahçıvanlar için geliştirilen sırlı özel bir çeşidiydi. 19. yüzyıl akvaryumlarının metal alt paneli sayesinde içindeki su altında yakılan ateş ile ısıtılabiliyordu. Akvaryuma ilgi konusunda Büyük Britanya ile yarışan Almanya’da yüzyılın başında Hamburg, Avrupa’ya birçok yeni akvaryum balık türünün giriş noktası olmuştur. I. Dünya Savaşı’ndan sonra yerleşim yerlerine elektrik verilmesinden sonra akvaryumlar daha da yaygınlaştı. Elektrik ile birlikte yapay ılıtma, havalandırma, filtreleme ve ısıtma gibi akvaryum teknolojisi büyük ilerleme kaydetti. Hava taşımacılığı ile birlikte birçok uzak bölgeden yeni türlerin getirilmesi akvaryumda balık beslemeye ilgi duyanların sayısının artmasını sağlamıştır.
Dünya çapında yaklaşık 60 milyon kişinin akvaryumda balık beslediği ve daha fazla sayıda akvaryum bulunduğu tahmin edilmektedir. Özellikle Avrupa, Asya ve Kuzey Amerika'da akvaryum hobisi yaygındır. ABD’de akvaryum sahiplerinin %40 gibi önemli çoğunluğunun iki ya da daha çok akvaryumu bulunmaktadır.
Türkiye’de Akvaryum
Türkiye’de akvaryum hobisi görece yeni olup kırk ile elli yıllık bir geçmişe dayanır. Özellikle 1980'lerde yurtdışından yabancı ve egzotik balık türlerinin ithal edilmesiyle birlikte ilgilenen sayısının artması ile günümüzde akvaryum ile uğraşanların 200.000 civarında olduğu tahmin edilmektedir.
İşlevi ve tasarımı
Akvaryumlar antik çağlardaki bahçe havuzları ve cam kavanozlardan, çağdaş uzmanlaşmış sistemlere kadar geniş bir yelpazeye yayılır. Akvaryumun boyutları tek bir balığın bulunduğu küçük bir cam kavanozdan deniz ekosistemini tümüyle taklit edebilen devâsa halka açık akvaryumlara kadar değişir. İçinde yaşayan canlıların uzun süre hayatta kalabilmesinde en başarılı olan akvaryumlar, içindeki canlıların doğal yaşam alanlarındaki koşulları oldukça dikkatli bir şekilde tekrarlamaya çalışanlardır.
Tatlısu akvaryumları, düşük maliyet ve bakım kolaylığı nedeniyle hâlâ en yaygın akvaryum tipi olsa da, kendini adamış kişilerin, çok zor olan ortamları deniz suyu akvaryumlarında tekrarlamayı başarmaları sonucu bu tür de yaygınlık kazanmaktadır.
Tasarımı
Evde bulunan sıradan bir tatlısu akvaryumunda filtre sistemi, yapay ışık sistemi, hava pompası ve ısıtıcı bulunur. Bunlara ek olarak bazı tatlı su tanklarında ve tuzlu su tanklarının çoğunda su dolaşımını artırmak için elektrikli karıştırıcılar kullanılır.
Katı madde parçacıkları olduğu kadar potansiyel tehlikesi olan azotlu atıkları ve suda çözünmüş fosfatları ayırmak için tasarlanmış olan birleşik biyolojik ve mekanik filtre sistemleri de artık yaygın olarak kullanılmaktadır. Ev akvaryumlarının en karmaşık yapıya sahip olan parçaları filtreleme sistemleridir ve bu konuda çeşitli tasarımlar kullanılır. Sistemlerin çoğunda tankın suyunun az bir kısmı pompa yardımıyla çekilerek filtrelemenin yapıldığı su dışındaki bölüme gönderilir ve filtrelenen su tekrar akvaryuma verilir.
Suya yeteri kadar oksijen taşımak için ya da yoğun olarak bitki barındıran akvaryumlara karbondioksit sağlamak için hava pompaları kullanılır. Bir zamanlar her akvaryumda kullanılan bu araçlar, yeni filtreleme sistemleri yüzeyde yeteri kadar su çalkantısına sebep olup gaz değiştokuşuna neden olduğu için giderek daha az kullanılmaktadır. Akvaryum ısıtıcıları, etraftaki hava soğuduğunda akvaryum içindeki suyu istenen sıcaklıkta tutabilmek için termostat olarak çalışır. Soğuk su akvaryumlarında ya da ortam sıcaklığının istenen sıcaklığın üstünde olduğu yerlerde soğutucular da kullanılır.
Bir akvaryumun fiziksel özellikleri tasarımın ayrı bir yönünü oluşturur. Boyut, ışıklandırma koşulları, yüzen ve köklü bitkilerin yoğunluğu, kütüklerin ve taşların yerleşimi, mağara oluşumu, akvaryum dibindeki karışım, akvaryumun oda içindeki konumu gibi birçok faktör akvaryum içindeki canlıların davranışını ve yaşam sürelerini etkiler.
Bu ögeleri bir araya getirerek yapılmaya çalışılan, su kalitesini artırmak ve koşullarını akvaryum içinde yaşayan canlılar için uygun duruma getirmektir.
Sınıflandırma
Akvaryumlar, içinde barındırdıkları su hayatının tipine göre farklı şekillerde sınıflandırılabilir. Akvaryum içindeki suyun durumu ve özellikleri en önemli sınıflandırma kriteridir, çünkü suda yaşayan canlıların çoğu uygun olmayan su koşullarına maruz kaldıklarında yaşamlarını sürdüremez. Akvaryumun boyutu da ne tür ekosistemin oluşturulacağı ve hangi türlerin besleneceği konusunda sınırlandırıcıdır.
Su koşulları
Tamamen çözünmüş katıların ve diğer maddelerin temel su kimyasını, dolayısıyla da organizmaların çevreleriyle nasıl etkileşime girebileceğini etkilediği için su içindeki çözünmüş madde içeriği su koşullarının en önemli yönüdür. Tuz içeriği ya da tuzluluk su koşullarının en temel sınıflandırmasını oluşturur. Bir akvaryumda göl ya da ırmak ortamını oluşturmak için tatlı su (tuz oranı < 0,5 PPT), ırmak ağızları gibi tatlı su ile tuzlu suyun karıştığı ortamları oluşturmak için (0,5 ile 30 PPT arasında bir tuz oranı), okyanus ya da deniz ortamını oluşturmak için tuzlu su ya da deniz suyu (30 ile 40 PPT arasında bir tuz oranı) bulunabilir. Ender olarak, tuzlu su organizmalarını yetiştirmek için daha yüksek oranda tuz içeren sulardan oluşan özel tanklar da bulunur.
Su içinde çözünmüş olan diğer maddeler, doğal ortamları akvaryumda oluşturmak için önemli diğer özellikleri belirler. Suyun pH oranı asitlik ya da alkalilik oranını belirler. Deniz suyu tipik olarak alkalidir ancak tatlı suyun pH oranı oldukça değişik olabilir. Sertlik, çözünmüş mineral içeriğinin bir ölçüsüdür, sert ya da yumuşak su tercih edilebilir. Çözünmüş organik içerik ve çözünmüş gazlar da diğer önemli faktörlerdir.
Evinde akvaryum bulunduranlar genellikle yerel su şebekesinden aldıkları musluk suyunu kullanır. Tatlı su tankları için musluk suyunda dezenfeksiyon amacıyla kullanılan klor ya da ayırmak için kimyasal maddeler kullanılarak su, akvaryumda kullanılmak üzere hazır hâle getirilir.
Yarı tuzlu ve tuzlu su akvaryumlarına çeşitli tuz ve mineral karışımlarının eklenmesi gerekir. Bu karışımlar piyasada akvaryum kullanımı için satılmaktadır.
Daha gelişmiş akvaryumlar için, suyu kullanmadan önce alkali oranını, sertliğini ya da çözünmüş organik madde ve gaz oranını ayarlamak üzere eklemeler yapılabilir. Bunu yapmak için iki işlem vardır: ve ters osmoz. Halka açık büyük akvaryumlar genellikle nehir, göl ya da deniz kıyısında kurulur, böylelikle çok fazla işlemden geçmesi gerekmeyen yüksek miktarda suya ulaşmak kolaylaşır.
