Kurguda Güneş

Güneş Klasik Antik Çağdan bu yana kurguda mekân olarak kullanılmış olsa da uzun süre boyunca görece seyrek olarak ilgi gördü. İlk tasvirlerin çoğunda Güneş, bir zamanlar gök cisimlerinde yaşam olduğuna dair yaygın kozmik çoğulculuk inanışına uygun olarak Dünya benzeri ve dolayısıyla da yaşanabilir bir gök cismi olarak gösterildi ve üzerinde yaşayan canlılar anlatıldı. Astronominin gelişmesiyle birlikte, özellikle sıcaklığı olmak üzere Güneş hakkında daha fazla bilgi edinilmesiyle birlikte çok egzotik yaşam biçimleri dışında Güneş sakinleri konu olarak kullanılmamaya başlandı. Bunun yerine konu daha çok Güneş'in kaçınılmaz ölümü ve bunun Dünya üzerindeki yaşama ne tür felaketler getireceği üzerine yoğunlaştı. Güneş'in enerjisinin kaynağının nükleer füzyon olduğunun anlaşılmasından önce yazarlar arasında önde gelen varsayım ısı ve ışık kaynağının yanma olduğu ve görece kısa bir sürede de yakıtının biteceği yönünde oldu. Güneş enerjisinin gerçek kaynağının 1920'lerde keşfedilmesinden sonra bile Güneş'in ışığının azalması ya da tamamen sönmesi olası felaketi önlemek için Güneş'in yeniden enerjisine kavuşmasını sağlamak isteyen girişimlerin bulunduğu kıyamet sonrası kurgusunda sıklıkla karşılaşılan bir tema oldu. Güneş'in felakete neden olmasının başka bir yaygın yolu da patlaması ya da novaya dönüşmesiydi. Güneş patlaması gibi diğer mekanizmalar da ara sıra görülen bir temadır.

"Surveying a Dying Sun", kapağı, Kasım 1953

Güneş, yıkım kaynağı olmasının yanı sıra hem Güneş enerjisi kaynağı hem de süper güç kaynağı olarak kurguda kullanıldı. Ayrıca güneş rüzgârı, güneş yelkeni kullanan uzay araçlarının sevk sistemi olarak kullanıldı. Güneş tutulması başlangıçta matematiksel olarak zamanını tahmin edebilen karakterler tarafından tahmin edemeyenlere karşı sanki kendileri neden oluyormuş gibi bir hile aracı olarak, muhtemelen Kristof Kolomb'un 1504 yılında aynı hileyi ay tutulması ile yapması öyküsünden esinlenerek, sıklıkla çok sayıda öyküde kullanıldı. Okuyucuların bu klişeden sıkılması üzerine 1930'lar ve 1940'larda kurguda daha az görülmeye başlasa da yüzyılın sonunda bu sefer sosyal ayaklanmaların işareti olarak kullanılmaya başlandı. Güneş lekeleri ve 11 yıllık döngüleri az sayıda esere konu oldu. Güneş, ya ihtiyaçtan ya da bilinçli olarak kendine çok yaklaşan uzay gemilerine tehlike oluşturur. Bazen bilinçli olarak tasvir edilse de bu konu diğer yıldızların bilinçli olarak gösterilmesinden daha az işlenmiştir. Genel olarak bakıldığında, özellikle de Mars ve Venüs ile kıyaslandığında Güneş bilimkurguda nadir kullanılan bir mekândır.

İlk tasvirler

Güneş, erken dönem bilimkurguda görece üzerinde az durulmuş bir konudur.Mars'ın kurguda en popüler gök cismi olduğu 1800'lerin sonundan önceki dönemde konu olarak Güneş büyük farkla Ay'dan sonra gelmekteydi. Yine de Güneş'i konu alan eserlerin büyük bir bölümünde üzerinde yaşayan canlılar üzerine odaklanılmaktaydı. Bilimkurgu uzmanı tarafından kurguda uzay yolculuğunu konu alan ilk eser olarak tanımlanan Samsatlı Lukianos'un MS 2. yüzyıla ait olan Ἀληθῆ διηγήματα (Gerçek Bir Hikâye) adlı romanında Güneş'te yaşayanlar Ay'da yaşayanlarla savaş hâlindedir. Güneş üzerinde yaşayan canlıları konu alan daha sonraki eserler arasında Athanasius Kircher'in 1656 tarihli eseri Itinerarium exstaticum ve Cyrano de Bergerac'ın ölümünden sonra 1657'de yayımlanmış L’Autre monde ou les états et empires de la Lune (Diğer Dünya ya da Ay Devletleri ve İmparatorlukları) adlı eseri sayılabilir. Güneş'te yaşayan canlılar, 1700'lerde Fransız 'ün 1750 tarihli Relation du Monde de Mercure (Merkür Dünyası ile İlişki) romanında Merkür'de yaşayanları yönetenler olarak ve yine Fransız Marie-Anne de Roumier-Robert'in 1765 tarihli Voyage de Milord Céton dans les sept planètes (Milord Céton'un Yedi Gezegen Seyahati) romanında da toplumsal cinsiyet eşitliğinin uygulandığı bir toplum olarak tasvir edilirler.

