Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ortografik transkripsiyon, aktarma yapılacak olan dilin standart ortografisi kullanılarak yapılan bir transkripsiyon (çeviri yazı) yöntemidir.
Ortografik transkripsiyona örnek olarak Алекса́ндр Пу́шкин (Aleksandr Puşkin) özel ismindeki "Пу́шкин" soyadının İngilizce "Pushkin", Fransızca "Pouchkine" ve Türkçe "Puşkin" olarak yazılması gösterilebilir. Dolayısıyla her dil (İngilizce, Fransızca, Türkçe...) "Пу́шкин" ismini kendi ortografisine göre transkript etmektedir.
Ortografik transkripsiyon; fonetik transkripsiyon, , transliterasyon ve çeviri ile karıştırılmamalıdır.
Transliterasyondan farkı
Bir sesin yazı diline aktarılması olan transkripsiyon, bir yazı dilinin başka bir yazı dilinde kayıpsız bir şekilde gösterilmesi olan transliterasyon ile karıştırılmamalıdır. Dil bilimsel amaçlar için hazırlanmış standart transkripsiyon şemalarına örnek olarak Uluslararası Fonetik Alfabe (IPA) ve onun ASCII karşılığı gösterilebilir. Transkripsiyonun transliterasyon ile halk arasında karıştırılmasının sebeplerinden birisi basında yabancı özel isimler kendi diline aktarılırken transliterasyonun ve transkripsiyonun birbirine karıştırılması ve her ikisinden de unsurlar kullanılarak uyarlamaların yapılmasıdır.
Aşağıdaki tabloda eski Rusya Devlet Başkanı -Türkçedeki kullanımıyla- Boris Yeltsin'in isminin bazı dillerdeki transkripsiyon-transliterasyon melezi kullanımları gösterilmektedir. Türkçede bu özel isim Boris olarak yazılıp okunmaktadır fakat bu orijinal dilindeki (Rusçadaki) Борис sözcüğünden farklı telaffuz edilmektedir. Buradan yola çıkarak ortografik transkripsiyon için "orijinal dildeki kelimenin telaffuzunun aktarma yapılan dildeki en yakın karşılığı olan telaffuzun, aktarma yapılan dilin ortografisi kullanılarak gösterilmesi" denebilir.
Farklı transliterasyon tabloları kullanılarak aynı kelimeler birbirinden oldukça farklı surette transkript edilebilirler. Örneğin, Çin'in başkenti Pekin’in isminin günümüzde sıkça kullanılan Hanyu Pinyin tablosuna göre yazılışı Beijing’dir. Ancak eskiden yaygın bir şekilde kullanılan Wade-Giles tablosuna göre yazılışı Pei-Ching’dir.
Pratik kullanıma yönelik transkripsiyon, alfabetik olmayan bir dilde de yapılabilir (Mandarin, Japonca gibi). George Bush’un ismi Çincede "Bou-sū" olarak telaffuz edilen iki Çince karakterle gösterilmektedir (布殊). Bu karakterlerden birisi "elbise" diğeri ise "özel" anlamına gelmektedir. Buna benzer şekilde İngilizce ve diğer Batı Avrupa dillerinden pek çok sözcük Japoncaya Katakana hece yazısı kullanılarak transkript edilmektedir.
Zamanla oluşan farklılaşma
Bir dilden başka bir dile, aktarma yapılan dilin yazı sistemi kullanılarak ortografik transkripsiyon yapıldıktan sonra:
- Her iki dil de zaman için gelişip değişebilir. İki dilden bir diğerine transkripsiyon yapılırken kullanılan sistem değişebilir. Bunların meydana gelmesi sürecinde transkript edilen sözcük, orijinal telaffuzdan farklı bir yönde değişikliğe uğramış olur.
