Edmund Gustav Albrecht Husserl (8 Nisan 1859 – 27 Nisan 1938),fenomenoloji okulunu kuran Yahudi kökenli Alman filozoftur. İlk çalışmalarında, mantıkta tarihselcilik ve psikolojizm hakkında yönelimsellik analizlerine dayanan eleştirel incelemelerde bulundu. Olgun dönem çalışmalarında ise, fenomenolojik indirgeme denilen sistematik bir temel bilim geliştirmeye teşebbüs etti. Transandantal bilincin, tüm olası bilginin sınırlarını belirlediğini savunan Husserl, fenomenolojiyi transandantal - idealist bir felsefe olarak yeniden tanımladı. Husserl düşüncesiyle 20. yüzyıl felsefesini derinden etkiledi ve günümüzde hâlen çağdaş felsefe ve ötesinde önemli bir figür olmaya devam ediyor.
Edmund Husserl | |
---|---|
1910'larda Husserl. | |
Tam adı | Edmund Gustav Albrecht Husserl |
Doğumu | 8 Nisan 1859 Prostějov, Moravia Bölgesi, Avusturya İmparatorluğu |
Ölümü | 27 Nisan 1938 (79 yaşında) Freiburg, Nazi Almanyası |
Milliyeti | Yahudi |
Çağı | 20. yüzyıl |
Bölgesi | Avrupa |
Okulu | Batı felsefesi |
İlgi alanları | Epistomoloji ve mantık |
Önemli fikirleri | , , |
Karl Weierstrass ve Leo Königsberger'den matematik, Franz Brentano ve Carl Stumpf'tan felsefe dersleri aldı. 1887'den itibaren Privatdotzen olarak Halle'de, 1901'den itibaren öğretim üyesi olarak önce Göttingen'de sonra 1916'dan itibaren de Freiburg, 1928'deki emekliliğine kadar felsefe hocalığı yaptı. Berlin ve Viyana'da matematik, fizik, astronomi, felsefe eğitimi aldı. 1882'de Viyana Üniversitesi'nde matematik doktorası yaptı. Emekliliğinden sonra da üretkenliğini sürdürdü. 1933'te Yahudi bir aileye doğmuş biri olarak ırkçı yasalar dolayısıyla Freiburg Üniversitesi kütüphanesinden kovuldu, birkaç ay içerisinde de Alman Akademisi'nden ayrıldı.
Hayatı ve Kariyeri
Gençlik ve Eğitim
Bugün Çekya'da Prostějov adıyla bilinen, o dönem Avusturya İmparatorluğu'na bağlı Moravya Markgraflık'ındaki Proßnitz şehrinde Husserl, 1859'da doğdu. Dört kardeşin ikincisi olarak Yahudi bir ailede doğdu. Babası bir şapkacıydı. Husserl'in çocukluğu seküler bir ilkokulda okuduğu Prostějov'da geçti. Sonra, Realgymnasium' da okumak için Viyana'ya, ardından Staatsgymnasium için Olomouc'a gitti.
1876'dan 1878'e kadar Leipzig Üniversitesi'nde matematik, fizik ve astronomi okudu. Orada, modern psikolojinin kurucularından olan Wilhel Wundt'un verdiği felsefe derslerinden ilham aldı. 1878'de Fredrick William Üniversitesi için Berlin'e taşındı (günümüzde Berlin Humbolt-Üniversitesi); burada Leopold Kronecker ve meşhur Karl Weiestrass altında matematik okumaya devam etti. O zamanlar Franz Brentano'nun eski bir felsefe öğrencisi olan, sonra da Çekoslavakya'nın ilk cumhurbaşkanı olacak Thomas Masaryk'i mentor olarak benimsedi. Buradayken, ayrıca, Friedrich Paulsen'in felsefe derslerine de katıldı. 1881'de, Weiestrass'ın eski bir öğrencisi olan Leo Köningsberger'in danışmanlığında matematik çalışmalarına devam etmek için Viyana Üniversitesi'ne geçti. 1883'te Viyana'da Beiträge zur Variationsrechnung (Değişim Kalkülüsüne Katkılar) isimli çalışmasıyla doktorasını aldı.
