Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddedeki bilgilerin için ek kaynaklar gerekli. (Ağustos 2021) () |
Takımyıldız, gökyüzünün (veya gök kürenin) bölündüğü 88 alandan her birine verilen isimdir. Terim genellikle, yanlış bir biçimde, görünüşte birbiriyle ilgili gözüken yıldız gruplarını tanımlamak için kullanılır.
Bazı ünlü takımyıldızlar, çeşitli nesnelere benzetilen parlak yıldız düzenlerine sahiptir. Örnek olarak, bir avcı figürünü çağrıştıran Avcı Takımyıldızı (Orion) ve aslan figürü çağrıştıran Aslan Takımyıldızı (Leo) verilebilir.
Eski gök bilimciler bu şekilleri efsanelerdeki belirli hayvanlara ve kahramanlara benzetmiş ve bunların tanrılarca gökyüzüne çıkarıldıklarına inanmışlardır. Takımyıldızların büyük bölümünü, eski Yunanlar ve Romalılar adlandırmıştır, ama onlar da bu adları Babilliler'den almış olabilirler.[] Takımyıldızların oluşturduğu bu şekiller geceleri gökyüzünde incelenecek olursa, gözlemlenen şekillerin benzetilen nesnelerle arasındaki ilişkiyi fark etmek kolay olmayabilir.[]
Gökyüzü ve takımyıldızlar
Yıldızlı bir gökyüzünün karanlık bir gecede gözlemi, ilk bakışta çok büyük bir düzensizlik izlenimi uyandırır. Görülen sayısız yıldız içinde, daha parlak yıldızlar göze çarpar. Bunlar, daha zayıf parıltılı gök cisimlerini işaretlemek veya gökyüzü olaylarının yerini belirlemek için değerli karşılaştırma noktaları oluşturur. Antik Çağdan bu yana yıldızlar, mitolojik kişiler veya hayvanlarla özdeşleştirilen karakteristik şekiller, yani takımyıldızlar biçiminde gruplandırılmıştır. Ancak çağdaş astronominin gerekli gördüğü noktalar, gökyüzü koordinat sistemlerinin kesin şekilde tanımlanmasıyla sonuçlanmıştır. Böylece gök cisimlerinin gökyüzündeki konumu duyarlı olarak belirlenebilir, bu da, gözlem aletlerini, incelenmek istenen gök cisimlerine doğru çabucak yöneltmeye imkân verir.
Takımyıldızların gece boyunca gökyüzünün gök küre kutbu adı verilen bir noktası çevresinde blok halinde yer değiştirdikleri görülür. Kuzey Yarı Küre'de bu nokta çıplak gözle görülebilen bir yıldıza çok yakındır; bu nedenle söz konusu yıldıza Kutup Yıldızı adı verilir.[] Birçok gece tekrarlanan bir gözlem, gökyüzü bütününün bu dönüşünün, Dünya'nın kutuplarıyla çakışan bir eksen (Yerküre'nin ekseni) çevresinde, 24 saatten biraz daha az bir sürede gerçekleştiğini gösterir. Gerçekte ise, Dünya kendi çevresinde döner. Bununla birlikte buradan, gökyüzünün, belli bir yerdeki görünümünün değişmez olmadığı ortaya çıkar; saatler geçtikçe doğuda bazı yıldızlar belirir, ufuk çizgisi üzerinde yavaş yavaş yükselir ve sonra, batıda batarak gözden kaybolur. Gökyüzünün görünümü enlemlere göre de değişir.
Yıldızları adlandırma
Yıldızların eski adları, ait oldukları takım yıldızlarla özdeşleştirilmiş mitolojik şekillerdeki konumlarını hatırlatıyordu: Aslan'ın gözü, Büyük Ayı'nın kuyruğu gibi. En parlak yıldızlar, çoğu Arapça kökenli olan özel adlarını korumuştur: Sirius, Rigel, Aldebaran, Deneb...
Takımyıldızların bazılarının ve Güneş’in kendi mitleri bulunur. Bunların ölülerin ruhu ya da tanrılar oldukları düşünülürdü. Örneğin Umacı yıldızının Gorgon Medusa’nın gözünü temsil ettiğine inanılırdı.
