Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kürt siyasi hareketi ya da Kürt özgürlük hareketi,Türkiye, Irak, Suriye ve İran topraklarında, Kürdistan olarak anılan jeokültürel bölgede yaşayan Kürtlerin anadilde eğitim, self determinasyon, özerklik ya da bağımsız devlet gibi politik taleplerini gerçekleştirmek için mücadele veren hareketin genel adı olarak kullanılır. Bu talepler yasal zeminde demokratik olarak tartışıldığı gibi silahlı olarak Marksist-Leninist çizgide gerçekleştirilmeye de çalışılmaktadır.
Sovyetler Birliği'nde Kürtler'in otonomi ve kültürel özerklik için yürüttüğü faaliyetler de bu kapsamda incelenir.
Ülkelere göre tarihçe
Türkiye
Bu alt başlığın genişletilmesi gerekiyor. Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz. |
Türkiye'de legal zeminde ilk kez 1991 seçimlerinde Sosyaldemokrat Halkçı Parti'nin Halkın Emek Partisi ile ittifak yapmasıyla başlamıştır. Meclis'teki Kürtçe yemin krizi de bu dönemde yaşanmıştır. Daha sonra kapatılan HEP'in yerini sırasıyla ÖZEP,ÖZDEP, DEP, HADEP, DEHAP, ÖTP, DTP ve BDP almıştır, hepsi Demokratik Toplum Hareketi'ne yakındır. Bugün DBP, HDP ve DEM Parti aynı siyasal çizgide devam etmektedir. 30 yıllık süreçte Kürt siyasal hareketinin PKK ve KCK gibi örgütlerle benzer siyasi çizgide olması, söylemleri, Abdullah Öcalan ile ilişkileri ve gibi pek çok olay sebebiyle hakkında yargılamalar,suçlamalar ve meşruiyet tartışmaları yaşanmıştır. 2011 yılında başlayan Çözüm Süreci ile meşruiyet tartışmaları güçlenmiştir.
Anılan partilerin TBMM seçimlerinde aldıkları oy sayıları ve oranları şöyledir:
| Türkiye Büyük Millet Meclisi | ||||
|---|---|---|---|---|
| Parti | Seçim | Oy | Oran | Sandalye |
| HEP | 1991 | 753.806 | % 3,09 | 21 / 550 |
| HADEP | 1995 | 1.171.623 | % 4,16 | 0 / 550 |
| HADEP | 1999 | 1.482.196 | % 4,83 | 0 / 550 |
| DBP | 24.620 | |||
| DEHAP | 2002 | 1.960.660 | % 6,21 | 0 / 550 |
| BUA | 2007 | 1.334.518 | % 3,81 | 22 / 550 |
| EDÖB | 2011 | 2.435.133 | % 5,67 | 36 / 550 |
| HDP | Haziran 2015 | 6.058.489 | % 13,40 | 80 / 550 |
| HÜDA PAR | 70.121 | |||
| HAK-PAR | 58.716 | |||
| HDP | Kasım 2015 | 5.148.085 | % 10,99 | 59 / 550 |
| HAK-PAR | 108.583 | |||
| HDP | 2018 | 5.867.302 | % 12,01 | 67 / 600 |
| HÜDA PAR | 157.612 | |||
| YSGP | 2023 | 4.803.774 | % 8,91 | 65 / 600 |
| HAK-PAR | 42.547 | |||
| HÜDA PAR | - | - | ||
Suriye
Bu alt başlığın genişletilmesi gerekiyor. Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz. |
Suriye'deki Baas rejiminin uyguladığı Arap milliyetçiliği politikalarının ülkedeki Kürtlere baskı ve asimilasyona neden olduğu ileri sürülmüş ve bu nedenle ülkede zaman zaman protesto gösterileri düzenlemiştir. Gösteriler zaman zaman askerler ile çatışmalar şeklini de almıştır.
2003 yılında kurulan Demokratik Birlik Partisi Suriye'deki Kürt siyasal hareketini temsile etti. 2004 yılındaki Kamışlı Olayı'nın, Suriyeli Kürtlerin ülke tarihindeki ilk toplu isyan girişimi olduğu belirtilmektedir.Suriye İç Savaşının başlaması sonrası Temmuz 2012'te Halk Koruma Birlikler kuruldu. YPG'nin ana bileşeni olduğu Suriye Demokratik Güçleri halen Suriye'nin kuzeyini de facto olarak kontrol etmektedir.