İkincil su özellikleri
Akvaryumun başarılı olması için ikincil su özellikler de önemlidir. Su sıcaklığına göre en temel iki akvaryum sınıflandırması yapılır: Tropik ve . Birçok balık ve su bitkisi çok sınırlı bir sıcaklık aralığını tolere edebilir: Yaklaşık ortalama 25 °C’lik su sıcaklığıyla tropik ya da ılık su akvaryumları daha yaygındır ve akvaryumlarda en sık rastlanan balıklardır. Soğuk su akvaryumları bu derecelerden daha düşük sıcaklıktaki akvaryumlardır ve bazı balık türleri daha soğuk olan bu ortama daha uygundur.
Su hareketi de doğal bir ekosistemi aslına sadık kalarak taklit etmek için önemli özelliklerden biridir. Akvaryumdaki balıklara göre durgun sudan, hızlı akıntılı suya kadar suya değişik hareketler verilebilir.
Su sıcaklığı birleşik bir termometre ve ısıtıcı biriminin yardımıyla ve nadiren de soğutucuyla ayarlanır. Su hareketini düzenlemek için ise karıştırıcılar kullanılır ya da filtre sisteminin su çekip bıraktığı yerlerine dikkat edilerek iç su akışı ayarlanır.
Boyut
Bir akvaryumun boyutu bir litreden daha az su alan sade bir cam kavanozdan halka açık, içinde kelp ormanı gibi ekosistemleri ya da büyük köpek balıklarını barındıran ve yalnızca mühendislik kurallarıyla sınırlanan devasa akvaryumlara kadar değişebilir. Genel olarak daha büyük akvaryumlar, pH ve sıcaklık oynamalarına karşı dayanıklı oldukları ve daha büyük bir sistem dengesine izin verdikleri için tercih edilir.
Evde bulunan akvaryumlar en az 11 litre kadar su alabilir. Bu boyutlar filtreleme ve diğer temel sistemler için pratik açıdan en küçük boyut olarak nitelendirilmektedir. Yakın geçmişte İtalya’da Roma şehrinin yerel yönetimi insanlık dışı olduğunu öne sürerek geleneksel japon balığı kavanozlarını yasaklamıştır. Suyun ağırlığı (tatlı suyun litresi 1 kg.’dır ve tuzlu su daha da yoğundur) ve içerideki su basıncı (kalın ve dirençli cam panellere gerek vardır) nedeniyle evlerde bulunan akvaryumlar en çok 1 m3 civarındadır.
Büyük su canlılarını ve ekosistemleri sergilemek için kurulmuş halka açık akvaryumlar oldukça büyük olabilmektedir. Shedd Akvaryumu 19.000 m3’lük bir ve 1.500 m3’lük iki akvaryuma sahiptir. Monterey Körfezi Akvaryumu’nun izleme penceresi, 17 metreye 5 metrelik boyutu ve 330 milimetrelik kalınlığıyla bir zamanlar dünyanın en büyük izleme penceresiydi. Okinawa Motobu’da yer alan ve Okyanus Expo Park’ın bir parçası olan Okinawa Churaumi Akvaryumu dünyanın ikinci büyük akvaryumudur. Ana tankı 7.500 metreküp su alır ve 60 santimetre kalınlığında, 8,2 metreye 22,5 metrelik dünyanın en büyük akrilik izleme paneli burada bulunur. Bu akvaryumların büyüklüğü maliyet ile sınırlıdır.
Tür seçimi
Akvaryum ile ilgilenenler arasında tür seçimi ile ilgili çeşitli teoriler dolaşmaktadır. Belki de bunların arasında en yaygın olanı akvaryumların topluluk ya da saldırgan tipi olarak ikiye ayrılmasıdır. Topluluk tankları birbirine karşı saldırgan olmayan çeşitli türleri bir arada barındırır. Günümüzde akvaryum ile uğraşanlar arasında en yaygın olan akvaryum tipi budur. Saldırgan tanklarda ise başka balıklara karşı saldırgan olan ya da saldırılara karşı dayanaklı olan sınırlı sayıda balık türü bulunur. Bu tank tiplerinin her ikisinde de akvaryumdaki balıklar aynı ya da farklı coğrafi bölgelerden gelseler de, aynı su koşullarına uyum gösteren türlerdir. Balıklara ek olarak omurgasızlar, ve akvaryum süsleri de bu tank tiplerinde bulunur.
Tür ya da örnek tanklarında genellikle yalnızca tek bir balık türü ve bu balık türünün doğal yaşam alanında bulunan bitkiler ile ortamdaki diğer nesneler yer alır. Bu tanklar genellikle Aplocheilidae, Poeciliidae (Lepistes türü balıklar) ve Cichlidae (Çiklit türü balıklar) familyalarındaki balıklar için kullanılır. Bu tarz tanklar bazen yalnızca erişkinlerin yavrulaması için kullanılır.
Ekotip ya da ekotop akvaryumlar doğal yaşamda bulunan belli bir ekosistemi taklit etmeye çalışır. Bu ekosistemde bulunan balıklar, omurgasızlar ve bitkiler bir araya getirilerek su koşulları ve çevre düzenlemesi ile doğal yaşam ortamlarına benzetilmeye çalışılır. Ekotop tipi akvaryumlar en gelişmiş hobi akvaryumları olarak değerlendirilir ve halka açık akvaryumlar mümkün oldukça bu tarz akvaryumları sergiler. Bu yaklaşım hem canlıları kendi yaşam ortamlarında gözlemlemeye en yakın durumdur hem de akvaryumdaki balıklar için en uygun ve sağlıklı ortamı oluşturur.
Tuzlu su akvaryumları için tür seçimi
Yukarıdaki tiplere ek olarak tuzlu su akvaryumlarının özel bir türü de . Bu akvaryumlar, ılık ve tropikal okyanuslarda bulunan karmaşık mercan kayalığı ekosistemlerini taklit etmeye çalışır. Odak noktaları daha çok bu ortamlarda bulunan omurgasız canlı çeşitliliğini yansıtmaktır ve çok az küçük balık türü barındırırlar. 1980’lerden beri geliştirilen tekniklerle deniz anemonu, bazı mercanlar, , yumuşakçalar ve kabuklular akvaryumda yaşatılabildiğinden, mercan kayalıkları ekosistemini taklit etmek mümkün olmuştur. Mercan kayalığı akvaryumları en zor akvaryum tipidir ve hem uzmanlık hem de normal malzemeler dışında protein toplayıcı, kalsiyum reaktörü, büyük hacimli filtrasyon (sump), metal halide türü ışıklandırma vb. çok özel ekipmanlar gerektirir, bu nedenle de maliyetleri yüksektir.
Akvaryum canlılarının kaynağı
İlk çağdaş akvaryumlarda kullanılan balık ve bitkiler doğadan toplanıp gemilerle Avrupa ve Amerika limanlarına getirilmiştir. 20. yüzyılın başlarında birçok küçük renkli türü Brezilya Manaus’dan, Tayland Bangkok’dan, Endonezya Cakarta’dan, Hollanda Antilleri’nden ve Hindistan Kalküta ile diğer tropik limanlardan getirilmiştir. Günümüzde hâlâ doğadan akvaryum için balık, omurgasız ve bitki toplama devam etmektedir. Dünyanın birçok yerinde yoksul yerel halk ana gelir kaynağı olarak akvaryumlarda kullanılmak üzere balık toplar. Yapay ortamlarda yavrulaması sağlanamayan birçok tür için bu önemli bir kaynaktır ve yeni türler de akvaryumseverlere sunulmaktadır.
Doğal yaşam ortamlarından canlıların toplanmasının çeşitli olumsuz yanları vardır. Bu nedenle çıkılan seferler uzun sürer, maliyet yüksektir ve başarılı olmayabilir. Taşımacılık da balıklar için oldukça tehlikelidir ve ölüm oranı yüksektir. Çoğu, stres nedeniyle zayıflar ve yolculuğun sonunda hastalanır. Balıklar toplandıkları zaman sakatlanabilir, özellikle mercan kayalıklarında yaşayan balıkları daha kolay toplayabilmek amacıyla balıkları sersemletmek için siyanür kullanıldığı durumlarda bu kaçınılmazdır.
Çok kısa süre önce, balık ve bitki toplamanın çevre üzerindeki yıkıcı etkileri dünyaçapında akvaryumseverlerin gündemine geldi. Bu etkilerin içinde ve toplanmayan canlıların zehirlenmesi, ender bulunan türlerin soyunun doğal yaşam alanlarında azalması, anahtar türlerin büyük oranlarda toplanması nedeniyle ekosistemlerin zarar görmesi sayılabilir. Bunlara ek olarak yıkıcı balık avlama tekniklerinin kullanılması çevreciler ve akvaryumseverler arasında giderek artan bir endişe kaynağı hâline gelmiştir. Bu nedenle, birçok ilgili akvaryumsever tarafından balık yavrulatma programları sayesinde akvaryum balığı ticaretinin doğadan yakalanan balıklara bağlılığının azaltılması ve balık yakalamanın sertifikaya bağlanması gibi çeşitli girişimler oluşmuştur.
