Piyore olarak da bilinen periodontitis, periodonsiyumu, yani dişi destekleyen ve çevreleyen dokuları etkileyen bir dizi iltihabi hastalıktır. Periodontitis diş çevresi ilerleyici kaybını içerir, eğer tedavi edilmezse, dişin sallanmasına ve ardından dişin kaybına neden olur. Periodontitis, dişin yüzeyine tutunan ve orada büyüyen mikroorganizmalara karşı oluşan aşırı agresif bağışık yanıtla ortaya çıkar. Tanısı, dişin etrafındaki yumuşak diş eti dokularının bir ile muayene edilmesiyle ve hastanın üzerinde diş çevresi kemik kaybının değerlendirilmesiyle konur. Periodontitis tedavisinde uzmanlaşmış kişiler ; alanları periodontoloji olarak bilinir.
Periodontitis | |
---|---|
Bir dişin iki kökü (siyah bölge) arasındaki kemik kaybını gösteren radyografi. Süngerimsi kemik, diş altındaki enfeksiyon nedeniyle geri çekilmiş ve diş için kemik desteğini azaltmıştır. | |
Telaffuz |
|
Uzmanlık | Diş hekimliği |
Belirtiler | Kırmızı, şiş, ağrılı, kanayan diş etleri, sallanan dişler, ağız kokusu |
Komplikasyon | diş kaybı, apse |
Nedenleri | Bakterilere bağlı plak oluşumu |
Risk faktörü | Tüttürmek,diyabet, (HIV/AIDS), bazı ilaçlar |
Tanı | Diş muayenesi, röntgen |
Tedavi | İyi ağız hijyeni, düzenli profesyonel temizlik |
Sıklık | 538 milyon (2015) |
Sınıflandırma
1999'da yapılan sınıflandırılma periodontal hastalıkları yedi ana gruba ayırmıştır, bunlardan 2-6 arasındakiler yıkıcı diş eti hastalığı olarak tanımlanır, çünkü hasar geri döndürülemez. Bu yedi kategori şöyledir:
- Kombine periodontal-endodontal lezyonlar
Yaygınlık
Hastalığın yaygınlığı, hastalıktan etkilenmiş olan dişlerin sayısını yüzde cinsinden belirler. Ağızdaki dişlerin %30'undan azı etkilenmişse hastalık "lokalize", %30'undan fazlası etkilenmişse "generalize" olarak tanımlanır.
Şiddeti
Hastalık "şiddeti", kaybolan periodontal ligament lifi miktarına işaret eder, "klinik ataşman kaybı" olarak tanımlanır. 'ne göre, hastalık şiddeti sınıflaması aşağıdaki gibidir:
- Hafif: 1–2 mm ataşman kaybı
- Orta: 3–4 mm ataşman kaybı
- Şiddetli: ≥5 mm ataşman kaybı
Belirtiler
Erken aşamalarında periodontitis çok az belirti gösterir ve birçok kişide hastalık tedaviye başvurmadan önce önemli ölçüde ilerlemiştir.
Şu belirtiler görülebilir:
- Kızarıklık ya da fırçalama sırasında, diş ipi kullanımıyla ya da sert yiyeceklerin ısırılmasıyla diş eti kanaması(örneğin elma)
- Diş etinin sürekli şişip inmesi
- Dişler fırçalandıktan sonra kan tükürülmesi
- Halitozis veya ağız kokusu ve ağızda sürekli bir metalik tat
- Diş eti çekilmesi; dişlerin görünen kısmının uzamasıyla sonuçlanır. (Bu sert fırçalamayla veya sert bir diş fırçası kullanılmasıyla da oluşabilir.)
- Diş ve diş eti arasında derin cepler (, ataşmanın olarak bilinen kolajen yıkıcı enzimlerle derece derece yıkılması sonucu oluşan bölgelerdir.)
- Sallanan dişler, daha geç aşamada görülür (başka ötürü de görülebilir.)
Hastalar, dişeti iltihabı ve kemik yıkımın büyük ölçüde ağrısız olduğunun farkına varmalıdır. Bundan dolayı, hatalı biçimde, insanlar diş temizliği sonrası ağrısız kanamanın önemsiz olduğunu düşünebilirler. Ancak bu durum hastada periodontitisin ilerlediğinin göstergesi olabilir.
İlişkili tıbbi durumlar
Periodontitis vücutta artmış inflamasyonla ilişkili bulunmuştur, C-reaktif protein ve değerlerinin yükseldiği saptanmıştır. Bununla bağlantılı olarak inme,miyokard infarktüsü, ve ateroskleroz riskinde artma görülmüştür. Aynı zamanda periodontitis 60 yaşın üzerindeki kişilerde hafıza ve hesaplama yeteneklerinde düşüşlerle ilişkilendirilmiştir. Bozulmuş açlık kan şekeri ve diyabeti olan bireylerde daha yüksek derecede diş eti iltihabı görülür ve diş eti iltihabından kaynaklanan sabit sistemik iltihapsal durumdan dolayı sık sık kan şekeri seviyesini dengelemede zorluk çekerler. Nedensel ilişki olduğu kanıtlanamamış olmasına rağmen, bir çalışmada kronik periodontitis ve erektil disfonksiyon arasında ilişki bulunmuştur.
Nedenleri
Periodontitis, periodonsiyumun, yani dişe komşu destek dokuların iltihaplanmasıdır. Periodonsiyum dört dokudan oluşur:
- diş eti,
- sement ya da dişin kökünü saran dış tabaka,
- ya da dişin içine tutunduğu kemik oyuğu,
- periodontal ligament; alveol kemiği ve sement arasındaki bağ dokusu lifleri.
Gingivitisin birincil etyolojisi (nedeni) zayıf veya etkili olmayan ağız bakımıdır, bu durum mikotik ve bakteriyel matriksin diş eti kenarında birikmesine neden olur ve bu birikinti olarak adlandırılır. Periodontal hastalığa katkı yapan diğer etkenler zayıf beslenme ve diyabet gibi altta yatan tıbbi konulardır. Diyabet hastaları periodontal hastalığı kontrol altında tutmak için ağız bakımlarına dikkat etmelidirler. Parmak ucundan kan alma testleri Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi tarafından tasvip edilmiştir ve diş hekimliği muayenehanelerinde, diş eti hastalığına katkıda bulunan diyabet gibi diğer hastalıkların tespit edilmesi için kullanılmaktadır.
Bazı kişilerde gingivitis, diş eti liflerinin yıkılmasıyla periodontitise ilerler, diş eti dokuları dişten ayrılır ve derin bir oluk oluşur. Buna denir. Subgingival mikroorganizmalar(diş etinin alt kısmında bulunanlar) periodontal cepte çoğalıp diş eti dokularına iltihaba ve ileri kemik kaybına sebep olurlar. İkincil etyolojinin örnekleri ise çıkıntılı dolgular ve kök yakınlığı gibi mikrobiyal plak oluşumunu kolaylaştırıcı durumlardır.
Sigara, periodontitis oluşumunu doğrudan veya dolaylı yoldan artıran diğer bir etmendir, hastalığın tedavisini engelleyebilir veya olumsuz biçimde etkileyebilir.
Ehlers-Danlos sendromu ve de olarak bilinen periodontitis için bir risk faktörüdür.
Mikrobiyal plak, kendisine dokunulmadıkça kalsifiye olarak diş taşına dönüşür, diş taşına yaygın olarak tartar da denir. Diş eti kenarının altında ve üstünde kalan diş taşı, gingivitis ve periodontitisin tedavisi için diş hekimi tarafından tamamen kaldırılmalıdır. Gingivitis ve periodontitisin ikisinin de başlıca nedeni diş yüzeyine tutunan mikrobiyal plak olsa da, bir sürü değiştirici faktör vardır. Çok güçlü risk faktörlerinden biri kişinin genetik yatkınlığıdır. Down sendromu, diyabet ve kişinin enfeksiyona karşı direncini etkileyen diğer hastalıklar periodontitise yatkınlığı artırır.
Periodontitisi, üzerinde çalışılması zor bir hastalık yapan diğer bir faktör kişinin bağışıklık yanıtının alveol kemiği yıkımını da etkilemesidir. Bakteriyel-mantarsal saldırıya karşılık olarak verilen bağışıklık yanıtı temel olarak genetik tarafından belirlenir; ancak bağışıklık gelişimi, hastalığa yatkınlık konusunda rol oynayabilir.
Bazı araştırmacılara göre periodontitis fazla stresle ilişkili olabilmektedir. Periodontitis sosyoekonomik düzeyi düşük bireylerde, yüksek olanlara göre daha fazla görülür.
Mekanizma
Dental plak veya biyofilm dişin yakınında ve diş etinin altında biriktikçe biyofilmin yapısında değişim gerçekleşir, temel olarak streptokok egemen biyofilmden aktinomiçes egemen plağa dönüşür ve hareketli bakteriler de daha sıkça görülür. Bu gerçekleşirken, diş etindeki iltihap belirginleşir. Başlangıçtaki bu durum gingivitistir, iltihap sadece kemiğin üzerindeki yumuşak dokularla ilişkilidir. Diş etindeki iltihap, lokal olumsuzluklar veya genel konak yatkınlığı yoksa, uzun süre gingivitis seviyesinde kalabilir. Biyofilm yapısındaki bu değişim gerçekleşirken, bağışıklık sisteminin plak birikimine cevabı nötrofil aracılı cevaptan lenfosit ve plazma hücre aracılı cevaba döner. Klinik olarak diş etinde şişlik, kızarıklık ve kanamaya eğilim görülür. Bu durum çevre şartlarını değiştirir, biyofilmin kendi içindeki değişime öncülük eder. Bu gerçekleşirken gram-negatif mikroorganizmalar ağırlıklı olmak üzere periodontal patojenler baskın olmaya başlar. Bu patojenlerin içinde A. actinomycetemcomitans, kırmızı kompleks bakterileri (P. gingivalis, T. Forsythia, T. denticola) ve daha az önemli turuncu kompleks bakterileri(F. nucleatum, P. micros, P. intermedia, P. nigrecens, E. nodatum and S. constellates) bulunur. Kronik periodontitisle ilişkisi en güçlü olan bakteri P. gingivalistir. Bu patojenin birçok virülans faktörü saptanmıştır. Bu faktörler P. gingivalisin savunma mekanizmasından kurtulmasını ve periodonsiyum içindeki iltihabı sürekli kılmasını sağlar. Periodonsiyumdaki sürekli iltihap diş eti ataşmanında değişime neden olur, diş çevresindeki cep derinleşir ve kemik yıkılır. Tedavi edilmeyen periodontitis, zamanla dengesiz biçimde ilerler; fonksiyon kaybı, doku yıkımı ve diş kaybıyla sonuçlanır.
