Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kazakistan, Orta Asya ve Doğu Avrupa'da 48°N 68°E / 48°K 68°D koordinatlarında yer almaktadır. Yaklaşık 2.724.900 km2 bir alana sahip olan Kazakistan, diğer dört Orta Asya ülkesinin toplam büyüklüğünün iki katından ve Alaska'dan %60 daha büyüktür. Ülke güneyde Türkmenistan, Özbekistan ve Kırgızistan ile; Kuzeyde Rusya; Batıda Hazar Denizi; Doğuda ise Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi ile sınır komşusudur.
Topografi ve drenaj
Kazakistan içinde önemli topografik farklılıklar vardır. En yüksek nokta, deniz seviyesinden 7.010 m yükseklikte, Tanrı Dağları sırasındaki Kırgız sınırında bulunan Han Tengri dağının tepesidir; en alçak nokta, Hazar Denizi'nin doğusundaki Mangistav ilinde, deniz seviyesinin 132 m altındaki depresyonunun dibidir. Ülkenin büyük bir bölümü deniz seviyesinin 200–300 m arasında yer alır, ancak Kazakistan'ın Hazar kıyısı Dünya üzerindeki en düşük rakımlardan bazılarını içerir. Tanrı Dağları'ndaki (ve Kırgızistan ve Çin sınırındaki) zirve Han Tengri, 6.995 m ile Kazakistan'ın en yüksek rakımıdır. Altay ve Tanrı sıradağlarının zirvelerinin çoğu yıl boyunca karla kaplıdır. Buradaki karların erimesi, Kazakistan'ın tatlı su nehirlerinin, akarsularının ve göllerinin çoğunun kaynağını oluşturur. Bazı kısımları Kazakistan'dan geçen Tobol, İşim ve İrtiş nehirleri haricinde, Kazakistan'ın tüm nehirleri ve akarsuları kara ile çevrili sistemlerin parçasıdır. Ya Hazar Denizi gibi izole edilmiş su kütlelerine akarlar ya da Kazakistan'ın merkezi ve güneyindeki bozkır ve çöllerde kaybolurlar. En büyük üç su kütlesi doğuda kısmen taze, kısmen tuzlu bir göl olan Balkaş Gölü, Almatı yakınlarında, Hazar Denizi ve Aral Denizi'dir ve bunların tümü kısmen Kazakistan içinde yer alır.
Kazakistan topraklarının yaklaşık yüzde 9.4'ü, özellikle kuzeyde veya batıda Ural Nehri havzasında, karma çayır ve orman veya ağaçsız çayırdır. Ülkenin dörtte üçünden fazlası, batının tamamı ve güneyin çoğu dahil olmak üzere ya yarı sert (%33.2) ya da çöldür (%44). Bu bölgelerdeki arazi çıplak, erozyona uğramış, parçalanmış dağlık arazilerdir.
İklim
Kazakistan'ın iklimi karasal, biraz da kuraktır. Yaz aylarında ortalama sıcaklık 30 °C'nin üzerinde ve kışın ortalama -20 °C'nin üzerindedir.
Aşağıda görülen iklim çizelgeleri, ülkenin iki farklı bölgesini temsil eden iki zıt şehirden (kendi tablolarıyla birlikte) alınan, ülkenin farklı iklimlerinin bazı dikkate değer örnekleridir; Ülkenin batısındaki Aktau ve Hazar Denizi kıyısı farklı bir soğuk çöl iklimi ve soğuk yarı kurak iklime sahipken, Kızılyar ülkenin geri kalanına özgü bir iklime sahiptir; Eşit olmayan yağış dağılımı ve mevsimler arasındaki şiddetli sıcaklık aralıkları ile bilinen nemli karasal iklimin aşırı bir varyasyonu.