Betalar (Betta splendens) ilk defa başarılı olarak 1893 yılında Fransa’da üretildikten sonra yavaş yavaş doğal ortamı dışında üretme teknikleri bulundu. Akvaryum ticareti için balık üreticiliği güney Florida, Singapur, Hong Kong ve Bangkok’da yaygınlaşmıştır, ayrıca Hawai ve Sri Lanka’da da küçük ölçekli yapılmaktadır. 1990’lı yılların ortasından beri deniz organizmaları üretme programları acil olarak geliştirilmeye başlanmıştır. Tatlı su türleri için uygulanan üretme programları tuzlu su türleri için uygulananlardan daha çok ilerlemiştir.
, kontrollü ortamlarda su içinde yaşayan organizmaların üretilmesidir. Akvaryum balık ticareti için su ürünleri yetiştiriciliği programlarını destekleyenler, iyi planlanmış programların hem çevreye hem de topluma yararlar sağlayacağını savunur. Su ürünleri yetiştiriciliği ya yetiştirilen organizmaların doğrudan satışa sunulması ya da doğal ortama salınarak sayılarının artırılması gibi yararlarla doğada yaşayan türler üzerindeki etkiyi azaltmaya yardımcı olur. Ancak bu uygulamaların çeşitli çevresel riskleri de bulunur.
Akvaryum balık ticareti yayılmacı balık ve bitki türlerinin gelişmesinde kaynak olarak olumsuz bir yan taşır. Doğada bulundukları ortamlar dışında, sorumsuz akvaryum sahipleri tarafından egzotik balıkların ve bitkilerin akarsulara veya göllere salınması yerel türlere ve ekosistemlere kimi zaman tehdit oluşturmaktadır.
Ekoloji
İdeal akvaryum, doğada bulunan ekolojik dengeyi akvaryumun kapalı sistemi içinde tekrarlar. Pratik olarak kusursuz bir dengeyi sağlamak hemen hemen imkânsızdır. Örnek olarak dengeli bir avcı-av ilişkisini en büyük akvaryumlarda bile sağlamak mümkün değildir. Akvaryum sahibi küçük ekosisteminde dengeyi sağlamak için çaba sarfetmelidir.
Yaklaşık bir denge sağlamak büyük su hacimleriyle kolaylaşır. Sistemi bozan herhangi bir olay akvaryumu dengeden uzaklaştırır, tankın içinde ne kadar çok su olursa sistemik bir şokla başa çıkabilmek o kadar kolaylaşır. Örneğin 11 litrelik bir akvaryumdaki tek balığın ölmesi sistemi önemli ölçüde değiştirir ancak aynı balığın, içinde başka balıklar da bulunan 400 litrelik bir tankta ölmesi sistemin dengesinde sadece küçük bir değişikliğe yol açar. Bu nedenle akvaryumseverler mümkün olduğunca büyük akvaryumları, daha kararlı bir sisteme sahip olduğu ve dengeyi sağlamak için çok fazla özen gerektirmediği için tercih eder.
Azot çevrimi
Akvaryum bakımının en önemli sorunu, içinde yaşayan canlıların biyolojik atıklarının idaresidir. Balıkların, omurgasızların, mantarların ve bazı bakterilerin atıkları amonyak şeklinde azot içerir ve bu atıklar azot çevrimine girer. Amonyak aynı zamanda bitki ve hayvan atık maddelerinin çürümesi yoluyla da oluşur. Yüksek konsantrasyonlarda azotlu atıklardan oluşan ürünler balık ve diğer canlılara toksiktir.
İyi dengeli bir akvaryumda, diğer canlıların atıklarını metabolize edebilen organizmalar bulunmalıdır. Akvaryumda üretilen azotlu atıkları Nitrosomonas cinsinden bakteriler metabolize ederek sudan aldıkları amonyağı nitrite çevirir. Yüksek konsantrasyonlarda nitrit de balıklar için toksiktir. Nitrospira cinsinden başka bir tip bakteri de nitriti daha az toksik olan nitrata çevirir. Bu süreç, akvaryum azot çevrimi olarak bilinir.
Bakterilere ek olarak su bitkileri de amonyak ve nitratları metabolize ederek azotlu atıkları elimine ederler. Bitkiler azotlu bileşikleri metabolize ettiğinde biyokütle hâline çevirirler ancak yapraklar ölüp çürüdüğünde azot, bitkiler tarafından suya geri verilmiş olur.
Aslında akvaryumseverler tarafından azot çevrimi diye adlandırılsa da bu süreç gerçek çevrimin ancak küçük bir parçasıdır: Sisteme akvaryumdaki canlılara verilen besin yoluyla azot eklenmelidir, ayrıca sürecin sonunda nitratlar suda birikir ya da bitkilerin biyokütlesine bağlanır. Bu birikim nedeniyle, evde akvaryumu olanlar, yüksek nitrat içeren suyu değiştirmeli ve nitratlarla büyümüş bitkileri sökmelidir.
Evde bakılan akvaryumların çoğunda içindeki canlıların oluşturduğu azotlu atıkları arındırmak için yeterli oranda bakteri popülasyonu bulunmaz. Bu sorun iki yoldan aşılır: Aktif karbon filtrelerle azotlu bileşikler emilir ve biyolojik filtrelerle de nitratlaşma sürecini yapan bakterilerin üremesi için gerekli koşullar oluşturulur.
Yeni akvaryumlarda yeterli sayıda yararlı bakteri bulunmaması nedeniyle azot çevrimi sorunları oluşabilir. Bu nedenle yeni tankların, içine balık konmadan önce "olgunlaşması" gerekir. Bunu yapmak için iki yöntem bulunur: Balıksız çevrim ve sessiz çevrim.
Balıksız çevrimde tankın içinde hiçbir balık bulunmaz. Bunun yerine bakterileri üretebilmek için az miktarda amonyak eklenir. Bu işlem sırasında amonyak, nitrit ve nitrat düzeylerinin gelişimi test edilir. Sessiz çevrim ise akvaryumu hızlı büyüyen su bitkileri ile doldurup, azotun bitkiler tarafından tüketilmesini sağlayarak yararlı bakterilerin üremesi için zaman kazanmaktır.
Bir tanktaki en büyük bakteri topluluğu filtrede bulunur. Bu nedenle verimli filtreleme hayati önem taşır. Filtrenin aşırı temizlenmesi bazen akvaryumdaki biyolojik dengeyi bozmak için yeterli gelebilir.
Diğer beslenme çevrimleri
Azot akvaryumdaki tek beslenme çevrimi değildir. Çözünmüş oksijen, bir hava pompası yardımıyla yüzeydeki hava-su arayüzünden sisteme dahil olur. Karbondioksit, sistemden kaçarak havaya karışır. Fosfat çevrimi önemli ama genellikle göz ardı edilen bir beslenme çevrimidir. Sisteme besin olarak giren ve atık olarak çıkan kükürt, demir ve diğer mikrobesinler de çevrime dahil olur. Azot çevriminin uygun idaresi ile birlikte yeterli derecede dengeli besin sağlanması ve biyolojik yüklemenin dikkate alınması diğer besin çevrimlerini de yaklaşık bir dengede tutacaktır.
Biyolojik yükleme
Biyolojik yükleme, akvaryumda yaşayan canlıların akvaryumun ekosistemine yükledikleri yükün bir ölçüsüdür. Bir akvaryumda yüksek biyolojik yükleme olması demek daha karmaşık bir ekosistemin bulunması ve dolayısıyla da dengenin daha kolay bozulabilmesi demektir. Ayrıca akvaryumun boyutuna bağlı olarak biyolojik yükleme için çeşitli temel kısıtlamalar bulunur. Havaya açık olan su alanı tanka giriş yapan çözünmüş oksijen oranını belirler. Nitratlaşmada yer alan bakterilerin kapasitesi koloni oluşturabilecekleri fiziksel hacimle sınırlıdır. Fiziksel olarak ancak sınırlı sayıda bitki ve hayvan, harekete de izin verecek şekilde bir akvaryuma yerleştirilebilir.