Korunma
Periodontal hastalıktan korunmak için günlük ağız temizliğinde yapılması gerekenler:
- Diş eti kenarından içeri girmeye çalışarak buradaki bakteriyel-mantarsal oluşumu ve subgingival plak oluşumunu bozmayı hedefleyerek düzenli fırçalama(günde en az iki defa).
- Bütün dişlerin, üçüncü büyük azı dahil, günlük diş ipi ve arayüz fırçalarıyla temizlenmesi
- Antiseptik kullanılması: Klorheksidin glukonat bazlı gargaralar iyi bir ağız bakımı yapıldıktan sonra kullanıldığında gingivitisi tedavi edebilir, ancak periodontitise bağlı ataşman kaybını geri döndüremez.
- Diş hekimi tarafından reçete edilen periodontal plakların kullanımı: plak, içinde bulunan ilacın mikroorganizmaların bulunduğu biyofilme nüfuz edecek kadar uzun süre kalmasına olanak sağlar.
- Düzenli diş hekimi muayenesi ve profesyonel diş temizliği: Diş hekimi muayenesinde kişinin ağız bakım yöntemleri, diş etrafındaki ataşman seviyesi, periodontitisin erken belirtileri ve tedaviye verilen cevap değerlendirilir.
- Mikroskopik değerlendirme, kommensal sağlıklı floranın geri kazanılmasında bir rehber işlevi görebilir.
Diş hekimleri diş eti kenarında ve altında gelişen plağı temizlemek için özel aletler kullanırlar. Bu temizlik, oluşmuş periodontitisin daha da ilerlemesini önlemek için yapılan standart bir tedavidir. Çalışmalar göstermektedir ki; böyle bir profesyonel temizlikten 3-4 ay sonra mikrobiyal plak temizlikten önceki seviyelere ulaşmaktadır. Bununla birlikte hastanın periodontal durumunun istikrarı, öncelikli olarak olmasa da, büyük ölçüde hastanın evdeki ağız bakımına bağlıdır. Günlük ağız bakımı yapılmadan periodontal hastalığın üstesinden gelinemez, özellikle hastanın yaygın periodontal hastalığı varsa hiç mümkün değildir.[]
Periodontal hastalık ve diş kaybı, erkek hastalarda artmış kanser riskiyle bağlantılıdır.
Periodontal hastalığın oluşmuna fazla alkol tüketimi ve antioksidanlarca fakir beslenme katkıda bulunabilir.
Tedavi
Kırmızı çizgi var olan kemik seviyesini, sarı çizgi ise diş eti seviyesini(kemiğin 1–2 mm üzerinde), yani gelişen periodontal hastalığı göstermektedir. Sağdaki pembe ok , yani azı dişinin köklerinin dallandığı yeri gösterecek kadar fazla kemik kaybı olduğunu göstermektedir, bu durum ileri periodontal hastalığı belirtisidir. Ortadaki mavi ok 34 numaralı dişte %80 kemik kaybını göstermektedir, klinik olarak dişte ileri seviyede mobilite görülmektedir . Son olarak turuncu yuvarlak periodontal hastalığın genellikle alt çene kesici dişlerini etkileyen agresif doğasını öne çıkarmaktadır. Bu dişlerin köklerinin genellikle birbirlerine çok yakın olması, bu yüzden arada çok az interproksimal kemik bulunması ve aynı zamanda tükürük havuzundan dolayı plak ve diş taşı birikiminin en fazla biriktiği yerde bulunmasından dolayı alt çene ön bölge dişleri bu hastalıktan çok fazla etkilenirler. Kırmızı çizgideki dalgalanmalar kemiğin değişen seviyesini göstermektedir.
Başarılı bir periodontal tedavinin esası çok iyi bir ağız bakımı alışkanlığı sağlanmasından geçer. Bu bakım günde iki defa fırçalama ve diş ipi kullanımını içerir. Dişler arasındaki boşluk elveriyorsa arayüz fırçası kullanımı da hijyeni sağlamaya yardımcı olur. El becerisinde sıkıntı yaşayan kişiler, örneğin artritli kişiler, ağız bakımını sağlamada güçlük çekebilirler ve daha sık profesyonel bakıma ve/veya elektrikli diş fırçasına ihtiyaç duyabilirler. Periodontitisli hastalar, periodontitisin kronik iltihabi bir hastalık olduğunu ve dişlerin sağlığını korumak için diş hekimi veya periodontologla birlikte profesyonel bakım ve çok iyi bir ağız bakımının idame ettirilmesi gerektiğinin farkına varmalıdırlar.
Başlangıç Tedavisi
Periodontal sağlığın sağlanması için mikrobiyal plağın ve diş taşının kaldırılması gerekmektedir. Periodontitisin tedavisinde ilk aşama, temizleme ve kazıma(scaling and debridement) denen, cerrahi olmayan bir girişimdir. Geçmişte kök yüzeyi düzleştirmesi kullanılmaktaydı(hem diş taşının hem de sement tabakasının kaldırılması). Bu girişim diş eti altındaki plak ve diş taşının özel küretlerle mekanik olarak temizlenmesini ifade eder, birkaç seansta yapılabilen bir işlemdir ve lokal anestezi gerekebilir. Başlangıç tedeavisine ek olarak, kemik desteği azalmış dişlerin yüksek kuvvetlerden korunması için oklüzyonun(ısırma) düzeltilmesi gerekebilir. Ayrıca başlangıç tedavisinde plak tutan dolguların düzeltilmesi, dişler arasındaki boşlukların doldurulması gerekebilir .
Tekrar Değerlendirme
Birçok klinik çalışma, cerrahi olmayan temizlik ve kök yüzeyi düzleştirmenin, 4–5 mm'den sığ ceplerde başarılı olduğunu göstermiştir. Hastanın iltihabının gerileyip gerilemediğini ve ağız bakımına verdiği önemi öğrenmek için diş hekimi, hastayı 4-6 hafta sonra tekrar değerlendirmelidir. Sondalamadan kaçınılmalıdır, iltihabın varlığı gingival indeksle belirlenmelidir. Tedavinin başarısını daha iyi belirlemek için aylık periodontal muayenede periodontal grafikler kullanılmalıdır .Başlangıç tedavisinden sonra aynı derinlikte kalan, sondalamada kanayan 5–6 mm derinliğindeki cepler devam eden hastalığın göstergesidir ve zamanla kemik yıkımının devam edeceğine işaret etmektedir. Bu özellikle furkasyon bölgesi(köklerin arasındaki bölge) açıkta olan büyük azı dişleri için geçerlidir.
Cerrahi
Cerrahi olmayan tedavinin başarısız olduğu görülürse, kemik kaybını durdurmak ve mümkün olan yerde kemik rejenerasyonunu sağlamak için periodontal cerrahi gerekebilir. İlerlemiş periodontitisin tedavisinde açık flep operasyonu ve kemik cerrahisi, kemik grefti ve yönlendirilmiş doku rejenerasyonu gibi birçok cerrahi yaklaşım kullanılmaktadır. Periodontal cerrahinin amacı; tüm taşların uzaklaştırılması ve hastalığa neden olan kemik düzensizliklerini düzeltmek için hastalıklı bölgeye erişimin sağlanmasıdır. Cerrahi olarak tedavi edilmiş orta ve ileri şiddetli periodontitis üzerindeki uzun dönemli çalışmalar, zamanla daha az kemik yıkımı olduğunu göstermiş, tedavi sonrası idameyle de hastaların neredeyse %85'inde diş kaybını önlediğini ortaya çıkarmıştır.
İdame
Cerrahi veya cerrahi olmayan başarılı periodontal tedavi bitirildiğinde, sürekli bir periodontal idame fazı gereklidir. Bu fazda; düzenli kontroller, her üç ayda bir periodontitise neden olan mikroorganizmaların tekrar artmasını önlemek için detaylı temizlikler ve etkilenmiş dişlerin yakından takibi yapılır. Periodontal hastalık genellikle iyi olmayan ağız bakımına bağlı oluşur, bu yüzden hastanın fırçalama alışkanlığı ve tekniği değiştirilemezse, periodontal hastalığın tekrar oluşması muhtemeldir.
Diğer tedaviler
Periodontitis, subgingival diş taşı ile kaçınılmaz bir ilişki içindedir. Herhangi bir girişimin ilk basamağında kemiği, besin için diş etini, kemiği ve sementi yıkan anaerobik mikroorganizmaların barınağı olan diş taşı uzaklaştırılır.
İlk temizliğin yanında doksisiklin verilebilir. Doksisiklinin hastalığın ilerlemesini önlediği görülmüştür(sondalama derinliği ve klinik ataşman seviyesi açısından) . İltihabi koşullarda dişin destek dokularını() yıkan matriks metalloproteinazları(örneğin kollajenazlar) inhibe ederek etki ederler . Ağızdaki yararlı mikropların ölmesini önlemek için çok küçük dozlarda(20 mg) kullanılmaktadır.
