Sakız Adası (Yunanca: Χίος, romanize: Hios), Yunanistan'ın Ege Denizi'nde yer alan bir adasıdır. Ülkenin Kuzey Ege bölgesine bağlı olan ada, Türkiye'den Sakız Boğazı ile ayrılır. Sakız ağaçları ve bu ağaçlardan elde edilen damla sakızı ile ünlüdür. Turistik yerleri arasında Orta Çağ köyleri ve 11. yüzyıldan kalma Nea Moni Manastırı bulunmaktadır.
Sakız Adası Χίος Hios | |
---|---|
Coğrafya | |
Koordinatlar | 38°24′K 26°01′D / 38.400°K 26.017°D |
Denizi | Ege Denizi |
İklim | Akdeniz iklimi |
Yüzölçümü | 904 km2 |
Siyasi | |
Adadaki ülke(ler) | |
Demografi | |
Nüfus | 53.817 |
Nüfus yoğunluğu | 59,532 kişi/km2 |
Bu adayı ve yakınındaki birkaç küçük adayı içeren bölgesel birimin ve adanın en büyük yerleşimi ve idari bölgenin merkezi olan şehrin ismi de Sakız'dır. Şehir için Hora adı da kullanılır. 1822'den önce ada nüfusu 43.000 ila 110.000 arasında tahmin ediliyordu.
Tarihçe
Ceneviz dönemi
1346'da Sakız Adası ve hemen yakınındaki Foça limanı, Cenevizlilere ait bir maona tarafından yönetilmekteydi. Maona, kısa sürede Sakız'da yerleşimci olan Giustiniani ailesine satılmış, onlar da adayı Osmanlı'nın fethine dek yönetmişti.
Osmanlı dönemi
Sakız Adası, Osmanlı egemenliğine girdiği 1566 yılından, Yunanistan'ın eline geçtiği 1913 yılına dek yaklaşık 347 yıl Osmanlı Devleti egemenliğinde kalmıştır.
Fatih Sultan Mehmed dönemimden başlayarak Osmanılara vergi vermeleri nedeniyle Cenovalıların yönetimde bağımsızlığını korumuştur. Kanuni Sultan Süleyman'ın vefatından çok kısa bir süre önce, 15 Nisan 1566'da Kaptan-ı derya Piyale Paşa tarafından fethedilmiştir.
Evliya Çelebi, Sakız adasının fethedilme sebebini şöyle anlatmıştır: “Ceneviz kâfirleri Osmanlı ile görünürde dost idi. Ama gizlice gelen geçen tüccar, hacı ve yolcu gemilerini alıp insanları zincire bağlı esir ettikleri Cem haşmetli padişahın kulağına gidince Sakız Adası’nın fethini Piyale Paşa’ya emreder. O da 300 parça kadırga ile her sene deniz üstünde avlanmak için gezdiği gibi gezerek, düşmanlara tavşan uykusu vererek bir gün alışkanlığı üzere Sakız Adası’nın 18 mil doğusu karşısında, daha önce özellikleri yazılan Hoşâbâd, yani Çeşme Kalesi limanında 300 parça yelkenle demir atıp yattı.
Beri Sakız’dan kâfirler donanma-yı hümâyûnun alışkanlıkları üzere gelip yattıklarını görünce Sakız’dan tüm kâfir ileri gelenleri ve balyoz prenslerinin seçkinleri firkate firkate hediyelerini alıp tüm kâfirin söz sahipleri töreleri üzere Piyale Paşa’ya gelip baştardada buluştular. Tüm hediyelerini arz edip bağlılıklarını sunup yere kapanıp baş eğerek serdarın ayaklarını öpüp nice konuşmalardan sonra hemen Piyale Paşa, “Bak-a, kefereler! Niçin barışta görünüp perde arkasından bu kadar kalleşlik edip hacılarımızın ve tüccarımız gemilerini alıp bu kadar insanı esir edip yol kesicilik edersiz? İmdi padişahımızın muradı sizden bu kaleyi cebren ve kahren pazu kuvvetiyle ele geçirmek murat edinmişlerdir. İmdi size canınız gerek ise bu an bu kaleyi bize teslim edesiz. Yohsa bu saat cümlenizi kılıçtan geçiririm” dediğinde onlar da, “Her bir parçamızı kulağımız kadar etsen bu adanın bir taşma bin baş verip bu kaleyi vermeziz. No no” diye inat edip saçlarını yoldular.