Dünya dışındaki diğer gök cisimlerinin de Dünya'ya benzediği ve dolayısıyla da üzerinde yaşam olduğuna inanan kozmik çoğulculuk kavramına sdayanarak Güneş üzerinde de yaşam olduğu fikri kurguda 1800'lerde varlığını sürdürdü. Bu dönem eserler arasında 'ın 1813 tarihli romanı A Flight to the Moon; or, The Vision of Randalthus (Ay'a Uçuş ya da Randalthus'us Vizyonu), isimsiz olarak 1837'de yayımlanan Journeys into the Moon, Several Planets and the Sun (Ay'a, Bazı Gezegenlere ve Güneş'e Yolculuklar) adlı roman ve 'nin 1838 tarihli A World of Wonders (Hârikalar Dünyası) romanı sayılabilir. Güneş'in yüzey sıcaklığının spektroskopi yöntemiyle ölçüldüğü 1900'lerin başında bile Güneş'te yaşayan canlıları içeren 'in 1909 tarihli romanı Through the Sun in an Airship (Bir Hava Aracıyla Güneş'in İçinden Geçiş) ile 'ın 1910 tarihli romanı By Aeroplane to the Sun (Uçak ile Güneş'e Yolculuk) gibi eserlere genç yetişkin kurgu alanında rastlanmaktadır.

Güneş'teki koşullar içinde sıradan organizmaların yaşayamayacağının ortaya çıkmasıyla 1900'lerden itibaren kurguda daha egzotik yaşam biçimleri görünmeye başladı. Bunların bazıları 'un 1935 tarihli Islands of the Sun, 'un 1935 tarihli Nova Solis ve 'un 1936 tarihli We of the Sun gibi öykülerinde olduğu gibi Güneş'in yüzeyinde değil içinde yaşamaktadır. Diğerleri ise Güneş Sistemi'nin farklı yerlerinde yaşar: Leigh Brackett'in 1942 tarihli Child of the Sun öyküsünün kahramanı Güneş'ten gelmiş olan ama Merkür'ün yörüngesinin içinde kalan hayalî Vulkan gezegeninde yaşar;Olaf Stapledon'ın 1947 tarihli The Flames: A Fantasy adlı romanında kertenkele benzeri güneş kökenli canlılar Dünya üzerinde magmatik kayaçlar içinde yaşar.Arthur C. Clarke'ın 1958 tarihli Out of the Sun adlı öyküsünde "Güneş'imizin yüzzeyindeki manyetik akının karmaşıklığında oluşmuş" canlılar tasvir edilir;'ın 1962 tarihli Sunfire adlı öyküsünde ise Güneş'in (koronasında) yaşayan enerji temelli canlılar konu alınır.

Felâket

Güneş, çoğu öyküde ya enerjisini kaybederek ya da patlayarak bir yıkım kaynağı ya da tehdidi olarak yer almıştır. Güneş'in ana odak noktası olduğu nadir bilimkurgu filmlerinde de Güneş genellikle bu konu ile ele alınır.

Sönükleşme ve yok olma

Güneş'in enerjisinin yanma ile oluştuğu düşünüldüğü zamanlarda görece yakın bir gelecekte tamamen yanıp yok olacağı beklenmekteydi.