Bir sistemin biyolojik yönden aşırı yüklenmesini önlemek için akvaryumseverler bazı genel kaideler geliştirmiştir. Bunların arasında en yaygın olanı belki de "bir litre su başına 7 mm" kuralıdır. Bu kural akvaryumda bulunan tüm balıkların kuyruk uzunluğu hariç uzunluklarının santimetre cinsinden uzunluğunun litre cinsinden ölçülen akvaryum kapasitesine olan oranını belirler. Bu kural balıkların erişkin olduklarındaki boyutları göz önüne alınarak uygulanır. (Ancak bu kural kedibalığı gibi geniş balıklar ve çiklit gibi saldırgan balıklar için uygulanamaz.) Japon balığı ve diğer yüksek atık çıkaran balıklar için oranın ikiye katlanması gerektiğini (yani iki litre su başına 7 mm. gibi) savunan akvaryumseverler vardır. Ancak birçok kişi, balıkların davranışını, hareketliliğini, diğer balıklarla uyumunu (örneğin iki erkek betta bir arada tutulmamalıdır), akvaryumun boyutlarını ve filtreleme kapasitesini dikkate almayan bu kuralın geçerliliğini sorgular. Balık miktarını belirlemenin en iyi yolu tecrübeli bir akvaryumsevere, yerel akvaryum ile ilgili örgütlere sormak ya da çevrimiçi forumlarda araştırmaktır.
Bir sistemin maksimum ya da ideal biyolojik yüklemesinin hesaplanması teorik olarak bile çok zordur. Bunun için atık üretme hızı, nitratlaşma verimliliği, su yüzeyindeki gaz değişim hızı ve gerekli olan daha birçok değişkeni hesaplayabilmek gerekir. Pratik olarak çok karmaşık ve zor olan bu iş yerine akvaryumseverler genel kabul görmüş kaideleri ve deneme yanılma yöntemini kullanarak uygun biyolojik yükleme düzeylerini belirler.
Halka açık akvaryumlar
Halka açık akvaryumlarda birçok balık ve bitki türü sergilenmektedir. Halka açık akvaryumlarda amatör akvaryum hobicilerinin sahip olabileceğinden çok büyük birkaç tank ile birlikte çok sayıda tank bulunabilmektedir. En büyük tanklar milyonlarca litre su tutabilmekte ve yunuslar, köpek balıkları ya da beluga balinaları gibi büyük türleri içinde barındırabilmektedir. Su canlıları ve samur ile penguen gibi suda yaşayan canlılar da halk akvaryumlarında sergilenirler.
İşletme açısından bir halk akvaryumu, hayvanat bahçesi ya da müzeye benzer özellikler taşır. İyi bir akvaryum, sabit koleksiyonunun yanı sıra sürekli gelen ziyeretçileri artırmak için özel gösteriler de sunabilmelidir. Bazılarında ufak bölümlerde balıklarla temasa geçilebilir. Örneğin Monterey Körfezi Akvaryumu’nda bulunan sığ su tanklarında yaygın türlerine elle dokunmak ve insan derisine benzeyen vücutlarını hissetmek mümkündür.
Hayvanat bahçelerinde olduğu gibi, akvaryumlarda da koleksiyonlarında bulunan örneklerin biyolojik yapılarını ve yaşam tarzlarını inceleyen araştırma kadrosu bulunur. Yakın zamanda büyük akvaryumlarda açık deniz balıklarının çeşitli türlerini sergilemek ve yetiştirmek için (hatta denizanalarını bile) çalışmalar başlatılmıştır ancak doğal ortamlarında su tankının duvarları gibi katı yüzeylerle hiç karşılaşmamış olan bu canlılar duvarlardan içgüdüsel olarak kaçınmaktansa doğrudan duvarlara çarpmakta ve bu işi zorlaştırmaktadır.
İlk halka açık akvaryum 1853 yılında Londra’da Regent's Park’ta açılmıştır. Bunu hızlı bir şekilde tarafından New York'ta Broadway’de açılan ABD’nin ilk halk akvaryumu izlemiştir. Detroit, New York, Philadelphia ve San Fransisco’yu izleyen ABD’nin büyük şehirlerinin tamamında halk akvaryumları bulunur.
Halk akvaryumlarının çoğunluğu doğal deniz suyu sağlamayı kolaylaştırmak için okyanus kıyısında kurulmuştur. Deniz kıyısında kurulmayan öncülerden birisi Chicago’daki Shedd Akvaryumudur. Bu akvaryuma deniz suyu özel tankerlerle demiryolu ile taşınmaktadır. 1911 yılında kurulan yakındaki nehir aşırı kirlendiğinden şehrin su şebekesinden tatlı su çekmek zorunda kalmıştır.
En iyi halk akvaryumları genellikle önemli deniz araştırmaları kurumları ile bağlantılı olarak ya da kendi başlarına araştırma programlarına sahiptir ve genellikle yöresel sularda bulunan ekosistemler ve türler üzerine uzmanlaşır. Örneğin Kanada Vancaouver’deki deniz araştırmaları, çevre koruması ve deniz memelileri rehabilitasyon merkezi olarak önemli bir yer teşkil eder ve Kuzeybatı Pasifik türleri üzerine uzmanlaşmıştır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Türkiye’ye İthal Edilen Akvaryum Balıkları ve Sonuçları Üzerine Araştırmalar, 2 Ocak 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . G.Türkmen A.Alpbaz, Ege Üniversitesi Su Ürünleri Dergisi 2001, cilt 18, sayı (3-4): 483-493.
- ^ "Monterey Körfezi Akvaryumu". 14 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Ağustos 2009.
- ^ "Shedd Akvaryumu". 13 Ağustos 2006 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Ağustos 2009.
- ^ . 14 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2009.
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Akvaryum ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- Deniz Akvaryum Konseyi24 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . resmî sitesi
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Akvaryum cogunlukla cam ya da yuksek direncli plastik gibi saydam malzemelerden yapilan genellikle balik olmak uzere bazen de omurgasizlar ve ayrica amfibyumlar deniz memelileri ve surungenler gibi suda yasayan bitki ve hayvanlarin tutuldugu ve daha cok bu canlilarin sergilenmesi amaciyla kullanilan ici su dolu kucuk bir cam kavanozdan buyuk su tanklarina kadar genis bir yelpazede yer alan kap ve yapilar Akvaryum sahibi olmak dunya capinda yaklasik 60 milyon kisi tarafindan paylasilan populer bir hobidir Cagdas akvaryumlarin onculerinin ilk ciktigi 1850 li yillardan beri ozellikle akvaryum baliklarini saglikli tutabilmek icin daha karmasik isiklandirma ve filtreleme sistemleri de gelistirildikce akvaryum ile ilgilenenlerin sayisi artmistir Halka acik akvaryum lar evdeki akvaryumlarin buyuk olcekteki kopyalaridir Osaka Akvaryum 5 400 m3 luk su tanki ve 580 turden olusan su canlisi koleksiyonuna sahiptir ve Birlesik Krallik ta yapilmasi planlanan National institute for research into aquatic habitats Su yasam alanlarini arastirmak icin ulusal enstitu 40 hektarlik buyukluguyle dunyanin en buyuk akvaryumu olacaktir Georgia Akvaryumu nda sergilenen tropik akvaryum tanki Icinde tek bir balik barindiran cam kavanozlardan dikkatle tasarlanmis destek sistemlerine sahip ve karmasik ekosistemleri taklit etmeye calisan buyuk boyutlardaki akvaryumlara kadar cesitli boyutlarda akvaryum bulunur Akvaryumlar genellikle tatli su akvaryumu tuzlu su akvaryumu hafif tuzlu su akvaryumu aci su akvaryumu ve lar olarak siniflandirilir ve su sicakligi tropikal ya da soguk ortamlara gore farklilik gosterir Bu iki ozellik ve digerleri akvaryumda hangi baliklarin ve diger canlilarin yasayabilecegini belirler Akvaryumda yasayan canlilar siklikla dogadan toplansa da akvaryum ticareti icin ozel olarak yetistirilen canlilarin sayisi da gun gectikce artmaktadir Dikkatli bir akvarist akvaryumunda bulunan canlilarin dogal yasam alanlarinin kosullarini taklit eden ekolojik dengeyi saglayabilmek icin onemli derecede caba sarfeder Su kalitesini saglamak icin besin maddelerinin giris ve cikislarini ozellikle de akvaryumdaki canlilarin urettigi atiklari