Babası Adolf 1884'te vefat etmişti. Görünüşe bakılırsa Husserl, yirmili yaşlarında Yeni Ahit ile aşina olması sebebiyle 1886'da Lutheran Kilise'de vaftiz edilmek istemiştir. Herbert Spiegelberg şöyle yazar: "Zamanının akademik dünyasındakiler gibi kendi günlük hayatında doğrudan dini bir pratik hiç bulunmamış olsa da Husserl sahih tüm diğer tecrübeler gibi din fenomenine karşı da zihnini açık tutmuştur." Bazen Husserl kendisine ahlaki bir "yenileme"yi görev bilmiştir. Her ne kadar her şeyde radikal ve rasyonel bir otonomiyi azimle savunmuş olsa da Husserl "Tanrı'nın iradesi doğrultusunda yeni felsefe ve bilim biçimleri bulmak istidadı hatta ve hatta ve görev"inden bahsedebilmektedir.
Matematik doktorasını müteakiben Husserl Karl Weiestrass'ın asistanı olarak çalışmak üzere Berlin'e geri döndü. Fakat Husserl felsefe ile uğraşmak arzusunu çoktan içinde duyuyordu. Profesör Weiestrass'ın feci derecede hastalanmasıyla Viyana'ya dönmek imkanını elde eden Husserl, orada dikkatini felsefe üzerinde yoğunlaştırdı. 1884'te Viyana Üniversitesi'nde Franz Brentano'nun felsefe ve felsefi psikoloji dersleri vesilesiyle Bernard Bolzano, Hermann Lotze, J. Stuart Mill ve David Hume'un metinleriyle tanıştı. Husserl hayatını felsefeye adama kararında Brentano'dan ciddi derecede etkilenmiştir, nitekim, mesela yönelimsellik kavramı bakımından, Brentano en tesirli figür olarak sıkça anılmıştır. İki yıl sonra, 1886'da, akademik tavsiye doğrultusunda Husserl, Brentano'nun eski öğrencisi olan Carl Stumpf'u takip ederek üniversite seviyesinde hocalık yapmak yetkisi için gereken habilitasyonu almak amacıyla Halle Üniversitesine gitti. 1887'de Stumpf'un danışmanlığında Über den Begriff der Zahl (Sayı Kavramı Üzerine) isimli tezini yazdı, nitekim bu metin Husserl'in ilk önemli çalışması olan Philosophie der Arithmetik'in (Aritmetik Felsefesi) temelini teşkil etmekteydi.
1887'de Husserl, Malvine Steinschneider ile 50 yılı aşacak bir evliliğe imza attı. 1892'de kızları Elizabeth, 93'te oğulları Gerhart ve 94'te de ikinci oğulları Wolfgang doğdu. Elizabeth 1922'de, Gerhart 1923'te evlendi; fakat Wolfgang 1. Dünya Savaşı'nda öldü. Gerhart karşılaştırmalı hukuk konusunda katkıları bulunan bir hukuk filozofu olmuş, Birleşik Devletler'de ve savaştan sonra da Avusturya'da hocalık yapmıştır.