- Transkript edilen kelime, aktarma yapılan dilde bir alıntı kelime olarak kullanılmaya başlanmış olabilir. Bu durum, orijinal telaffuzdan ve orijinal yazılıştan farklı bir yazılışa ve telaffuza yol açmaktadır. Bu farklılaşmanın bir sebebi, bir dildeki bir sesin aktarma yapılan dilde mevcut olmayışıdır.
Bunun çokça görülen bir örneği Yunanca kelimelerin ve özel isimlerin diğer dillerde alıntı kelime olarak kullanılmasıdır. Yunanca sözcükler, tarihsel süreçte önce Latinceye (Grekçe telaffuzlarına göre) transkript edildiler ve Latinceden de diğer dillere alıntılandılar, o dilin gelişim sürecinde değişikliğe uğradılar. Örneğin Yunanca adı Aριστoτέλης (Aristotélēs) olan filozofun isminin İngilizcee günümüzde kullanılan hali Aristotle’dır. Aristotle versiyonunun kökeni Latince Aristoteles’tir. Bu isim, birçok dile Latinceden alıntılandı ve değişik şekillere doğru evrildi (Aristo’nun zamanındaki Yunancada onun ismi bütün harfler büyük harfle olacak şekilde ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ olarak yazılmaktaydı).
Bu evrilme süreci birkaç dil aşamasından geçtiğinde, orijinal versiyonunun telaffuzu ile son dildeki hali arasında büyük fark meydana gelebilmektedir. Buna örnek olarak İbranice Ya'akob יעקב (Türkçesi Yakup’tur.) isminin İngilizcedeki James ismine evrilme süreci gösterilebilir. Orijinal İbranice isim יעקב (Ya'akob) Grekçeye "Ιακωβος" (Yakobos), Grekçeden Latinceye "Iacōbus", Latinceden Geç Latinceye "Iacomus", oradan da İngilizceye "James" olarak evrildi. James isminin hem yazılışının hem de okunuşunun, Ya'akob olan orijinalinden çok farklı olduğu açıkça görülmektedir. Başka bir örnek İngilizcedeki "zen" kelimesidir. Bu kelimenin orijinali Sanskritçe "dhyāna" (meditasyon, derin düşünme) kelimesi, Budist metinleri üzerinden Çinceye "ch'anna" olarak geçti ve daha sonra kısalarak "ch'an"a dönüştü. "Ch'an" (禪) Japonca "zen" olarak telaffuz edilmesi nedeniyle bu isim Japoncada "zen" (ゼン) olarak yerleşti. Japoncadan da İngilizceye "zen" olarak alıntılandı. "Zen" kelimesinin "dhyāna"dan oldukça farklı olduğu görülebilir.
Başka bir mesele ise transkripsiyon standardının değişmesi sonucu, yerleşmiş bulunan alıntı kelimenin daha güncel ortografik transkripsiyonlardan farklı olmasıdır. Buna örnek olarak İngilizcede, bir Çin dini ve felsefesi olan Taoculuğun isminin Wade-Giles transkripsiyon sisteminin en çok tercih edilen sistem olarak kullanıldığı dönemden kalma olarak "Tao" şeklinde yerleşmiş olmasıdır. Daha güncel olan Hanyu Pinyin sistemine göre "Tao" yerine "Dao" ve "Taoism" yerine "Daoism" transkripsiyonu kullanılmaktadır.