kontrol altinda tutmak gereklidir Azot cevrimi besin yoluyla azot girisini canlilar tarafindan toksik azot iceren atiklarin uretilmesini ve yararli bakteri populasyonlari tarafindan bunlarin daha az toksik bilesiklere donusturulmesini tanimlar Uygun bir akvaryum ortami saglamak icin diger onemli noktalar arasinda uygun tur secimi biyolojik yuklemenin yonetimi ile iyi bir fiziksel yapi tasarimi bulunur Bu kosullarin saglanamamasi davetiye cikarir Georgia Akvaryumunda iki erkek balina kopekbaligi ve onlari izleyen ziyaretciler Dipteki cakillarin icerisinde yasayan bakterilerle birlikte bitkiler guclu bir aritma sistemi olusturur Bitkiler baliklarin diskilarindan meydana gelen amonyumu ve nitrati alir Fotosentez sirasinda bitkiler besin olarak karbondioksiti kullanir Ayrica baliklar icin hayati onem tasiyan sudaki erimis oksijen miktarini arttirir Bitkiler baliklar icin barinak olusturur ve baliklarin stresini azaltir Yavru baliklarin saklanabilmesini saglayan bir ortam olusturur Icinde bitkilerin yogun olarak bulundugu bir akvaryum egzotik su alti dunyasinin tadini cikarmanizi saglayacaktir Gecmis ve GelisimKokeni Akvaryum kelimesinin kokeni Latince su anlamina gelen aqua sozcugu ile yer bina anlamina gelen rium son ekinin birlestirilmesiyle olusan aquarium kelimesidir Eski Uygulamalar Koi yuzyillardir Japonya ve Cin de dekoratif amacli havuzlarda bulunur Kapali ve yapay ortamlarda balik bakilmasi tarihi cok eskilere dayanan bir uygulamadir Antik uygarliklardan Sumerlerin yakaladiklari baliklari yemek icin hazirlamadan once havuzlarda tuttuklari bilinir Koi ve japon baliginin sazan baligindan turetilmesine yaklasik 2000 yil once baslandigi sanilmaktadir Misir da Oxyrhynchus kazi alaninda bulunan kalintilarda Eski Misir sanatina ait dikdortgen tapinak havuzlari icinde kutsal baliklarin beslenmesine dair cizimlere rastlanmistir Bircok kulturun tarihinde hem islevsel hem de dekoratif nedenlerle balik beslendigine rastlanir Cinliler doneminde buyuk seramik kaplar kullanarak Japon baliklarini ic ortama tasimistir Cam Kaplar Icinde bulunan baliklarin gozlemlenebilecegi saydam ve kapali bir su tankindan olusan iceride tutulabilecek bir akvaryum fikri gorece yakin gecmiste ortaya cikmistir ancak bu gelismenin tam tarihini bulmak oldukca guctur 1665 yilinda gunceleriyle taninan Samuel Pepys Londra da bir su kabinda tutulan ve orada yasayabilen uzerinde yurtdisindan getirildigi yazan oldukca ender rastlanan bir guzellige rastladigini yazar Peppys in gordugu balik buyuk olasilikla o zamanlar Dogu Hint Sirketi tarafindan ticareti yapilan Cin in Guangzhou da bulunan bir bahce baligi olan cennet baligiydi Macropodus opercularis 18 yuzyilda biyolog Abraham Trembley Hollanda da bulunan incelemek amaciyla buyuk camdan silindirlerde tutmustur Suda yasayan canlilarin cam kaplarda beslenmesi kavrami bu doneme dayanmaktadir Yayginlik Birlesik Krallik in Bristol sehrinde Bristol Hayvanat Bahcesi akvaryumunda Guneydogu Asya baliklari Su tankinin yuksekligi yaklasik 2 metredir 1851 yilinda Buyuk Fuar da dokme demirden cerceveler icinde suslu akvaryumlarin yer almasindan sonra Birlesik Krallik ta akvaryumda balik beslemek yaygin bir hobi haline gelmistir Cerceveli camdan yapilan akvaryumlar 1830 larda uzun deniz yolculuklari sirasinda egzotik bitkileri korumak icin Britanyali bahcivanlar icin gelistirilen sirli ozel bir cesidiydi 19 yuzyil akvaryumlarinin metal alt paneli sayesinde icindeki su altinda yakilan ates ile isitilabiliyordu Akvaryuma ilgi konusunda Buyuk Britanya ile yarisan Almanya da yuzyilin basinda Hamburg Avrupa ya bircok yeni akvaryum balik turunun giris noktasi olmustur I Dunya Savasi ndan sonra yerlesim yerlerine elektrik verilmesinden sonra akvaryumlar daha da yayginlasti Elektrik ile birlikte yapay ilitma havalandirma filtreleme ve isitma gibi akvaryum teknolojisi buyuk ilerleme kaydetti Hava tasimaciligi ile birlikte bircok uzak bolgeden yeni turlerin getirilmesi akvaryumda balik beslemeye ilgi duyanlarin sayisinin artmasini saglamistir Dunya capinda yaklasik 60 milyon kisinin akvaryumda balik besledigi ve daha fazla sayida akvaryum bulundugu tahmin edilmektedir Ozellikle Avrupa Asya ve Kuzey Amerika da akvaryum hobisi yaygindir ABD de akvaryum sahiplerinin 40 gibi onemli cogunlugunun iki ya da daha cok akvaryumu bulunmaktadir Turkiye de Akvaryum Turkiye de akvaryum hobisi gorece yeni olup kirk ile elli yillik bir gecmise dayanir Ozellikle 1980 lerde yurtdisindan yabanci ve egzotik balik turlerinin ithal edilmesiyle birlikte ilgilenen sayisinin artmasi ile gunumuzde akvaryum ile ugrasanlarin 200 000 civarinda oldugu tahmin edilmektedir Islevi ve tasarimiAkvaryumlar antik caglardaki bahce havuzlari ve cam kavanozlardan cagdas uzmanlasmis sistemlere kadar genis bir yelpazeye yayilir Akvaryumun boyutlari tek bir baligin bulundugu kucuk bir cam kavanozdan deniz ekosistemini tumuyle taklit edebilen devasa halka acik akvaryumlara kadar degisir Icinde yasayan canlilarin uzun sure hayatta kalabilmesinde en basarili olan akvaryumlar icindeki canlilarin dogal yasam alanlarindaki kosullari oldukca dikkatli bir sekilde tekrarlamaya calisanlardir Tatlisu akvaryumlari dusuk maliyet ve bakim kolayligi nedeniyle hala en yaygin akvaryum tipi olsa da kendini adamis kisilerin cok zor olan ortamlari deniz suyu akvaryumlarinda tekrarlamayi basarmalari sonucu bu tur de yayginlik kazanmaktadir Tasarimi Tipik bir akvaryumda filtreleme sistemi 1 Su alma 2 Mekanik filtreleme 3 Kimyasal filtreleme 4 Biyolojik filtreleme ortami 5 Su tankina cikis Evde bulunan siradan bir tatlisu akvaryumunda filtre sistemi yapay isik sistemi hava pompasi ve isitici bulunur Bunlara ek olarak bazi tatli su tanklarinda ve tuzlu su tanklarinin cogunda su dolasimini artirmak icin elektrikli karistiricilar kullanilir Kati madde parcaciklari oldugu kadar potansiyel tehlikesi olan azotlu atiklari ve suda cozunmus fosfatlari ayirmak icin tasarlanmis olan birlesik biyolojik ve mekanik filtre sistemleri de artik yaygin olarak kullanilmaktadir Ev akvaryumlarinin en karmasik yapiya sahip olan parcalari filtreleme sistemleridir ve bu konuda cesitli tasarimlar kullanilir Sistemlerin cogunda tankin suyunun az bir kismi pompa yardimiyla cekilerek filtrelemenin yapildigi su disindaki bolume gonderilir ve filtrelenen su tekrar akvaryuma verilir Suya yeteri kadar oksijen tasimak icin ya da yogun olarak bitki barindiran akvaryumlara karbondioksit saglamak icin hava pompalari kullanilir Bir zamanlar her akvaryumda kullanilan bu araclar yeni filtreleme sistemleri yuzeyde yeteri kadar su calkantisina sebep olup gaz degistokusuna neden oldugu icin giderek daha az kullanilmaktadir Akvaryum isiticilari etraftaki hava sogudugunda akvaryum icindeki suyu istenen sicaklikta tutabilmek icin termostat olarak calisir Soguk su akvaryumlarinda ya da ortam sicakliginin istenen sicakligin ustunde oldugu yerlerde sogutucular da kullanilir Bir akvaryumun fiziksel ozellikleri tasarimin ayri bir yonunu olusturur Boyut isiklandirma kosullari yuzen ve koklu bitkilerin yogunlugu kutuklerin ve taslarin yerlesimi magara olusumu akvaryum dibindeki