Irak
Bu alt başlığın genişletilmesi gerekiyor. Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz. |
Irak Kürtleri Irak'ta birçok kez ayaklanma teşebbüsünde bulunmuş, hükûmeti devirmeye çalışmış ve bağımsızlık çabasına girişmişlerdir.
Saddam Hüseyin yılları
Saddam Hüseyin döneminde ayaklanmalar ve bağımsızlık gösterileri ileri boyutlara ulaşmış, buna karşın Saddam iktidarı bu protestoları bastırmıştır.
Irak'ın kuzeyinde bulunan Irak Kürdistan Bölgesi 11 Mart 1970'te Saddam Hüseyin ve Mustafa Barzani arasında yapılan anlaşma üzerine kurulmuştur. Özerklik anlaşmasına göre Irak'ın kuzeyindeki üç il, yaklaşık 37 000 km²'lik bir bölge, Erbil'de kurulacak bir yerel parlamento tarafından yönetilecekti. Bunun yanı sıra Irak Meclisinde 5 bakan ve başbakan vekili Kürt olacaktı. Kürtçe, ülke genelinde Arapçanın yanı sıra ikinci resmî dil olacaktı.
İran-Irak Savaşı sırasında bu bölge, merkezî hükûmetin kontrolünden çıkmış, İran saflarında Saddam Hüseyin'e karşı yer almıştı. Saddam Hüseyin savaştan önce anlaşmayı kaldırmış ve 1974'te Kürt bakanları meclisten çıkarmıştı. Bu durum üzerine Kürt Barzaniler isyan etmişlerdir.
Saddam Hüseyin, İran-Irak Savaşı'nın son yılında, 16 Mart 1988'de tarihe Halepçe Katliamı olarak geçen Kürtlere karşı kimyasal silah kullanımına izin vermiştir.
Irak Kürdistanı, Saddam Hüseyin sonrası kurulan özerk bir bölgedir.
İran
Bu alt başlığın genişletilmesi gerekiyor. Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz. |
İran'da yaşayan Kürtlerin haklarını korumak ve İran topraklarında Kürdistan adında bağımsız bir devlet kurmak amacıyla kurulan PJAK (Kürtçe: Partiya Jiyana Azad a Kurdistanê) ve KCK'nın İran kolu olan örgüt 90'lı yıllarda çeşitli saldırı, sabotaj vb. eylemlerde bulunmuştur. Örgütün 2000'li yıllarda iktidarda olan İran devlet başkanı Mahmud Ahmedinejad ve İran Devrim Muhafızları'nın sert önlemleri ile 2010'lu yıllarda büyük oranda tasfiye edildiği ve İran iç politikasındaki etkisini yitirdiği belirtilmektedir.[]
Sovyetler Birliği
1980'li yıllarda ortaya çıkan perestroyka politikaları tarihsel araştırmaların hızlanmasına ve Sovyet Kürtleri arasında ulusal meseleye dair önceki dönemlere göre daha radikal tartışmaların ortaya çıkmasına yol açtı. Bu dönemde Sovyet Kürt aktivistleri Sovyetler Birliği dışında Kürt meselesine dair daha fazla dikkat çekmeye başladı. 21 Mayıs 1989'da 9 Sovyet cumhuriyetinden gelen delegelerle birlikte Yekbûn adıyla Sovyetler Kürtleri birliği kuruldu. Yekbûn programında asimilasyonu önlemek için Kürt toplumsal ve kültürel organizasyonlarını birleştirmek, Kürtlerin yaşadığı bölgelerde il, kasaba ve köy Sovyetleri kurmak, kaldırılmış Kürt otonom bölgesi Kürdistan Uyezdi'ni yeniden inşa çalışmalarını sürdürmek ve tüm bunlar için Sovyetler Birliği parlamentosuna gerekli öneri ve tavsiyeleri yapmak gibi esasları kabul etti. 1990'lı yıllarda Türkiye-PKK çatışmasının artması, buna paralel olarak gerçekleşen köy boşaltmaları, Saddam Hüseyin döneminde Irak'ta Kürtlere yönelik gerçekleşen askerî operasyonlar, Dağlık Karabağ bölgesinde Ermeniler ve Azeriler arasındaki gerilimler sonucu her iki cumhuriyette de Kürtlere yönelik şiddet eylemlerinin artması gibi durumlar, Kürt meselesinin iç meseleler halinden çıkıp ulusal bir soruna dönüşmesi fikriyle Sovyet Kürt aktivistlerinin birleşmesine yol açtı. Bu durum Sovyetler Birliği dışından katılan Kürt militanların ve aydınların da yer aldığı Temmuz 1990'daki konferansta açıkça vurgulandı. 