Güneş'in sönükleşmesi ve yok olması sık sık karşılaşılan bir temadır. Bu konudaki ilk öyküler Güneş'in ısı ve ışığının yanma kaynaklı olduğu ve bu yanmayı sağlayan yakıtın sonunda tükeneceği varsayımından esinlenmiştir. Fizikçi Lord Kelvin 1862'de Güneş'in birkaç milyon yıl sonra söneceğini tahmin etti ve bu tahmin aralarında ve H. G. Wells'in de bulunduğu bazı yazarlar tarafından öykülerine eklendi. Flammarion'un 1894 tarihli Omega: The Last Days of the World adlı romanında insanlık bir kuyruklu yıldız ile karşılaşma sonucunda yaşamını sürdürmeyi başarsa da birkaç bin yıl sonra Güneş'in sönmesi ile yok olur. Wells'in 1895 tarihli Zaman Makinesi romanında çorak bir Dünya'nın üzerinde soğumuş ve kızarmış bir Güneş ile karşılaşır. Benzer şekilde Güneş'in yok olmasını da içeren Dünya'nın sonunu anlatan öyküler 1900'lerin başında yazılmıştır; bunların arasında donmuş bir Dünya'da hayatta kalabilmişlerin üzerinde yaşanabilecek bir başka gezegen sistemine gidişlerinin anlatıldığı 'in 1901 tarihli The Last Days of Earth adlı öyküsü ile birlikte içindeki bir karakterin hem Dünya'nın hem de Güneş'in yıkımı ile ilgili vizyonunun anlatıldığı 'ın 1908 tarihli The House on the Borderland romanı sayılabilir.

Yanma varsayımı 1920'lere gelindiğinde gözden düştü. Yeni açıklama, astrofizikçi Arthur Eddington'ın öncülük ettiği Güneş'in enerjisinin kaynağının nükleer füzyon olduğu görüşüydü. Bunun sonucunda bilimkurgu yazarları öykülerinde Güneş için daha uzun bir yaşam süresi kabuş etmeye başladılar. Bu dönem içinde her ikisinde de Güneş'in aydınlatma gücünde milyonlarca yıl boyunca oluşan değişikliğin insanlığın konu alan J. B. S. Haldane'in 1927 tarihli The Last Judgment adlı eseri ile Olaf Stapledon'ın 1930 tarihli Last and First Men adlı romanı sayılabilir. Yine de 'in 1932 tarihli The Empire of the Necromancers adlı öyküsü ile başlayan ve "Zothique" adında gelecekte ortaya çıkan kurgusal bir kıtayı konu alan seri ile birlikte Jack Vance'in aynı zamanda alt türüne de adını veren ve 1950 tarihli The Dying Earth antolojisi ile başlayan Dying Earth serisi,'in Güneş aktivitesinin azalması sonucu 1980'lerde tamamıyla donmuş bir Dünya'yı anlattığı 1934 tarihli When the Sun Dies adlı öyküsü ve Arthur C. Clarke'ın Güneş'in sönmesi ile birlikte gelen çevresel değişiklikler nedeniyle yok olan insanlığı keşfeden gelecekteki Venüslüleri konu alan 1949 tarihli History Lesson gibi öykülerde Güneş'in sönmesi konu alınmaya devam etti. Clarke ayrıca 1938 tarihli The Twilight of The Sun şiiri ile 1979 tarihli The Fountains of Paradis adlı romanında aynı konuyu ele aldı. Konunun farklı bir varyasyonuna da Güneş'in çekiminden kurtularak başıboş dolaşan bir gezegen hâline gelen Dünya'nın aşırı soğuk bir iklime sahip olarak havanın donması ve nefes alınabilecek hâle getirilmesi için havanın toplanıp eritilmesini konu alan 1951 tarihli A Pail of Air adlı öyküsünde rastlanır. Edmond Hamilton'ın 1934 tarihli Thundering Worlds adlı öyküsünde Güneş'in ölmeye başlamasıyla tüm gezegenlerin Güneş Sistemi'nden ayrılarak başka bir yıldız araması anlatılırken 1963 tarihli Superman Under The Red Sun adlı çizgi roman öyküsünde uzak geçmişe zaman yolculuğu yapan Superman'in Güneş'in kırmızıya dönmesiyle süper güçlerini kaybetmesi anlatılır.'ın 1965 tarihli Sunout adlı öyküsünde Güneş'in söneceğinin farkına varan ve bunun karşısında çaresiz kalan biliminsanları konu alınır.The Wandering Earth adlı 2019 yapımı filmde Güneş'in ölümü insanlığı Dünya'yı terk etmeye ve yeni bir gezegen bulmaya iter.