karisim akvaryumun oda icindeki konumu gibi bircok faktor akvaryum icindeki canlilarin davranisini ve yasam surelerini etkiler Bu ogeleri bir araya getirerek yapilmaya calisilan su kalitesini artirmak ve kosullarini akvaryum icinde yasayan canlilar icin uygun duruma getirmektir Siniflandirma Akvaryumlar icinde barindirdiklari su hayatinin tipine gore farkli sekillerde siniflandirilabilir Akvaryum icindeki suyun durumu ve ozellikleri en onemli siniflandirma kriteridir cunku suda yasayan canlilarin cogu uygun olmayan su kosullarina maruz kaldiklarinda yasamlarini surduremez Akvaryumun boyutu da ne tur ekosistemin olusturulacagi ve hangi turlerin beslenecegi konusunda sinirlandiricidir Su kosullari Tuzlu su akvaryumu Tamamen cozunmus katilarin ve diger maddelerin temel su kimyasini dolayisiyla da organizmalarin cevreleriyle nasil etkilesime girebilecegini etkiledigi icin su icindeki cozunmus madde icerigi su kosullarinin en onemli yonudur Tuz icerigi ya da tuzluluk su kosullarinin en temel siniflandirmasini olusturur Bir akvaryumda gol ya da irmak ortamini olusturmak icin tatli su tuz orani lt 0 5 PPT irmak agizlari gibi tatli su ile tuzlu suyun karistigi ortamlari olusturmak icin 0 5 ile 30 PPT arasinda bir tuz orani okyanus ya da deniz ortamini olusturmak icin tuzlu su ya da deniz suyu 30 ile 40 PPT arasinda bir tuz orani bulunabilir Ender olarak tuzlu su organizmalarini yetistirmek icin daha yuksek oranda tuz iceren sulardan olusan ozel tanklar da bulunur Su icinde cozunmus olan diger maddeler dogal ortamlari akvaryumda olusturmak icin onemli diger ozellikleri belirler Suyun pH orani asitlik ya da alkalilik oranini belirler Deniz suyu tipik olarak alkalidir ancak tatli suyun pH orani oldukca degisik olabilir Sertlik cozunmus mineral iceriginin bir olcusudur sert ya da yumusak su tercih edilebilir Cozunmus organik icerik ve cozunmus gazlar da diger onemli faktorlerdir Evinde akvaryum bulunduranlar genellikle yerel su sebekesinden aldiklari musluk suyunu kullanir Tatli su tanklari icin musluk suyunda dezenfeksiyon amaciyla kullanilan klor ya da ayirmak icin kimyasal maddeler kullanilarak su akvaryumda kullanilmak uzere hazir hale getirilir Yari tuzlu ve tuzlu su akvaryumlarina cesitli tuz ve mineral karisimlarinin eklenmesi gerekir Bu karisimlar piyasada akvaryum kullanimi icin satilmaktadir Daha gelismis akvaryumlar icin suyu kullanmadan once alkali oranini sertligini ya da cozunmus organik madde ve gaz oranini ayarlamak uzere eklemeler yapilabilir Bunu yapmak icin iki islem vardir ve ters osmoz Halka acik buyuk akvaryumlar genellikle nehir gol ya da deniz kiyisinda kurulur boylelikle cok fazla islemden gecmesi gerekmeyen yuksek miktarda suya ulasmak kolaylasir Ikincil su ozellikleri Akvaryumun basarili olmasi icin ikincil su ozellikler de onemlidir Su sicakligina gore en temel iki akvaryum siniflandirmasi yapilir Tropik ve Bircok balik ve su bitkisi cok sinirli bir sicaklik araligini tolere edebilir Yaklasik ortalama 25 C lik su sicakligiyla tropik ya da ilik su akvaryumlari daha yaygindir ve akvaryumlarda en sik rastlanan baliklardir Soguk su akvaryumlari bu derecelerden daha dusuk sicakliktaki akvaryumlardir ve bazi balik turleri daha soguk olan bu ortama daha uygundur Su hareketi de dogal bir ekosistemi aslina sadik kalarak taklit etmek icin onemli ozelliklerden biridir Akvaryumdaki baliklara gore durgun sudan hizli akintili suya kadar suya degisik hareketler verilebilir Su sicakligi birlesik bir termometre ve isitici biriminin yardimiyla ve nadiren de sogutucuyla ayarlanir Su hareketini duzenlemek icin ise karistiricilar kullanilir ya da filtre sisteminin su cekip biraktigi yerlerine dikkat edilerek ic su akisi ayarlanir Boyut Icinde bitkiler olan bir tatli su akvaryumu Bir akvaryumun boyutu bir litreden daha az su alan sade bir cam kavanozdan halka acik icinde kelp ormani gibi ekosistemleri ya da buyuk kopek baliklarini barindiran ve yalnizca muhendislik kurallariyla sinirlanan devasa akvaryumlara kadar degisebilir Genel olarak daha buyuk akvaryumlar pH ve sicaklik oynamalarina karsi dayanikli olduklari ve daha buyuk bir sistem dengesine izin verdikleri icin tercih edilir Evde bulunan akvaryumlar en az 11 litre kadar su alabilir Bu boyutlar filtreleme ve diger temel sistemler icin pratik acidan en kucuk boyut olarak nitelendirilmektedir Yakin gecmiste Italya da Roma sehrinin yerel yonetimi insanlik disi oldugunu one surerek geleneksel japon baligi kavanozlarini yasaklamistir Suyun agirligi tatli suyun litresi 1 kg dir ve tuzlu su daha da yogundur ve icerideki su basinci kalin ve direncli cam panellere gerek vardir nedeniyle evlerde bulunan akvaryumlar en cok 1 m3 civarindadir Buyuk su canlilarini ve ekosistemleri sergilemek icin kurulmus halka acik akvaryumlar oldukca buyuk olabilmektedir Shedd Akvaryumu 19 000 m3 luk bir ve 1 500 m3 luk iki akvaryuma sahiptir Monterey Korfezi Akvaryumu nun izleme penceresi 17 metreye 5 metrelik boyutu ve 330 milimetrelik kalinligiyla bir zamanlar dunyanin en buyuk izleme penceresiydi Okinawa Motobu da yer alan ve Okyanus Expo Park in bir parcasi olan Okinawa Churaumi Akvaryumu dunyanin ikinci buyuk akvaryumudur Ana tanki 7 500 metrekup su alir ve 60 santimetre kalinliginda 8 2 metreye 22 5 metrelik dunyanin en buyuk akrilik izleme paneli burada bulunur Bu akvaryumlarin buyuklugu maliyet ile sinirlidir Tur secimi Akvaryum ile ilgilenenler arasinda tur secimi ile ilgili cesitli teoriler dolasmaktadir Belki de bunlarin arasinda en yaygin olani akvaryumlarin topluluk ya da saldirgan tipi olarak ikiye ayrilmasidir Topluluk tanklari birbirine karsi saldirgan olmayan cesitli turleri bir arada barindirir Gunumuzde akvaryum ile ugrasanlar arasinda en yaygin olan akvaryum tipi budur Saldirgan tanklarda ise baska baliklara karsi saldirgan olan ya da saldirilara karsi dayanakli olan sinirli sayida balik turu bulunur Bu tank tiplerinin her ikisinde de akvaryumdaki baliklar ayni ya da farkli cografi bolgelerden gelseler de ayni su kosullarina uyum gosteren turlerdir Baliklara ek olarak omurgasizlar ve akvaryum susleri de bu tank tiplerinde bulunur Tur ya da ornek tanklarinda genellikle yalnizca tek bir balik turu ve bu balik turunun dogal yasam alaninda bulunan bitkiler ile ortamdaki diger nesneler yer alir Bu tanklar genellikle Aplocheilidae Poeciliidae Lepistes turu baliklar ve Cichlidae Ciklit turu baliklar familyalarindaki baliklar icin kullanilir Bu tarz tanklar bazen yalnizca eriskinlerin yavrulamasi icin kullanilir Ekotip ya da ekotop akvaryumlar dogal yasamda bulunan belli bir ekosistemi taklit etmeye calisir Bu ekosistemde bulunan baliklar omurgasizlar ve bitkiler bir araya getirilerek su kosullari ve cevre duzenlemesi ile dogal yasam ortamlarina benzetilmeye calisilir Ekotop tipi akvaryumlar en gelismis hobi akvaryumlari olarak degerlendirilir ve halka acik akvaryumlar mumkun oldukca bu tarz akvaryumlari sergiler Bu yaklasim hem canlilari kendi yasam ortamlarinda gozlemlemeye en yakin durumdur hem de akvaryumdaki baliklar icin en uygun ve saglikli ortami olusturur Tuzlu su akvaryumlari icin tur secimi Yukaridaki tiplere ek