Transkripsiyon ve transliterasyon örnekleri
| Rusça metin | Борис Николаевич Ельцин |
| Resmî transliterasyon (GOST 7.79-2000) | Boris Nikolaevič Elʹcin |
| Boris Nikolaevič Elʼcin | |
| IPA fonetik transkripsiyonu | [bʌˈɾʲis nʲɪkʌˈɫajɪvʲɪt͡ʃʲ ˈjelʲt͡sɨn] |
| Çeşitli ortografik sistemlerde Борис Николаевич Ельцин isminin ortografik transkripsiyonları (dil ailelerine göre gruplandırılmış olarak) | |
| Bulgarca / Makedonca | Борис Николаевич Елцин |
| Sırp-Hırvatça | Boris Nikolajevič Jeljcin + Борис Николајевич Јељцин |
| Slovence / Çekçe | Boris Nikolajevič Jelcin |
| Slovakça | Boris Nikolajevič Jeľcin |
| Lehçe | Borys Nikołajewicz Jelcyn |
| Letonca | Boriss Nikolajevičs Jeļcins |
| Litvanca | Boris Nikolajevič Jelcin (Litvanca şekli: Borisas Nikolajevičius Jelcinas) |
| İngilizce | Boris Nikolayevich Yeltsin |
| Almanca | Boris Nikolajewitsch Jelzin |
| Felemenkçe / Norveççe | Boris Nikolajevitsj Jeltsin |
| İsveççe / Danca | Boris Nikolajevitj Jeltsin |
| İspanyolca | Borís Nikoláyevich Yeltsin |
| Filipince | Boris Nikoláyevits Yeltsin |
| Portekizce | Boris Nicoláievitch Iéltsin |
| Katalanca | Borís Nikolàievitx Ieltsin |
| Fransızca | Boris Nikolaïevitch Ieltsine |
| Arnavutça | Boris Nikollajeviç Jellcin |
| Ermenice | Բորիս Նիկոլաևիչ Ելցին |
| Maldivce | ބޮރިސް ނިކޮލަޔެވިޗް ޔެލްސިން |
| Macarca | Borisz Nyikolajevics Jelcin |
| Fince | Boris Nikolajevitš Jeltsin |
| Estonca | Boriss Nikolajevitš Jeltsin |
| Türkçe | Boris Nikolayeviç Yeltsin |
| Arapça | بوريس نيكولايفتش يلتسن |
| İbranice | בוריס ניקולאיביץ' ילצין |
| Japonca | ボリス・ニコライェヴィッチ・イェリツィン |
| Korece | 보리스 니콜라예비치 옐친 |
| Yunanca | Μπορίς Νικολάγιεβιτς Γιέλτσιν |
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^
- (2009). Introductory Phonology. Chichester: Wiley-Blackwell. s. 26. ISBN . "Ortografik transkripsiyon, basit bir anlatımla, kelimelerin, bir dilin karakter sistemi (ortografisi) kullanılarak yazılması anlamına gelmektedir." Hayes'in eserinde bu konu ile ilgili örnekleri daha iyi analiz etmek için bkz.
- (2000). Linguistics: An Introduction to Linguistic Theory. Chichester: Blackwell Publishers. ISBN .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ortografik transkripsiyon aktarma yapilacak olan dilin standart ortografisi kullanilarak yapilan bir transkripsiyon ceviri yazi yontemidir Ortografik transkripsiyona ornek olarak Aleksa ndr Pu shkin Aleksandr Puskin ozel ismindeki Pu shkin soyadinin Ingilizce Pushkin Fransizca Pouchkine ve Turkce Puskin olarak yazilmasi gosterilebilir Dolayisiyla her dil Ingilizce Fransizca Turkce Pu shkin ismini kendi ortografisine gore transkript etmektedir Ortografik transkripsiyon fonetik transkripsiyon transliterasyon ve ceviri ile karistirilmamalidir Transliterasyondan farkiBir sesin yazi diline aktarilmasi olan transkripsiyon bir yazi dilinin baska bir yazi dilinde kayipsiz bir sekilde gosterilmesi olan transliterasyon ile karistirilmamalidir Dil bilimsel amaclar icin hazirlanmis standart transkripsiyon semalarina ornek olarak Uluslararasi Fonetik Alfabe IPA ve onun ASCII karsiligi gosterilebilir Transkripsiyonun transliterasyon ile halk arasinda