Ülkenin nispeten düşük yağış oranlarına ve kurak coğrafyasına (bazı kısımlarında) rağmen, zaman zaman şiddetli yağışlar ve eriyen kardan kaynaklanan ilkbahar selleri ülkenin kuzey ve orta bölgelerinde olağan dışı değildir. Nisan 2017'de, ortalamanın yüzde 60'ını aşan kar hacimlerinin bırakıldığı bir kışı takiben, şiddetli yağışlar büyük ölçüde hasara yol açtı ve binlerce insanı geçici olarak yerinden etti.
| : Aktau (Hazar Denizi kıyısı) | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| O | Ş | M | N | M | H | T | A | E | E | K | A |
8 1 -2 | 9 2 -2 | 15 6 1 | 17 14 7 | 20 22 15 | 16 26 19 | 16 29 22 | 16 28 21 | 17 23 16 | 16 16 9 | 16 9 3 | 16 3 0 |
| sıcaklık (°C) • yağış (mm) | |||||||||||
| : Petropavl (Kuzey Kazakistan) | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| O | Ş | M | N | M | H | T | A | E | E | K | A |
22.0 -12 -20 | 17.0 -10 -19 | 16.0 -3 -13 | 22.0 9 -1 | 31.0 19 6 | 37.0 25 12 | 66.0 26 14 | 47.0 23 12 | 33.0 16 6 | 30.0 8 -0 | 30.0 -4 -11 | 27.0 -10 -18 |
| sıcaklık (°C) • yağış (mm) | |||||||||||
Çevre sorunları
Kazakistan'ın çevresi insan faaliyetlerinden büyük zarar gördü. Kazakistan'daki suyun çoğu endüstriyel atıklar, pestisit ve gübre artıkları ve bazı yerlerde radyoaktif elementlerle kirlenmektedir. En göze çarpan hasar, 1970'lerde Superior Gölü dışındaki Kuzey Amerika'daki Büyük Göller'den daha büyük olan Aral Denizi'nde olmuştur. Tek önemli kollar olan Seyhun ve Ceyhun (komşu Özbekistan'dan Aral'a ulaşan) üzerindeki sulama ve diğer talepler hızla arttığında deniz hızla küçülmeye başladı. Sovyet döneminde Kazakistan, Tacikistan ve Kırgızistan'dan su alırken, karşılığında Özbekistan, Türkmenistan ve Kazakistan da bu iki ülkeye petrol ve gaz sağladı. Ancak, Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra bu sistem çöktü ve bu sistemi değiştirmek için herhangi bir plan yapılmadı. 'nun yaptığı araştırmaya göre, Orta Asya'nın karşılıklı kaynak paylaşımına ihtiyaç duymasına rağmen bu sorunu çözmek için çok az siyasi irade var. 1993 yılına gelindiğinde Aral Denizi, üç bağlantısız bölüme ayrılma sürecinde hacminin tahmini yüzde 60'ını kaybetti. Tuzluluk oranının artması ve habitatın azalması, Aral Denizi'ndeki balıkların ölmesine yol açtı, dolayısıyla bir zamanlar aktif olan balıkçılık endüstrisini yok etti ve uzaklaşan kıyı şeridi, eski su kenarından yetmiş kilometreden fazla uzakta bıraktı. Bu büyük su kütlesinin tükenmesi, bölgedeki sıcaklık değişimlerini artırdı ve bu da tarımı etkiledi. Bununla birlikte, rüzgarın Himalaya Dağları ve Büyük Okyanus kadar uzağa taşıdığı bilinen tuz ve böcek ilacı yüklü topraktan çok daha büyük bir tarımsal etki geldi. Bu yoğun tuzlu toprağın yakın tarlalarda birikmesi onları etkili bir şekilde sterilize eder. Kanıtlar, tuzların, böcek ilaçlarının ve kimyasal gübre kalıntılarının da eski Aral Denizi çevresindeki insan yaşamını olumsuz etkilediğini göstermektedir; Bölgedeki bebek ölümleri, 1991'deki yüzde 2.7'lik ulusal oranla karşılaştırıldığında yüzde 10'a yaklaşmaktadır.
Aksine, Hazar Denizi'nin su seviyesi, bilim adamlarının tam olarak açıklayamadığı nedenlerle 1978'den beri istikrarlı bir şekilde yükseliyor. Denizin kuzey ucunda, Atırau Eyaletinde 10.000 km2'den fazla arazi sular altında kaldı. Uzmanlar, mevcut artış oranları devam ederse, kıyı kenti Atırau, diğer yerleşim yerleri ve Kazakistan'ın Hazar petrol sahalarının birçoğunun yakında sular altında kalabileceğini tahmin ediyor.
Rüzgar erozyonu, geniş ölçekli kurak arazide buğday tarımının başlatılması nedeniyle cumhuriyetin kuzey ve orta kesimlerini de etkiledi. 1950'lerde ve 1960'larda, Kruşçev'in Bakir Topraklar Projesi'nin bir parçası olarak Kazakistan'ın geniş arazilerinin sürülmesiyle çok fazla toprak kaybedildi. 1990'ların ortalarında, cumhuriyetin otlak arazisinin tahmini yüzde 60'ı çölleşmenin çeşitli aşamalarındaydı.