Az sayıda eserde de sönküleşen Güneş'in yeniden harekete geçirilmesi çabaları konu alınır. Clark Ashton Smith'in 1954 tarihli Phoenix adlı öyküsünde Güneş'in yüzeyinde birkaç nükleer bomba patlatılması ile bu iş başarılır.'un 1980-1983 arasında yayımlanan dört ciltlik The Book of The New Sun romanında ve devam eserlerinde ölen Güneş'in yeniden canlanması için bir ak delik kullanılır. Güneş'i canlandırmak için bir patlayıcı mekanizma kullanılması kavramı 2007 yapımı Gün Işığı filminde de konu edilmiştir.

Patlama

Sanatçı yorumuyla patlayan bir yıldızın tasviri. Birçok öykü Güneş'in süpernovaya dönüşmesini anlatır.

Birçok öykü Güneş'in patlamasını ya da novaya dönüşmesini tasvir eder.

Kaynakça

1. ^ ^{a b} Caryad; Römer, Thomas; Zingsem, Vera (2014). "Rote Riesen und kalte Sonnen" [Red Giants and Cold Suns]. Wanderer am Himmel: Die Welt der Planeten in Astronomie und Mythologie [Wanderers in the Sky: The World of the Planets in Astronomy and Mythology] (Almanca). Springer-Verlag. s. 38. ISBN . 
2. ^ ^{a b c d e f g h i j k l m n o p q r} (2005). "Sun". (Ed.). (İngilizce). Greenwood Publishing Group. ss. 764-766. ISBN . 
3. ^ Crossley, Robert (2011). "H. G. Wells and the Great Disillusionment". (İngilizce). Wesleyan University Press. s. 110. ISBN . Until the Schiaparelli era, the most favored destination for extraterrestrial travel remained the Moon, followed more distantly by the Sun. [...] But in the last decades of the nineteenth century, a discernible shift of locale took place. Fictional goings and comings between Earth and Mars took precedence over all other forms of the interplanetary romance. 
4. ^ ^{a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v} ; (2021). "Sun". Clute, John; ; (Ed.). . 4th. 7 Mart 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Mart 2023. 
5. ^ ^{a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t} (2006). "Sun, The". (İngilizce). Taylor & Francis. ss. 506-507. ISBN . 
6. ^ ^{a b c d e f g h i j k l m n o p} (2021). "The Sun". Science Fiction Literature through History: An Encyclopedia (İngilizce). ABC-CLIO. ss. 619-620. ISBN . 
7. ^ Udías, Agustín (2021). "Athanasgius Kircher's Vision of the Universe: The Ecstatic Heavenly Journey". . ss. 9-11. 21 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2023. 
8. ^ Glomski, Jacqueline (2015). "15: Religion, the Cosmos, and Counter-Reformation Latin: Athanasius Kircher's Itinerarium exstaticum (1656)". Steiner-Weber, Astrid; Anenkel, Karl A. E. (Ed.). Acta Conventus Neo-Latini Monasteriensis: Proceedings of the Fifteenth International Congress of Neo-Latin Studies (Münster 2012) (İngilizce). Brill. s. 234. doi:10.1163/9789004289185_016. ISBN . 
9. ^ (2016). "Eighteenth-Century SF: Big, Little". The History of Science Fiction. Palgrave Histories of Literature (İngilizce). Palgrave Macmillan. s. 106. doi:10.1057/978-1-137-56957-8_5. ISBN . OCLC 956382503. 
10. ^ Clute, John (2022). "de Roumier-Robert, Marie-Anne". Clute, John; ; (Ed.). . 4th. 2 Nisan 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Nisan 2023. 
11. ^ (2021). "Mercury". Science Fiction Literature through History: An Encyclopedia (İngilizce). ABC-CLIO. ss. 442-444. ISBN . 
12. ^ ; Clute, John (2022). "Stapledon, Olaf". Clute, John; ; (Ed.). (4th bas.). 22 Mart 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Mart 2023. 
13. ^ (2011). "SETI in Science Fiction". (Ed.). Searching for Extraterrestrial Intelligence. The Frontiers Collection (İngilizce). Springer Science & Business Media. s. 356. doi:10.1007/978-3-642-13196-7_19. ISBN . 
14. ^ (1987). "Themes and Trends in Science Fiction". The Sociology of Science Fiction (İngilizce). Wildside Press LLC. s. 118. ISBN . Also in 1962 Hamilton wrote 'Sunfire,' in which an encounter with an alien being that lives in the sun's corona has all the force of a religious revelation in its effect on a human astronaut. 