Prognoz
Diş hekimleri periodontal hastalığın seviyesini denen aletle ölçerek belirlerler. Önce ölçücü alet diş ile diş etinin arasında konur, diş etinin altına sokulur.Eğer sond diş eti kenarının 3 mm'den fazla altında ise ve epitelyal ataşman apikale göç etmemişse hastaya diş eti cebi olduğu; göç etmişse periodontal cebi olduğu söylenir. Bu aslında yanlış bir tanımlamadır, herhangi bir derinlik esasında bir ceptir, bu yüzden cep derinliğine göre tanımlanmalıdır, örneğin 2 mm'lik cep veya 6 mm'lik cep gibi. Ancak 3 mm veya daha sığ ceplerin hastalar tarafından kolayca temizlenebilir olduğu kabul edilir. Dişin etrafındaki cebin 3 mm'den fazla olması hastanın temizlemesi zorlaştıracağından ve profesyonel bakım gerektirdiğinden önemlidir. Cep derinliği 6–7 mm'ye ulaştığı zaman diş hekimlerinin kullandığı kavitronlar ve el aletleri, iltihabı oluşturan mikroorganizmaların yaşadığı bölgelere tam olarak ulaşamayabilir. Böyle bir durumda dişin etrafındaki kemik veya diş eti cerrahi olarak düzeltilmelidir, yoksa dişin etrafında iltihap ve kemik kaybı sürekli devam edecektir. İltihabı durdurmak için diğer bir yol da hastaya subgingival antibiyotik (minosiklin gibi) kullandırılması veya diş eti cerrahisiyle cep derinliğinin hastanın diş fırçası ile temizleyebileceği derinliğe, 3 mm'ye veya daha sığ derinliğe düşürülmesidir.
Hastanın dişleri etrafında 7 mm veya daha derin cepler var ise, hasta büyük ihtimalle yıllar içinde dişlerini kaybetme riskiyle karşı karşıya kalacaktır. Eğer bu periodontal durum teşhis edilmezse ve hasta bu hastalığın ilerleyici doğasından haberdar edilmezse, yıllar sonra hastanın şaşkınlığıyla dişler sallanmaya başlayacak; belki de şiddetli bir enfeksiyon veya ağrıyla dişlerin çekilmesi gerekecektir.
Sri Lankalı çay işçiler üzerinde yapılan çalışmaya göre, ağız bakımı yokluğunda popülasyonun yaklaşık %10'u hızlı ataşman kaybı (> 2 mm/yıl) ile ileri periodontal hastalıktan muzdarip olmaktadır. Yaklaşık %80'inde orta düzeyde kayıp (1–2 mm/yıl) görülmekte ve kalan %10'unda ise herhangi bir kayıp görülmemektedir.
Epidemiyoloji
<ref>
etiketi hatalı biçimlendirilmiş veya hatalı bir ada sahip (Bkz: ) no data <3.5 3.5-4 4-4.5 4.5-5 5-5.5 5.5-6 | 6-6.5 6.5-7 7-7.5 7.5-8 8-8.5 >8.5 |
Periodontitis çok yaygın bir hastalıktır, diş çürüğünden sonra en yaygın görülen diş hastalıkları arasında ikinci sırada bulunmaktadır. Amerika Birleşik Devletleri'nde hastalık popülasyonun %30-50'sinde görülmektedir, sadece %10'unda ileri formu vardır.
Kronik periodontitis 2010'da yaklaşık 750 milyon insanı ya da popülasyonun %10.8'ini etkilemektedir.
Hijyen ve temel tıbbi izlemle yakından ilişkili olan diğer hastalıklar gibi periodontitis de ekonomik olarak geri kalmış bölgelerde daha sık görülme eğilimindedir. Yüksek yaşam standartlarının bulunduğu bölgelerde görülme sıklığı azalmaktadır. İsrail toplumunda, Yemenlilerde, Kuzey Afrikalılarda, Güney Asyalılarda veya Akdeniz kökenlilerde Avrupa kökenlilere göre prevalans daha fazladır. Periodontitisin sosyal paternli olduğu sıklıkla bildirilmektedir, örneğin sosyoekonomik düzeyi düşük bireyler, yüksek olanlara göre hastalıktan daha fazla etkilenir.
Toplum ve kültür
Etimoloji
"Periodontitis" sözcüğü (Yunanca: περιοδοντίτις) Yunancada peri "etrafında", odous (odontos'un Genitif hali) "diş" ve son ek -itis tıbbi terminolojide "iltihap"tan gelmektedir. Piyore sözcüğü Yunancada "içeriğin tahliyesi" anlamına gelmektedir. Pyon "yaradan tahliye olma", rhoē "akma" anlamına gelmektedir. Bu sözcük İngilizcede de, Yunancadaki gibi, pusun tahliye olmasını ifade etmektedir.
Ekonomi
Periodontitisin Amerika Birleşik Devletleri'nde 54 milyar dolarlık bir verim kaybına neden olduğu sanılmaktadır.
Diğer Hayvanlar
Periodontal hastalık köpeklerde en sık rastlanan hastalıktır ve 3 yaş ve daha büyük olan köpeklerin %80'inden fazlasında bulunur. Hastalığın prevalansı köpeklerin yaşı arttıkça artar, ancak artan ağırlıkla azalır, örneğin süs köpekleri hastalıktan daha şiddetli etkilenir. Waltham Hayvan Besleme Merkezi'nde köpekler üzerinde yapılan güncel bir çalışmada, köpeklerde diş eti hastalığına sebep olan mikroorganizmaların insanlarda sebep olanla aynı olmadığı belirlenmiştir. Diş eti çok damarlı olduğundan sistemik hastalık görülebilir. Damar sistemi anaerobik mikroorganizmaları taşır ve mikroorganizmalar böbrek ve karaciğerde süzülür. Bu organlarda çoğalıp mikroapseler oluşturabilirler. Kan aracılığıyla dolaşan bakteriler kalp kapaklarına tutunup vejetatif (kalp kapaklarının iltihabı) sebep olabilir. Periodontitisin sebep olabildiği diğer hastalıklar arasında kronik bronşit ve pulmoner fibrozis bulunur.
Ayrıca bakınız
Dipnotlar
- ^ a b c d e "Gum Disease". National Institute of Dental and Craniofacial Research. February 2018. 13 Mart 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Mart 2018.
- ^ "Gum Disease Complications". nhs.uk. 13 Mart 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Mart 2018.
- ^ Albandar, Jasim M.; Adensaya, Margo R.; Streckfus, Charles F.; Winn, Deborah M. (December 2000). "Cigar, Pipe, and Cigarette Smoking as Risk Factors for Periodontal Disease and Tooth Loss". . 71 (12). . ss. 1874-1881. doi:10.1902/jop.2000.71.12.1874. ISSN 0022-3492. (PMID) 11156044.
- ^ "Periodontal Disease". CDC. 10 Mart 2015. 16 Kasım 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Mart 2018.
- ^ GBD 2015 Disease and Injury Incidence and Prevalence Collaborators (October 2016). "Global, regional, and national incidence, prevalence, and years lived with disability for 310 diseases and injuries, 1990–2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015". Lancet. 388 (10053). ss. 1545-1602. doi:10.1016/S0140-6736(16)31678-6. (PMC) 5055577 $2. (PMID) 27733282.
- ^ Savage, Amir; Eaton, Kenneth A.; Moles, David R.; Needleman, Ian (2009). "A systematic review of definitions of periodontitis and methods that have been used to identify this disease". Journal of Clinical Periodontology. 36 (6). ss. 458-467. doi:10.1111/j.1600-051X.2009.01408.x. (PMID) 19508246.
- ^ Armitage, Gary C. (1999). . Annals of Periodontology. 4 (1). ss. 1-6. doi:10.1902/annals.1999.4.1.1. 13 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2017.
- ^ . American Academy of Periodontology. 30 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2017.
- ^ D'Aiuto, Francesco; Parkar, Mohammed; Andreou, Georgios; Suvan, Hannu; Brett, Peter M.; Ready, Derren; Tonetti, Maurizio S. (2004). "Periodontitis and systemic inflammation: control of the local infection is associated with a reduction in serum inflammatory markers". J Dent Res. 83 (2). ss. 156-160. doi:10.1177/154405910408300214. (PMID) 14742655.
- ^ Nibali, Luigi; D'Aiuto, Francesco; Griffiths, Gareth; Patel, Kalpesh; Suvan, Jean; Tonetti, Maurizio S. (2007). "Severe periodontitis is associated with systemic inflammation and a dysmetabolic status: a case-control study". Journal of Clinical Periodontology. 34 (11). ss. 931-7. doi:10.1111/j.1600-051X.2007.01133.x. (PMID) 17877746.
- ^ Paraskevas, Spiros; Huizinga, John D.; Loos, Bruno G. (2008). "A systematic review and meta-analyses on C-reactive protein in relation to periodontitis". Journal of Clinical Periodontology. 35 (4). ss. 277-290. doi:10.1111/j.1600-051X.2007.01173.x. (PMID) 18294231.
- ^ D'Aiuto, Francesco; Ready, Derren; Tonetti, Maurizio S. (2004). "Periodontal disease and C-reactive protein-associated cardiovascular risk". Journal of Periodontal Research. 39 (4). ss. 236-241. doi:10.1111/j.1600-0765.2004.00731.x. (PMID) 15206916.
- ^ Pussinen PJ, Alfthan G, Jousilahti P, Paju S, Tuomilehto J (2007). "Systemic exposure to Porphyromonas gingivalis predicts incident stroke". Atherosclerosis. 193 (1). ss. 222-8. doi:10.1016/j.atherosclerosis.2006.06.027. (PMID) 16872615.
- ^ Pussinen PJ, Alfthan G, Rissanen H, Reunanen A, Asikainen S, Knekt P (Eylül 2004). . Stroke. 35 (9). ss. 2020-3. doi:10.1161/01.STR.0000136148.29490.fe. (PMID) 15232116. 3 Şubat 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2017.
- ^ Pussinen PJ, Alfthan G, Tuomilehto J, Asikainen S, Jousilahti P (Ekim 2004). "High serum antibody levels to Porphyromonas gingivalis predict myocardial infarction". European Journal of Cardiovascular Prevention & Rehabilitation. 11 (5). ss. 408-11. doi:10.1097/01.hjr.0000129745.38217.39. (PMID) 15616414.
- ^ Ford PJ, Gemmell E, Timms P, Chan A, Preston FM, Seymour GJ (2007). "Anti-P. gingivalis response correlates with atherosclerosis". J Dent Res. 86 (1). ss. 35-40. doi:10.1177/154405910708600105. (PMID) 17189460.