karistirilmasinin sebeplerinden birisi basinda yabanci ozel isimler kendi diline aktarilirken transliterasyonun ve transkripsiyonun birbirine karistirilmasi ve her ikisinden de unsurlar kullanilarak uyarlamalarin yapilmasidir Asagidaki tabloda eski Rusya Devlet Baskani Turkcedeki kullanimiyla Boris Yeltsin in isminin bazi dillerdeki transkripsiyon transliterasyon melezi kullanimlari gosterilmektedir Turkcede bu ozel isim Boris olarak yazilip okunmaktadir fakat bu orijinal dilindeki Ruscadaki Boris sozcugunden farkli telaffuz edilmektedir Buradan yola cikarak ortografik transkripsiyon icin orijinal dildeki kelimenin telaffuzunun aktarma yapilan dildeki en yakin karsiligi olan telaffuzun aktarma yapilan dilin ortografisi kullanilarak gosterilmesi denebilir Farkli transliterasyon tablolari kullanilarak ayni kelimeler birbirinden oldukca farkli surette transkript edilebilirler Ornegin Cin in baskenti Pekin in isminin gunumuzde sikca kullanilan Hanyu Pinyin tablosuna gore yazilisi Beijing dir Ancak eskiden yaygin bir sekilde kullanilan Wade Giles tablosuna gore yazilisi Pei Ching dir Pratik kullanima yonelik transkripsiyon alfabetik olmayan bir dilde de yapilabilir Mandarin Japonca gibi George Bush un ismi Cincede Bou su olarak telaffuz edilen iki Cince karakterle gosterilmektedir 布殊 Bu karakterlerden birisi elbise digeri ise ozel anlamina gelmektedir Buna benzer sekilde Ingilizce ve diger Bati Avrupa dillerinden pek cok sozcuk Japoncaya Katakana hece yazisi kullanilarak transkript edilmektedir Zamanla olusan farklilasmaBir dilden baska bir dile aktarma yapilan dilin yazi sistemi kullanilarak ortografik transkripsiyon yapildiktan sonra Her iki dil de zaman icin gelisip degisebilir Iki dilden bir digerine transkripsiyon yapilirken kullanilan sistem degisebilir Bunlarin meydana gelmesi surecinde transkript edilen sozcuk orijinal telaffuzdan farkli bir yonde degisiklige ugramis olur Transkript edilen kelime aktarma yapilan dilde bir alinti kelime olarak kullanilmaya baslanmis olabilir Bu durum orijinal telaffuzdan ve orijinal yazilistan farkli bir yazilisa ve telaffuza yol acmaktadir Bu farklilasmanin bir sebebi bir dildeki bir sesin aktarma yapilan dilde mevcut olmayisidir Bunun cokca gorulen bir ornegi Yunanca kelimelerin ve ozel isimlerin diger dillerde alinti kelime olarak kullanilmasidir Yunanca sozcukler tarihsel surecte once Latinceye Grekce telaffuzlarina gore transkript edildiler ve Latinceden de diger dillere alintilandilar o dilin gelisim surecinde degisiklige ugradilar Ornegin Yunanca adi Aristotelhs Aristoteles olan filozofun isminin Ingilizcee gunumuzde kullanilan hali Aristotle dir Aristotle versiyonunun kokeni Latince Aristoteles tir Bu isim bircok dile Latinceden alintilandi ve degisik sekillere dogru evrildi Aristo nun zamanindaki Yunancada onun ismi butun harfler buyuk harfle olacak sekilde ARISTOTELHS olarak yazilmaktaydi Bu evrilme sureci birkac dil asamasindan gectiginde orijinal versiyonunun telaffuzu ile son dildeki hali arasinda buyuk fark meydana gelebilmektedir Buna ornek olarak Ibranice Ya akob יעקב Turkcesi Yakup tur isminin Ingilizcedeki James ismine evrilme