1603'te, Alman J. Bayer, Uranometria'sında, o zamandan bu yana evrensel olarak benimsenen basit ve akılcı bir adlandırma sistemi ortaya attı. Her takımyıldızda, en parlak yıldıza α ile, parıltı derecesi bundan hemen sonra gelen β ve bunu izleyen γ ile (... vb) belirtildi. Yunan alfabesi tükendiğinde, Latin alfabesi, sonra da sayılar kullanıldı. Sonunda yalnız en parlak yıldızlar adlandırılır oldu. Astronomi aletleriyle görülebilen ve fotoğrafı çekilebilenlerin, referans kataloglarındaki sıra numaralarıyla yetinilmektedir. Bir yıldızın uluslararası adı, bunu belirten harf veya sayının arkasına, ait olduğu takım yıldızının Latince adının genitifi veya resmî kısaltması konarak elde edilir; α Ursa Major veya α UMa...
Takımyıldızları oluşturan yıldızların isimleri
Tüm yıldızların bir ismi vardır. Johannes Bayer yöntemi ile takımyıldızlarındaki yıldızlar tanıtıldı, J. Bayer'in yıldız atlasında onlar parlaklıklarına ya da büyüklüklerine göre Yunan alfabesi sırasıyla Yunan harfleriyle isimlendirdi.
Mesela, Alfa (α) parlak ise, Beta (β) daha az parlaktır ve böyle devam eder. Buna örnek olarak Büyük Ayı takımyıldızını verebiliriz; Büyük Ayı takımyıldızın ilk yıldızı Alfa (α) Büyük Ayı, ikinci yıldızı Beta (β) Büyük Ayı, diğerleri de böyle devam etmektedir.
Bu sıralamalar her zaman doğru değildir, yıldızların parlaklıkları tam olarak ölçülüp isimlendirilmemiştir ve bazı yıldızların parlaklıklarında değişkenlikler gözlemlenilmektedir. Örneğin Büyük Ayı'nın beşinci yıldızı olan Epsilon (ε) Büyük Ayı, Büyük Ayı'nın ilk yıldızı olan Alfa (α) Büyük Ayı'dan daha parlaktır.
Daha sonralar isimlendirmede sayılar da yetersiz kalınca başka sistemler icat edilmiştir. John Flamsteed, Yunanca harfler yerine sayıları kullanmıştır ve sonraki yıldız kataloglarında genellikle takımyıldızların bir sayı sistemi olmuştur.
Takımyıldızlar
Adları Antik Çağ mitolojisinden miras kalan takımyıldızların, gökyüzünü, aralarında uzlaşmışçasına 88 bölgeye ayrıldığı kabul edilir.
İlk uygarlıklardan bu yana, gökyüzü gözlemcileri, en parlak yıldızları daha kolay bir şekilde işaretlemek için bunları, gökyüzünde çizdikleri şekillere göre bir araya getirmeyi düşündüler. Böylece; mitolojik kahramanlar, hayvanlar veya nesnelerle özdeşleştirilmiş takımyıldızlar doğdu. Takımyıldızlara, Yunan mitolojisinden alınmış adlar verme düşüncesinin, MÖ III. yüzyılda Makedonya kralı 'ın sarayında hekim ve ozan olan Aratos'dan çıktığı sanılmaktadır. Gök kürenin kuzey yarı küresinin haritası, II. yüzyılda Ptolemaios tarafından hazırlanan ve 48 takımyıldızı kapsayan haritaya dayanır. Astronomların Güney Yarı Küre'nin gökyüzünü çok daha geç dönemlerde gözlemleyebilmeleri nedeniyle, güney takımyıldızların belirlenmesi çok daha yakın tarihlere rastlar. Bunları, XVII. yüzyılda özellikle Bayer ve Hevelius, sonra XVIII. yüzyılda Lalande ve La Caille adlandırdılar ve daha çok kuş veya bilimsel alet adları kullandılar: Tavus, Tukan, Mikroskop, Sekstant, Oktant vb.
Uzun süre takımyıldızların sınırları belirsiz kaldı. Dürbün ve teleskobun bulunmasından sonra, bu aletlerle keşfedilen çok sayıda düşük parıltılı yıldız kataloğa alınırken birtakım güçlüklerle karşılaşıldı. Bu dönemde kimi astronomlar eskileri hiçe sayarak, akıllarına estiğince yeni gök cismi şekilleri belirleme yoluna bile gittiler. Böylece, XIX. yüzyılın sonunda, 108 takımyıldız sayılıyordu ve bunların sınırları üstünde tam bir uzlaşma yoktu. 1925'ten bu yana gökbilimde dünyanın en yetkili kuruluşu olan Uluslararası Astronomi Birliği, gökyüzünü 88 takımyıldıza böldü. Bunların her biri, yalnız adını aldığı parlak yıldızlar grubunu değil, aynı zamanda, enlem ve boylamlarla da sınırlanan ve resmî olarak Latince adıyla veya üç harflik bir kısaltmayla belirtilen bir gökyüzü bölgesini de kapsar. Bu takımyıldızların en büyüğü, 1 303 derece karelik Dişi Ejderha ve en küçüğü, 68 derece karelik Güney Haçı'dır.
Gökküre ve günlük hareket
Kendimizi, yıldızların asılı olduğu ve dünyadakiyle çakışan bir eksen çevresinde 23 saat 56 dakika dönen, uçsuz bucaksız bir kürenin merkezinde yer alıyormuş varsayabiliriz.
Gözlem, gece boyunca gökkürenin, Kuzey Yarıküre'de, Küçük Ayı takımyıldızının en parlak yıldızına çok yakın olan bir nokta çevresinde, saat hareketine ters yönde blok halinde dönüyormuş izlenimi verir. Söz konusu nokta, gök kürenin iki kutbundan biridir, dolayısıyla bunun yakınında yer alan yıldıza, Kutup Yıldızı adı verilir. Gözlem, her gece aynı saatlerde tekrarlandığında, gökyüzünün yaklaşık 24 saatte başlangıçtaki görünümünü yeniden aldığı saptanabilir. Takımyıldızlar kümesinin 24 saatlik bu hareketine « günlük hareket » adı verilir. Burada, yalnızca zahirî bir hareket söz konusudur. Gerçekte Dünya, kutuplarından geçen bir eksen üstünde ve kendi çevresinde batıdan doğuya 23 saat 56 dakikada döner. Ama yıldızlar çok uzakta olduğundan, her şey sanki Dünya ile aynı eksen çevresinde, aynı periyoda, ama ters yönde 23 saat 56 dakikada dönüyormuş ve yıldızların asılı olduğu çok büyük bir kürenin merkezin-deymişiz gibi gelişir.
Günlük hareket, yıldızlı gökyüzünün görünümünü belli bir yerde yalnız saatten saate değiştirmez, aynı zamanda geceden geceye de yavaş yavaş bu görünümü dönüşüme uğratır; çünkü günlük hareket periyodu, takvim günü süresinden yaklaşık 4 dakika daha kısadır: nitekim, bir mevsimin başlangıcında saat 21.00'de doğudan doğan bir yıldız, mevsim ilerledikçe, aynı saatte gökyüzünde giderek daha yüksekte görünecektir. Gökyüzü hep aynı saatte gözlemlendiğinde, bu durumun aydan aya değiştiği açıkça fark edilebilir. Her mevsim yeni bir yıldız kümesi getirir; bunlar, doğuş ve batışları gündüze rastlamadan önce, az çok uzun bir periyot boyunca gözlemlenebilir.
Ekvator, gece boyunca tüm takımyıldızların geçişinin görülebildiği tek Dünya bölgesidir. Buradan uzaklaşılır uzaklaşılmaz, kimi yıldızlar hiç görünmez. Çünkü bunlar hiçbir zaman ufkun üstüne çıkmaz. Kutuplara yaklaşıldıkça gözlemlenebilecek gök küre parçası küçülür; ancak, gök kürenin merkezinde, yıldızların hiç batmadıkları ve bu nedenle sürekli göründükleri az çok geniş bir bölge vardır: buna « kutup dairesi » denir çünkü ufkun üstünde yer alan gök kutbunu çevrelemektedir. Kutuplarda da, ancak tek yarı küre görülebilir; diğeri daima ufuk çizgisinin altında kalır. Gökyüzünde, çıplak gözle görülebilen yaklaşık 6.000 yıldız vardır; bunların 20 kadarı çok parlaktır.
Karanlık bulut grupları
Güney Yarımkürede, Samanyolu'nun karanlık parçalarını fark etmek mümkündür. Bazı medeniyetler bu parçaları şekillerle ayırt ederlerdi ve karanlık bulut gruplarına isim verirlerdi. İnka medeniyeti Samanyolu'ndaki bu bölgeleri veya karanlık bulutsuları tespit edip onların şekillerini hayvanlarla ve mevsim yağmurlarıyla ilişkilendirdiler.Avustralya Aborijin astronomi'de Kömür Çuvalı Bulutsusu tarafından oluşan "gökyüzünde Emu kuşu" en ünlü karanlık bulut grubu anlatılmaktadır.
Gökyüzünde gök cisimlerinin yerleri nasıl belirlenir
Gök cisimlerinin gök küre üzerindeki konumunu tanımlamak için yeryüzündeki enlem ve boylama benzer koordinat sistemleri kullanılır.
Bir gözlem aletini bir gök cismine yöneltmek için, bunun gökyüzündeki konumunu büyük bir duyarlılıkla bilmek gerekir. Bunun için birtakım koordinat sistemleri kullanılır; gökyüzünün herhangi bir noktasının konumu, bir referans düzlemine bağlı iki parametreyle belirlenir. En çok kullanılan sistemlerden biri, ekvator koordinat sistemidir. Coğrafi koordinat sisteminin (enlem ve boylam) benzeri olan bu sistemde, referans düzlemi, Dünya ekvatorunun düzlemiyle çakışan gök ekvatorudur. Burada, gök kürenin her noktasının konumu bahar açısı (α) ve yükselimle (δ) işaretlenir. Bunların Dünya'da kullanılan benzerleri bahar açısı için boylam, yükselim için enlemdir. Başlangıç boylamı olan Greenwich meridyeninin eşdeğeri, kutuplardan ve Güneş'in ilkbahar ılım noktasındayken yer aldığı gökyüzü noktasından geçen büyük bir çemberdir (saat çemberi). Bu sistem, gözlem yerinden bağımsız olma üstünlüğünü taşır ve iki dönme ekseninden biri Dünya kutuplarından geçen eksene paralel olan bütün teleskoplarda kullanılır.
Yaygın olarak kullanılan bir başka sistem, yatay koordinat sistemidir; bunun referans düzlemi, gözlem yerinin ufkuna paralel olan düzlemdir. Bu sistemde gök kürenin her noktası ufuktan yüksekliği ve Güney açısıyla işaretlenir; yükseklik söz konusu noktayı ufuktan ayıran açı, Güney açısıysa Güney doğrultusuyla yaptığı açıdır: söz konusu sistem tipi bir donanımı olan, yani yatay ve düşey eksenler çevresinde hareket edebilen aletlerde kullanılır. Ancak bir gök cisminin bu şekilde tanımlanan koordinatları belli bir yerde ve belli bir anda geçerlidir; Dünya'nın dönmesi nedeniyle sürekli olarak değişir.
Diğer astronomi koordinat sistemleri arasından Dünya'nın Güneş çevresinde dönüş düzlemi (tutulum düzlemi) ve ilkbahar noktasıyla çakıştırılan koordinat sistemi, ayrıca gökadamızın diskinin ortalama düzlemi ve bu düzlemin, gök ada merkezi doğrultusunda yer alan bir noktasına indirgenen gökada koordinat sistemi örnek gösterilebilir.
Yanılsama ve gerçek
Takımyıldızlar bir perspektif etkisinden kaynaklanır. Bunlar, birbirine yakın doğrultularda yer alan, ancak Dünyaya uzaklıkları çok farklı olan yıldızlarca çizilir. Nitekim, Koltuk takımyıldızının gökyüzünde W çizen yıldızları gerçekte 45 ışık yılıyla 700 ışık yılı arasında değişen uzaklıklarda yer almaktadır.
Takımyıldızların çoğunun yıldızı, fiziksel bir bağlantısı varmış gibi gözükse de aslında hiçbir şekilde fiziksel bağlantıları yoktur, takımyıldızını oluşturan her yıldız birbirine oldukça uzak mesafededirler. Yıldızlar gökyüzünde belirmeye başladığında, daha belirgin yıldızlar göze çarpar ve bu da bir yanılsama etkisi yaparak yıldızların sanki yan yana duruyormuş gibi gözükmesini sağlar.
Burçlar kuşağı
Takımyıldızları burçlar olarak da bilinmektedir. Bütün gökyüzü 88 burca bölünmüştür. Gökyüzünün kuzey ve güney yarı kürelerini kapsayan 88 alandan her biri, bir takım yıldızını meydana getirir. Her yıldız, galaksi veya gök cismi, takımyıldızlarından birinin alanı içinde bulunur. Kırk sekiz takımyıldızının adları ve konumları 17. yüzyılın başına kadar biliniyordu ve günümüzde de geçerliliğini korumaktadır. Geri kalan 40 takımyıldızının büyük bölümü 17 ve 18. yüzyıl astronomlarınca tarif edilmiştir. Uluslararası Astronomi Birliği (IAU)'nin 1945'teki çalışması sonucunda, bugünkü 88 takımyıldızının adı ve konumu üzerinde anlaşmaya varıldı.
Halk arasında, zodyak (burçlar kuşağı) üzerinde yer alan 12 takımyıldıza ortak olarak “burçlar” adı verilmiştir. Zodyak, gökyüzünde güneş ve başlıca gezegenlerin yolu üzerinde bulunduğu tasarlanan hayali bir kuşaktır. Burçlar kuşağı olarak da bilinmektedir. Kuzey ve güney yarı küreler dahil bütün gökyüzündeki toplam takımyıldız sayısı 88'dir. Herhangi bir gecede gökyüzüne bakıldığında bunlardan 40 kadarı görüş alanımızdadır. Bu takımyıldızlarından bir bölümü, Güneş'in yıl boyunca hareket ediyormuş gibi göründüğü yol boyunca sıralanmış takımyıldızlar olup, Burçlar Kuşağı olarak adlandırılırlar. Bunların sayısı, Yılancı Burcu'nun Akrep burcuna dahil edilmesiyle 12 tanedir. Bu kuşaktaki takımyıldızlar Zodyak Takımyıldızları olarak da bilinirler. Zodyak takımyıldızlarının isimleri şunlardır: Aries (Koç), Taurus (Boğa), Gemini (İkizler), Cancer (Yengeç), Leo (Aslan), Virgo (Başak), Libra (Terazi), Scorpius (Akrep), Sagittarius (Yay), Capricorn (Oğlak), Aquarius (Kova), Pisces (Balık).
En iyi tanınan takımyıldızlarından biri Ursa Major'un (Büyük Ayı) en parlak yedi yıldızının düzeni çok çeşitli cisimlere benzetilmiştir. Bu nedenle Ursa Major takımyıldızına bugüne kadar Saban, Araba, Yedi Öküzler ve Büyük Cezve gibi çeşitli adlar verilmiştir. Orion takımyıldızı genellikle bir avcı olarak çizilmiştir. Bu takımyıldızın üç parlak yıldızı Avcı'nın Kuşağını oluşturur. Avcının iki köpeği vardır; büyük olanı Canis Major, küçük olanı ise Canis Minor'dur. Orion'un yakınlarındaki, burçlar kuşağı takımyıldızlarından Gemini yer alır. Gemini'deki (İkizler) en parlak iki yıldız, adlarını Yunan efsanesinde Zeus'un ölümsüzlük verdiği oğulları ve Polluks'tan almaktadır.
Burçlar kuşağının bir başka takımyıldızı, Herakles'in öldürdüğü Nemea aslanı olduğu varsayılan Leo'dur (Aslan). Draco (Ejderha) takımyıldızı da, adını Herakles'in bir başka kurbanı olan ejderhadan almaktadır. Orion'u öldüren akrep, Scorpius (Akrep) takımyıldızı olarak görünür. Perseus'un deniz canavarından kurtardığı karısı Andromeda ve onun annesi Cassiopeia ile babası Cepheus'un isimleri de takımyıldızlara verilmiştir.
Burçlar kuşağındaki takımyıldızlarının sınırları sabit olduğu dönemlerde, Güneşin bu takımyıldızlarının içinden geçiş tarihleri şöyledir:
| Burcun Adı | Giriş Tarihi | Çıkış Tarihi |
|---|---|---|
Yıldız dizilimleri
Parlak yıldızlar, belirgin dizilimler gösterir ve bunlar sayesinde temel takımyıldızlar işaretlenebilir. Aşağıda Kuzey ve Güney gökkürelerin takımyıldız haritalarını görebilirsiniz:
En çok bilinen takımyıldızlar
Bazı ünlü takımyıldızlar, çeşitli nesnelere benzetilen parlak yıldız düzenlerine sahiptir. Örnek olarak, bir avcı figürünü çağrıştıran Avcı Takımyıldızı (Orion) ve aslan figürü çağrıştıran Aslan Takımyıldızı (Leo) verilebilir.
Andromeda
Andromeda, modern 88 takımyıldızdan biridir. Ayrıca, Batlamyus'un 48 takımyıldızdan oluşan listesinde de geçer. Adını Yunan mitolojisindeki bir karakter olan Prenses Andromeda'dan alır. Kanatlıat (Pegasus) takımyıldızının yanında bir kuzey yarı küre takımyıldızıdır. Andromeda Gökadası'nı barındırıyor olması en dikkat çekici özelliğidir. Kimi zaman Zincirli Prenses olarak da anılır.
Orion
Gökyüzünde hem güney hem de kuzey yarıküresinde bulunan ve bu sayede tüm Dünya'dan görülebilen, oldukça parlak yıldızlardan oluşan dolayısıyla da kolay bulunabilen takım yıldız. Avcının belirgin şekli dört belirgin yıldızdan oluşan boyu eninin iki katı kadar olan bir dikdörtgen ve bu dikdörtgenin merkezinde çapraz durmakta olan üç ayrı yıldızdır. Betelgeuse avcının sağ omzuna, Bellatrix sol omzuna, Rigel sol ayağına ve Saif de sağ ayağına denk gelir. Ortadaki üç çapraz yıldız (alttan üste sırayla Alnitak, Alnilam ve Mintaka) avcının kemerini (Avcı Kuşağı olarak da bilinir) oluşturur. Kuşağın altında bulunan M 42 bulutsusu (nebulası) avcının kılıcıdır. Heka adındaki avcının başını simgeleyen kısım aslında üç daha sönük yıldızdan meydana gelir. Betelgeuse'un üstündeki yıldızlar avcının sağ kolunu Bellatrix’ten ötede olan yıldızlar da avcının kalkanını oluşturur.
Avcı kış ayları boyunca Türkiye'den rahatlıkla gözlemlenebilir. Avcıyı gözlemlemek isteyenler güney ufkuna bakmalıdır. Avcının yeri bulunulan aya göre güneybatı ile güneydoğu arasında değişir. Bünyesinde gökyüzünün en parlak yıldızlarından Rigel (7. en parlak yıldız) ve Betelgeuse (10. en parlak yıldız)'ün bulunması ve etrafındaki takımyıldızların solukluğu Avcının kolaylıkla gözlemlenebilmesini sağlar. Avcının komşuları Boğa, İkizler, Eranus nehri, Tavşan takımyıldızlarıdır.
Aquila (Kartal)
Aquila, modern 88 takım yıldızdan biridir. Görünüm olarak Samanyolu üzerinde yer alır. En parlak yıldızı Altair'dir ve bu yıldız yaz üçgeni oluşturan üç yıldızdan biridir. Yaz üçgenin diğer yıldızları Vega Lir (Çalgı) Takımyıldızında, Deneb ise Cygnus (Kuğu) Takımyıldızında bulunur.
Lyra (Lir [Çalgı])
Lir Takımyıldızı birçok takımyıldıza nazaran gökyüzünde oldukça küçük bir alan kaplar. Lir Takımyıldızın en parlak yıldızı Vega'dır. Bu Yıldızın kadir değeri + 0,03 dür ve diğer yıldızların parlaklıklarını karşılaştırmada referans olarak alınabilir. Vega yaz üçgenin üç yıldızından biridir.
Cygnus (Kuğu)
Cygnus (Kuğu) modern 88 takımyıldızdan biridir. Birçok parlak yıldız içerir. Bu yıldızlardan en önemlisi ve en parlak olanı Deneb'dir ve yaz üçgeninin üç yıldızından biridir. Kuğu takımyıldızı görünüm bakımından Samanyolu üzerinde güneye doğru uçan bir kuşu andırır.
Ursa Major (Büyük Ayı)
Ursa Major özellikle kuzey yarı kürenin büyük bir bölümünde yıl boyunca görülebilir. Oldukça parlak yıldızlardan oluşmuştur. Belirgin kepçe biçimi sayesinde diğer takımyıldızlardan ayırması oldukça kolaydır. Kepçenin sapındaki üç parlak yıldızdan ortadaki; ünlü bir çift yıldız olan Mizar'dır ve ona yakın görünümde daha sönük olan başka bir çift yıldız; Alcor yer alır. Ursa Major'ün en parlak yıldızdarı Dubhe ve Merak'tır. Bu iki yıldız cezvenin ucunda, sap kısmına en uzak görünümde bulunurlar. Merak-Dubhe yönünde bu iki yıldızın arasındaki uzaklığın 6 katı kadar gidilirse Kutup Yıldızı'na (Polaris) ulaşılır. Kutup Yıldızı ise Ursa Minor (Küçük Ayı) Takımyıldızında yer alır. Ayrıca kepçenin sap kısmını oluşturan üç yıldızın çizdiği kavisi takip ederek Boötes (Çoban) takımyıldızının en parlak yıldızı olan Arcturus'a ulaşabiliriz. Bu özellikleri ile Ursa Major gökyüzünde diğer takımyıldızları bulurken oldukça kolaylık sağlar.
Scorpius (Akrep)
Bu takımyıldız Scorpio olarak da bilinir. Batıda Libra (Terazi), doğuda ise Sagittairus (Yay) takımyıldızları arasında yer alır. Birçok parlak yıldız barındırır. Bunların en önemlisi ve en parlağı Antares, akrebin kalbi olarak bilinir. Antares ömrünün sonlarına gelmiş bir kızıl devdir. Astronomik olarak yakın bir gelecekte bir süper novayla yaşamını noktalayacaktır.
Sagittarius (Yay)
Sagittarius (Yay) Takımyıldızı: Sembol olarak okunu Scorpius (Akrep) Takımyıldızına doğrultmuş bir yay olarak tasvir edilmiştir. Ophiuchus (Yılancı) ve Capricornus (Oğlak) Takımyıldızları arasında yer alır.
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Takımyıldız ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- IAU: Takımyıldızlar12 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., yüksek kaliteli haritalar dahil.
- Star Tales9 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . takımyıldızların köken ve mitolojisi ()
- Photographic Atlas of the Constellations6 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Celestia24 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . ücretsiz 3B gerçek zamanlı uzay simülasyonu (OpenGL)
- Stellarium10 Şubat 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde . gerçek zamanlı gökyüzü görüntüleme programı (OpenGL)
- Strasbourg Astronomical Data Center Files on official IAU constellation boundaries2 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Eski NASA ADC servisi, artık çalışmıyor)
- Interactive Sky Charts28 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Yıldız, gökyüzü ve uzayla ilgili bilgi bulabileceğiniz bir adres)
- http://www.seds.org/Maps/Stars_en/Fig/const.html29 Ağustos 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Online Text: Hyginus, Astronomica translated by Mary Grant1 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Greko-Romen takımyıldız efsaneleri
- Observe satellites, space shuttles, constellations, comets18 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Diagram showing three dimensional distribution of stars in Orion26 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Neave Planetarium17 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . İnteraktif bir planetaryum ve stardome ile yıldızlar ve gezegenler için daha gerçekçi bir hareket.
Kaynakça ve notlar
- ^ Coleman, Leslie S. . Frosty Drew Observatory. 4 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2006.