Düşüncesi
Husserl'de her zaman felsefeye yeni bir yön çizme eğilimi olduğu belirtilebilir, çünkü onun düşüncesine göre felsefe her tür sonradan inşa edilmiş kurgusal bağıntıdan ayrı olarak kendini özsel olarak temellendirmelidir. Husserl Hegelcilik'in etkisini yitirdiği ve Yeni-Kantçılık'ın akademilerde etkili bir güç haline geldiği bir dönemde felsefeye yeni bir yön verme çabasında oldu. Felsefe içerisinde tüm metafizik spekülasyonlardan ve bilimci önyargılardan sıyrılmayı arzu eden yepyeni bir başlangıç yapmaya ve bu hayli emek isteyen başlangıca uygun, pekin bir felsefe sistematiği oluşturmaya yöneldi ve fenomenoloji olarak bilinen felsefe hareketinin temellerini attı. Göttingen Üniversitesi'inde verdiği beş dersi Türkçeye çevrilmiştir. Bu metin "Mantık Araştırmaları" ile "İdeler" adlı eserleri arasındaki bir döneme aittir ve Husserl'in "transandantal" bir fenomenolojiye geçişini mümkün kılan anahtar kavram "indirgeme"nin(Reduktion) ilk belirdiği yazılardan biridir.
Her ne kadar başka filozoflarda da fenomenolojik kavrayışa ortak bir takım felsefi kaygılar görmekteysek de, özgün ve özgürleştirici bir felsefi hareket olarak fenomenoloji ilk kez Husserl tarafından, felsefeyi pekin bir inceleme yöntemi olarak kurmak amacıyla kullanıldı. Husserl'ın fenomenolojisinde, çıkış noktası olarak hocası Franz Brentano'nun belirleyici bir rolü vardır. Husserl, kendi fenomenolojik yöntemini dayandırdığı "yönelimsellik" fikrini Brentano'dan alır ve onu geliştirmek suretiyle hocasında mevcut olmayan özgün bir yönelimsellik anlayışı sunar.
Husserl'in amacı her şeyden önce, felsefeyi tabansız önyargılarından kurtarıp ayakları yere sağlam basan bir araştırma yapısına kavuşturmaktır. Bu yaklaşıma uygun olarak, kendisinden önce aynı fikre sahip olan düşünürler gibi, o da belirli bir özgül yöntemle felsefenin bağımsız bir varlık alanına sahip olduğu fikrinden hareket etti. Bu özgül varlık alanı elbette fenomenlerden oluşmaktaydı. Ki, bunlar bilinen anlamda "gerçek" nesnelerden oluşmamaktadır, yani sadece tikel deneyim ve ampirik duyu verisi ile bilinen şeyler değildir. Felsefenin görevi, fenomenler dünyasına girmek ve orada şeylerin özsel yapısını görüp anlamaktır. Fenomenolojik yöntem bu noktada devreye girer. Buna göre belirli bir varlık yorumu ışığında fiziki ve "gerçek" bir biçimde tek-yanlı kavranan nesne ve özne parantez içine alınır, yeni ve köklü bir öznellik alanına geri dönülür, onun bağlılaşığı olarak da yeni bir nesnel kutup keşfedilir. Bakış açısında gerçekleşen bu değişiklik fenomenoloji için şeylerin özüne erişim izni veren bir metodolojik başlangıç işlevi görür.
Özetle, özgül bir felsefe disiplini olarak Fenomenoloji'nin kurucusu Husserl'dir. Heidegger, ve Sartre gibi varoluşçu felsefecileri derinden etkilemiş olmanın yanı sıra, daha sonradan Foucault ve Jacques Derrida gibi yirminci yüzyılın ikinci yarısında etkilerini hissettiren felsefecilerin düşüncesinde de önemli bir rol oynayacaktır.
Türkçedeki kitapları
- Fenomenoloji Üzerine Beş Ders, E.Husserl, Bilim ve Sanat Yayınları.
- Kesin Bilim Olarak Felsefe, E.Husserl, Türkiye Felsefe Kurumu.
- Avrupa İnsanlığının Krizi ve Felsefe, E.Husserl, Afa Yayınları, 1994.
Türkçede Husserl üzerine yapılmış bazı çalışmalar
- Edmund Husserl Felsefesinde Mantık, Ahmet İnam, Vadi yayınları.
- Edmund Husserl'de Başkasının Ben'i Sorunu, Nermi Uygur, YKY.
Kaynakça
- ^ Rollinger 1999, p. 126.