1989-1990 yılları arasında, Kazakistan, Kırgızistan, Orta Asya ve Transkafkasya'dan gelen Kürtler yoğun olarak Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'ne bağlı Rostov Oblastı, Adige Cumhuriyeti, Krasnodar ve Stavropol'a göç etti.Mehmet Babayev Yekbûn mücadelesinin önderi konumundaydı. Kürt Halkının Sorunları Üzerine" isimli Soyvet milletvekili Vitaliy Sobolev başkanlığında 8 parlamenter ve 4 Kürt temsilciden oluşan özel komisyon 20 Kasım 1990'da toplandı. Mayıs 1991'de Mihail Gorbaçov'ın yardımcısı G. Revenkov Kürt otonom bölgesinin kurulmasına yönelik olumlu kanaatleri olduğuna dair şu açıklamada bulundu;
| “ | Yoldaş Gorbaçov'un size selamları var. Kürdistan özerk bölgesinin yeniden inşasına yönelik çalışmalarınızı takdir ediyor. Şimdiden size Kızıl Kürdistan’ın kurulacağı müjdesini verebilirim. Birkaç ay içinde özerkliği ilan edeceğimizi umuyoruz. Bu mesele Azerbaycan yönetimiyle de konuşuldu. Bu süre içinde bölge halkını hazırlamamız gerekiyor. Kamuoyu yaratmak için devlet televizyonu ile Sovyet basınını iyi değerlendirmeye bakın. Farklı cumhuriyetlerde yaşayan soydaşlarınızı da hem hazırlayın hem de seferber edin. | ” |
Bu gelişmelere karşın; Yekbûn temsilcilerinin arasında fikirsel birliğin olmaması, kurulmak istenen otonominin Azeri-Ermeni çatışmalarının şiddetli hale geldiği bir coğrafyada bulunması, Türkiye hükûmetinin müdahaleleri ve Sovyetler Birliği'nin dağılması sonucunda Kürt otonom bölgesi kurulamadı.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Aydınoğlu, E. Kürt Özgürlük Hareketi, Versus Yayınevi, 2004
- ^ Barzani, M., İnce, V. Barzani ve Kürt ulusal özgürlük hareketi, Doz, 2003.
- ^ "Kurdistan." Encyclopædia Britannica. 2008. Encyclopædia Britannica Online. 06 Ekim 2008 <http://www.britannica.com/EBchecked/topic/325241/Kurdistan 27 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .>.
- ^ Öcalan, A. Kürdistan'da Kadın ve Aile, Weşanên Serxwebûn, 1993. 28 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Marcus, A., Alkan, A. Kan ve inanç: PKK ve Kürt hareketi., İletişim Yayınları, 2009.
- ^ Syria, P. A. Esad Sonrası Suriye: Irak ve Lübnan’ın Öğrettikleri 24 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Ortadoğu Analiz, 2012, cilt 4, sayı 47.
- ^ Öcalan A, Kürdistan'da Halk Kahramanlığı, Çetin Yayınları, İstanbul, sayfa 78
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Ağustos 2015.
- ^ Adıyaman, Ağrı, Batman, Bingöl, Bitlis, Diyarbakır, Elazığ, Hakkâri, Kars, Mardin, Muş, Şanlıurfa, Siirt, Şırnak, Tunceli ve Van'taki SHP'nin sonucu.
- ^ Mustafa Dağ, Beşar Esad Dönemi Suriye Kürtleri 2000-2012 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Erusam, 9 Nisan 2012, Erişim tarihi 28 Aralık 2015.
- ^ Gary C. Gambill, “The Kurdish Reawakening in Syria,” Middle East Intelligence Bulletin Vol 6 No 4 (5 Nisan 2004)
- ^ Bedirxan, Ezîzê Ziyo (2010). Kızıl Kürdistan. Pêrî Yayınları. s. 79. ISBN .
- ^ Bedirxan, s. 61.
- ^ van Bruinessen, Martin (14-18 Ekim 1995). "The Impact of the Dissolution of the Soviet Union on the Kurds" (İngilizce). Saint Petersburg: International Conference on Islam and Ethnicity in Central Asia.