Endüstriyel kirlilik, eskiyen fabrikaların havaya ve yeraltı sularına büyük miktarlarda filtrelenmemiş kirletici pompaladığı Kazakistan'ın imalat şehirlerinde daha büyük bir endişe kaynağıdır. Eski başkent Almatı, kısmen özel otomobil sahipliğindeki bağımsızlık sonrası patlama nedeniyle özellikle tehdit altında.
Kazakistan'a yönelik en büyük çevresel tehdit, özellikle Sovyetler Birliği'nin 116'sı yer üstünde olmak üzere yaklaşık 500 nükleer silahı test ettiği kuzeydoğudaki Semey (Semipalatinsk) bölgesinde radyasyondan geliyor. Genellikle, bu tür testler yerel halkı tahliye etmeden ve hatta yerel halkı uyarmadan gerçekleştirildi. Nükleer testler 1990 yılında durdurulmasına rağmen, bölgede radyasyon zehirlenmesi, doğum kusurları, şiddetli anemi ve löseminin çok yaygın olduğu düşünülüyor.[]
Bazı göze çarpan istisnalar dışında, sözde hizmet Kazakistan'ın ekolojik sorunlarına verilen birincil resmi yanıt olmuştur. Şubat 1989'da, Sovyet nükleer testine muhalefet ve Kazakistan'daki olumsuz etkileri, cumhuriyetin en büyük ve en etkili taban hareketlerinden biri olan Nevada-Semipalatinsk'in Kazak şair ve halk figürü Olcas Süleymenov tarafından kurulmuş olmasına yol açtı. Hareketin varlığının ilk haftasında Nevada-Semipalatinsk, Kazakistan'daki nükleer testlerin sona ermesini talep eden Mihail Gorbaçov'a bir dilekçe ile Kazakistanlılardan tüm etnik gruplardan iki milyondan fazla imza topladı. Bir yıllık gösteri ve protestoların ardından, test yasağı 1990'da yürürlüğe girdi. 1996 yılında yürürlükte kalmasına rağmen, 1995 yılında en az bir patlamamış cihazın hala Semey yakınlarında olduğu bildiriliyordu.
Nevada-Semipalatinsk, başlıca ekolojik hedefine ulaşıldığında, daha genel bir siyasi harekete dönüşmek için çeşitli girişimlerde bulundu; geniş bir ekolojik veya "yeşil" gündem izlememiştir. Çok küçük bir yeşil parti olan Tabigat, 1994 parlamentosundaki siyasi muhalefetle ortak davada bulundu.
Kazakistan hükûmeti, ayrı bir radyoekoloji idaresi ile bir Ekoloji ve Biyo-Kaynaklar Bakanlığı kurdu, ancak bakanlığın programları yetersiz finanse ediliyor ve düşük öncelik veriyor. 1994 yılında bütçelenen fonların yalnızca yüzde 23'ü aslında çevresel programlara tahsis edildi. Birçok resmi toplantı ve konferans düzenleniyor (300'den fazlası sadece Aral Denizi sorununa ayrıldı), ancak çok az pratik program faaliyete geçti. 1994 yılında Dünya Bankası, Uluslararası Para Fonu (IMF) ve Amerika Birleşik Devletleri Çevre Koruma Ajansı, ülkenin ekolojik sorunların üstesinden gelmesine yardımcı olmak için Kazakistan'a 62 milyon dolar vermeyi kabul etti.
Doğal tehlikeler
- Güneyde depremler ve Almatı çevresinde çamur kaymaları
Çevre - güncel sorunlar
Eski savunma sanayileri ve test aralıklarıyla ilişkili radyoaktif veya zehirli kimyasal alanlar ülke genelinde bulunur ve insanlar ve hayvanlar için sağlık riskleri oluşturur; endüstriyel kirlilik bazı şehirlerde şiddetli; Aral Denizi'ne akan iki ana nehir sulamaya yönlendirildiği için kuruyor ve geride kimyasal pestisit ve doğal tuzlardan oluşan zararlı bir tabaka bırakıyor; bu maddeler daha sonra rüzgar tarafından toplanır ve zararlı toz fırtınalarına üflenir; Hazar Denizi'ndeki kirlilik; Tarımsal kimyasalların aşırı kullanımından kaynaklanan toprak kirliliği ve zayıf altyapı ve savurgan sulama uygulamalarından kaynaklanan tuzlanma
Çevre - uluslararası anlaşmalar
- Taraf: Biyoçeşitlilik, İklim değişikliği, Çölleşme, Tehlikedeki türler, , Gemi Kirliliği (MARPOL 73/78)
- İmzalandı, ancak onaylanmadı: İklim Değişikliği-Kyoto Protokolü
Alan ve sınırlar
The World Factbook tahminlerine göre:
Alan
- Toplam: 2.724.900 km2
- Kara: 2.699.700 km2
- Su: 25.200 km2
Arazi sınırları
- Toplam: 13.364 kilometre
- Sınır ülkeleri: Çin (güneydoğu) 1.765 kilometre, Kırgızistan (güneydoğu) 1.212 kilometre, Rusya (kuzeyde) 7.644 kilometre, Türkmenistan (güneybatı) 413 kilometre, Özbekistan (güneyde) 2.330 kilometre.
Sahil şeridi
- 0 km; ülke kara ile çevrilidir, ancak Hazar Denizi'ne sınırı bulunmaktadır (1.894 km).
Denizcilik
- Yok
Yükseklik aşırılıkları
- En alçak nokta: (-132 m)
- En yüksek nokta: Han Tengri Dağı (6.995 m)
Arazi kullanımı
The World Factbook tahminlerine göre:
Tarım arazisi
- Toplam: %77.4 (2011)
- Ekilebilir arazi: %8.9
- Kalıcı ürünler: %0
- Kalıcı otlaklar: %68.5
- Orman: %1.2
- Diğer: %21.4
Sulak arazi
- 20.660 km2 (2012)
Su kaynakları
Toplam yenilenebilir su kaynakları
- 107.5 km3 (2011)
Tatlı su çekilmesi (evsel/endüstriyel/tarımsal)
- Toplam: 21.14 km3/yıl (%4/%30/%66)
- Kişi başına: 1.304 m3/yıl (2010)
Kaynakça
- ^ . Akademik Cografya. 8 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2020.
- ^ "Kazakhstan: Flooding Sparks Complaints, Finger-Pointing | Eurasianet". eurasianet.org (İngilizce). 3 Ocak 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Eylül 2020.
- ^ a b "Central Asia :: Kazakhstan — The World Factbook - Central Intelligence Agency". www.cia.gov. 29 Haziran 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Eylül 2020.
Dış bağlantılar
![image]()
Wikimedia Commons'ta Geography of Kazakhstan ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kazakistan Orta Asya ve Dogu Avrupa da 48 N 68 E 48 K 68 D 48 68 koordinatlarinda yer almaktadir Yaklasik 2 724 900 km2 bir alana sahip olan Kazakistan diger dort Orta Asya ulkesinin toplam buyuklugunun iki katindan ve Alaska dan 60 daha buyuktur Ulke guneyde Turkmenistan Ozbekistan ve Kirgizistan ile Kuzeyde Rusya Batida Hazar Denizi Doguda ise Cin in Sincan Uygur Ozerk Bolgesi ile sinir komsusudur Kazakistan in dunya haritasi uzerindeki konumuTopografi ve drenajKazakistan in detayli haritasiOrta Asya bozkirlari Akmola Eyaleti Kazakistan icinde onemli topografik farkliliklar vardir En yuksek nokta deniz seviyesinden 7 010 m yukseklikte Tanri Daglari sirasindaki Kirgiz sinirinda bulunan Han Tengri daginin tepesidir en alcak nokta Hazar Denizi nin dogusundaki Mangistav ilinde deniz seviyesinin 132 m altindaki depresyonunun dibidir Ulkenin buyuk bir bolumu deniz seviyesinin 200 300 m arasinda yer alir ancak Kazakistan in Hazar kiyisi Dunya