15. ^ (2005). Transformations: The Story of the Science Fiction Magazines from 1950 to 1970 (İngilizce). Liverpool University Press. s. 227. ISBN . 19 Mart 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Haziran 2024. Hamilton had a resurgence in the magazine with a handful of superb tales, including 'Sunfire!' (Amazing, September 1962), about sentient energy life on Mercury. 
16. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; TheZoneSun isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: )
17. ^ (1999). "Sun, The". The Dictionary of Science Fiction Places. New York : Wonderland Press. s. 294. ISBN . Reports filed before it was understood that the Sun's radiation was the result of nuclear fusion rather than combustion often feature Earths grown cold and dark by virtue of the sun's 'burning out' 
18. ^ ; (2024). "End of the World". Clute, John; ; (Ed.). (4th bas.). 22 Mart 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Şubat 2024. 
19. ^ (1990). "Flammarion, [Nicolas] Camille (1842–1925)". (İngilizce). With the assistance of . Kent State University Press. ss. 249-250. ISBN . 
20. ^ Clute, John; (2023). "Wells, H G". Clute, John; ; (Ed.). (4th bas.). 18 Mart 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Aralık 2023. 
21. ^ (1990). "Wells, H[erbert] G[eorge] (1866–1946)". (İngilizce). With the assistance of . Kent State University Press. ss. 796-797. ISBN . 
22. ^ (1990). "Wallis, George C.". (İngilizce). With the assistance of . Kent State University Press. s. 786. ISBN . 
23. ^ (1990). "Hodgson, William Hope (1877–1918)". (İngilizce). With the assistance of . Kent State University Press. ss. 364-365. ISBN . 
24. ^ ; (2023). "Haldane, J B S". Clute, John; ; (Ed.). (4th bas.). 24 Mart 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Aralık 2023. 
25. ^ Adams, Mark B. (2004). "The Quest for Immortality: Visions and Presentiments in Science and Literature". ; Binstock, Robert H. (Ed.). The Fountain of Youth: Cultural, Scientific, and Ethical Perspectives on a Biomedical Goal. Oxford University Press. ss. 47-51. ISBN . OCLC 79833716. 
26. ^ Clute, John; (2023). "Vance, Jack". Clute, John; ; (Ed.). (4th bas.). 13 Ocak 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Aralık 2023. 
27. ^ Clute, John; (2013). "Dying Earth". Clute, John; ; (Ed.). (4th bas.). 26 Mart 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Mart 2023. 
28. ^ ; (1998). "Corbett, Chan". (İngilizce). Kent State University Press. s. 84. ISBN . 
29. ^ (2021). "Venus and Venusians". Science Fiction Literature through History: An Encyclopedia (İngilizce). ABC-CLIO. s. 672. ISBN . 
30. ^ (2022). "Venus—Venus of Dreams ... and Nightmares: Changing Images of Earth's Sister Planet". The Stuff of Science Fiction: Hardware, Settings, Characters (İngilizce). McFarland. s. 169. ISBN . 
31. ^ Yeates, Robert (2021). "Listening to ruins on the radio". American Cities in Post-Apocalyptic Science Fiction (İngilizce). UCL Press. s. 66. ISBN . 
32. ^ (1995). "Edmond Hamilton and Leigh Brackett: An Appreciation". Outside the Human Aquarium: Masters of Science Fiction (İngilizce). Wildside Press LLC. s. 10. ISBN . 
33. ^ Bailey, Hilary (November 1965). Moorcock, Michael (Ed.). " "Sorry About the Sound Effects, Daddy." ". . 49 (156). Roberts & Vinter Ltd. s. 125. ISSN 0028-7075. 
34. ^ ^{a b} . NASA Solar System Exploration. 11 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2023. 
35. ^ Wright, Peter (2003). "'The Last Thrilling Wonder Story'? Intergeneric Operations". Attending Daedalus: Gene Wolfe, Artifice and the Reader (İngilizce). Oxford University Press. s. 102. ISBN . 
36. ^ (2016). "Gene Wolfe's The Book of the New Sun (1980–3) and Its Sequels". The History of Science Fiction. Palgrave Histories of Literature (İngilizce) (2nd bas.). Palgrave Macmillan. ss. 434-439. doi:10.1057/978-1-137-56957-8_14. ISBN . OCLC 956382503.