- ^ Bugaj, N. F.; Broev, T. M.; Broev, R. M. (1993). Sovetskie Kurdy (Rusça). Moskova: Vremja peremen.
- ^ Akbulak, Emrah (7 Mayıs 2016). "Erivan'da önce Kürtler vardı". Rudaw. 15 Haziran 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Mart 2020.
- ^ Bulut, Faik. . Gazete Duvar. 18 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2020.
- ^ Bedirxan, s. 68, 90
Dış bağlantılar
- Dr. Nuri Dersimi, Kürt Gençliğine Hitabesi 31 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kurt siyasi hareketi ya da Kurt ozgurluk hareketi Turkiye Irak Suriye ve Iran topraklarinda Kurdistan olarak anilan jeokulturel bolgede yasayan Kurtlerin anadilde egitim self determinasyon ozerklik ya da bagimsiz devlet gibi politik taleplerini gerceklestirmek icin mucadele veren hareketin genel adi olarak kullanilir Bu talepler yasal zeminde demokratik olarak tartisildigi gibi silahli olarak Marksist Leninist cizgide gerceklestirilmeye de calisilmaktadir Sovyetler Birligi nde Kurtler in otonomi ve kulturel ozerklik icin yuruttugu faaliyetler de bu kapsamda incelenir Ulkelere gore tarihceTurkiye Bu alt basligin genisletilmesi gerekiyor Sayfayi duzenleyerek yardimci olabilirsiniz Turkiye de legal zeminde ilk kez 1991 secimlerinde Sosyaldemokrat Halkci Parti nin Halkin Emek Partisi ile ittifak yapmasiyla baslamistir Meclis teki Kurtce yemin krizi de bu donemde yasanmistir Daha sonra kapatilan HEP in yerini sirasiyla OZEP OZDEP DEP HADEP DEHAP OTP DTP ve BDP almistir hepsi Demokratik Toplum Hareketi ne yakindir Bugun DBP HDP ve DEM Parti ayni siyasal cizgide devam etmektedir 30 yillik surecte Kurt siyasal hareketinin PKK ve KCK gibi orgutlerle benzer siyasi cizgide olmasi soylemleri Abdullah Ocalan ile iliskileri ve gibi pek cok olay sebebiyle hakkinda yargilamalar suclamalar ve mesruiyet tartismalari yasanmistir 2011 yilinda baslayan Cozum Sureci ile mesruiyet tartismalari guclenmistir Anilan partilerin TBMM secimlerinde aldiklari oy sayilari ve oranlari soyledir Turkiye Buyuk Millet MeclisiParti Secim Oy Oran SandalyeHEP 1991 753 806 3 09 21 550HADEP 1995 1 171 623 4 16 0 550HADEP 1999 1 482 196 4 83 0 550DBP 24 620DEHAP 2002 1 960 660 6 21 0 550BUA 2007 1 334 518 3 81 22 550EDOB 2011 2 435 133 5 67 36 550HDP Haziran 2015 6 058 489 13 40 80 550HUDA PAR 70 121HAK PAR 58 716HDP Kasim 2015 5 148 085 10 99 59 550HAK PAR 108 583HDP 2018 5 867 302 12 01 67 600HUDA PAR 157 612YSGP 2023 4 803 774 8 91 65 600HAK PAR 42 547HUDA PAR Suriye Bu alt basligin genisletilmesi gerekiyor Sayfayi duzenleyerek yardimci olabilirsiniz Suriye deki Baas rejiminin uyguladigi Arap milliyetciligi politikalarinin ulkedeki Kurtlere baski ve asimilasyona neden oldugu ileri surulmus ve bu nedenle ulkede zaman zaman protesto gosterileri duzenlemistir Gosteriler zaman zaman askerler ile catismalar seklini de almistir 2003 yilinda kurulan Demokratik Birlik Partisi Suriye deki Kurt siyasal hareketini temsile etti 2004 yilindaki Kamisli Olayi nin Suriyeli Kurtlerin ulke tarihindeki ilk toplu isyan girisimi oldugu belirtilmektedir Suriye Ic Savasinin baslamasi sonrasi Temmuz 2012 te Halk Koruma Birlikler kuruldu YPG nin ana bileseni oldugu Suriye Demokratik Gucleri halen Suriye nin kuzeyini de facto olarak kontrol etmektedir Irak Bu alt basligin genisletilmesi gerekiyor Sayfayi duzenleyerek yardimci olabilirsiniz Irak Kurtleri Irak ta bircok kez ayaklanma tesebbusunde bulunmus hukumeti devirmeye calismis ve