olarak tuzlu su akvaryumlarinin ozel bir turu de Bu akvaryumlar ilik ve tropikal okyanuslarda bulunan karmasik mercan kayaligi ekosistemlerini taklit etmeye calisir Odak noktalari daha cok bu ortamlarda bulunan omurgasiz canli cesitliligini yansitmaktir ve cok az kucuk balik turu barindirirlar 1980 lerden beri gelistirilen tekniklerle deniz anemonu bazi mercanlar yumusakcalar ve kabuklular akvaryumda yasatilabildiginden mercan kayaliklari ekosistemini taklit etmek mumkun olmustur Mercan kayaligi akvaryumlari en zor akvaryum tipidir ve hem uzmanlik hem de normal malzemeler disinda protein toplayici kalsiyum reaktoru buyuk hacimli filtrasyon sump metal halide turu isiklandirma vb cok ozel ekipmanlar gerektirir bu nedenle de maliyetleri yuksektir Akvaryum canlilarinin kaynagi Monterey Korfezi Akvaryumunda baliklari besleyen dalgicMelbourne Akvaryumu nda besleme saati buyuk kalabaliklari cekiyor Ilk cagdas akvaryumlarda kullanilan balik ve bitkiler dogadan toplanip gemilerle Avrupa ve Amerika limanlarina getirilmistir 20 yuzyilin baslarinda bircok kucuk renkli turu Brezilya Manaus dan Tayland Bangkok dan Endonezya Cakarta dan Hollanda Antilleri nden ve Hindistan Kalkuta ile diger tropik limanlardan getirilmistir Gunumuzde hala dogadan akvaryum icin balik omurgasiz ve bitki toplama devam etmektedir Dunyanin bircok yerinde yoksul yerel halk ana gelir kaynagi olarak akvaryumlarda kullanilmak uzere balik toplar Yapay ortamlarda yavrulamasi saglanamayan bircok tur icin bu onemli bir kaynaktir ve yeni turler de akvaryumseverlere sunulmaktadir Dogal yasam ortamlarindan canlilarin toplanmasinin cesitli olumsuz yanlari vardir Bu nedenle cikilan seferler uzun surer maliyet yuksektir ve basarili olmayabilir Tasimacilik da baliklar icin oldukca tehlikelidir ve olum orani yuksektir Cogu stres nedeniyle zayiflar ve yolculugun sonunda hastalanir Baliklar toplandiklari zaman sakatlanabilir ozellikle mercan kayaliklarinda yasayan baliklari daha kolay toplayabilmek amaciyla baliklari sersemletmek icin siyanur kullanildigi durumlarda bu kacinilmazdir Cok kisa sure once balik ve bitki toplamanin cevre uzerindeki yikici etkileri dunyacapinda akvaryumseverlerin gundemine geldi Bu etkilerin icinde ve toplanmayan canlilarin zehirlenmesi ender bulunan turlerin soyunun dogal yasam alanlarinda azalmasi anahtar turlerin buyuk oranlarda toplanmasi nedeniyle ekosistemlerin zarar gormesi sayilabilir Bunlara ek olarak yikici balik avlama tekniklerinin kullanilmasi cevreciler ve akvaryumseverler arasinda giderek artan bir endise kaynagi haline gelmistir Bu nedenle bircok ilgili akvaryumsever tarafindan balik yavrulatma programlari sayesinde akvaryum baligi ticaretinin dogadan yakalanan baliklara bagliliginin azaltilmasi ve balik yakalamanin sertifikaya baglanmasi gibi cesitli girisimler olusmustur Betalar Betta splendens ilk defa basarili olarak 1893 yilinda Fransa da uretildikten sonra yavas yavas dogal ortami disinda uretme teknikleri bulundu Akvaryum ticareti icin balik ureticiligi guney Florida Singapur Hong Kong ve Bangkok da yayginlasmistir ayrica Hawai ve Sri Lanka da da kucuk olcekli yapilmaktadir 1990 li yillarin ortasindan beri deniz organizmalari uretme programlari acil olarak gelistirilmeye baslanmistir Tatli su turleri icin uygulanan uretme programlari tuzlu su turleri icin uygulananlardan daha cok ilerlemistir kontrollu ortamlarda su icinde yasayan organizmalarin uretilmesidir Akvaryum balik ticareti icin su urunleri yetistiriciligi programlarini destekleyenler iyi planlanmis programlarin hem cevreye hem de topluma yararlar saglayacagini savunur Su urunleri yetistiriciligi ya yetistirilen organizmalarin dogrudan satisa sunulmasi ya da dogal ortama salinarak sayilarinin artirilmasi gibi yararlarla dogada yasayan turler uzerindeki etkiyi azaltmaya yardimci olur Ancak bu uygulamalarin cesitli cevresel riskleri de bulunur Akvaryum balik ticareti yayilmaci balik ve bitki turlerinin gelismesinde kaynak olarak olumsuz bir yan tasir Dogada bulunduklari ortamlar disinda sorumsuz akvaryum sahipleri tarafindan egzotik baliklarin ve bitkilerin akarsulara veya gollere salinmasi yerel turlere ve ekosistemlere kimi zaman tehdit olusturmaktadir EkolojiIdeal akvaryum dogada bulunan ekolojik dengeyi akvaryumun kapali sistemi icinde tekrarlar Pratik olarak kusursuz bir dengeyi saglamak hemen hemen imkansizdir Ornek olarak dengeli bir avci av iliskisini en buyuk akvaryumlarda bile saglamak mumkun degildir Akvaryum sahibi kucuk ekosisteminde dengeyi saglamak icin caba sarfetmelidir Yaklasik bir denge saglamak buyuk su hacimleriyle kolaylasir Sistemi bozan herhangi bir olay akvaryumu dengeden uzaklastirir tankin icinde ne kadar cok su olursa sistemik bir sokla basa cikabilmek o kadar kolaylasir Ornegin 11 litrelik bir akvaryumdaki tek baligin olmesi sistemi onemli olcude degistirir ancak ayni baligin icinde baska baliklar da bulunan 400 litrelik bir tankta olmesi sistemin dengesinde sadece kucuk bir degisiklige yol acar Bu nedenle akvaryumseverler mumkun oldugunca buyuk akvaryumlari daha kararli bir sisteme sahip oldugu ve dengeyi saglamak icin cok fazla ozen gerektirmedigi icin tercih eder Azot cevrimi Akvaryum bakiminin en onemli sorunu icinde yasayan canlilarin biyolojik atiklarinin idaresidir Baliklarin omurgasizlarin mantarlarin ve bazi bakterilerin atiklari amonyak seklinde azot icerir ve bu atiklar azot cevrimine girer Amonyak ayni zamanda bitki ve hayvan atik maddelerinin curumesi yoluyla da olusur Yuksek konsantrasyonlarda azotlu atiklardan olusan urunler balik ve diger canlilara toksiktir Iyi dengeli bir akvaryumda diger canlilarin atiklarini metabolize edebilen organizmalar bulunmalidir Akvaryumda uretilen azotlu atiklari Nitrosomonas cinsinden bakteriler metabolize ederek sudan aldiklari amonyagi nitrite cevirir Yuksek konsantrasyonlarda nitrit de baliklar icin toksiktir Nitrospira cinsinden baska bir tip bakteri de nitriti daha az toksik olan nitrata cevirir Bu surec akvaryum azot cevrimi olarak bilinir Bakterilere ek olarak su bitkileri de amonyak ve nitratlari metabolize ederek azotlu atiklari elimine ederler Bitkiler azotlu bilesikleri metabolize ettiginde biyokutle haline cevirirler ancak yapraklar olup curudugunde azot bitkiler tarafindan suya geri verilmis olur Aslinda akvaryumseverler tarafindan azot cevrimi diye adlandirilsa da bu surec gercek cevrimin ancak kucuk bir parcasidir Sisteme akvaryumdaki canlilara verilen besin yoluyla azot eklenmelidir ayrica surecin sonunda nitratlar suda birikir ya da bitkilerin biyokutlesine baglanir Bu birikim nedeniyle evde akvaryumu olanlar yuksek nitrat iceren suyu degistirmeli ve nitratlarla buyumus bitkileri sokmelidir Evde bakilan akvaryumlarin cogunda icindeki canlilarin olusturdugu azotlu atiklari arindirmak icin yeterli oranda bakteri populasyonu bulunmaz Bu sorun iki yoldan asilir Aktif karbon filtrelerle azotlu bilesikler emilir ve biyolojik filtrelerle de nitratlasma surecini yapan bakterilerin uremesi icin gerekli kosullar olusturulur Yeni akvaryumlarda yeterli sayida yararli bakteri bulunmamasi nedeniyle azot cevrimi sorunlari olusabilir