- ^ a b Sebastian Luft (ed.), The Neo-Kantian Reader, Routledge 2015, pp. 461–3.
- ^ Smith, D.W. (2007). Husserl. pp xiv
- ^ Inwood, M. J. (2005). Honderich, Ted (Ed.). The Oxford Companion to Philosophy. Oxford: Oxford University Press. s. 408. ISBN .
- ^ (1999). Audi, Robert (Ed.). The Cambridge Dictionary of Philosophy. Cambridge: Cambridge University Press. s. 403. ISBN .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Edmund Gustav Albrecht Husserl 8 Nisan 1859 27 Nisan 1938 fenomenoloji okulunu kuran Yahudi kokenli Alman filozoftur Ilk calismalarinda mantikta tarihselcilik ve psikolojizm hakkinda yonelimsellik analizlerine dayanan elestirel incelemelerde bulundu Olgun donem calismalarinda ise fenomenolojik indirgeme denilen sistematik bir temel bilim gelistirmeye tesebbus etti Transandantal bilincin tum olasi bilginin sinirlarini belirledigini savunan Husserl fenomenolojiyi transandantal idealist bir felsefe olarak yeniden tanimladi Husserl dusuncesiyle 20 yuzyil felsefesini derinden etkiledi ve gunumuzde halen cagdas felsefe ve otesinde onemli bir figur olmaya devam ediyor Edmund Husserl1910 larda Husserl Tam adiEdmund Gustav Albrecht HusserlDogumu8 Nisan 1859 Prostejov Moravia Bolgesi Avusturya ImparatorluguOlumu27 Nisan 1938 79 yasinda Freiburg Nazi AlmanyasiMilliyetiYahudiCagi20 yuzyilBolgesiAvrupaOkuluBati felsefesiIlgi alanlariEpistomoloji ve mantikOnemli fikirleri Etkilendikleri Bolzano Brentano Descartes Hume Kant Kerry Leibniz Lotze Natorp Platon Rickert Stumpf Weierstrass Windelband Karl Weierstrass ve Leo Konigsberger den matematik Franz Brentano ve Carl Stumpf tan felsefe dersleri aldi 1887 den itibaren Privatdotzen olarak Halle de 1901 den itibaren ogretim uyesi olarak once Gottingen de sonra 1916 dan itibaren de Freiburg 1928 deki emekliligine kadar felsefe hocaligi yapti Berlin ve Viyana da matematik fizik astronomi felsefe egitimi aldi 1882 de Viyana Universitesi nde matematik doktorasi yapti Emekliliginden sonra da uretkenligini surdurdu 1933 te Yahudi bir aileye dogmus biri olarak irkci yasalar dolayisiyla Freiburg Universitesi kutuphanesinden kovuldu birkac ay icerisinde de Alman Akademisi nden ayrildi Hayati ve KariyeriGenclik ve Egitim Bugun Cekya da Prostejov adiyla bilinen o donem Avusturya Imparatorlugu na bagli Moravya Markgraflik indaki Prossnitz sehrinde Husserl 1859 da dogdu Dort kardesin ikincisi olarak Yahudi bir ailede dogdu Babasi bir sapkaciydi Husserl in cocuklugu sekuler bir ilkokulda okudugu Prostejov da gecti Sonra Realgymnasium da okumak icin Viyana ya ardindan Staatsgymnasium icin Olomouc a gitti 1876 dan 1878 e kadar Leipzig Universitesi nde matematik fizik ve astronomi okudu Orada modern psikolojinin kurucularindan olan Wilhel Wundt un verdigi felsefe derslerinden ilham aldi 1878 de Fredrick William Universitesi icin Berlin e tasindi gunumuzde Berlin Humbolt Universitesi burada Leopold Kronecker ve meshur Karl Weiestrass altinda matematik okumaya devam etti O zamanlar Franz Brentano nun eski bir felsefe ogrencisi olan sonra da Cekoslavakya nin ilk cumhurbaskani olacak Thomas Masaryk i mentor olarak benimsedi