uzerindeki en dusuk rakimlardan bazilarini icerir Tanri Daglari ndaki ve Kirgizistan ve Cin sinirindaki zirve Han Tengri 6 995 m ile Kazakistan in en yuksek rakimidir Altay ve Tanri siradaglarinin zirvelerinin cogu yil boyunca karla kaplidir Buradaki karlarin erimesi Kazakistan in tatli su nehirlerinin akarsularinin ve gollerinin cogunun kaynagini olusturur Bazi kisimlari Kazakistan dan gecen Tobol Isim ve Irtis nehirleri haricinde Kazakistan in tum nehirleri ve akarsulari kara ile cevrili sistemlerin parcasidir Ya Hazar Denizi gibi izole edilmis su kutlelerine akarlar ya da Kazakistan in merkezi ve guneyindeki bozkir ve collerde kaybolurlar En buyuk uc su kutlesi doguda kismen taze kismen tuzlu bir gol olan Balkas Golu Almati yakinlarinda Hazar Denizi ve Aral Denizi dir ve bunlarin tumu kismen Kazakistan icinde yer alir Kazakistan topraklarinin yaklasik yuzde 9 4 u ozellikle kuzeyde veya batida Ural Nehri havzasinda karma cayir ve orman veya agacsiz cayirdir Ulkenin dortte ucunden fazlasi batinin tamami ve guneyin cogu dahil olmak uzere ya yari sert 33 2 ya da coldur 44 Bu bolgelerdeki arazi ciplak erozyona ugramis parcalanmis daglik arazilerdir IklimKoppen iklim siniflandirmasina gore Kazakistan haritasi Kazakistan in iklimi karasal biraz da kuraktir Yaz aylarinda ortalama sicaklik 30 C nin uzerinde ve kisin ortalama 20 C nin uzerindedir Asagida gorulen iklim cizelgeleri ulkenin iki farkli bolgesini temsil eden iki zit sehirden kendi tablolariyla birlikte alinan ulkenin farkli iklimlerinin bazi dikkate deger ornekleridir Ulkenin batisindaki Aktau ve Hazar Denizi kiyisi farkli bir soguk col iklimi ve soguk yari kurak iklime sahipken Kizilyar ulkenin geri kalanina ozgu bir iklime sahiptir Esit olmayan yagis dagilimi ve mevsimler arasindaki siddetli sicaklik araliklari ile bilinen nemli karasal iklimin asiri bir varyasyonu Ulkenin nispeten dusuk yagis oranlarina ve kurak cografyasina bazi kisimlarinda ragmen zaman zaman siddetli yagislar ve eriyen kardan kaynaklanan ilkbahar selleri ulkenin kuzey ve orta bolgelerinde olagan disi degildir Nisan 2017 de ortalamanin yuzde 60 ini asan kar hacimlerinin birakildigi bir kisi takiben siddetli yagislar buyuk olcude hasara yol acti ve binlerce insani gecici olarak yerinden etti Iklim diyagrami Aktau Hazar Denizi kiyisi OSMNMHTAEEKA 8 1 2 9 2 2 15 6 1 17 14 7 20 22 15 16 26 19 16 29 22 16 28 21 17 23 16 16 16 9 16 9 3 16 3 0sicaklik C yagis mm Iklim diyagrami Petropavl Kuzey Kazakistan OSMNMHTAEEKA 22 0 12 20 17 0 10 19 16 0 3 13 22 0 9 1 31 0 19 6 37 0 25 12 66 0 26 14 47 0 23 12 33 0 16 6 30 0 8 0 30 0 4 11 27 0 10 18sicaklik C yagis mm Cevre sorunlariKazakistan in cevresi insan faaliyetlerinden buyuk zarar gordu Kazakistan daki suyun cogu endustriyel atiklar pestisit ve gubre artiklari ve bazi yerlerde radyoaktif elementlerle kirlenmektedir En goze carpan hasar 1970 lerde Superior Golu disindaki Kuzey Amerika daki Buyuk Goller den daha buyuk olan Aral Denizi nde olmustur Tek onemli kollar olan Seyhun ve Ceyhun komsu Ozbekistan dan Aral a ulasan uzerindeki sulama ve diger talepler hizla arttiginda deniz hizla kuculmeye basladi Sovyet doneminde Kazakistan Tacikistan ve Kirgizistan dan su alirken karsiliginda Ozbekistan Turkmenistan ve Kazakistan da bu iki ulkeye petrol ve gaz sagladi Ancak Sovyetler Birligi nin dagilmasindan sonra bu sistem coktu ve bu sistemi degistirmek icin herhangi bir plan yapilmadi nun yaptigi arastirmaya gore Orta Asya nin karsilikli