- ^ Beck, James D.; Eke, Paul; Heiss, Gerardo; Madianos, Phoebus; Couper, David; Lin, Dongming; Moss, Kevin; Elter, John; Offenbacher, Steven (2005). "Periodontal Disease and Coronary Heart Disease : A Reappraisal of the Exposure". Circulation. 112 (1). ss. 19-24. doi:10.1161/CIRCULATIONAHA.104.511998. (PMID) 15983248. 10 Ocak 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Ocak 2017.
- ^ Scannapieco, Frank A.; Bush, Renee B.; Paju, Susanna (2003). . Annals of Periodontology. 8 (1). ss. 38-53. doi:10.1902/annals.2003.8.1.38. (PMID) 14971247. 10 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2017.
- ^ Wu, Tiejian; Trevisan, Maurizio; Genco, Robert J.; Dorn, Joan P.; Falkner, Karen L.; Sempos, Christopher T. (2000). . Archives of International Medicine. 160 (18). ss. 2749-2755. doi:10.1001/archinte.160.18.2749. (PMID) 11025784. 23 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2017.
- ^ Beck, James D.; Elter, John R.; Heiss, Gerardo; Couper, David; Mauriello, Sally M.; Offenbacher, Steven (2001). . Arteriosclerosis, Thrombosis, and Vascular Biology. 21 (11). ss. 1816-1822. doi:10.1161/hq1101.097803. 15 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2017.
- ^ Elter, John R.; Champagne, Catherine M.E.; Beck, James D.; Offenbacher, Steven (2004). . Journal of Periodontology. 75 (6). ss. 782-790. doi:10.1902/jop.2004.75.6.782. (PMID) 15295942. 10 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2017.
- ^ Humphrey, Linda L.; Fu, Rongwei; Buckley, David I.; Freeman, Michele; Helfand, Mark (2008). . Journal of General Internal Medicine. 23 (12). ss. 2079-2086. doi:10.1007/s11606-008-0787-6. (PMC) 2596495 $2. (PMID) 18807098. 13 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2017.
- ^ Noble JM, Borrell LN, Papapanou PN, Elkind MS, Scarmeas N, Wright CB (2009). "Periodontitis is associated with cognitive impairment among older adults: analysis of NHANES-III". J Neurol Neurosurg Psychiatry. 80 (11). ss. 1206-11. doi:10.1136/jnnp.2009.174029. (PMC) 3073380 $2. (PMID) 19419981.
- ^ Kaye, Elizabeth Krall; Valencia, Aileen; Baba, Nivine; Spiro III, Avron; Dietrich, Thomas; Garcia, Raul I. (2010). "Tooth Loss and Periodontal Disease Predict Poor Cognitive Function in Older Men". Journal of the American Geriatrics Society. 58 (4). ss. 713-718. doi:10.1111/j.1532-5415.2010.02788.x. (PMID) 20398152.
- ^ Zadik Y, Bechor R, Galor S, Levin L (Mayıs 2010). "Periodontal disease might be associated even with impaired fasting glucose". Br Dent J. 208 (10). ss. e20. doi:10.1038/sj.bdj.2010.291. (PMID) 20339371. 29 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Ocak 2017.
- ^ Soskolne WA, Klinger A (Aralık 2001). "The relationship between periodontal diseases and diabetes: an overview". Ann Periodontol. 6 (1). ss. 91-8. doi:10.1902/annals.2001.6.1.91. (PMID) 11887477.
- ^ Zadik Y, Bechor R, Galor S, Justo D, Heruti RJ (Nisan 2009). "Erectile dysfunction might be associated with chronic periodontal disease: two ends of the cardiovascular spectrum". J Sex Med. 6 (4). ss. 1111-6. doi:10.1111/j.1743-6109.2008.01141.x. (PMID) 19170861.
- ^ Lalla, Evanthia; Cheng, Bin; Lal, Shantanu; Kaplan, Selma; Softness, Barney; Greenberg, Ellen; Goland, Robin S.; Lamster, Ira B. (2007). "Diabetes mellitus promotes periodontal destruction in children". Journal of Clinical Periodontology. 34 (4). ss. 294-8. doi:10.1111/j.1600-051X.2007.01054.x. (PMID) 17378885.
- ^ . 16 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2017.
- ^ Obeid, Patrick; Bercy, P. (2000). . Advances in Therapy. 17 (5). ss. 230-7. doi:10.1007/BF02853162. (PMID) 11186143. 13 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2017.
- ^ Tomar, Scott L.; Asma, Samira (2000). . Journal of Periodontology. 71 (5). ss. 743-751. doi:10.1902/jop.2000.71.5.743. (PMID) 10872955. 13 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2017.
- ^ Ryder, Mark I. (2007). "The influence of smoking on host responses in periodontal infections". Periodontology 2000. 43 (1). ss. 267-277. doi:10.1111/j.1600-0757.2006.00163.x. (PMID) 17214844.
- ^ Pauletto, Nathalie C.; Liede, Kirsti; Nieminen, Anja; Larjava, Hannu; Uitto, Veli-Jukka (2000). . Journal of Periodontology. 71 (1). ss. 58-62. doi:10.1902/jop.2000.71.1.58. (PMID) 10695939. 10 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2017.
- ^ Persson, Lena; Bergström, Jan; Gustafsson, Anders (2003). . Journal of Periodontology. 74 (10). ss. 1475-82. doi:10.1902/jop.2003.74.10.1475. (PMID) 14653394. 10 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2017.
- ^ Bergström, Jan; Boström, Lennart (2001). "Tobacco smoking and periodontal hemorrhagic responsiveness". Journal of Clinical Periodontology. 28 (7). ss. 680-5. doi:10.1034/j.1600-051x.2001.028007680.x. (PMID) 11422590.
- ^ Peruzzo, Daiane C.; Benatti, Bruno B.; Ambrosano, Glaucia M.B.; Nogueira-Filho, Getúlio R.; Sallum, Enilson A.; Casati, Márcio Z.; Nociti Jr., Francisco H. (2007). . Journal of Periodontology. 78 (8). ss. 1491-1504. doi:10.1902/jop.2007.060371. (PMID) 17668968. 10 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2017.
- ^ a b Watt RG, Listl S, Peres MA, Heilmann A, editors.
- ^ Listgarten MA, Hellden L. Relative distribution of bacteria at clinically healthy and periodontally diseased sites in human" J Clin Periodontol 1978;5:115-132.
- ^ Offenbacher, S. (1996).
- ^ Page R, Schroeder HE.
- ^ Socransky SS, Haffajee AD, Cugini MA, Smith C, Kent RL Jr. Microbial complexes in subgingival plaque" J Clin Periodontol 1998;25:134-144.
- ^ Bonner M. To Kiss or Not to Kiss.
- ^ Michaud, Dominique S.; Liu, Yan; Meyer, Mara; Giovannucci, Edward; Joshipura, Kaumudi (2008). "Periodontal disease, tooth loss, and cancer risk in male health professionals: a prospective cohort study". Lancet Oncol. 9 (6). ss. 550-8. doi:10.1016/S1470-2045(08)70106-2. (PMC) 2601530 $2. (PMID) 18462995.
- ^ . 29 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2017.
- ^ Stambaugh RV, Dragoo M, Smith DM, Carasali L (1981). "The limits of subgingival scaling". Int J Periodontics Restorative Dent. 1 (5). ss. 30-41. (PMID) 7047434.
- ^ Waerhaug J (Ocak 1978). "Healing of the dento-epithelial junction following subgingival plaque control. I. As observed in human biopsy material". J Periodontol. 49 (1). ss. 1-8. doi:10.1902/jop.1978.49.1.1. (PMID) 340634.
- ^ Waerhaug J (Mart 1978). "Healing of the dento-epithelial junction following subgingival plaque control. II: As observed on extracted teeth". J Periodontol. 49 (3). ss. 119-34. doi:10.1902/jop.1978.49.3.119. (PMID) 288899.
- ^ Kaldahl WB, Kalkwarf KL, Patil KD, Molvar MP, Dyer JK (Şubat 1996). "Long-term evaluation of periodontal therapy: II. Incidence of sites breaking down". J. Periodontol. 67 (2). ss. 103-8. doi:10.1902/jop.1996.67.2.103. (PMID) 8667129.
- ^ Hirschfeld L, Wasserman B (Mayıs 1978). "A long-term survey of tooth loss in 600 treated periodontal patients". J. Periodontol. 49 (5). ss. 225-37. doi:10.1902/jop.1978.49.5.225. (PMID) 277674.
- ^ Caton J, Ryan ME (2011). "Clinical studies on the management of periodontal diseases utilizing subantimicrobial dose doxycycline (SDD)". Pharmacol. Res. 63 (2). ss. 114-20. doi:10.1016/j.phrs.2010.12.003.
- ^ Preus HR, Anerud A, Boysen H, Dunford RG, Zambon JJ, Loe H (1995). "The natural history of periodontal disease. The correlation of selected microbiological parameters with disease severity in Sri Lankan tea workers". J Clin Periodontol. 22 (9). ss. 674-8. doi:10.1111/j.1600-051X.1995.tb00825.x. (PMID) 7593696.
- ^ Ekanayaka, Asoka (1984). "Tooth mortality in plantation workers and residents in Sri Lanka". Community Dent Oral Epidemiol. 12 (2). ss. 128-35. doi:10.1111/j.1600-0528.1984.tb01425.x. (PMID) 6584263.
- ^ Vos, T; Flaxman, Abraham D; Naghavi, Mohsen; Lozano, Rafael; Michaud, Catherine; Ezzati, Majid; Shibuya, Kenji; Salomon, Joshua A; Abdalla, Safa; Aboyans, Victor; Abraham, Jerry; Ackerman, Ilana; Aggarwal, Rakesh; Ahn, Stephanie Y; Ali, Mohammed K; Almazroa, Mohammad A; Alvarado, Miriam; Anderson, H Ross; Anderson, Laurie M; Andrews, Kathryn G; Atkinson, Charles; Baddour, Larry M; Bahalim, Adil N; Barker-Collo, Suzanne; Barrero, Lope H; Bartels, David H; Basáñez, Maria-Gloria; Baxter, Amanda; Bell, Michelle L; Benjamin, Emelia J (15 Aralık 2012). "Years lived with disability (YLDs) for 1160 sequelae of 289 diseases and injuries 1990-2010: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2010". Lancet. 380 (9859). ss. 2163-96. doi:10.1016/S0140-6736(12)61729-2. (PMID) 23245607.
- ^ Zadik Y, Bechor R, Shochat Z, Galor S; Bechor; Shochat; Galor (Nisan 2008). "Ethnic origin and alveolar bone loss in Israeli adults". Refuat Hapeh Vehashinayim (İbranice). 25 (2). ss. 19-22, 72. (PMID) 18780541.
- ^ Harper, Douglas. "periodontitis". Online Etymology Dictionary.
- ^ . Merriam-Webster Online. 3 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2017.
- ^ Listl, S.; Galloway, J.; Mossey, P. A.; Marcenes, W. (28 Ağustos 2015). "Global Economic Impact of Dental Diseases". Journal of Dental Research. Cilt 94. ss. 1355-1361. doi:10.1177/0022034515602879.
- ^ Dewhirst FE, Klein EA, Thompson EC, Blanton JM, Chen T, Milella L, et al. (2012) The Canine Oral Microbiome.
- ^ Muller-Esnault, Susan, DVM.
Dış bağlantılar
- Mayo Clinic11 Mart 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Healthy behaviors equal healthy gums29 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Gum disease in dogs treatment & symptoms6 Aralık 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Differentially informative in-depth review article from the NYTimes.1 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Piyore olarak da bilinen periodontitis periodonsiyumu yani disi destekleyen ve cevreleyen dokulari etkileyen bir dizi iltihabi hastaliktir Periodontitis dis cevresi ilerleyici kaybini icerir eger tedavi edilmezse disin sallanmasina ve ardindan disin kaybina neden olur Periodontitis disin yuzeyine tutunan ve orada buyuyen mikroorganizmalara karsi olusan asiri agresif bagisik yanitla ortaya cikar Tanisi disin etrafindaki yumusak dis eti dokularinin bir ile muayene edilmesiyle ve hastanin uzerinde dis cevresi kemik kaybinin degerlendirilmesiyle konur Periodontitis tedavisinde uzmanlasmis kisiler alanlari periodontoloji olarak bilinir PeriodontitisBir disin iki koku siyah bolge arasindaki kemik kaybini gosteren radyografi Sungerimsi kemik dis altindaki enfeksiyon nedeniyle geri cekilmis ve dis icin kemik destegini azaltmistir TelaffuzPeriodontitis ˌ p ɛr i oʊ d ɒ n ˈ t aɪ t ɪ s pyorrhea ˌ p aɪ e ˈ r iː e UzmanlikDis hekimligiBelirtilerKirmizi sis agrili kanayan dis etleri sallanan disler agiz kokusuKomplikasyondis kaybi apseNedenleriBakterilere bagli plak olusumuRisk faktoruTutturmek diyabet HIV AIDS bazi ilaclarTaniDis muayenesi rontgenTedaviIyi agiz hijyeni duzenli profesyonel temizlikSiklik538 milyon 2015 Siniflandirma1999 da yapilan siniflandirilma periodontal hastaliklari yedi ana gruba ayirmistir bunlardan 2 6 arasindakiler yikici dis eti hastaligi olarak tanimlanir cunku hasar geri dondurulemez Bu yedi kategori soyledir Kombine periodontal endodontal lezyonlarYayginlik Hastaligin yayginligi hastaliktan etkilenmis olan dislerin sayisini yuzde cinsinden belirler Agizdaki dislerin 30 undan azi etkilenmisse hastalik lokalize 30 undan fazlasi etkilenmisse generalize olarak tanimlanir Siddeti Hastalik siddeti kaybolan periodontal ligament lifi miktarina isaret eder klinik atasman kaybi olarak tanimlanir ne gore hastalik siddeti siniflamasi asagidaki gibidir Hafif 1 2 mm atasman kaybi Orta 3 4 mm atasman kaybi Siddetli 5 mm atasman kaybiBelirtiler1 Toplam atasman kaybi klinik atasman kaybi KAK 2 Dis eti ve 3 Sondalama derinliginin toplamidir Erken asamalarinda periodontitis cok az belirti gosterir ve bircok kiside hastalik tedaviye basvurmadan once onemli olcude ilerlemistir Su belirtiler gorulebilir Kizariklik ya da fircalama sirasinda dis ipi kullanimiyla ya da sert yiyeceklerin isirilmasiyla dis eti kanamasi ornegin elma Dis etinin surekli sisip inmesi Disler fircalandiktan sonra kan tukurulmesi Halitozis veya agiz kokusu ve agizda surekli bir metalik tat Dis eti cekilmesi dislerin gorunen kisminin uzamasiyla sonuclanir Bu sert fircalamayla veya sert bir dis fircasi kullanilmasiyla da olusabilir Dis ve dis eti arasinda derin cepler atasmanin olarak bilinen kolajen yikici enzimlerle derece derece yikilmasi sonucu olusan bolgelerdir Sallanan disler daha gec asamada gorulur baska oturu de gorulebilir Hastalar diseti iltihabi ve kemik yikimin buyuk olcude agrisiz oldugunun farkina varmalidir Bundan dolayi hatali bicimde insanlar dis temizligi sonrasi agrisiz kanamanin onemsiz oldugunu dusunebilirler Ancak bu durum hastada periodontitisin ilerlediginin gostergesi olabilir Iliskili tibbi durumlarPeriodontitis vucutta artmis inflamasyonla iliskili bulunmustur C reaktif protein ve degerlerinin yukseldigi saptanmistir Bununla baglantili olarak inme miyokard infarktusu ve ateroskleroz riskinde artma gorulmustur Ayni zamanda periodontitis 60 yasin uzerindeki kisilerde hafiza ve hesaplama yeteneklerinde dususlerle iliskilendirilmistir Bozulmus aclik kan sekeri ve diyabeti olan bireylerde daha yuksek derecede dis eti iltihabi gorulur ve dis eti iltihabindan kaynaklanan sabit sistemik iltihapsal durumdan dolayi sik sik kan sekeri seviyesini dengelemede zorluk cekerler Nedensel iliski oldugu kanitlanamamis olmasina ragmen bir calismada kronik periodontitis ve erektil disfonksiyon arasinda iliski bulunmustur NedenleriPeriodontitis periodonsiyumun yani dise komsu destek dokularin iltihaplanmasidir Periodonsiyum dort dokudan olusur dis eti sement ya da disin kokunu saran dis tabaka ya da disin icine tutundugu kemik oyugu periodontal ligament alveol kemigi ve sement arasindaki bag dokusu lifleri Bu film goruntuler iki alt cene disini alt sol birinci kucuk azi ve kopek disini gostermektedir 30 50 civarinda siddetli kemik kaybi gorulmektedir Kucuk aziyi cevreleyen periodontal ligamentin genislemesi ikincil olarak meydana gelmistir Gingivitisin birincil etyolojisi nedeni zayif veya etkili olmayan agiz bakimidir bu durum mikotik ve bakteriyel matriksin dis eti kenarinda birikmesine neden olur ve bu birikinti olarak adlandirilir Periodontal hastaliga katki yapan diger etkenler zayif beslenme ve diyabet gibi altta yatan tibbi konulardir Diyabet hastalari periodontal hastaligi kontrol altinda tutmak icin agiz bakimlarina dikkat etmelidirler Parmak ucundan kan alma testleri Amerikan Gida ve Ilac Dairesi tarafindan tasvip edilmistir ve dis hekimligi muayenehanelerinde dis eti hastaligina katkida bulunan diyabet gibi diger hastaliklarin tespit edilmesi icin kullanilmaktadir Bazi kisilerde gingivitis dis eti liflerinin yikilmasiyla periodontitise ilerler dis eti dokulari disten ayrilir ve derin bir oluk olusur Buna denir Subgingival mikroorganizmalar dis etinin alt kisminda bulunanlar periodontal cepte cogalip dis eti dokularina iltihaba ve ileri kemik kaybina sebep olurlar Ikincil etyolojinin ornekleri ise cikintili dolgular ve kok yakinligi gibi mikrobiyal plak olusumunu kolaylastirici durumlardir Restore edilmis dislerin dogal hatlarini asan bu gibi fazla dolgu malzemesi cikinti yapmistir ve mikrobiyal plagin burada birikmesine ve potansiyel olarak lokalize periodontitis olusmasina neden olurlar Sigara periodontitis olusumunu dogrudan veya dolayli yoldan artiran diger bir etmendir hastaligin tedavisini engelleyebilir veya olumsuz bicimde etkileyebilir Ehlers Danlos sendromu ve de olarak bilinen periodontitis icin bir risk faktorudur Mikrobiyal plak kendisine dokunulmadikca kalsifiye olarak dis tasina donusur dis tasina yaygin olarak tartar da denir Dis eti kenarinin altinda ve ustunde kalan dis tasi gingivitis ve periodontitisin tedavisi icin dis hekimi tarafindan tamamen kaldirilmalidir Gingivitis ve periodontitisin ikisinin de baslica nedeni dis yuzeyine tutunan mikrobiyal plak olsa da bir suru degistirici faktor vardir Cok guclu risk faktorlerinden biri kisinin genetik yatkinligidir Down sendromu diyabet ve kisinin enfeksiyona karsi direncini etkileyen diger hastaliklar periodontitise yatkinligi artirir Periodontitisi uzerinde calisilmasi zor bir hastalik yapan diger bir faktor kisinin bagisiklik yanitinin alveol kemigi yikimini da etkilemesidir Bakteriyel mantarsal saldiriya karsilik olarak verilen bagisiklik yaniti temel olarak genetik tarafindan belirlenir ancak bagisiklik gelisimi hastaliga yatkinlik konusunda rol oynayabilir Bazi arastirmacilara gore periodontitis fazla stresle iliskili olabilmektedir Periodontitis sosyoekonomik duzeyi dusuk bireylerde yuksek olanlara gore daha fazla gorulur MekanizmaDental plak veya biyofilm disin yakininda ve dis etinin altinda biriktikce biyofilmin yapisinda degisim gerceklesir temel olarak streptokok egemen biyofilmden aktinomices egemen plaga donusur ve hareketli bakteriler de daha sikca gorulur Bu gerceklesirken dis etindeki iltihap belirginlesir Baslangictaki bu durum gingivitistir iltihap sadece kemigin uzerindeki yumusak dokularla iliskilidir Dis etindeki iltihap lokal olumsuzluklar veya genel konak yatkinligi yoksa uzun sure gingivitis seviyesinde kalabilir Biyofilm yapisindaki bu degisim gerceklesirken bagisiklik sisteminin plak birikimine cevabi notrofil aracili cevaptan lenfosit ve plazma hucre aracili cevaba doner Klinik olarak dis etinde sislik kizariklik ve kanamaya egilim gorulur Bu durum cevre sartlarini degistirir biyofilmin kendi icindeki degisime onculuk eder Bu gerceklesirken gram negatif mikroorganizmalar agirlikli olmak uzere periodontal patojenler baskin olmaya baslar Bu patojenlerin icinde A actinomycetemcomitans kirmizi kompleks bakterileri P gingivalis T Forsythia T denticola ve daha az onemli turuncu kompleks bakterileri F nucleatum P micros P intermedia P nigrecens E nodatum andS constellates bulunur Kronik periodontitisle iliskisi en guclu olan bakteri P gingivalistir Bu patojenin bircok virulans faktoru saptanmistir Bu faktorler P gingivalisin savunma mekanizmasindan kurtulmasini ve periodonsiyum icindeki iltihabi surekli kilmasini saglar Periodonsiyumdaki surekli iltihap dis eti atasmaninda degisime neden olur dis cevresindeki cep derinlesir ve kemik yikilir Tedavi edilmeyen periodontitis zamanla dengesiz bicimde ilerler fonksiyon kaybi doku yikimi ve dis kaybiyla sonuclanir KorunmaPeriodontal hastaliktan korunmak icin gunluk agiz temizliginde yapilmasi gerekenler Dis eti kenarindan iceri girmeye calisarak buradaki bakteriyel mantarsal olusumu ve subgingival plak olusumunu bozmayi hedefleyerek duzenli fircalama gunde en az iki defa Butun dislerin ucuncu buyuk azi dahil gunluk dis ipi ve arayuz fircalariyla temizlenmesi Antiseptik kullanilmasi Klorheksidin glukonat bazli gargaralar iyi bir agiz bakimi yapildiktan sonra kullanildiginda gingivitisi tedavi edebilir ancak periodontitise bagli atasman kaybini geri donduremez Dis hekimi tarafindan recete edilen periodontal plaklarin kullanimi plak icinde bulunan ilacin mikroorganizmalarin bulundugu biyofilme nufuz edecek kadar uzun sure kalmasina olanak saglar Duzenli dis hekimi muayenesi ve profesyonel dis temizligi Dis hekimi muayenesinde kisinin agiz bakim yontemleri dis etrafindaki atasman seviyesi periodontitisin erken belirtileri ve tedaviye verilen cevap degerlendirilir Mikroskopik degerlendirme kommensal saglikli floranin geri kazanilmasinda bir rehber islevi gorebilir Dis hekimleri dis eti kenarinda ve altinda gelisen plagi temizlemek icin ozel aletler kullanirlar Bu temizlik olusmus periodontitisin daha da ilerlemesini onlemek icin yapilan standart bir tedavidir Calismalar gostermektedir ki boyle bir profesyonel temizlikten 3 4 ay sonra mikrobiyal plak temizlikten onceki seviyelere ulasmaktadir Bununla birlikte hastanin periodontal durumunun istikrari oncelikli olarak olmasa da buyuk olcude hastanin evdeki agiz bakimina baglidir Gunluk agiz bakimi yapilmadan periodontal hastaligin ustesinden gelinemez ozellikle hastanin yaygin periodontal hastaligi varsa hic mumkun degildir kaynak belirtilmeli Periodontal hastalik ve dis kaybi erkek hastalarda artmis kanser riskiyle baglantilidir Periodontal hastaligin olusmuna fazla alkol tuketimi ve antioksidanlarca fakir beslenme katkida bulunabilir TedaviPanoramik rontgen filminden alinmis bir bolum alt cenede sol bolgede 30 80 oraninda generalize siddetli kemik kaybini gostermektedir Kirmizi cizgivar olan kemik seviyesini sari cizgi ise dis eti seviyesini kemigin 1 2 mm uzerinde yani gelisen periodontal hastaligi gostermektedir Sagdakipembe ok yani azi disinin koklerinin dallandigi yeri gosterecek kadar fazla kemik kaybi oldugunu gostermektedir bu durum ileri periodontal hastaligi belirtisidir Ortadaki mavi ok 34 numarali diste 80 kemik kaybini gostermektedir klinik olarak diste ileri seviyede mobilite gorulmektedir Son olarak turuncu yuvarlak periodontal hastaligin genellikle alt cene kesici dislerini etkileyen agresif dogasini one cikarmaktadir Bu dislerin koklerinin genellikle birbirlerine cok yakin olmasi bu yuzden arada cok az interproksimal kemik bulunmasi ve ayni zamanda tukuruk havuzundan dolayi plak ve dis tasi birikiminin en fazla biriktigi yerde bulunmasindan dolayi alt cene on bolge disleri bu hastaliktan cok fazla etkilenirler Kirmizi cizgideki dalgalanmalar kemigin degisen seviyesini gostermektedir Basarili bir periodontal tedavinin esasi cok iyi bir agiz bakimi aliskanligi saglanmasindan gecer Bu bakim gunde iki defa fircalama ve dis ipi kullanimini icerir Disler arasindaki bosluk elveriyorsa arayuz fircasi kullanimi da hijyeni saglamaya yardimci olur El becerisinde sikinti yasayan kisiler ornegin artritli kisiler agiz bakimini saglamada gucluk cekebilirler ve daha sik profesyonel bakima ve veya elektrikli dis fircasina ihtiyac duyabilirler Periodontitisli hastalar periodontitisin kronik iltihabi bir hastalik oldugunu ve dislerin sagligini korumak icin dis hekimi veya periodontologla birlikte profesyonel bakim ve cok iyi bir agiz bakiminin idame ettirilmesi gerektiginin farkina varmalidirlar Baslangic Tedavisi Periodontal sagligin saglanmasi icin mikrobiyal plagin ve dis tasinin kaldirilmasi gerekmektedir Periodontitisin tedavisinde ilk asama temizleme ve kazima scaling and debridement denen cerrahi olmayan bir girisimdir Gecmiste kok yuzeyi duzlestirmesi kullanilmaktaydi hem dis tasinin hem de sement tabakasinin kaldirilmasi Bu girisim dis eti altindaki plak ve dis tasinin ozel kuretlerle mekanik olarak temizlenmesini ifade eder birkac seansta yapilabilen bir islemdir ve lokal anestezi gerekebilir Baslangic tedeavisine ek olarak kemik destegi azalmis dislerin yuksek kuvvetlerden korunmasi icin okluzyonun isirma duzeltilmesi gerekebilir Ayrica baslangic tedavisinde plak tutan dolgularin duzeltilmesi disler arasindaki bosluklarin doldurulmasi gerekebilir Tekrar Degerlendirme Bircok klinik calisma cerrahi olmayan temizlik ve kok yuzeyi duzlestirmenin 4 5 mm den sig ceplerde basarili oldugunu gostermistir Hastanin iltihabinin gerileyip gerilemedigini ve agiz bakimina verdigi onemi ogrenmek icin dis hekimi hastayi 4 6 hafta sonra tekrar degerlendirmelidir Sondalamadan kacinilmalidir iltihabin varligi gingival indeksle belirlenmelidir Tedavinin basarisini daha iyi belirlemek icin aylik periodontal muayenede periodontal grafikler kullanilmalidir Baslangic tedavisinden sonra ayni derinlikte kalan sondalamada kanayan 5 6 mm derinligindeki cepler devam eden hastaligin gostergesidir ve zamanla kemik yikiminin devam edecegine isaret etmektedir Bu ozellikle furkasyon bolgesi koklerin arasindaki bolge acikta olan buyuk azi disleri icin gecerlidir Cerrahi Cerrahi olmayan tedavinin basarisiz oldugu gorulurse kemik kaybini durdurmak ve mumkun olan yerde kemik rejenerasyonunu saglamak icin periodontal cerrahi gerekebilir Ilerlemis periodontitisin tedavisinde acik flep operasyonu ve kemik cerrahisi kemik grefti ve yonlendirilmis doku rejenerasyonu gibi bircok cerrahi yaklasim kullanilmaktadir Periodontal cerrahinin amaci tum taslarin uzaklastirilmasi ve hastaliga neden olan kemik duzensizliklerini duzeltmek icin hastalikli bolgeye erisimin saglanmasidir Cerrahi olarak tedavi edilmis orta ve ileri siddetli periodontitis uzerindeki uzun donemli calismalar zamanla daha az kemik yikimi oldugunu gostermis tedavi sonrasi idameyle de hastalarin neredeyse 85 inde dis kaybini onledigini ortaya cikarmistir Idame Cerrahi veya cerrahi olmayan basarili periodontal tedavi bitirildiginde surekli bir periodontal idame fazi gereklidir Bu fazda duzenli kontroller her uc ayda bir periodontitise neden olan mikroorganizmalarin tekrar artmasini onlemek icin detayli temizlikler ve etkilenmis dislerin yakindan takibi yapilir Periodontal hastalik genellikle iyi olmayan agiz bakimina bagli olusur bu yuzden hastanin fircalama aliskanligi ve teknigi degistirilemezse periodontal hastaligin tekrar olusmasi muhtemeldir Diger tedaviler Periodontitis subgingival dis tasi ile kacinilmaz bir iliski icindedir Herhangi bir girisimin ilk basamaginda kemigi besin icin dis etini kemigi ve sementi yikan anaerobik mikroorganizmalarin barinagi olan dis tasi uzaklastirilir Ilk temizligin yaninda doksisiklin verilebilir Doksisiklinin hastaligin ilerlemesini onledigi gorulmustur sondalama derinligi ve klinik atasman seviyesi acisindan Iltihabi kosullarda disin destek dokularini yikan matriks metalloproteinazlari ornegin kollajenazlar inhibe ederek etki ederler Agizdaki yararli mikroplarin olmesini onlemek icin cok kucuk dozlarda 20 mg kullanilmaktadir PrognozDis hekimleri periodontal hastaligin seviyesini denen aletle olcerek belirlerler Once olcucu alet dis ile dis etinin arasinda konur dis etinin altina sokulur Eger sond dis eti kenarinin 3 mm den fazla altinda ise ve epitelyal atasman apikale goc etmemisse hastaya dis eti cebi oldugu goc etmisse periodontal cebi oldugu soylenir Bu aslinda yanlis bir tanimlamadir herhangi bir derinlik esasinda bir ceptir bu yuzden cep derinligine gore tanimlanmalidir ornegin 2 mm lik cep veya 6 mm lik cep gibi Ancak 3 mm veya daha sig ceplerin hastalar tarafindan kolayca temizlenebilir oldugu kabul edilir Disin etrafindaki cebin 3 mm den fazla olmasi hastanin temizlemesi zorlastiracagindan ve profesyonel bakim gerektirdiginden onemlidir Cep derinligi 6 7 mm ye ulastigi zaman dis hekimlerinin kullandigi kavitronlar ve el aletleri iltihabi olusturan mikroorganizmalarin yasadigi bolgelere tam olarak ulasamayabilir Boyle bir durumda disin etrafindaki kemik veya dis eti cerrahi olarak duzeltilmelidir yoksa disin etrafinda iltihap ve kemik kaybi surekli devam edecektir Iltihabi durdurmak icin diger bir yol da hastaya subgingival antibiyotik minosiklin gibi kullandirilmasi veya dis eti cerrahisiyle cep derinliginin hastanin dis fircasi ile temizleyebilecegi derinlige 3 mm ye veya daha sig derinlige dusurulmesidir Hastanin disleri etrafinda 7 mm veya daha derin cepler var ise hasta buyuk ihtimalle yillar icinde dislerini kaybetme riskiyle karsi karsiya kalacaktir Eger bu periodontal durum teshis edilmezse ve hasta bu hastaligin ilerleyici dogasindan haberdar edilmezse yillar sonra hastanin saskinligiyla disler sallanmaya baslayacak belki de siddetli bir enfeksiyon veya agriyla dislerin cekilmesi gerekecektir Sri Lankali cay isciler uzerinde yapilan calismaya gore agiz bakimi yoklugunda populasyonun yaklasik 10 u hizli atasman kaybi gt 2 mm yil ile ileri periodontal hastaliktan muzdarip olmaktadir Yaklasik 80 inde orta duzeyde kayip 1 2 mm yil gorulmekte ve kalan 10 unda ise herhangi bir kayip gorulmemektedir EpidemiyolojiPeriodontal hastalik icin 100 000 Kaynak hatasi Acilis lt ref gt etiketi hatali bicimlendirilmis veya hatali bir ada sahip Bkz Kaynak gosterme no data lt 3 5 3 5 4 4 4 5 4 5 5 5 5 5 5 5 6 6 6 5 6 5 7 7 7 5 7 5 8 8 8 5 gt 8 5 Periodontitis cok yaygin bir hastaliktir dis curugunden sonra en yaygin gorulen dis hastaliklari arasinda ikinci sirada bulunmaktadir Amerika Birlesik Devletleri nde hastalik populasyonun 30 50 sinde gorulmektedir sadece 10 unda ileri formu vardir Kronik periodontitis 2010 da yaklasik 750 milyon insani ya da populasyonun 10 8 ini etkilemektedir Hijyen ve temel tibbi izlemle yakindan iliskili olan diger hastaliklar gibi periodontitis de ekonomik olarak geri kalmis bolgelerde daha sik gorulme egilimindedir Yuksek yasam standartlarinin bulundugu bolgelerde gorulme sikligi azalmaktadir Israil toplumunda Yemenlilerde Kuzey Afrikalilarda Guney Asyalilarda veya Akdeniz kokenlilerde Avrupa kokenlilere gore prevalans daha fazladir Periodontitisin sosyal paternli oldugu siklikla bildirilmektedir ornegin sosyoekonomik duzeyi dusuk bireyler yuksek olanlara gore hastaliktan daha fazla etkilenir Toplum ve kulturEtimoloji Periodontitis sozcugu Yunanca periodontitis Yunancada peri etrafinda odous odontos un Genitif hali dis ve son ek itistibbi terminolojide iltihap tan gelmektedir Piyore sozcugu Yunancada icerigin tahliyesi anlamina gelmektedir Pyon yaradan tahliye olma rhoe akma anlamina gelmektedir Bu sozcuk Ingilizcede de Yunancadaki gibi pusun tahliye olmasini ifade etmektedir Ekonomi Periodontitisin Amerika Birlesik Devletleri nde 54 milyar dolarlik bir verim kaybina neden oldugu sanilmaktadir Diger HayvanlarPeriodontal hastalik kopeklerde en sik rastlanan hastaliktir ve 3 yas ve daha buyuk olan kopeklerin 80 inden fazlasinda bulunur Hastaligin prevalansi kopeklerin yasi arttikca artar ancak artan agirlikla azalir ornegin sus kopekleri hastaliktan daha siddetli etkilenir Waltham Hayvan Besleme Merkezi nde kopekler uzerinde yapilan guncel bir calismada kopeklerde dis eti hastaligina sebep olan mikroorganizmalarin insanlarda sebep olanla ayni olmadigi belirlenmistir Dis eti cok damarli oldugundan sistemik hastalik gorulebilir Damar sistemi anaerobik mikroorganizmalari tasir ve mikroorganizmalar bobrek ve karacigerde suzulur Bu organlarda cogalip mikroapseler olusturabilirler Kan araciligiyla dolasan bakteriler kalp kapaklarina tutunup vejetatif kalp kapaklarinin iltihabi sebep olabilir Periodontitisin sebep olabildigi diger hastaliklar arasinda kronik bronsit ve pulmoner fibrozis bulunur Ayrica bakinizDis eti cekilmesi PeriodontologDipnotlar a b c d e Gum Disease National Institute of Dental and Craniofacial Research February 2018 13 Mart 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Mart 2018 Gum Disease Complications nhs uk 13 Mart 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Mart 2018 Albandar Jasim M Adensaya Margo R Streckfus Charles F Winn Deborah M December 2000 Cigar Pipe and Cigarette Smoking as Risk Factors for Periodontal Disease and Tooth Loss 71 12 ss 1874 1881 doi 10 1902 jop 2000 71 12 1874 ISSN 0022 3492 PMID 11156044 Periodontal Disease CDC 10 Mart 2015 16 Kasim 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Mart 2018 GBD 2015 Disease and Injury Incidence and Prevalence Collaborators October 2016 Global regional and national incidence prevalence and years lived with disability for 310 diseases and injuries 1990 2015 a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015 Lancet 388 10053 ss 1545 1602 doi 10 1016 S0140 6736 16 31678 6 PMC 5055577 2 PMID 27733282 Savage Amir Eaton Kenneth A Moles David R Needleman Ian 2009 A systematic review of definitions of periodontitis and methods that have been used to identify this disease Journal of Clinical Periodontology 36 6 ss 458 467 doi 10 1111 j 1600 051X 2009 01408 x PMID 19508246 Armitage Gary C 1999 Annals of Periodontology 4 1 ss 1 6 doi 10 1902 annals 1999 4 1 1 13 Eylul 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Ocak 2017 American Academy of Periodontology 30 Mayis 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Ocak 2017 D Aiuto Francesco Parkar Mohammed Andreou Georgios Suvan Hannu Brett Peter M Ready Derren Tonetti Maurizio S 2004 Periodontitis and systemic inflammation control of the local infection is associated with a reduction in serum inflammatory markers J Dent Res 83 2 ss 156 160 doi 10 1177 154405910408300214 PMID 14742655 Nibali Luigi D Aiuto Francesco Griffiths Gareth Patel Kalpesh Suvan Jean Tonetti Maurizio S 2007 Severe periodontitis is associated with systemic inflammation and a dysmetabolic status a case control study Journal of Clinical Periodontology 34 11 ss 931 7 doi 10 1111 j 1600 051X 2007 01133 x PMID 17877746 Paraskevas Spiros Huizinga John D Loos Bruno G 2008 A systematic review and meta analyses on C reactive protein in relation to periodontitis Journal of Clinical Periodontology 35 4 ss 277 290 doi 10 1111 j 1600 051X 2007 01173 x PMID 18294231 D Aiuto Francesco Ready Derren Tonetti Maurizio S 2004 Periodontal disease and C reactive protein associated cardiovascular risk Journal of Periodontal Research 39 4 ss 236 241 doi 10 1111 j 1600 0765 2004 00731 x PMID 15206916 Pussinen PJ Alfthan G Jousilahti P Paju S Tuomilehto J 2007 Systemic exposure to Porphyromonas gingivalis predicts incident stroke Atherosclerosis 193 1 ss 222 8 doi 10 1016 j atherosclerosis 2006 06 027 PMID 16872615 Pussinen PJ Alfthan G Rissanen H Reunanen A Asikainen S Knekt P Eylul 2004 Stroke 35 9 ss 2020 3 doi 10 1161 01 STR 0000136148 29490 fe PMID 15232116 3 Subat 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Ocak 2017 Pussinen PJ Alfthan G Tuomilehto J Asikainen S Jousilahti P Ekim 2004 High serum antibody levels to Porphyromonas gingivalis predict myocardial infarction European Journal of Cardiovascular Prevention amp Rehabilitation 11 5 ss 408 11 doi 10 1097 01 hjr 0000129745 38217 39 PMID 15616414 Ford PJ Gemmell E Timms P Chan A Preston FM Seymour GJ 2007 Anti P gingivalis response correlates with atherosclerosis J Dent Res 86 1 ss 35 40 doi 10 1177 154405910708600105 PMID 17189460 Beck James D Eke Paul Heiss Gerardo Madianos Phoebus Couper David Lin Dongming Moss Kevin Elter John Offenbacher Steven 2005 Periodontal Disease and Coronary Heart Disease A Reappraisal of the Exposure Circulation 112 1 ss 19 24 doi 10 1161 CIRCULATIONAHA 104 511998 PMID 15983248 10 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Ocak 2017 Scannapieco