Buradayken ayrica Friedrich Paulsen in felsefe derslerine de katildi 1881 de Weiestrass in eski bir ogrencisi olan Leo Koningsberger in danismanliginda matematik calismalarina devam etmek icin Viyana Universitesi ne gecti 1883 te Viyana da Beitrage zur Variationsrechnung Degisim Kalkulusune Katkilar isimli calismasiyla doktorasini aldi Babasi Adolf 1884 te vefat etmisti Gorunuse bakilirsa Husserl yirmili yaslarinda Yeni Ahit ile asina olmasi sebebiyle 1886 da Lutheran Kilise de vaftiz edilmek istemistir Herbert Spiegelberg soyle yazar Zamaninin akademik dunyasindakiler gibi kendi gunluk hayatinda dogrudan dini bir pratik hic bulunmamis olsa da Husserl sahih tum diger tecrubeler gibi din fenomenine karsi da zihnini acik tutmustur Bazen Husserl kendisine ahlaki bir yenileme yi gorev bilmistir Her ne kadar her seyde radikal ve rasyonel bir otonomiyi azimle savunmus olsa da Husserl Tanri nin iradesi dogrultusunda yeni felsefe ve bilim bicimleri bulmak istidadi hatta ve hatta ve gorev inden bahsedebilmektedir Matematik doktorasini muteakiben Husserl Karl Weiestrass in asistani olarak calismak uzere Berlin e geri dondu Fakat Husserl felsefe ile ugrasmak arzusunu coktan icinde duyuyordu Profesor Weiestrass in feci derecede hastalanmasiyla Viyana ya donmek imkanini elde eden Husserl orada dikkatini felsefe uzerinde yogunlastirdi 1884 te Viyana Universitesi nde Franz Brentano nun felsefe ve felsefi psikoloji dersleri vesilesiyle Bernard Bolzano Hermann Lotze J Stuart Mill ve David Hume un metinleriyle tanisti Husserl hayatini felsefeye adama kararinda Brentano dan ciddi derecede etkilenmistir nitekim mesela yonelimsellik kavrami bakimindan Brentano en tesirli figur olarak sikca anilmistir Iki yil sonra 1886 da akademik tavsiye dogrultusunda Husserl Brentano nun eski ogrencisi olan Carl Stumpf u takip ederek universite seviyesinde hocalik yapmak yetkisi icin gereken habilitasyonu almak amaciyla Halle Universitesine gitti 1887 de Stumpf un danismanliginda Uber den Begriff der Zahl Sayi Kavrami Uzerine isimli tezini yazdi nitekim bu metin Husserl in ilk onemli calismasi olan Philosophie der Arithmetik in Aritmetik Felsefesi temelini teskil etmekteydi 1887 de Husserl Malvine Steinschneider ile 50 yili asacak bir evlilige imza atti 1892 de kizlari Elizabeth 93 te ogullari Gerhart ve 94 te de ikinci ogullari Wolfgang dogdu Elizabeth 1922 de Gerhart 1923 te evlendi fakat Wolfgang 1 Dunya Savasi nda oldu Gerhart karsilastirmali hukuk konusunda katkilari bulunan bir hukuk filozofu olmus Birlesik Devletler de ve savastan sonra da Avusturya da hocalik yapmistir DusuncesiHusserl de her zaman felsefeye yeni bir yon cizme egilimi oldugu belirtilebilir cunku onun dusuncesine gore felsefe her tur sonradan insa edilmis kurgusal bagintidan ayri olarak kendini ozsel olarak temellendirmelidir Husserl Hegelcilik in etkisini yitirdigi ve Yeni Kantcilik in akademilerde etkili bir guc haline geldigi bir donemde felsefeye yeni bir yon verme cabasinda oldu Felsefe icerisinde tum metafizik spekulasyonlardan ve bilimci onyargilardan siyrilmayi arzu eden yepyeni bir baslangic yapmaya ve bu hayli emek isteyen baslangica uygun pekin bir felsefe sistematigi olusturmaya yoneldi ve fenomenoloji olarak bilinen felsefe hareketinin temellerini atti Gottingen Universitesi inde verdigi bes dersi Turkceye cevrilmistir Bu metin Mantik Arastirmalari ile Ideler adli eserleri arasindaki bir doneme aittir ve Husserl in transandantal bir fenomenolojiye gecisini mumkun kilan anahtar kavram indirgeme nin Reduktion ilk belirdigi yazilardan biridir Her ne kadar baska filozoflarda da fenomenolojik kavrayisa ortak bir takim felsefi kaygilar gormekteysek de ozgun ve ozgurlestirici bir felsefi hareket olarak fenomenoloji ilk kez Husserl tarafindan felsefeyi pekin bir inceleme yontemi olarak kurmak amaciyla kullanildi Husserl in fenomenolojisinde cikis noktasi olarak hocasi Franz Brentano nun belirleyici bir rolu vardir Husserl kendi fenomenolojik yontemini dayandirdigi yonelimsellik fikrini Brentano dan alir ve onu gelistirmek suretiyle hocasinda mevcut olmayan ozgun bir yonelimsellik anlayisi sunar Husserl in amaci her seyden once felsefeyi tabansiz onyargilarindan kurtarip ayaklari yere saglam basan bir arastirma yapisina kavusturmaktir Bu yaklasima uygun olarak kendisinden once ayni fikre sahip olan dusunurler gibi o da belirli bir ozgul yontemle felsefenin bagimsiz bir varlik alanina sahip oldugu fikrinden hareket etti Bu ozgul varlik alani elbette fenomenlerden olusmaktaydi Ki bunlar bilinen anlamda gercek nesnelerden olusmamaktadir yani sadece tikel deneyim ve ampirik duyu verisi ile bilinen seyler degildir Felsefenin gorevi fenomenler dunyasina girmek ve orada seylerin ozsel yapisini gorup anlamaktir Fenomenolojik yontem bu noktada devreye girer Buna gore belirli bir varlik yorumu isiginda fiziki ve gercek bir bicimde tek yanli kavranan nesne ve ozne parantez icine alinir yeni ve koklu bir oznellik alanina geri donulur onun baglilasigi olarak da yeni bir nesnel kutup kesfedilir Bakis acisinda gerceklesen bu degisiklik fenomenoloji icin seylerin ozune erisim izni veren bir metodolojik baslangic islevi gorur Ozetle ozgul bir felsefe disiplini olarak Fenomenoloji nin kurucusu Husserl dir Heidegger ve Sartre gibi varoluscu felsefecileri derinden etkilemis olmanin yani sira daha sonradan Foucault ve Jacques Derrida gibi yirminci yuzyilin ikinci yarisinda etkilerini hissettiren felsefecilerin dusuncesinde de onemli bir rol oynayacaktir Turkcedeki kitaplariFenomenoloji Uzerine Bes Ders E Husserl Bilim ve Sanat Yayinlari Kesin Bilim Olarak Felsefe E Husserl Turkiye Felsefe Kurumu Avrupa Insanliginin Krizi ve Felsefe E Husserl Afa Yayinlari 1994 Turkcede Husserl uzerine yapilmis bazi calismalarEdmund Husserl Felsefesinde Mantik Ahmet Inam Vadi yayinlari Edmund Husserl de Baskasinin Ben i Sorunu Nermi Uygur YKY Kaynakca Rollinger 1999 p 126 a b Sebastian Luft ed The Neo Kantian Reader Routledge 2015 pp 461 3 Smith D W 2007 Husserl pp xiv Inwood M J 2005 Honderich Ted Ed The Oxford Companion to Philosophy Oxford Oxford University Press s 408 ISBN 0 19 926479 1 1999 Audi Robert Ed The Cambridge Dictionary of Philosophy Cambridge Cambridge University Press s 403 ISBN 0 521 63722 8