kaynak paylasimina ihtiyac duymasina ragmen bu sorunu cozmek icin cok az siyasi irade var 1993 yilina gelindiginde Aral Denizi uc baglantisiz bolume ayrilma surecinde hacminin tahmini yuzde 60 ini kaybetti Tuzluluk oraninin artmasi ve habitatin azalmasi Aral Denizi ndeki baliklarin olmesine yol acti dolayisiyla bir zamanlar aktif olan balikcilik endustrisini yok etti ve uzaklasan kiyi seridi eski su kenarindan yetmis kilometreden fazla uzakta birakti Bu buyuk su kutlesinin tukenmesi bolgedeki sicaklik degisimlerini artirdi ve bu da tarimi etkiledi Bununla birlikte ruzgarin Himalaya Daglari ve Buyuk Okyanus kadar uzaga tasidigi bilinen tuz ve bocek ilaci yuklu topraktan cok daha buyuk bir tarimsal etki geldi Bu yogun tuzlu topragin yakin tarlalarda birikmesi onlari etkili bir sekilde sterilize eder Kanitlar tuzlarin bocek ilaclarinin ve kimyasal gubre kalintilarinin da eski Aral Denizi cevresindeki insan yasamini olumsuz etkiledigini gostermektedir Bolgedeki bebek olumleri 1991 deki yuzde 2 7 lik ulusal oranla karsilastirildiginda yuzde 10 a yaklasmaktadir Kazakistan ustte ve Kirgizistan in altta bazi bolumleri Goruntunun tepesindeki gol Balkas Golu Aksine Hazar Denizi nin su seviyesi bilim adamlarinin tam olarak aciklayamadigi nedenlerle 1978 den beri istikrarli bir sekilde yukseliyor Denizin kuzey ucunda Atirau Eyaletinde 10 000 km2 den fazla arazi sular altinda kaldi Uzmanlar mevcut artis oranlari devam ederse kiyi kenti Atirau diger yerlesim yerleri ve Kazakistan in Hazar petrol sahalarinin bircogunun yakinda sular altinda kalabilecegini tahmin ediyor Ruzgar erozyonu genis olcekli kurak arazide bugday tariminin baslatilmasi nedeniyle cumhuriyetin kuzey ve orta kesimlerini de etkiledi 1950 lerde ve 1960 larda Kruscev in Bakir Topraklar Projesi nin bir parcasi olarak Kazakistan in genis arazilerinin surulmesiyle cok fazla toprak kaybedildi 1990 larin ortalarinda cumhuriyetin otlak arazisinin tahmini yuzde 60 i collesmenin cesitli asamalarindaydi Endustriyel kirlilik eskiyen fabrikalarin havaya ve yeralti sularina buyuk miktarlarda filtrelenmemis kirletici pompaladigi Kazakistan in imalat sehirlerinde daha buyuk bir endise kaynagidir Eski baskent Almati kismen ozel otomobil sahipligindeki bagimsizlik sonrasi patlama nedeniyle ozellikle tehdit altinda Kazakistan a yonelik en buyuk cevresel tehdit ozellikle Sovyetler Birligi nin 116 si yer ustunde olmak uzere yaklasik 500 nukleer silahi test ettigi kuzeydogudaki Semey Semipalatinsk bolgesinde radyasyondan geliyor Genellikle bu tur testler yerel halki tahliye etmeden ve hatta yerel halki uyarmadan gerceklestirildi Nukleer testler 1990 yilinda durdurulmasina ragmen bolgede radyasyon zehirlenmesi dogum kusurlari siddetli anemi ve loseminin cok yaygin oldugu dusunuluyor kaynak belirtilmeli Bazi goze carpan istisnalar disinda sozde hizmet Kazakistan in ekolojik sorunlarina verilen birincil resmi yanit olmustur Subat 1989 da Sovyet nukleer testine muhalefet ve Kazakistan daki olumsuz etkileri cumhuriyetin en buyuk ve en etkili taban hareketlerinden biri olan Nevada Semipalatinsk in Kazak sair ve halk figuru Olcas Suleymenov tarafindan kurulmus olmasina yol acti Hareketin varliginin ilk haftasinda Nevada Semipalatinsk Kazakistan daki nukleer testlerin sona ermesini talep eden Mihail Gorbacov a bir dilekce ile Kazakistanlilardan tum etnik gruplardan iki milyondan fazla imza topladi Bir yillik gosteri ve protestolarin ardindan test yasagi 1990 da yururluge