Frank A Bush Renee B Paju Susanna 2003 Annals of Periodontology 8 1 ss 38 53 doi 10 1902 annals 2003 8 1 38 PMID 14971247 10 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Ocak 2017 Wu Tiejian Trevisan Maurizio Genco Robert J Dorn Joan P Falkner Karen L Sempos Christopher T 2000 Archives of International Medicine 160 18 ss 2749 2755 doi 10 1001 archinte 160 18 2749 PMID 11025784 23 Mart 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Ocak 2017 Beck James D Elter John R Heiss Gerardo Couper David Mauriello Sally M Offenbacher Steven 2001 Arteriosclerosis Thrombosis and Vascular Biology 21 11 ss 1816 1822 doi 10 1161 hq1101 097803 15 Haziran 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Ocak 2017 Elter John R Champagne Catherine M E Beck James D Offenbacher Steven 2004 Journal of Periodontology 75 6 ss 782 790 doi 10 1902 jop 2004 75 6 782 PMID 15295942 10 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Ocak 2017 Humphrey Linda L Fu Rongwei Buckley David I Freeman Michele Helfand Mark 2008 Journal of General Internal Medicine 23 12 ss 2079 2086 doi 10 1007 s11606 008 0787 6 PMC 2596495 2 PMID 18807098 13 Eylul 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Ocak 2017 Noble JM Borrell LN Papapanou PN Elkind MS Scarmeas N Wright CB 2009 Periodontitis is associated with cognitive impairment among older adults analysis of NHANES III J Neurol Neurosurg Psychiatry 80 11 ss 1206 11 doi 10 1136 jnnp 2009 174029 PMC 3073380 2 PMID 19419981 Kaye Elizabeth Krall Valencia Aileen Baba Nivine Spiro III Avron Dietrich Thomas Garcia Raul I 2010 Tooth Loss and Periodontal Disease Predict Poor Cognitive Function in Older Men Journal of the American Geriatrics Society 58 4 ss 713 718 doi 10 1111 j 1532 5415 2010 02788 x PMID 20398152 Zadik Y Bechor R Galor S Levin L Mayis 2010 Periodontal disease might be associated even with impaired fasting glucose Br Dent J 208 10 ss e20 doi 10 1038 sj bdj 2010 291 PMID 20339371 29 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Ocak 2017 Soskolne WA Klinger A Aralik 2001 The relationship between periodontal diseases and diabetes an overview Ann Periodontol 6 1 ss 91 8 doi 10 1902 annals 2001 6 1 91 PMID 11887477 Zadik Y Bechor R Galor S Justo D Heruti RJ Nisan 2009 Erectile dysfunction might be associated with chronic periodontal disease two ends of the cardiovascular spectrum J Sex Med 6 4 ss 1111 6 doi 10 1111 j 1743 6109 2008 01141 x PMID 19170861 Lalla Evanthia Cheng Bin Lal Shantanu Kaplan Selma Softness Barney Greenberg Ellen Goland Robin S Lamster Ira B 2007 Diabetes mellitus promotes periodontal destruction in children Journal of Clinical Periodontology 34 4 ss 294 8 doi 10 1111 j 1600 051X 2007 01054 x PMID 17378885 16 Nisan 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Ocak 2017 Obeid Patrick Bercy P 2000 Advances in Therapy 17 5 ss 230 7 doi 10 1007 BF02853162 PMID 11186143 13 Eylul 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Ocak 2017 Tomar Scott L Asma Samira 2000 Journal of Periodontology 71 5 ss 743 751 doi 10 1902 jop 2000 71 5 743 PMID 10872955 13 Mart 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Ocak 2017 Ryder Mark I 2007 The influence of smoking on host responses in periodontal infections Periodontology 2000 43 1 ss 267 277 doi 10 1111 j 1600 0757 2006 00163 x PMID 17214844 Pauletto Nathalie C Liede Kirsti Nieminen Anja Larjava Hannu Uitto Veli Jukka 2000 Journal of Periodontology 71 1 ss 58 62 doi 10 1902 jop 2000 71 1 58 PMID 10695939 10 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Ocak 2017 Persson Lena Bergstrom Jan Gustafsson Anders 2003 Journal of Periodontology 74 10 ss 1475 82 doi 10 1902 jop 2003 74 10 1475 PMID 14653394 10 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Ocak 2017 Bergstrom Jan Bostrom Lennart 2001 Tobacco smoking and periodontal hemorrhagic responsiveness Journal of Clinical Periodontology 28 7 ss 680 5 doi 10 1034 j 1600 051x 2001 028007680 x PMID 11422590 Peruzzo Daiane C Benatti Bruno B Ambrosano Glaucia M B Nogueira Filho Getulio R Sallum Enilson A Casati Marcio Z Nociti Jr Francisco H 2007 Journal of Periodontology 78 8 ss 1491 1504 doi 10 1902 jop 2007 060371 PMID 17668968 10 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Ocak 2017 a b Watt RG Listl S Peres MA Heilmann A editors Listgarten MA Hellden L Relative distribution of bacteria at clinically healthy and periodontally diseased sites in human J Clin Periodontol 1978 5 115 132 Offenbacher S 1996 Page R Schroeder HE Socransky SS Haffajee AD Cugini MA Smith C Kent RL Jr Microbial complexes in subgingival plaque J Clin Periodontol 1998 25 134 144 Bonner M To Kiss or Not to Kiss Michaud Dominique S Liu Yan Meyer Mara Giovannucci Edward Joshipura Kaumudi 2008 Periodontal disease tooth loss and cancer risk in male health professionals a prospective cohort study Lancet Oncol 9 6 ss 550 8 doi 10 1016 S1470 2045 08 70106 2 PMC 2601530 2 PMID 18462995 29 Haziran 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Ocak 2017 Stambaugh RV Dragoo M Smith DM Carasali L 1981 The limits of subgingival scaling Int J Periodontics Restorative Dent 1 5 ss 30 41 PMID 7047434 Waerhaug J Ocak 1978 Healing of the dento epithelial junction following subgingival plaque control I As observed in human biopsy material J Periodontol 49 1 ss 1 8 doi 10 1902 jop 1978 49 1 1 PMID 340634 Waerhaug J Mart 1978 Healing of the dento epithelial junction following subgingival plaque control II As observed on extracted teeth J Periodontol 49 3 ss 119 34 doi 10 1902 jop 1978 49 3 119 PMID 288899 Kaldahl WB Kalkwarf KL Patil KD Molvar MP Dyer JK Subat 1996 Long term evaluation of periodontal therapy II Incidence of sites breaking down J Periodontol 67 2 ss 103 8 doi 10 1902 jop 1996 67 2 103 PMID 8667129 Hirschfeld L Wasserman B Mayis 1978 A long term survey of tooth loss in 600 treated periodontal patients J Periodontol 49 5 ss 225 37 doi 10 1902 jop 1978 49 5 225 PMID 277674 Caton J Ryan ME 2011 Clinical studies on the management of periodontal diseases utilizing subantimicrobial dose doxycycline SDD Pharmacol Res 63 2 ss 114 20 doi 10 1016 j phrs 2010 12 003 Preus HR Anerud A Boysen H Dunford RG Zambon JJ Loe H 1995 The natural history of periodontal disease The correlation of selected microbiological parameters with disease severity in Sri Lankan tea workers J Clin Periodontol 22 9 ss 674 8 doi 10 1111 j 1600 051X 1995 tb00825 x PMID 7593696 Ekanayaka Asoka 1984 Tooth mortality in plantation workers and residents in Sri Lanka Community Dent Oral Epidemiol 12 2 ss 128 35 doi 10 1111 j 1600 0528 1984 tb01425 x PMID 6584263 Vos T Flaxman Abraham D Naghavi Mohsen Lozano Rafael Michaud Catherine Ezzati Majid Shibuya Kenji Salomon Joshua A Abdalla Safa Aboyans Victor Abraham Jerry Ackerman Ilana Aggarwal Rakesh Ahn Stephanie Y Ali Mohammed K Almazroa Mohammad A Alvarado Miriam Anderson H Ross Anderson Laurie M Andrews Kathryn G Atkinson Charles Baddour Larry M Bahalim Adil N Barker Collo Suzanne Barrero Lope H Bartels David H Basanez Maria Gloria Baxter Amanda Bell Michelle L Benjamin Emelia J 15 Aralik 2012 Years lived with disability YLDs for 1160 sequelae of 289 diseases and injuries 1990 2010 a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2010 Lancet 380 9859 ss 2163 96 doi 10 1016 S0140 6736 12 61729 2 PMID 23245607 Zadik Y Bechor R Shochat Z Galor S Bechor Shochat Galor Nisan 2008 Ethnic origin and alveolar bone loss in Israeli adults Refuat Hapeh Vehashinayim Ibranice 25 2 ss 19 22 72 PMID 18780541 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link Harper Douglas periodontitis Online Etymology Dictionary Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link Merriam Webster Online 3 Temmuz 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Ocak 2017 Listl S Galloway J Mossey P A Marcenes W 28 Agustos 2015 Global Economic Impact of Dental Diseases Journal of Dental Research Cilt 94 ss 1355 1361 doi 10 1177 0022034515602879 Dewhirst FE Klein EA Thompson EC Blanton JM Chen T Milella L et al 2012 The Canine Oral Microbiome Muller Esnault Susan DVM Dis baglantilarMayo Clinic11 Mart 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde Healthy behaviors equal healthy gums29 Eylul 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Gum disease in dogs treatment amp symptoms6 Aralik 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Differentially informative in depth review article from the NYTimes 1 Subat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde