Macaristan’ın Moğollar tarafından istilası (İkinci)

Macaristan’ın Moğollar tarafından ikinci istilası Nogay Han ve Tulabuga liderliğinde 1285-1286 kışında gerçekleşmiştir.

Macaristan’ın Moğollar tarafından ikinci istilası
Avrupa'nın Moğollar tarafından istilası
Macaristan'daki Moğollar, 1285, Chronicon Pictum'da tasvir edilmiştir. Solda atlarından inen Moğollar, ele geçirilen kadınlarla birlikte, Macarlar ise kurtarılmış bir kadınla birlikte sağda.
Tarih 1285–1286 Bölge Macaristan Krallığı Sonuç Macar zaferi Altın Orda istilası püskürtüldü Moğol kuvvetlerinin çoğu yok edildi
Taraflar
Altın Orda Devleti (Moğollar) Galiçya-Volhinya Krallığı	Macaristan Krallığı
Komutanlar ve liderler
Nogay Han King	King IV. Ladislaus Peter Aba Ivánka Aba (ölü)
Güçler
30,000–50,000^[]	~30,000^[]
Kayıplar
Moğol kuvvetlerinin tamamına yakını öldürüldü/esir alındı^[]	Hafif^[]

Başlangıç

İlk istila

1241'de Subutay ve Batu Han komutasındaki bir Moğol ordusu, Polonya, Bulgaristan, Hırvatistan ve Macaristan Krallığı dahil olmak üzere orta ve doğu Avrupa'yı işgal etti. Macarların Mohi Muharebesi'ndeki işgali durdurma girişimi felaketle sonuçlanamadı. Macar atlı kuvvetlerinin çoğunu oluşturan hafif süvarilerin Moğol birliklerine karşı etkisiz olduğu kanıtlandı, ancak birkaç ağır zırhlı şövalye (çoğunlukla Tapınak Şövalyeleri'nin şövalyeleri) yakın mesafe savaşında önemli ölçüde daha iyi performans gösterdi. Moğollar, Macar ordusunu kararlı bir şekilde ezdiler ve gelecek yıl kırsal bölgeyi yağmalamaya devam ettiler. Seferlerinin sonunda Macaristan nüfusunun yaklaşık dörtte biri öldürülmüş ve krallığın büyük yerleşim yerlerinin çoğu moloz yığınına dönmüştü.

Çoğu kasaba ve kalenin duvarlarını oluşturan ahşap, kil ve toprak savunmaları Moğol kuşatma makineleri karşısında dayanamamıştır. Pek çok Macar yerleşim yerinde herhangi bir tahkimat mevcut değildi. Bir Alman tarihçi, Macarların "duvarlarla veya güçlü kalelerle korunan neredeyse hiçbir şehri olmadığını" gözlemlemiştir. Ancak taş kalelerin şansı önemli ölçüde daha iyiydi; Az sayıdaki Macar taş kalelerinden hiçbiri, hatta Moğol hatlarının gerisindekiler bile düşmedi. Moğollar, kuşatma makinelerini Hırvatistan'ın Klis Kalesi'nin taş duvarlarında kullanmaya çalıştıklarında kesinlikle hiçbir hasar vermediler ve ağır kayıplarla geri püskürtüldüler.Estergon kalesini ele geçirmeye çalıştıklarında da benzer bir şey oldu, sayısal üstünlüğe ve şehrin ahşap kulelerini azaltmak için henüz kullandıkları 30 kuşatma makinesine rağmen Moğollar başarılı olamadılar.

Askeri reformlar

13. yüzyıldaki Moğol istilası, Spiš Kalesi (Macarca: Szepesvár), bugün Slovakya'da) gibi güçlü taş kalelerin inşasına yol açtı..

Kral IV. Béla bunu not etti ve sonraki birkaç on yılı, gelecekteki olası istilalara hazırlık amacıyla Macaristan'da reform yaparak geçirdi. Bunu yapmak için çeşitli yöntemler kullandı. Her şeyden önce, servientes ve iobagiones castri'yi ağır zırhlı, iyi eğitimli, daha önce Macaristan'ın savunmasının neredeyse tamamen ahşap kalelere ve hafif süvarilere dayandığı batı tipi şövalyelerden oluşan yeni bir sınıf halinde birleştirdi. 1247'de St. John Şövalyeleri ile feodal bir anlaşma imzaladı ve onlara daha fazla zırhlı süvari ve tahkimat oluşturma yardımları karşılığında güneydoğu sınır bölgesini verdi.^[] 1248'de, baronların kendi topraklarındaki adamları uygun şekilde donatılmış (zırhlı) kralın ordusuna götürmeleri koşuluyla orta tabakasının bir baronun hizmetine girebileceğini ilan etti. O döneme ait belgeler, "ülkemizin soylularının, diğer soylulara hizmet edebildikleri gibi piskoposların askerlik hizmetine de girebileceklerini" belirtiyor. 1250'den sonra doğrudan kralın emrinde hizmet veren küçük veya orta büyüklükteki mülklerin özgür sahipleri (baronlarla birlikte) soylular arasına dahil edildi. Son olarak, yeni yerleşimcilere, kralın isteği üzerine atlı ve zırhlı savaşma zorunluluğu karşılığında "şartlı" asalet verildi. 1259'da, en az 1.000 arbaletçi kiralamak istediğinden, Papa'dan kendisini Venedik'le temasa geçirmesini talep etti (arbaletlerin, aslında 1241'de Macarlar tarafından nispeten az sayıda konuşlandırılmış olmasına rağmen, Moğollara karşı da çok etkili bir silah olduğu kanıtlanmıştır).

Kral, yeni savunma doktrinini güçlendirmek için şehirlere ve soylulara taştan surlar inşa etmeleri karşılığında bağış ve ödüller teklif etti. Reformlar sonuçta meyvesini verdi. Saltanatının sonuna gelindiğinde IV. Béla, 100'e yakın yeni kalenin inşasını yönetmişti. Bu 100 kalenin 66'sı yüksek yerlere inşa edilmiş taş kalelerdi. Bu, krallığın yalnızca 10 taş kaleye sahip olduğu ve bunların yarısının Avusturya Dükalığı sınırına yerleştirildiği 1241 yılına göre büyük bir gelişmeydi.

İkinci istilaya giden yol

13. yüzyılın ikinci yarısında Macaristan Krallığı

1254'te Batu Han, Orta ve Batı Avrupa'ya ilerlemek için Macaristan'ın ordusunun dörtte biri ve evlilik ittifakı talep etmiştir. Karşılığında Macaristan haraç yükümlülüklerinden ve daha fazla yıkımdan kurtulacaktı. Béla, mesajı görmezden gelmiştir. 1259 ve 1264'te bu kez Batu'nun kardeşi ve halefi Berke Han tarafından ek ültimatomlar gönderilmiştir. Berke de benzer taleplerde bulunmuş: Macaristan, Moğollara boyun eğerse ve planlanan Avrupa işgali için ordusunun dörtte birini onlara verirse, vergi muafiyeti ve yağmanın 1/5'ini alacaktı. Béla yine reddetmiştir. Béla ile Papa arasında 1259 dolaylarında karşılıklı olarak yazılan mektuplar, Moğolların onlarca yıldır güvenilmez olarak bilindiğini ve Papa'nın "hain" fatihler tarafından yapılan herhangi bir anlaşmanın değersiz olduğunu söylediğini ima etmektedir.

Krallar IV. Béla ve V. István'ın ölümlerinden sonra, IV. Ladislaus 1272'de Macar tahtına geçmiştir. Annesi dolayısıyla Kuman Ladislaus olarak tanınmıştır. Sonraki yıllarda soylulara ve din adamlarına karşı direnişi daha da güçlendi, öyle ki pagan Kumanların Hristiyanlığa geçmesini gerektiren bir yasa nedeniyle bir papalık elçisini tutukladı ve Hristiyan karısı Anjou'lu Isabel'i hapse atmıştır. Baronlar bir ordu kurmuş ve Estergon Başpiskoposu Lodomer, Macar kralına karşı bir haçlı seferi ilan etmiştir. Ancak Kumanların 1282'de isyan edip Macaristan'ı işgal etmesi üzerine Ladislaus ve soyluları isyanı bastırmaktan çekinmediler. Chronicon Pictum, Ladislaus'un "cesur Joshua gibi, halkı ve ülkesi adına savaşmak için" Kumanlara karşı çıktığını ve Hódmezővásárhely yakınlarındaki Hód Gölü'nde Kuman ordusunu mağlup ettiğini yazar.

Buna rağmen kralın özellikle soylular arasındaki itibarı çok zayıf kalmıştır. 1283 yılında karısını terk ettikten sonra Kuman tebaasının arasına yerleşmiş ve Kuman kadınlarını kendine metres olarak almıştır. 1282 Kuman isyanı Moğol istilasını kolaylaştırmış olabilir. Macaristan'dan sürülen Kuman savaşçıları, Altın Orda'nın fiilen başı olan Nogay Han'a hizmetlerini sundular ve ona Macaristan'daki tehlikeli siyasi durumu anlattılar. Bunu bir fırsat olarak gören Nogay, görünüşte zayıf olan krallığa karşı geniş bir sefer başlatmaya karar verdi.

İstila

Kuvvetler

1285 kışında Moğol orduları Macaristan'ı ikinci kez işgal etti. Moğollar, 1241'deki ilk işgalde olduğu gibi Macaristan'ı iki cepheden işgal etti. Nogay, Transilvanya üzerinden, Töle-Buka (Talabuga ) ise Transkarpatya ve Moravya üzerinden işgal etti. Üçüncü, daha küçük bir kuvvet muhtemelen Kadan'ın önceki rotasını yansıtacak şekilde krallığın merkezine girdi. İstila yolları, Batu ve Subutay'yn 40 yıl önce izlediği yolları yansıtıyor gibi görünüyordu; Talabuga Verecke Geçidi'nden geçiyor ve Nogay, Transilvanya'ya girmek için Brassó'dan geçiyordu. İlk istilaya benzer şekilde, Moğollar hız ve sürprizi vurguladılar ve Macar kuvvetlerini ayrıntılı olarak yok etmeyi amaçladılar; Macarları hazırlıksız yakalama umuduyla kışın istila ettiler ve bunu imkansız hale getirecek kadar hızlı hareket ettiler (en azından sonraki başarısızlıklarına kadar). Ladislaus'un onları kararlı bir çatışmaya sokmaya yetecek kadar adam toplaması gerekiyordu. O dönemde Moğol İmparatorluğu'nda iç savaş olmaması ve Altın Orda'yı ilgilendiren başka büyük çatışmaların olmaması nedeniyle Nogay, bu istila için Galiçya ile birlikte çok büyük bir orduyu sahaya çıkarabildi Volhynian Chronicle onu "harika bir ev sahibi" olarak tanımlıyor ancak kesin boyutu kesin değil. Moğol ordusunun, kendi tebaalarından süvarileri, Lev Daniilovich dahil Ruthen prenslerini ve Rus uydularından diğerlerini içerdiği biliniyor.

Stefan Krakowski, iki yıl sonra Polonya'daki daha küçük Moğol istilasının yaklaşık bu kadar askere sahip olduğunu tahmin ederek Moğol istila kuvvetini dolaylı olarak 30.000 adamın biraz üzerine yerleştiriyor ve Nogay ve Talabuga'nın kişisel olarak bir istilaya liderlik etmesinin bunun tanımı gereği devasa bir güç olduğunu öne sürdüğünü belirtiyor. Peter Jackson, çağdaş Macar sözleşmelerini kullanarak, Moğol ordusunun çok büyük olduğu sonucuna varıyor, ancak daha büyük, daha küçük veya 1241-42 işgal kuvvetiyle karşılaştırılabilir büyüklükte olup olmadığından emin değil. Estergon valisi Benedictus'un döneme ait bir mektubunda Moğol ordusunun büyüklüğünün 200.000 olduğu tahmin ediliyor. Moğollar neredeyse hiçbir zaman 100.000 kişiden daha büyük ordular kurmadıkları için bu kesinlikle çok büyük bir abartıdır. Avusturyalı Salzburg tarihçisi, Moğol askeri kampının 16 km (10 mi) genişlikte ve 10 km (6 mi) derinlemesine bir alanı kapladığını kaydetmiştir (bunun Nogay'ın m yoksa Talabuga'nın mı ordusu olduğu veya bu tarihçinin bu bilgiyi nasıl elde ettiği bilinmemektedir). Galiçya-Volhynian Chronicle, Moğol ordusunun büyüklüğünü yüzbinlerce olarak ortaya koyuyor ve Talabuga'nın birliğinin Karpatlar'daki yürüyüş sırasında tek başına 100.000 adam kaybettiğini söylüyor. Bu tür sayıların modern tarihçiler tarafından şişirilmiş olduğu düşünülmektedir.