Derhâl tüm kâfirleri baştardada bağlayıp orsa flandra dikip bir haber topu atıp salpa demir deyip Osmanlı davullarına darbeler vurulup çeng-i harbîler çalınıp avanti Sakız deyip limandan uzak yerde demir atıldı. Derhâl derya gibi askeri silâhlarıyla birlikte diğer mühimmatları taşra dökmeye başladılar. Kalede olan kâfirlere ağalarından bir elçi gönderip, “Hepinizi kılıç yemi ederim. Ve bizde esir olan önderlerinizi de bu an katlederim. Elbette kaleyi padişahıma teslim edip yine bu adada sakin olasız” diye haber varınca içinde olan kötü renkli Frenk’in cenge iktidarları olmayıp bildiler ki bu gelişten kurtuluş yoktur ve akıllı, iş görmüş önderleri Kaptan Paşa’da mahpustur.
Sonunda kalede olan kâfirler aman isteyip bir yere toplanıp danıştılar ki, “Sulh ile kaleyi verelim ve çoluk çocuğumuzu malımızı manalımızı kurtaralım. Yine bu adada kalalım ve kale içindeki kiliselerimiz kadar taşra varoşta kilise yapalım, bağ, bahçe ve haneler yapalım. Adam başına her sene birer altın haraç verelim ve ruhbanlarımızı Muhammed şeriatı üzere haraçtan muaf edelim” diye 120 madde üzere danışmalarını bir yere koyup Piyale Paşa'ya rica mektupları ile arzların arz eylediler. Ricaları kabul olunup şartlar imzalanıp hamd olsun savaş edilmeden İslâm askerinin heybeti korkusundan kale fethedildi. Bütün yere gelesi kâfirler götürebilecekleri kadar eşyaları yüklenip kaleden küçük büyük 73 bin kâfir değerli metaları ile kaleden çıkıp taşra varoşta yeni bir sığınak kurdular.
Diğer eşyalarını devlet tarafından kale içinde zapt edip İslâm ordusu ile kale içi dolup ganimet mallarına boğuldu. Kalenin burçlarında fetih ezanları okundu. Hamd olsun cenksiz cidalsiz kale fethedilip diğer İslâm beldelerine eklendiğinin tarihidir kim yazıldı:
Ehl-i küfrün Sakız’ın çekdi Piyale Paşa. Sene 973
1681'de bir Fransız filonun saldırısına uğrayan kent büyük hasar gördü. Osmanlı-Kutsal İttifak Savaşları'nın bir parçası olan Mora Savaşı'nda (1684-1699) Venediklilerin eline geçti (1694). Sonrasında Mezomorta Hüseyin Paşa, Koyun Adaları Muharbesi'nde Venediklileri yenilgiye uğratınca ada, yeniden Osmanlı topraklarına katıldı (1695).
Ada, Yunan İsyanı sırasında da zarar gördü. 1822'de adaya çıkan Sisamlı milisler, kaleye sığınan Türkleri kuşattılar. Kaptan-ı derya Nasuhzade Ali Paşa komutasındaki donanmanın müdahalesi sonucu katliam yaşandı ve Sisamlı milisler adadan çıkarıldı. Balkan Savaşları sırasında Yunan deniz kuvvetleri tarafından işgal edildi ve 1913'te Londra Konferansı ve Antlaşması ile Yunanistan'a bırakıldı.
Bağımsız Yunanistan'da
Sakız Adası, Birinci Balkan Savaşı'ndan (1912) sonra bağımsız Yunanistan'ın geri kalanına katıldı. Yunan Donanması Kasım 1912'de Sakız Adası'na çıktı ve bir aydan fazla süren çatışmaların ardından adanın kontrolünü ele geçirdi. Osmanlı İmparatorluğu, Londra Antlaşması'nı (1913) imzalayarak Yunanistan'ın Sakız Adası ve diğer Ege adalarını ilhakını tanıdı.
Yunanistan resmi olarak tarafsız olmasına rağmen ada, 17 Şubat 1916'da I. Dünya Savaşı sırasında İngilizler tarafından işgal edilmiştir. Bunun nedeni adanın Osmanlı Devleti'ne ve özellikle İzmir şehrine yakınlığı olabilir.
Aynı zamanda, 1919-1922 Yunan-Türk Savaşı'ndan sonra gelen Yunan mültecilerin Kastro'ya (daha önce bir Türk mahallesi) ve Sakız Adası kasabasının güneyinde aceleyle inşa edilen yeni yerleşim yerlerine yerleşmesiyle meydana gelen nüfus mübadelesinden de etkilendi.
Yakın tarih
Ada, Yunan İç Savaşı sırasında komşuyu komşuya karşı kışkırtan bazı yerel şiddet olaylarına tanık oldu. Bu durum, son komünist savaşçı grubunun Kampos'un meyve bahçelerinde mahsur kalması ve öldürülmesi ve cesetlerinin bir kamyonun arkasında ana kasabaya götürülmesiyle sona erdi. Mart 1948'de ada, Sakız Adası kenti yakınlarındaki askeri kışlalarda barındırılan kadın siyasi tutuklular (komünistler veya gerilla akrabaları) ve çocukları için bir toplama kampı olarak kullanıldı. Kampın kapatıldığı ve kamp sakinlerinin 'ye taşındığı Mart 1949'a kadar 1.300 kadar kadın ve 50 çocuk sıkışık ve aşağılayıcı koşullarda barındırıldı.
Sakız üretimi, Ağustos 2012'de adanın güney yarısını kasıp kavuran ve bazı sakız bahçelerini yok eden Sakız Adası orman yangını nedeniyle tehdit altındaydı.
Sakız Adası, 2015 yılı itibarıyla Türkiye'den AB'ye giren mülteci ve sığınmacıların geçiş noktası haline gelmişti. Chalkeio köyü yakınındaki VIAL'de bir kabul ve kimlik tespit merkezi oluşturuldu, ancak 2021'de Yunan hükûmeti Pantoukios köyü yakınlarındaki Akra Pachy'de daha izole bir yerde yeni bir kapalı kabul merkezinin inşa edileceğini duyurdu.
İdari bölümler
Sakız belediyesi 2011 yerel yönetim reformu ile sekiz eski belediyenin birleştirilmesiyle kurulmuştur. Birleştirilen belediyeler belediye birimlerine dönüştürülmüştür.
Ulaşım
Yunanistan'ın diğer yerlerinden adaya ulaşım deniz ve havayoluyla sağlanmaktadır. Adanın karşısında yer alan Çeşme'ye feribot seferleri mevcuttur.
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
- Sakız Adası Rehberi29 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Yunanistan ve Sakız Adası[]
Kaynakça
- ^ Vito Antonio Vitale, Maona 4 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Enciclopedia Italiana, vol. 22, Roma, Istituto dell'Enciclopedia Italiana, 1934. (İtalyanca)
- ^ a b c d Özkan, Abdullah. "Sakız Adası." Osmanlı'nın İzinde, İmparatorluğun Üç Kıtadaki İzleri. İstanbul: Boyut Yayıncılık, s. 244,245.
- ^ Evliyâ Çelebi (2011). Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi, (Haz. S. A. Kahraman), 9. Kitap, 1. Cilt, s 125, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
- ^ "First World War.com – On This Day – 17 February 1916". www.firstworldwar.com. 20 Şubat 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Şubat 2016.
- ^ Becoming a Subject: Political Prisoners During the Greek Civil War: Polymeris Voglis, Published 2002Berghahn Books
- ^ "Χίος : Νέα προσφυγική δομή στο νησί ανακοίνωσε το υπ. Μετανάστευσης". 28 Ocak 2021. 28 Ocak 2021 tarihinde kaynağından .
- ^ Kallikratis law 12 Haziran 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Yunanistan İçişleri Bakanlığı (Yunanca)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Sakiz Adasi Yunanca Xios romanize Hios Yunanistan in Ege Denizi nde yer alan bir adasidir Ulkenin Kuzey Ege bolgesine bagli olan ada Turkiye den Sakiz Bogazi ile ayrilir Sakiz agaclari ve bu agaclardan elde edilen damla sakizi ile unludur Turistik yerleri arasinda Orta Cag koyleri ve 11 yuzyildan kalma Nea Moni Manastiri bulunmaktadir Sakiz Adasi Xios HiosCografyaKoordinatlar38 24 K 26 01 D 38 400 K 26 017 D 38 400 26 017DeniziEge DeniziIklimAkdeniz iklimiYuzolcumu amp 0000000000000904 000000 904 km2SiyasiAdadaki ulke ler YunanistanDemografiNufus amp 0000000000053817 000000 53 817Nufus yogunlugu59 532 kisi km2 Bu adayi ve yakinindaki birkac kucuk adayi iceren bolgesel birimin ve adanin en buyuk yerlesimi ve idari bolgenin merkezi olan sehrin ismi de Sakiz dir Sehir icin Hora adi da kullanilir 1822 den once ada nufusu 43 000 ila 110 000 arasinda tahmin ediliyordu TarihceCeneviz donemi 1346 da Sakiz Adasi ve hemen yakinindaki Foca limani Cenevizlilere ait bir maona tarafindan yonetilmekteydi Maona kisa surede Sakiz da yerlesimci olan Giustiniani ailesine satilmis onlar da adayi Osmanli nin fethine dek yonetmisti Osmanli donemi Agustos 1910 tarihli Resimli Kitab dergisinde Sakiz Adasi Ittihat Kulubu Mensuplari Sakiz Adasi Osmanli egemenligine girdigi 1566 yilindan Yunanistan in eline gectigi 1913 yilina dek yaklasik 347 yil Osmanli Devleti egemenliginde kalmistir Fatih Sultan Mehmed donemimden baslayarak Osmanilara vergi vermeleri nedeniyle Cenovalilarin yonetimde bagimsizligini korumustur Kanuni Sultan Suleyman in vefatindan cok kisa bir sure once 15 Nisan 1566 da Kaptan i derya Piyale Pasa tarafindan fethedilmistir Evliya Celebi Sakiz adasinin fethedilme sebebini soyle anlatmistir Ceneviz kafirleri Osmanli ile gorunurde dost idi Ama gizlice gelen gecen tuccar haci ve yolcu gemilerini alip insanlari zincire bagli esir ettikleri Cem hasmetli padisahin kulagina gidince Sakiz Adasi nin fethini Piyale Pasa ya emreder O da 300 parca kadirga ile her sene deniz ustunde avlanmak icin gezdigi gibi gezerek dusmanlara tavsan uykusu vererek bir gun aliskanligi uzere Sakiz Adasi nin 18 mil dogusu karsisinda daha once ozellikleri yazilan Hosabad yani Cesme Kalesi limaninda 300 parca yelkenle demir atip yatti Beri Sakiz dan kafirler donanma yi humayunun aliskanliklari uzere gelip yattiklarini gorunce Sakiz dan tum kafir ileri gelenleri ve balyoz prenslerinin seckinleri firkate firkate hediyelerini alip tum kafirin soz sahipleri toreleri uzere Piyale Pasa ya gelip bastardada bulustular Tum hediyelerini arz edip bagliliklarini sunup yere kapanip bas egerek serdarin ayaklarini opup nice konusmalardan sonra hemen Piyale Pasa Bak a kefereler Nicin barista gorunup perde arkasindan bu kadar kalleslik edip hacilarimizin ve tuccarimiz gemilerini alip bu kadar insani esir edip yol kesicilik edersiz Imdi padisahimizin muradi sizden bu kaleyi cebren ve kahren pazu kuvvetiyle ele gecirmek murat edinmislerdir Imdi size caniniz gerek ise bu an bu kaleyi bize teslim edesiz Yohsa bu saat cumlenizi kilictan geciririm dediginde onlar da Her bir parcamizi kulagimiz kadar etsen bu adanin bir tasma bin bas verip bu kaleyi vermeziz No no diye inat edip saclarini yoldular Derhal tum kafirleri bastardada baglayip orsa flandra dikip bir haber topu atip salpa demir deyip Osmanli davullarina darbeler vurulup ceng i harbiler calinip avanti Sakiz deyip limandan uzak yerde demir atildi Derhal derya gibi askeri silahlariyla birlikte diger muhimmatlari tasra dokmeye basladilar Kalede olan kafirlere agalarindan bir elci gonderip Hepinizi kilic yemi ederim Ve bizde esir olan onderlerinizi de bu an katlederim Elbette kaleyi padisahima teslim edip yine bu adada sakin olasiz diye haber varinca icinde olan kotu renkli Frenk in cenge iktidarlari olmayip bildiler ki bu gelisten kurtulus yoktur ve akilli is gormus onderleri Kaptan Pasa da mahpustur Sonunda kalede olan kafirler aman isteyip bir yere toplanip danistilar ki Sulh ile kaleyi verelim ve coluk cocugumuzu malimizi manalimizi kurtaralim Yine bu adada kalalim ve kale icindeki kiliselerimiz kadar tasra varosta kilise yapalim bag bahce ve haneler yapalim Adam basina her sene birer altin harac verelim ve ruhbanlarimizi Muhammed seriati uzere haractan muaf edelim diye 120 madde uzere danismalarini bir yere koyup Piyale Pasa ya rica mektuplari ile arzlarin arz eylediler Ricalari kabul olunup sartlar imzalanip hamd olsun savas edilmeden Islam askerinin heybeti korkusundan kale fethedildi Butun yere gelesi kafirler goturebilecekleri kadar esyalari yuklenip kaleden kucuk buyuk 73 bin kafir degerli metalari ile kaleden cikip tasra varosta yeni bir siginak kurdular Diger esyalarini devlet tarafindan kale icinde zapt edip Islam ordusu ile kale ici dolup ganimet mallarina boguldu Kalenin burclarinda fetih ezanlari okundu Hamd olsun cenksiz cidalsiz kale fethedilip diger Islam beldelerine eklendiginin tarihidir kim yazildi Ehl i kufrun Sakiz in cekdi Piyale Pasa Sene 973 1681 de bir Fransiz filonun saldirisina ugrayan kent buyuk hasar gordu Osmanli Kutsal Ittifak Savaslari nin bir parcasi olan Mora Savasi nda 1684 1699 Venediklilerin eline gecti 1694 Sonrasinda Mezomorta Huseyin Pasa Koyun Adalari Muharbesi nde Venediklileri yenilgiye ugratinca ada yeniden Osmanli topraklarina katildi 1695 Ada Yunan Isyani sirasinda da zarar gordu 1822 de adaya cikan Sisamli milisler kaleye siginan Turkleri kusattilar Kaptan i derya Nasuhzade Ali Pasa komutasindaki donanmanin mudahalesi sonucu katliam yasandi ve Sisamli milisler adadan cikarildi Balkan Savaslari sirasinda Yunan deniz kuvvetleri tarafindan isgal edildi ve 1913 te Londra Konferansi ve Antlasmasi ile Yunanistan a birakildi Bagimsiz Yunanistan da Sakiz Adasi Birinci Balkan Savasi ndan 1912 sonra bagimsiz Yunanistan in geri kalanina katildi Yunan Donanmasi Kasim 1912 de Sakiz Adasi na cikti ve bir aydan fazla suren catismalarin ardindan adanin kontrolunu ele gecirdi Osmanli Imparatorlugu Londra Antlasmasi ni 1913 imzalayarak Yunanistan in Sakiz Adasi ve diger Ege adalarini ilhakini tanidi Yunanistan resmi olarak tarafsiz olmasina ragmen ada 17 Subat 1916 da I Dunya Savasi sirasinda Ingilizler tarafindan isgal edilmistir Bunun nedeni adanin Osmanli Devleti ne ve ozellikle Izmir sehrine yakinligi olabilir Ayni zamanda 1919 1922 Yunan Turk Savasi ndan sonra gelen Yunan multecilerin Kastro ya daha once bir Turk mahallesi ve Sakiz Adasi kasabasinin guneyinde aceleyle insa edilen yeni yerlesim yerlerine yerlesmesiyle meydana gelen nufus mubadelesinden de etkilendi Yakin tarih Ada Yunan Ic Savasi sirasinda komsuyu komsuya karsi kiskirtan bazi yerel siddet olaylarina tanik oldu Bu durum son komunist savasci grubunun Kampos un meyve bahcelerinde mahsur kalmasi ve oldurulmesi ve cesetlerinin bir kamyonun arkasinda ana kasabaya goturulmesiyle sona erdi Mart 1948 de ada Sakiz Adasi kenti yakinlarindaki askeri kislalarda barindirilan kadin siyasi tutuklular komunistler veya gerilla akrabalari ve cocuklari icin bir toplama kampi olarak kullanildi Kampin kapatildigi ve kamp sakinlerinin ye tasindigi Mart 1949 a kadar 1 300 kadar kadin ve 50 cocuk sikisik ve asagilayici kosullarda barindirildi Sakiz uretimi Agustos 2012 de adanin guney yarisini kasip kavuran ve bazi sakiz bahcelerini yok eden Sakiz Adasi orman yangini nedeniyle tehdit altindaydi Sakiz Adasi 2015 yili itibariyla Turkiye den AB ye giren multeci ve siginmacilarin gecis noktasi haline gelmisti Chalkeio koyu yakinindaki VIAL de bir kabul ve kimlik tespit merkezi olusturuldu ancak 2021 de Yunan hukumeti Pantoukios koyu yakinlarindaki Akra Pachy de daha izole bir yerde yeni bir kapali kabul merkezinin insa edilecegini duyurdu Idari bolumlerSakiz belediyesi 2011 yerel yonetim reformu ile sekiz eski belediyenin birlestirilmesiyle kurulmustur Birlestirilen belediyeler belediye birimlerine donusturulmustur SakizUlasimYunanistan in diger yerlerinden adaya ulasim deniz ve havayoluyla saglanmaktadir Adanin karsisinda yer alan Cesme ye feribot seferleri mevcuttur Ayrica bakinizAkdeniz deki adalar listesi Ege Adalari APS Lailapas Futbol KulubuDis baglantilarSakiz Adasi Rehberi29 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Yunanistan ve Sakiz Adasi olu kirik baglanti Kaynakca Vito Antonio Vitale Maona 4 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Enciclopedia Italiana vol 22 Roma Istituto dell Enciclopedia Italiana 1934 Italyanca a b c d Ozkan Abdullah Sakiz Adasi Osmanli nin Izinde Imparatorlugun Uc Kitadaki Izleri Istanbul Boyut Yayincilik s 244 245 Evliya Celebi 2011 Gunumuz Turkcesiyle Evliya Celebi Seyahatnamesi Haz S A Kahraman 9 Kitap 1 Cilt s 125 Yapi Kredi Yayinlari Istanbul First World War com On This Day 17 February 1916 www firstworldwar com 20 Subat 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Subat 2016 Becoming a Subject Political Prisoners During the Greek Civil War Polymeris Voglis Published 2002Berghahn Books 157181308X Xios Nea prosfygikh domh sto nhsi anakoinwse to yp Metanasteyshs 28 Ocak 2021 28 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan Kallikratis law 12 Haziran 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Yunanistan Icisleri Bakanligi Yunanca