girdi 1996 yilinda yururlukte kalmasina ragmen 1995 yilinda en az bir patlamamis cihazin hala Semey yakinlarinda oldugu bildiriliyordu Nevada Semipalatinsk baslica ekolojik hedefine ulasildiginda daha genel bir siyasi harekete donusmek icin cesitli girisimlerde bulundu genis bir ekolojik veya yesil gundem izlememistir Cok kucuk bir yesil parti olan Tabigat 1994 parlamentosundaki siyasi muhalefetle ortak davada bulundu Kazakistan hukumeti ayri bir radyoekoloji idaresi ile bir Ekoloji ve Biyo Kaynaklar Bakanligi kurdu ancak bakanligin programlari yetersiz finanse ediliyor ve dusuk oncelik veriyor 1994 yilinda butcelenen fonlarin yalnizca yuzde 23 u aslinda cevresel programlara tahsis edildi Bircok resmi toplanti ve konferans duzenleniyor 300 den fazlasi sadece Aral Denizi sorununa ayrildi ancak cok az pratik program faaliyete gecti 1994 yilinda Dunya Bankasi Uluslararasi Para Fonu IMF ve Amerika Birlesik Devletleri Cevre Koruma Ajansi ulkenin ekolojik sorunlarin ustesinden gelmesine yardimci olmak icin Kazakistan a 62 milyon dolar vermeyi kabul etti Dogal tehlikeler Guneyde depremler ve Almati cevresinde camur kaymalariCevre guncel sorunlar Eski savunma sanayileri ve test araliklariyla iliskili radyoaktif veya zehirli kimyasal alanlar ulke genelinde bulunur ve insanlar ve hayvanlar icin saglik riskleri olusturur endustriyel kirlilik bazi sehirlerde siddetli Aral Denizi ne akan iki ana nehir sulamaya yonlendirildigi icin kuruyor ve geride kimyasal pestisit ve dogal tuzlardan olusan zararli bir tabaka birakiyor bu maddeler daha sonra ruzgar tarafindan toplanir ve zararli toz firtinalarina uflenir Hazar Denizi ndeki kirlilik Tarimsal kimyasallarin asiri kullanimindan kaynaklanan toprak kirliligi ve zayif altyapi ve savurgan sulama uygulamalarindan kaynaklanan tuzlanma Cevre uluslararasi anlasmalar Taraf Biyocesitlilik Iklim degisikligi Collesme Tehlikedeki turler Gemi Kirliligi MARPOL 73 78 Imzalandi ancak onaylanmadi Iklim Degisikligi Kyoto ProtokoluAlan ve sinirlar2 6 milyon km2 lik arazi alani ile Kazakistan Orta Asya nin en buyuk ulkesidir The World Factbook tahminlerine gore Alan Toplam 2 724 900 km2 Kara 2 699 700 km2 Su 25 200 km2Arazi sinirlari Toplam 13 364 kilometre Sinir ulkeleri Cin guneydogu 1 765 kilometre Kirgizistan guneydogu 1 212 kilometre Rusya kuzeyde 7 644 kilometre Turkmenistan guneybati 413 kilometre Ozbekistan guneyde 2 330 kilometre Sahil seridi 0 km ulke kara ile cevrilidir ancak Hazar Denizi ne siniri bulunmaktadir 1 894 km Denizcilik YokYukseklik asiriliklari En alcak nokta 132 m En yuksek nokta Han Tengri Dagi 6 995 m Arazi kullanimiThe World Factbook tahminlerine gore Tarim arazisi Toplam 77 4 2011 Ekilebilir arazi 8 9 Kalici urunler 0 Kalici otlaklar 68 5 Orman 1 2 Diger 21 4Sulak arazi 20 660 km2 2012 Su kaynaklariToplam yenilenebilir su kaynaklari 107 5 km3 2011 Tatli su cekilmesi evsel endustriyel tarimsal Toplam 21 14 km3 yil 4 30 66 Kisi basina 1 304 m3 yil 2010 Kaynakca Akademik Cografya 8 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Eylul 2020 Kazakhstan Flooding Sparks Complaints Finger Pointing Eurasianet eurasianet org Ingilizce 3 Ocak 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Eylul 2020 a b Central Asia Kazakhstan The World Factbook Central Intelligence Agency www cia gov 29 Haziran 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Eylul 2020 Dis baglantilarWikimedia Commons ta Geography of Kazakhstan ile ilgili coklu ortam belgeleri bulunur