bagimsizlik cabasina girismislerdir Saddam Huseyin yillari Saddam Huseyin doneminde ayaklanmalar ve bagimsizlik gosterileri ileri boyutlara ulasmis buna karsin Saddam iktidari bu protestolari bastirmistir Irak in kuzeyinde bulunan Irak Kurdistan Bolgesi 11 Mart 1970 te Saddam Huseyin ve Mustafa Barzani arasinda yapilan anlasma uzerine kurulmustur Ozerklik anlasmasina gore Irak in kuzeyindeki uc il yaklasik 37 000 km lik bir bolge Erbil de kurulacak bir yerel parlamento tarafindan yonetilecekti Bunun yani sira Irak Meclisinde 5 bakan ve basbakan vekili Kurt olacakti Kurtce ulke genelinde Arapcanin yani sira ikinci resmi dil olacakti Iran Irak Savasi sirasinda bu bolge merkezi hukumetin kontrolunden cikmis Iran saflarinda Saddam Huseyin e karsi yer almisti Saddam Huseyin savastan once anlasmayi kaldirmis ve 1974 te Kurt bakanlari meclisten cikarmisti Bu durum uzerine Kurt Barzaniler isyan etmislerdir Saddam Huseyin Iran Irak Savasi nin son yilinda 16 Mart 1988 de tarihe Halepce Katliami olarak gecen Kurtlere karsi kimyasal silah kullanimina izin vermistir Irak Kurdistani Saddam Huseyin sonrasi kurulan ozerk bir bolgedir Iran Bu alt basligin genisletilmesi gerekiyor Sayfayi duzenleyerek yardimci olabilirsiniz Iran da yasayan Kurtlerin haklarini korumak ve Iran topraklarinda Kurdistan adinda bagimsiz bir devlet kurmak amaciyla kurulan PJAK Kurtce Partiya Jiyana Azad a Kurdistane ve KCK nin Iran kolu olan orgut 90 li yillarda cesitli saldiri sabotaj vb eylemlerde bulunmustur Orgutun 2000 li yillarda iktidarda olan Iran devlet baskani Mahmud Ahmedinejad ve Iran Devrim Muhafizlari nin sert onlemleri ile 2010 lu yillarda buyuk oranda tasfiye edildigi ve Iran ic politikasindaki etkisini yitirdigi belirtilmektedir kaynak belirtilmeli Sovyetler Birligi 1986 yilinda Sovyetler Birligi ve Orta Dogu da Kurtlerin yasadiklari alanlar 1980 li yillarda ortaya cikan perestroyka politikalari tarihsel arastirmalarin hizlanmasina ve Sovyet Kurtleri arasinda ulusal meseleye dair onceki donemlere gore daha radikal tartismalarin ortaya cikmasina yol acti Bu donemde Sovyet Kurt aktivistleri Sovyetler Birligi disinda Kurt meselesine dair daha fazla dikkat cekmeye basladi 21 Mayis 1989 da 9 Sovyet cumhuriyetinden gelen delegelerle birlikte Yekbun adiyla Sovyetler Kurtleri birligi kuruldu Yekbun programinda asimilasyonu onlemek icin Kurt toplumsal ve kulturel organizasyonlarini birlestirmek Kurtlerin yasadigi bolgelerde il kasaba ve koy Sovyetleri kurmak kaldirilmis Kurt otonom bolgesi Kurdistan Uyezdi ni yeniden insa calismalarini surdurmek ve tum bunlar icin Sovyetler Birligi parlamentosuna gerekli oneri ve tavsiyeleri yapmak gibi esaslari kabul etti 1990 li yillarda Turkiye PKK catismasinin artmasi buna paralel olarak gerceklesen koy bosaltmalari Saddam Huseyin doneminde Irak ta Kurtlere yonelik gerceklesen askeri operasyonlar Daglik Karabag bolgesinde Ermeniler ve Azeriler arasindaki gerilimler sonucu her iki cumhuriyette de Kurtlere yonelik siddet eylemlerinin artmasi gibi durumlar Kurt meselesinin ic meseleler halinden cikip ulusal bir soruna donusmesi fikriyle Sovyet Kurt aktivistlerinin birlesmesine yol acti Bu durum Sovyetler Birligi disindan katilan Kurt militanlarin ve aydinlarin da yer aldigi Temmuz 1990 daki konferansta acikca vurgulandi 1989 1990 yillari arasinda Kazakistan Kirgizistan Orta Asya ve Transkafkasya dan gelen Kurtler yogun olarak Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti ne bagli Rostov Oblasti Adige Cumhuriyeti Krasnodar ve Stavropol a goc etti Mehmet Babayev Yekbun mucadelesinin onderi konumundaydi Kurt Halkinin Sorunlari Uzerine isimli Soyvet milletvekili Vitaliy Sobolev baskanliginda 8 parlamenter ve 4 Kurt temsilciden olusan ozel komisyon 20 Kasim 1990 da toplandi Mayis 1991 de Mihail Gorbacov in yardimcisi G Revenkov Kurt otonom bolgesinin kurulmasina yonelik olumlu kanaatleri olduguna dair su aciklamada bulundu Yoldas Gorbacov un size selamlari var Kurdistan ozerk bolgesinin yeniden insasina yonelik calismalarinizi takdir ediyor Simdiden size Kizil Kurdistan in kurulacagi mujdesini verebilirim Birkac ay icinde ozerkligi ilan edecegimizi umuyoruz Bu mesele Azerbaycan yonetimiyle de konusuldu Bu sure icinde bolge halkini hazirlamamiz gerekiyor Kamuoyu yaratmak icin devlet televizyonu ile Sovyet basinini iyi degerlendirmeye bakin Farkli cumhuriyetlerde yasayan soydaslarinizi da hem hazirlayin hem de seferber edin Bu gelismelere karsin Yekbun temsilcilerinin arasinda fikirsel birligin olmamasi kurulmak istenen otonominin Azeri Ermeni catismalarinin siddetli hale geldigi bir cografyada bulunmasi Turkiye hukumetinin mudahaleleri ve Sovyetler Birligi nin dagilmasi sonucunda Kurt otonom bolgesi kurulamadi Ayrica bakinizCozum sureci Demokratik Konfederalizm Demokratik Toplum Hareketi Halklarin Demokratik Partisi SerhildanKaynakca Aydinoglu E Kurt Ozgurluk Hareketi Versus Yayinevi 2004 ISBN 9786054972166 Barzani M Ince V Barzani ve Kurt ulusal ozgurluk hareketi Doz 2003 Kurdistan Encyclopaedia Britannica 2008 Encyclopaedia Britannica Online 06 Ekim 2008 lt http www britannica com EBchecked topic 325241 Kurdistan 27 Kasim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde gt Ocalan A Kurdistan da Kadin ve Aile Wesanen Serxwebun 1993 28 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Marcus A Alkan A Kan ve inanc PKK ve Kurt hareketi Iletisim Yayinlari 2009 Syria P A Esad Sonrasi Suriye Irak ve Lubnan in Ogrettikleri 24 Aralik 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ortadogu Analiz 2012 cilt 4 sayi 47 Ocalan A Kurdistan da Halk Kahramanligi Cetin Yayinlari Istanbul sayfa 78 Arsivlenmis kopya 9 Agustos 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Agustos 2015 Adiyaman Agri Batman Bingol Bitlis Diyarbakir Elazig Hakkari Kars Mardin Mus Sanliurfa Siirt Sirnak Tunceli ve Van taki SHP nin sonucu Mustafa Dag Besar Esad Donemi Suriye Kurtleri 2000 2012 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Erusam 9 Nisan 2012 Erisim tarihi 28 Aralik 2015 Gary C Gambill The Kurdish Reawakening in Syria Middle East Intelligence Bulletin Vol 6 No 4 5 Nisan 2004 Bedirxan Ezize Ziyo 2010 Kizil Kurdistan Peri Yayinlari s 79 ISBN 9789759010560 Bedirxan s 61 van Bruinessen Martin 14 18 Ekim 1995 The Impact of the Dissolution of the Soviet Union on the Kurds Ingilizce Saint Petersburg International Conference on Islam and Ethnicity in Central Asia Bugaj N F Broev T M Broev R M 1993 Sovetskie Kurdy Rusca Moskova Vremja peremen Akbulak Emrah 7 Mayis 2016 Erivan da once Kurtler vardi Rudaw 15 Haziran 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Mart 2020 Bulut Faik Gazete Duvar 18 Aralik 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Mart 2020 Bedirxan s 68 90Dis baglantilarDr Nuri Dersimi Kurt Gencligine Hitabesi 31 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde