Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Senetli kölelik, özellikle gençlerin Yeni Dünya'ya geçiş karşılığında belirli bir süre, bir işveren için çalışmak zorunda olduğu çalışma rejimiydi. Başta Kuzey Amerika olmak üzere 18. yüzyılda Britanya İmparatorluğu sömürgelerinde çok yaygındı. Britanya ve Almanya'daki yoksul gençler için bir fırsat olarak değerlendirilmiştir. Belirli bir süre zorunlu çalışmanın ardından kişi istediği yerde çalışma hakkını kazanabiliyordu. İşyeri sahibi patron gençleri geldikleri gemi kaptanından satın almaktaydı. Gelişen imalat sanayisinin yanı sıra çiftliklerde yoğun bir işgücü talebi bulunmaktaydı. Her iki taraf da sözleşmenin şartlarını yerini getirmekle mesuldü, bu konuda Amerikan mahkemeleri yetkiliydi. İşyerinden kaçanlar yakalanıp geri getirilirdi. 17 ve 18. yüzyılda Amerikan sömürgelerine gelen beyazların neredeyse yarısı bu şekilde senetli köleydi. İngiltere ve Fransa çocuk yaşta yoksul gençleri kaçırıp Karayipler'de senetli köle olarak satan suç örgütleri mevcuttu, sözleşmeleri alınıp satılarak sürekli el değiştiren bu çocukların bazıları özgürlüklerine hiç kavuşamazdı.
Kuzey Amerika
1630'lu yıllarla Amerikan Devrimi arasındaki dönemde Amerika'daki sömürgelere gelen beyaz göçmenlerin yarısından fazlası senetli kölelikle gelmiştir. On Üç Koloni'ye göç eden beyazların yarısı senetli köleyken, bölgedeki özgür işgücü sayısı onlardan çoktur. Sömürgelerde Avrupalılar için belirleyici çalışma biçiminin serbest çalışma koşullarında olduğunu söylemek de yanlış olmaz. Senetli kölelik özellikle Virginia ile New Jersey arasındaki bölgede yaygın ve yaşamsaldır. Senetli köle olarak gelenlerin %75'i 25 yaşının altındadır. Avrupalıların bazıları gönüllü gelmemiştir, kaçırılan kişilerin varlığı aslında beyaz kölelik olarak adlandırılan bir kölelik türünün örneğidir. Bu kişiler gönüllü olarak senetli köle olmuş gibi değerlendirilirlerdi. Senetli kölelerin patronlarının bilgisi dışında evlenmeleri yasaktı, fiziksel ceza uygulanabilirdi. Kadın senetli kölelerde hamilelik halinde hizmet süresi uzatılırdı. Ancak gerçek kölelerden farklı olarak hizmet süresinin sonunda özgürlüklerinin verilmesi garanti altına alınmıştı. Süre dolunca belirli bir ilave ödeme olarak toplumun özgür bir parçası olurlardı. Senetli kölelerin hizmeti alını satılsa da kendileri alınıp satılamazdı.
Amerikan Devrimi, Amerika'ya olan göçü sekteye uğrattı. Savaş ve devrim süresince yaşanan ekonomik kriz uzun dönemli işgücü antlaşmalarını cazip hale getirmekten uzaktı. Savaşın ardından özellikle Britanya kaynaklı senetli kölelikte gözle görülür bir düşüş yaşansa da bunun yerini kıta Avrupası'ndan gönüllüler almıştır. Sonraki dönemde ABD'ye göç edilmesine karşı getirilen yüksek vergiler ve ABD'de kabul edilen borç yüzünden hapis cezasının kaldırılması gibi kaçak senetli kölelerin yakalanmasını zorlaştıran uygulamalarla bu işleyişin sonu gelmiş oldu.
Karayipler
1840 yılından önce Karayipler'deki Trinidad ve Tobago, Fransız Guyanası, Surinam başta olmak üzere adalara 500 bin Avrupalının senetli köle olarak geldiği tahmin edilmektedir. 17. yüzyılda İngiltere ve İrlanda'da da yaygın olan uygulamanın en bilineni Üç Krallık Savaşları sırasında İrlanda'nın Cromwell tarafından fethini izleyen dönemde esir edilen İskoç ve İrlandalıların başta Barbados olmak üzere sömürgelere senetli köle olarak gönderilmesidir.
Avustralya ve Pasifik
1840'lı yıllardan önce Avustralya sömürgelerine gönderilen suçlular kendilerini senetli kölelik benzeri bir iş aktinin içinde bulurlardı. Kraliyet emriyle kurulan ve Londra'ya yün ihraç eden adlı şirket genellikle 7 yıllık kontratlar yapardı. 1860'ı yıllarda ise Avustralya, Fiji, Yeni Kaledonya ve Samoa'da işgücüne ihtiyacı olan çiftlik sahipleri uzun süreli çalışma akitleri önerirlerdi. 19. yüzyılın ortasından 20. yüzyılın başlarına kadar Avustralya Queensland'deki şekerkamışı tarlalarında çalışmaları için 62 bin yerel işçi senetli kölelik usulünce işe alınmıştır. Senetli köleler arasında kandırılan, kaçırılan örnekler hiç de azımsanmayacak sayıdadır. Avustralya'da 1901 yılında yasalaşan kurallara göre bu dönemde senetli köle olarak çalışan kişiler memleketlerine gönderilmiştir.
Afrika
Doğu ve Güney Afrika'daki Britanya kaynaklı bazı büyük çaplı inşaat projelerinde ortaya çıkan muazzam işgücü açığı yerel kaynaklardan kapatılmayınca Hindistan'dan çoğu senetli köle olarak işçi getirilmiştir. Örneğin Uganda demiryolları bu şekilde inşa edilmiştir. Çiftliklerde, madenlerde ve inşaatlarda çalışan bu kişiler ve onların çocukları zamanla Kenya ve Uganda ekonomisinde önemli söz sahibi olmuştur. 1970'li yıllarda Uganda Devlet Başkanı İdi Amin tarafından başlatılan ülkedeki Asyalıların ülkeden zorla atılması siyasetince göçe zorlanan bu topluluktur.
Yasal durum
1948 yılında Birleşmiş Milletler Genel Kurulunda kabul edilen İnsan Hakları Evrensel Bildirisi'nin 4. maddesinde hiçbir insanın köle olamayacağı veya zorla çalıştırılamayacağı; kölelik ve köle ticaretinin her şeklinin engelleneceği yazar. Uluslararası yasalarda yasa dışı olsa da senetli kölelik benzeri uygulamaların yasa dışı olması ancak ulusal mahkemelerce tespit edilebilmektedir.
Kaynakça
- ^ Bu döneme dair bazı sayısal veriler şöyledir: 1775 yılından önce Avrupalı göçmen sayısı 500 bin iken bunun ancak 50 bini senetli köledir. Ayrıca 300 bin de köle Afrikalı bulunur.
- ^ Bu tür kaçırılan kişilerin en ünlüsü İskoç asıllı Kızılderili Peter lakaplı yazar ve zorunlu gezgin 'dur (1730–1799).
- ^ Blackbirding
- ^ Çoğunlukla Solomon Adaları, Vanuatu ve Kiribati sakinleri
- ^ Madde 4: Hiç kimse kölelik veya kulluk altında bulundurulamaz; kölelik ve köle ticareti her türlü şekliyle yasaktır. Metnin aslı 27 Eylül 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . 3 Ağustos 2015 tarihinde erişilmiştir
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Senetli kolelik ozellikle genclerin Yeni Dunya ya gecis karsiliginda belirli bir sure bir isveren icin calismak zorunda oldugu calisma rejimiydi Basta Kuzey Amerika olmak uzere 18 yuzyilda Britanya Imparatorlugu somurgelerinde cok yaygindi Britanya ve Almanya daki yoksul gencler icin bir firsat olarak degerlendirilmistir Belirli bir sure zorunlu calismanin ardindan kisi istedigi yerde calisma hakkini kazanabiliyordu Isyeri sahibi patron gencleri geldikleri gemi kaptanindan satin almaktaydi Gelisen imalat sanayisinin yani sira ciftliklerde yogun bir isgucu talebi bulunmaktaydi Her iki taraf da sozlesmenin sartlarini yerini getirmekle mesuldu bu konuda Amerikan mahkemeleri yetkiliydi Isyerinden kacanlar yakalanip geri getirilirdi 17 ve 18 yuzyilda Amerikan somurgelerine gelen beyazlarin neredeyse yarisi bu sekilde senetli koleydi Ingiltere ve Fransa cocuk yasta yoksul gencleri kacirip Karayipler de senetli kole olarak satan suc orgutleri mevcuttu sozlesmeleri alinip satilarak surekli el degistiren bu cocuklarin bazilari ozgurluklerine hic kavusamazdi Kuzey Amerika1630 lu yillarla Amerikan Devrimi arasindaki donemde Amerika daki somurgelere gelen beyaz gocmenlerin yarisindan fazlasi senetli kolelikle gelmistir On Uc Koloni ye goc eden beyazlarin yarisi senetli koleyken bolgedeki ozgur isgucu sayisi onlardan coktur Somurgelerde Avrupalilar icin belirleyici calisma biciminin serbest calisma kosullarinda oldugunu soylemek de yanlis olmaz Senetli kolelik ozellikle Virginia ile New Jersey arasindaki bolgede yaygin ve yasamsaldir Senetli kole olarak gelenlerin 75 i 25 yasinin altindadir Avrupalilarin bazilari gonullu gelmemistir kacirilan kisilerin varligi aslinda beyaz kolelik olarak adlandirilan bir kolelik turunun ornegidir Bu kisiler gonullu olarak senetli kole olmus gibi degerlendirilirlerdi Senetli kolelerin patronlarinin bilgisi disinda evlenmeleri yasakti fiziksel ceza uygulanabilirdi Kadin senetli kolelerde hamilelik halinde hizmet suresi uzatilirdi Ancak gercek kolelerden farkli olarak hizmet suresinin sonunda ozgurluklerinin verilmesi garanti altina alinmisti Sure dolunca belirli bir ilave odeme olarak toplumun ozgur bir parcasi olurlardi Senetli kolelerin hizmeti alini satilsa da kendileri alinip satilamazdi Amerikan Devrimi Amerika ya olan gocu sekteye ugratti Savas ve devrim suresince yasanan ekonomik kriz uzun donemli isgucu antlasmalarini cazip hale getirmekten uzakti Savasin ardindan ozellikle Britanya kaynakli senetli kolelikte gozle gorulur bir dusus yasansa da bunun yerini kita Avrupasi ndan gonulluler almistir Sonraki donemde ABD ye goc edilmesine karsi getirilen yuksek vergiler ve ABD de kabul edilen borc yuzunden hapis cezasinin kaldirilmasi gibi kacak senetli kolelerin yakalanmasini zorlastiran uygulamalarla bu isleyisin sonu gelmis oldu Karayipler1840 yilindan once Karayipler deki Trinidad ve Tobago Fransiz Guyanasi Surinam basta olmak uzere adalara 500 bin Avrupalinin senetli kole olarak geldigi tahmin edilmektedir 17 yuzyilda Ingiltere ve Irlanda da da yaygin olan uygulamanin en bilineni Uc Krallik Savaslari sirasinda Irlanda nin Cromwell tarafindan fethini izleyen donemde esir edilen Iskoc ve Irlandalilarin basta Barbados olmak uzere somurgelere senetli kole olarak gonderilmesidir Avustralya ve Pasifik1840 li yillardan once Avustralya somurgelerine gonderilen suclular kendilerini senetli kolelik benzeri bir is aktinin icinde bulurlardi Kraliyet emriyle kurulan ve Londra ya yun ihrac eden adli sirket genellikle 7 yillik kontratlar yapardi 1860 i yillarda ise Avustralya Fiji Yeni Kaledonya ve Samoa da isgucune ihtiyaci olan ciftlik sahipleri uzun sureli calisma akitleri onerirlerdi 19 yuzyilin ortasindan 20 yuzyilin baslarina kadar Avustralya Queensland deki sekerkamisi tarlalarinda calismalari icin 62 bin yerel isci senetli kolelik usulunce ise alinmistir Senetli koleler arasinda kandirilan kacirilan ornekler hic de azimsanmayacak sayidadir Avustralya da 1901 yilinda yasalasan kurallara gore bu donemde senetli kole olarak calisan kisiler memleketlerine gonderilmistir AfrikaDogu ve Guney Afrika daki Britanya kaynakli bazi buyuk capli insaat projelerinde ortaya cikan muazzam isgucu acigi yerel kaynaklardan kapatilmayinca Hindistan dan cogu senetli kole olarak isci getirilmistir Ornegin Uganda demiryollari bu sekilde insa edilmistir Ciftliklerde madenlerde ve insaatlarda calisan bu kisiler ve onlarin cocuklari zamanla Kenya ve Uganda ekonomisinde onemli soz sahibi olmustur 1970 li yillarda Uganda Devlet Baskani Idi Amin tarafindan baslatilan ulkedeki Asyalilarin ulkeden zorla atilmasi siyasetince goce zorlanan bu topluluktur Yasal durum1948 yilinda Birlesmis Milletler Genel Kurulunda kabul edilen Insan Haklari Evrensel Bildirisi nin 4 maddesinde hicbir insanin kole olamayacagi veya zorla calistirilamayacagi kolelik ve kole ticaretinin her seklinin engellenecegi yazar Uluslararasi yasalarda yasa disi olsa da senetli kolelik benzeri uygulamalarin yasa disi olmasi ancak ulusal mahkemelerce tespit edilebilmektedir Kaynakca Bu doneme dair bazi sayisal veriler soyledir 1775 yilindan once Avrupali gocmen sayisi 500 bin iken bunun ancak 50 bini senetli koledir Ayrica 300 bin de kole Afrikali bulunur Bu tur kacirilan kisilerin en unlusu Iskoc asilli Kizilderili Peter lakapli yazar ve zorunlu gezgin dur 1730 1799 Blackbirding Cogunlukla Solomon Adalari Vanuatu ve Kiribati sakinleri Madde 4 Hic kimse kolelik veya kulluk altinda bulundurulamaz kolelik ve kole ticareti her turlu sekliyle yasaktir Metnin asli 27 Eylul 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde 3 Agustos 2015 tarihinde erisilmistir