1255'te Rubruck'lu William, Macarların en fazla 30.000 asker toplayabileceğini yazmıştır; bu durum muhtemelen son otuz yılda büyük ölçüde değişmemişti. Moğol istilası döneminde bu adamlardan kaçının toplandığı bilinmemektedir.

Orta/Kuzey Macaristan, Transkarpatya ve Batı Transilvanya

Kuzey Macaristan'da ana orduyu yöneten Talabuga, Karpatlar'da yoğun kar yağışı nedeniyle durmak zorunda kaldı. Yürüyüş sırasında kuvveti, Galiçya-Volynian Chronicle ve bazı dönemin Polonya kaynaklarının da doğruladığı gibi, lojistik faktörlerden, yani binlerce askerinin ölümüne neden olan yiyecek kıtlığından dolayı harap olmuştur. Bu muhtemelen, kalelerden küçük baskınlar ve saldırılar düzenlerken, mevcut tüm yiyecek stoklarını istifleyerek işgalcileri aç bırakmayı içeren geleneksel kale savaşı taktiklerinin sonucuydu. Macar kralına düşman olan Polonyalı tarihçiler, Ladislaus'un Moğollarla doğrudan bir savaşta karşı karşıya gelemeyecek kadar korkak olduğunu, büyük olasılıkla başarılı savaştan kaçınma ve kavurucu toprak taktiklerinin yanlış yorumlandığını belirtmişlerdir.

Seferin başında işgalci güç Macaristan'ın ortasını harap etmiş ve Peşte kasabasına girmiştir. Onu yaktılar ama kasaba, Tuna'nın güneyine ve batısına kaçan nüfus tarafından çoktan terk edilmişti. Bu sırada Kraliçe Elizabeth'in güçleri, Buda surlarının güvenliğinden izlerken Moğollara karşı coşkulu ve etkili bir saldırı başlattı. Talabuga'nın güçleri, tahkimatların yoğunluğu nedeniyle büyük zorluklarla karşılaştı ve herhangi bir kaleyi veya müstahkem şehri ele geçirmeyi başaramadılar. Ancak sivil halka büyük zarar vererek Tuna'ya kadar baskınlar düzenlediler. Yerel Macar güçleri, Moğollarla birçok savunma savaşında savaştı; bu savaşta kral, aralarında George Baksa, akrabası Amadeus Aba ve klanın Somos dalından Peter Aba'nın da bulunduğu, kendilerini öne çıkaran birkaç alt düzey yetkiliyi terfi ettirmişti. Böyle bir savaş, Moğolların 1.000'i esir alınan dahil olmak üzere ağır kayıplarla keskin bir yenilgiye uğradığı Turusko (Trascău) kalesi yakınında gerçekleşti. Talabuga'nın zayıflamış ordusu, Batı Transilvanya'nın tepelerinde aceleyle toplanan IV. Ladislaus'un kraliyet ordusuyla karşı karşıya geldiğinde, sonunda Talabuga yenilgiye uğradı. Ordu, reformlardan yararlandı ve Moğolların birkaç on yıl önce Mohi'de mağlup ettiği orduya kıyasla daha yüksek oranda şövalyeye sahipti.

Yenilginin ardından Talabuga, Macaristan'dan geri çekilme emri verdi, ancak ordusu, dönüşte hafif süvari olarak savaşan Székely halkı tarafından pusuya düşürüldü. Dost topraklara geri döndüğünde, ordusunun varlığı fiilen sona ermişti ve getirdiği askerlerin çoğu başarısız baskın sırasında ölmüştü. Bir tarihçinin abartısıyla Talabuga, Ruthenia'ya yalnızca karısı ve bir atla geri dönmüştü. Sonunda Volhinya'ya ulaştığında, açlıktan ölmek üzere olan askerleri müttefiklerinin ve vasallarının kasabalarını yağmaladılar.

Transilvanya ve Macar Ovaları

Nogay, 1286 baharına kadar Transilvanya'da kaldı. Burada Szászrégen (Reghin), Brassó (Braşov) ve Beszterce (Bistrița) gibi bazı kasaba ve köyleri yağmaladı. Ayrıca birkaç kaleyi ve surlarla çevrili kasabayı yok etmeyi başardı. Ancak Talabuga gibi o da, Torda'nın (bugün Turda, Romanya) eski kraliyet kalesi olan Aranyos (Arieș) Vadisi'ndeki Sakson kalesi Ban Mikod dışında herhangi bir büyük tahkimat almayı başaramadı. Talabuga'nın ana kolunun yenilgisinden sonra Kral IV. Ladislaus, Nogay güçlerini Transilvanya'dan sürmek için bir sefer düzenledi. Nogay'ın güçleri yerel Macar birliklerinin (çoğunlukla Voivode Roland Borsa komutasındaki Saksonlar, Ulahlar ve Székely'lerin ) elinde ciddi bir yenilgiye uğradığından, ordusu önemli bir fark yaratmak için çok geç geldi. Ladislaus geri çekilmelerini taciz etmeye karar verdi.

Sonrası

İstilanın sonuçları 1241 istilasının sonuçları ile karşılaştırıldığında keskin bir tezat oluşturur. İstila kolayca püskürtülmüş ve Moğollar, aylarca süren açlık, çok sayıda küçük baskın ve iki büyük askeri yenilgi nedeniyle işgalci kuvvetlerinin çoğunu kaybetmişlerdir. Bu çoğunlukla yeni tahkimat ağı ve askeri reformlar sayesinde olmuştur. 1285 seferinin başarısızlığından sonra Macaristan'a büyük bir istila başlatılmayacaktı, ancak Altın Orda'dan gelen küçük baskınlar 14. yüzyıla kadar sık sık gerçekleşmiştir. İki yıldan kısa bir süre sonra Polonya'nın Üçüncü Moğol istilası gerçekleşmiştir. Bu istila da Polonyalıların 1285'te Macarlarınkine benzer bir strateji izlemesiyle geri püskürtülmüştür. George Baksa (aynı zamanda Sóvár'lı George olarak da bilinir) komutasındaki bir Macar kuvveti onlara yardım etmiştir. Muhtemelen bu olaya misilleme olarak 1288'in sonlarında bir Moğol kuvvetinin Szepes (Spiš) bölgesine küçük çaplı da olsa bir saldırı başlatmasıydı. George yeniden öne çıkınca geri püskürtüldüler.

Macaristan için ağır sivil kayıplara rağmen genel olarak bir zafer olsa da, savaş kral için siyasi bir felaketti. Kendisinden önceki büyükbabası gibi birçok soylu, Kumanlarla olan bağları nedeniyle onu Moğolları topraklarına davet etmekle suçladı. Muhtemelen daha feci bir şekilde, istila, kralın çok az yardımı ile yerel baronlar ve diğer ileri gelenler tarafından savuşturuldu. Askeri becerilerini, tahkimatlarının ve silahlı kuvvetlerinin verimliliğini ve tebaalarının güvenliğini kraldan veya onun ileri gelenlerinden daha fazla sağlama yeteneklerini kanıtladıktan sonra çeşitli yerel seçkinler, destekçi ağlarını genişletti ve kendilerini yönetme hakkına sahip buldular. Krallığın geniş bölgeleri. Kriz, kralın önemli askeri kaynaklara sahip olmadığını ve bunu siyasi becerilerle telafi edemediğini gün ışığına çıkardı.

Moğolların bu savaşta uğradığı ağır kayıplar ve kısa bir süre sonra Polonya'daki yenilgileri (her ne kadar bu seferler arasında Bulgaristan'ı başarılı bir şekilde yeniden vassal hale getirmiş olsalar da) ile birleşince, 1280'ler dışında Orta Avrupa'da büyük Altın Orda operasyonlarının olmamasına sebep olmuştur. O andan itibaren Moğolların Macaristan ve Transilvanya'ya yönelik saldırıları sınır hatları boyunca yapılan baskınlar ve yağmalarla sınırlı kalacaktı. 14. yüzyıla gelindiğinde Altın Orda ve Moğol İmparatorluğu'nun büyük bir kısmı, Özbek Han'ın komutası altında devam eden sınır baskınlarına rağmen, Macaristan'a ciddi bir tehdit oluşturmadı. Aslında, 1345 yılında, Kont Andrew Lackfi komutasındaki bir Macar ordusu inisiyatifi ele aldı ve Moğol topraklarına bir işgal kuvveti başlatarak Altın Orda kuvvetini mağlup etti ve daha sonra Moldavya olacak bölgeyi ele geçirdi.

Kaynakça

1. ^ Jackson 2005, s. 209.
2. ^ ^{a b} Chambers, p. 165
3. ^ Sugar, p.27: "The majority of the Hungarian forces consisted of light cavalry, who appeared 'oriental' to the Western observers. Yet this army had given up nomadic battle tactics and proved useless when facing the masters of this style of warfare. Hungarian tactics were a mix of eastern and western military traditions, as were the ineffective walls of clay bricks and palisades. Two elements of the Hungarian defense had proved effective, however: close combat with mass armored knights and stone fortifications".
4. ^ Sugar, p.27: "In the plains, between 50 and 80 percent of the settlements were destroyed. In forested areas, in the mountains, and in Transylvania, the demographic loss is estimated at 25-30 percent".
5. ^ Jackson 2005, s. 65.
6. ^ Sugar, p. 26: "The country centers, lacking defenses, and the residences of [nobles], protected at best by moats, fences, and wooden towers, were no obstacle. Using ballistas, the Mongols leveled the forts, and put the settlements to the torch".
7. ^ Jackson 2005, s. 66.
8. ^ Kosztolnyik, p. 174
9. ^ Pow, p. 72, 132,
10. ^ Ertman, Thomas. "Birth of the Leviathan: Building States and Regimes in Medieval and Early Modern Europe." Cambridge University Press (January 13, 1997). Page 273.
11. ^ Sugar, p. 28-29
12. ^ Jackson 2005, ss. 74 ve 84.
13. ^ Cartledge 2011, s. 30.
14. ^ Pow, p. 76: "[Béla] showed moral courage in reversing his autocratic policies and granting numerous privileges to nobles on the condition that they build stone castles. Before this time, castle building was purely the business of the Hungarian monarchy. Béla's energetic policies saw the construction off 66 'new-style' castles during his reign. All of them were built of stone and situated on an elevated sight".
15. ^ Pow, p. 59
16. ^ Pow, p. 29-30
17. ^ Jean W. Sedlar, East Central Europe in the Middle Ages, 1000–1500 (Seattle: University of Washington Press), 379.
18. ^ Bezzola, Die Mongolen, 188.
19. ^ Chambers, p. 164
20. ^ Salagean, p. 133
21. ^ ^{a b} Salagean, p. 135
22. ^ ^{a b c} Salagean, p. 136
23. ^ Jackson 2005, s. 199.
24. ^ Perfecky, George A. (1973). The Galician-Volynian Chronicle. Munich: Wilhelm Fink Verlag. Page 95.
25. ^ ^{a b c} Jackson 2005, s. 205.
26. ^ Krakowski, p. 212
27. ^ Jackson, p. 205: "Even though figures given by German analysts smack of hyperbole, the language of the Hungarian charters certainly indicates that the numbers involved were considerable".
28. ^ Jackson 2005, s. 225.
29. ^ ^{a b c} Kosztolnyik, p. 286
30. ^ Perfecky, George A. (1973). The Galician-Volynian Chronicle. Munich: Wilhelm Fink Verlag. Page 96.
31. ^ William of Rubruck. "The journey of William of Rubruck to the eastern parts of the world, 1253-55." Translated by William Woodville Rockhill. Page 281. "It would be very easy to conquer or to pass through all these countries. The King of Hungary has not at most XXX thousand soldiers."
32. ^ Pow, p. 28
33. ^ Hans-Hemming Kortum. "Transcultural Wars: from the Middle Ages to the 21st Century". Akademie Verlag (March 22, 2006). Page 227. Footnote 68.
34. ^ Kosztolnyik, p. 285
35. ^ Henry Hoyle Howorth. "History of the Mongols from the 9th to the 19th Century". COSIMO CLASSICS, 2013. Originally published 1876. Page 1,014.
36. ^ "Engel, p. 109". 5 Nisan 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Nisan 2024. 
37. ^ Jackson, p. 209: "The Volynian Chronicle has [Talabuga] arrive back with few survivors of his original force after crossing the Carpathians".
38. ^ Pow, p. 77: "They accomplished very little in terms of taking fortified places, and met with defeat in Transylvania"
39. ^ Jackson, p. 205: "According to a contemporary letter and reports that reached Germany, it was the local troops--Saxons, Vlachs, and Székely, with the last fighting as light cavalry--who cut off [the Mongols'] retreat in Transylvania and inflicted on them a serious reverse."
40. ^ Krakowski, p. 217-218.
41. ^ Salagean, p. 137
42. ^ Salagean, p. 138
43. ^ Salagean, 137
44. ^ Kortüm, Hans-Henning. Transcultural Wars: from the Middle Ages to the 21st Century Akademie Verlag (March 22, 2006). p. 227

Konuyla ilgili yayınlar

• Cartledge, Bryan (2011). The Will to Survive: A History of Hungary. C. Hurst & Co. ISBN . 
• Chambers, James -- The Devil's Horsemen: The Mongol Invasion of Europe
• Peter F. Sugar, Péter Hanák, -- A History of Hungary. 1990 Indiana University 448p.
• Pow, Stephen Lindsay -- Deep Ditches and Well-built walls. Calgary, 2012.https://prism.ucalgary.ca/bitstream/handle/11023/232/ucalgary_2012_pow_lindsey.pdf?sequence=2&isAllowed=y
• Pál Engel, Tamás Pálosfalvi, Andrew Ayton: The Realm of St. Stephen: A History of Medieval Hungary, 895-1526, I.B.Tauris & Co Ltd, London. 2001. 471.p
• Stefan Krakowski -- Polska w walce z najazdami tatarskimi w XIII wieku, Wyd. 1956
• Jackson, Peter (2005). The Mongols and the West: 1221–1410 (İngilizce). Routledge. ISBN . 
• Z. J. Kosztolnyik -- Hungary in the 13th Century, East European Monographs, 1996
• Salagean, Tudor. Transylvania in the Second Half of the Thirteenth Century: The Rise of the Congregation System Brill, 2016, pages 134-138
• Székely, György (1988). "Egy elfeledett rettegés: a második tatárjárás a magyar történeti hagyományokban és az egyetemes összefüggésekben [A Forgotten Dread: The Second Mongol Invasion in the Hungarian Historiographical Tradition and International Context]". Századok (Macarca). Magyar Történelmi Társulat. 122 (1–2): 52-88. ISSN 0039-8098. 
• Szőcs, Tibor (2010). "Egy második "tatárjárás"? A tatár–magyar kapcsolatok a XIII. század második felében [A Second Tartar Invasion? The Tartar–Hungarian Relations in the Second Half of the 13th Century]". Belvedere Meridionale (Macarca). 22 (3–4): 16-49. ISSN 1419-0222.