sureci gosterilebilir Orijinal Ibranice isim יעקב Ya akob Grekceye Iakwbos Yakobos Grekceden Latinceye Iacōbus Latinceden Gec Latinceye Iacomus oradan da Ingilizceye James olarak evrildi James isminin hem yazilisinin hem de okunusunun Ya akob olan orijinalinden cok farkli oldugu acikca gorulmektedir Baska bir ornek Ingilizcedeki zen kelimesidir Bu kelimenin orijinali Sanskritce dhyana meditasyon derin dusunme kelimesi Budist metinleri uzerinden Cinceye ch anna olarak gecti ve daha sonra kisalarak ch an a donustu Ch an 禪 Japonca zen olarak telaffuz edilmesi nedeniyle bu isim Japoncada zen ゼン olarak yerlesti Japoncadan da Ingilizceye zen olarak alintilandi Zen kelimesinin dhyana dan oldukca farkli oldugu gorulebilir Baska bir mesele ise transkripsiyon standardinin degismesi sonucu yerlesmis bulunan alinti kelimenin daha guncel ortografik transkripsiyonlardan farkli olmasidir Buna ornek olarak Ingilizcede bir Cin dini ve felsefesi olan Taoculugun isminin Wade Giles transkripsiyon sisteminin en cok tercih edilen sistem olarak kullanildigi donemden kalma olarak Tao seklinde yerlesmis olmasidir Daha guncel olan Hanyu Pinyin sistemine gore Tao yerine Dao ve Taoism yerine Daoism transkripsiyonu kullanilmaktadir Transkripsiyon ve transliterasyon ornekleriRusca metin Boris Nikolaevich ElcinResmi transliterasyon GOST 7 79 2000 Boris Nikolaevic ElʹcinBoris Nikolaevic ElʼcinIPA fonetik transkripsiyonu bʌˈɾʲis nʲɪkʌˈɫajɪvʲɪt ʃʲ ˈjelʲt sɨn Cesitli ortografik sistemlerde Boris Nikolaevich Elcin isminin ortografik transkripsiyonlari dil ailelerine gore gruplandirilmis olarak Bulgarca Makedonca Boris Nikolaevich ElcinSirp Hirvatca Boris Nikolajevic Jeljcin Boris Nikolaјevich ЈeљcinSlovence Cekce Boris Nikolajevic JelcinSlovakca Boris Nikolajevic JeľcinLehce Borys Nikolajewicz JelcynLetonca Boriss Nikolajevics JelcinsLitvanca Boris Nikolajevic Jelcin Litvanca sekli Borisas Nikolajevicius Jelcinas Ingilizce Boris Nikolayevich YeltsinAlmanca Boris Nikolajewitsch JelzinFelemenkce Norvecce Boris Nikolajevitsj JeltsinIsvecce Danca Boris Nikolajevitj JeltsinIspanyolca Boris Nikolayevich YeltsinFilipince Boris Nikolayevits YeltsinPortekizce Boris Nicolaievitch IeltsinKatalanca Boris Nikolaievitx IeltsinFransizca Boris Nikolaievitch IeltsineArnavutca Boris Nikollajevic JellcinErmenice Բորիս Նիկոլաևիչ ԵլցինMaldivce ބ ރ ސ ނ ކ ލ ޔ ވ ޗ ޔ ލ ސ ނ Macarca Borisz Nyikolajevics JelcinFince Boris Nikolajevits JeltsinEstonca Boriss Nikolajevits JeltsinTurkce Boris Nikolayevic YeltsinArapca بوريس نيكولايفتش يلتسنIbranice בוריס ניקולאיביץ ילציןJaponca ボリス ニコライェヴィッチ イェリツィンKorece 보리스 니콜라예비치 옐친Yunanca Mporis Nikolagiebits GieltsinAyrica bakinizAltyazi Romanizasyon Ses konusma tanimlayici yazilimlar TransliterasyonKaynakca 2009 Introductory Phonology Chichester Wiley Blackwell s 26 ISBN 9781405184113 Ortografik transkripsiyon basit bir anlatimla kelimelerin bir dilin karakter sistemi ortografisi kullanilarak yazilmasi anlamina gelmektedir Hayes in eserinde bu konu ile ilgili ornekleri daha iyi analiz etmek icin bkz 2000 Linguistics An Introduction to Linguistic Theory Chichester Blackwell Publishers ISBN 0631197095