Bu nedenle yeni tanklarin icine balik konmadan once olgunlasmasi gerekir Bunu yapmak icin iki yontem bulunur Baliksiz cevrim ve sessiz cevrim Baliksiz cevrimde tankin icinde hicbir balik bulunmaz Bunun yerine bakterileri uretebilmek icin az miktarda amonyak eklenir Bu islem sirasinda amonyak nitrit ve nitrat duzeylerinin gelisimi test edilir Sessiz cevrim ise akvaryumu hizli buyuyen su bitkileri ile doldurup azotun bitkiler tarafindan tuketilmesini saglayarak yararli bakterilerin uremesi icin zaman kazanmaktir Bir tanktaki en buyuk bakteri toplulugu filtrede bulunur Bu nedenle verimli filtreleme hayati onem tasir Filtrenin asiri temizlenmesi bazen akvaryumdaki biyolojik dengeyi bozmak icin yeterli gelebilir Diger beslenme cevrimleri Azot akvaryumdaki tek beslenme cevrimi degildir Cozunmus oksijen bir hava pompasi yardimiyla yuzeydeki hava su arayuzunden sisteme dahil olur Karbondioksit sistemden kacarak havaya karisir Fosfat cevrimi onemli ama genellikle goz ardi edilen bir beslenme cevrimidir Sisteme besin olarak giren ve atik olarak cikan kukurt demir ve diger mikrobesinler de cevrime dahil olur Azot cevriminin uygun idaresi ile birlikte yeterli derecede dengeli besin saglanmasi ve biyolojik yuklemenin dikkate alinmasi diger besin cevrimlerini de yaklasik bir dengede tutacaktir Biyolojik yukleme 19 litrelik bu akvaryum biraz kalabalik gorunuyor Biyolojik yukleme akvaryumda yasayan canlilarin akvaryumun ekosistemine yukledikleri yukun bir olcusudur Bir akvaryumda yuksek biyolojik yukleme olmasi demek daha karmasik bir ekosistemin bulunmasi ve dolayisiyla da dengenin daha kolay bozulabilmesi demektir Ayrica akvaryumun boyutuna bagli olarak biyolojik yukleme icin cesitli temel kisitlamalar bulunur Havaya acik olan su alani tanka giris yapan cozunmus oksijen oranini belirler Nitratlasmada yer alan bakterilerin kapasitesi koloni olusturabilecekleri fiziksel hacimle sinirlidir Fiziksel olarak ancak sinirli sayida bitki ve hayvan harekete de izin verecek sekilde bir akvaryuma yerlestirilebilir Bir sistemin biyolojik yonden asiri yuklenmesini onlemek icin akvaryumseverler bazi genel kaideler gelistirmistir Bunlarin arasinda en yaygin olani belki de bir litre su basina 7 mm kuralidir Bu kural akvaryumda bulunan tum baliklarin kuyruk uzunlugu haric uzunluklarinin santimetre cinsinden uzunlugunun litre cinsinden olculen akvaryum kapasitesine olan oranini belirler Bu kural baliklarin eriskin olduklarindaki boyutlari goz onune alinarak uygulanir Ancak bu kural kedibaligi gibi genis baliklar ve ciklit gibi saldirgan baliklar icin uygulanamaz Japon baligi ve diger yuksek atik cikaran baliklar icin oranin ikiye katlanmasi gerektigini yani iki litre su basina 7 mm gibi savunan akvaryumseverler vardir Ancak bircok kisi baliklarin davranisini hareketliligini diger baliklarla uyumunu ornegin iki erkek betta bir arada tutulmamalidir akvaryumun boyutlarini ve filtreleme kapasitesini dikkate almayan bu kuralin gecerliligini sorgular Balik miktarini belirlemenin en iyi yolu tecrubeli bir akvaryumsevere yerel akvaryum ile ilgili orgutlere sormak ya da cevrimici forumlarda arastirmaktir Bir sistemin maksimum ya da ideal biyolojik yuklemesinin hesaplanmasi teorik olarak bile cok zordur Bunun icin atik uretme hizi nitratlasma verimliligi su yuzeyindeki gaz degisim hizi ve gerekli olan daha bircok degiskeni hesaplayabilmek gerekir Pratik olarak cok karmasik ve zor olan bu is yerine akvaryumseverler genel kabul gormus kaideleri ve deneme yanilma yontemini kullanarak uygun biyolojik yukleme duzeylerini belirler Halka acik akvaryumlarMonterey Korfezi Akvaryumu nda 1 3 milyon litrelik su alan tankta ekosisteminin sergilenmesi Halka acik akvaryumlarda bircok balik ve bitki turu sergilenmektedir Halka acik akvaryumlarda amator akvaryum hobicilerinin sahip olabileceginden cok buyuk birkac tank ile birlikte cok sayida tank bulunabilmektedir En buyuk tanklar milyonlarca litre su tutabilmekte ve yunuslar kopek baliklari ya da beluga balinalari gibi buyuk turleri icinde barindirabilmektedir Su canlilari ve samur ile penguen gibi suda yasayan canlilar da halk akvaryumlarinda sergilenirler Isletme acisindan bir halk akvaryumu hayvanat bahcesi ya da muzeye benzer ozellikler tasir Iyi bir akvaryum sabit koleksiyonunun yani sira surekli gelen ziyeretcileri artirmak icin ozel gosteriler de sunabilmelidir Bazilarinda ufak bolumlerde baliklarla temasa gecilebilir Ornegin Monterey Korfezi Akvaryumu nda bulunan sig su tanklarinda yaygin turlerine elle dokunmak ve insan derisine benzeyen vucutlarini hissetmek mumkundur Hayvanat bahcelerinde oldugu gibi akvaryumlarda da koleksiyonlarinda bulunan orneklerin biyolojik yapilarini ve yasam tarzlarini inceleyen arastirma kadrosu bulunur Yakin zamanda buyuk akvaryumlarda acik deniz baliklarinin cesitli turlerini sergilemek ve yetistirmek icin hatta denizanalarini bile calismalar baslatilmistir ancak dogal ortamlarinda su tankinin duvarlari gibi kati yuzeylerle hic karsilasmamis olan bu canlilar duvarlardan icgudusel olarak kacinmaktansa dogrudan duvarlara carpmakta ve bu isi zorlastirmaktadir Ilk halka acik akvaryum 1853 yilinda Londra da Regent s Park ta acilmistir Bunu hizli bir sekilde tarafindan New York ta Broadway de acilan ABD nin ilk halk akvaryumu izlemistir Detroit New York Philadelphia ve San Fransisco yu izleyen ABD nin buyuk sehirlerinin tamaminda halk akvaryumlari bulunur Halk akvaryumlarinin cogunlugu dogal deniz suyu saglamayi kolaylastirmak icin okyanus kiyisinda kurulmustur Deniz kiyisinda kurulmayan onculerden birisi Chicago daki Shedd Akvaryumudur Bu akvaryuma deniz suyu ozel tankerlerle demiryolu ile tasinmaktadir 1911 yilinda kurulan yakindaki nehir asiri kirlendiginden sehrin su sebekesinden tatli su cekmek zorunda kalmistir En iyi halk akvaryumlari genellikle onemli deniz arastirmalari kurumlari ile baglantili olarak ya da kendi baslarina arastirma programlarina sahiptir ve genellikle yoresel sularda bulunan ekosistemler ve turler uzerine uzmanlasir Ornegin Kanada Vancaouver deki deniz arastirmalari cevre korumasi ve deniz memelileri rehabilitasyon merkezi olarak onemli bir yer teskil eder ve Kuzeybati Pasifik turleri uzerine uzmanlasmistir Ayrica bakinizAkvaryumlar listesi Bilimsel adlari ile akvaryum baliklari listesi Deniz akvaryumu balik turleri listesi Tatli su akvaryumu balik turleri listesi Teraryum Paludaryum Akvaristlik VivaryumKaynakca Turkiye ye Ithal Edilen Akvaryum Baliklari ve Sonuclari Uzerine Arastirmalar 2 Ocak 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde G Turkmen A Alpbaz Ege Universitesi Su Urunleri Dergisi 2001 cilt 18 sayi 3 4 483 493 Monterey Korfezi Akvaryumu 14 Agustos 2009 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Agustos 2009 Shedd Akvaryumu 13 Agustos 2006 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Agustos 2009 14 Temmuz 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Agustos 2009 Dis baglantilarWikimedia Commons ta Akvaryum ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Deniz Akvaryum Konseyi24 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde resmi sitesi