- ^ α UMa, α Ursa Major (Büyük Ayı) takımyıldızın kısaltmasıdır.
- ^ "Takım Yıldızlar". Gökyüzü.org ODTÜ AAT. 6 Aralık 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Ağustos 2009.
- ^ . astronomy.pomona.edu. 16 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2009.
- ^ Théma Larousse'den yararlanılmıştır (sayfa 27).
- ^ "Ian Ridpath". Keith Waller'ın web günlüğünden. 14 Kasım 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Ağustos 2009.
- ^ Théma Larousse'den yararlanılmıştır (sayfa 27, sağdaki resmin altı).
- ^ Özel, M. Emin; Saygaç, Talat (1997). Gökyüzünü Tanıyalım. Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu. s. 18-20. ISBN .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Takimyildiz haber gazete kitap akademik JSTOR Agustos 2021 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Takimyildiz gokyuzunun veya gok kurenin bolundugu 88 alandan her birine verilen isimdir Terim genellikle yanlis bir bicimde gorunuste birbiriyle ilgili gozuken yildiz gruplarini tanimlamak icin kullanilir YengecAvci Takimyildizi Orion haritasi Sari kesik cizgilerle cevrilmis kisim Avci Takimyildizi gostermektedir Yildizlarin olusturdugu avci figuru kolaylikla gorulebilmekte Johannes Hevelius tarafindan tasarlanmis olan Boga takimyildizi Bazi unlu takimyildizlar cesitli nesnelere benzetilen parlak yildiz duzenlerine sahiptir Ornek olarak bir avci figurunu cagristiran Avci Takimyildizi Orion ve aslan figuru cagristiran Aslan Takimyildizi Leo verilebilir Klaudyos Batlamyus un resmi 16 yuzyil modern Alman stilinde kitap kabartmasi Eski gok bilimciler bu sekilleri efsanelerdeki belirli hayvanlara ve kahramanlara benzetmis ve bunlarin tanrilarca gokyuzune cikarildiklarina inanmislardir Takimyildizlarin buyuk bolumunu eski Yunanlar ve Romalilar adlandirmistir ama onlar da bu adlari Babilliler den almis olabilirler kaynak belirtilmeli Takimyildizlarin olusturdugu bu sekiller geceleri gokyuzunde incelenecek olursa gozlemlenen sekillerin benzetilen nesnelerle arasindaki iliskiyi fark etmek kolay olmayabilir kaynak belirtilmeli Gokyuzu ve takimyildizlarUranometria daki Avci takimyildizi gravuru Yildizli bir gokyuzunun karanlik bir gecede gozlemi ilk bakista cok buyuk bir duzensizlik izlenimi uyandirir Gorulen sayisiz yildiz icinde daha parlak yildizlar goze carpar Bunlar daha zayif pariltili gok cisimlerini isaretlemek veya gokyuzu olaylarinin yerini belirlemek icin degerli karsilastirma noktalari olusturur Antik Cagdan bu yana yildizlar mitolojik kisiler veya hayvanlarla ozdeslestirilen karakteristik sekiller yani takimyildizlar biciminde gruplandirilmistir Ancak cagdas astronominin gerekli gordugu noktalar gokyuzu koordinat sistemlerinin kesin sekilde tanimlanmasiyla sonuclanmistir Boylece gok cisimlerinin gokyuzundeki konumu duyarli olarak belirlenebilir bu da gozlem aletlerini incelenmek istenen gok cisimlerine dogru cabucak yoneltmeye imkan verir Takimyildizlarin gece boyunca gokyuzunun gok kure kutbu adi verilen bir noktasi cevresinde blok halinde yer degistirdikleri gorulur Kuzey Yari Kure de bu nokta ciplak gozle gorulebilen bir yildiza cok yakindir bu nedenle soz konusu yildiza Kutup Yildizi adi verilir kaynak belirtilmeli Bircok gece tekrarlanan bir gozlem gokyuzu butununun bu donusunun Dunya nin kutuplariyla cakisan bir eksen Yerkure nin ekseni cevresinde 24 saatten biraz daha az bir surede gerceklestigini gosterir Gercekte ise Dunya kendi cevresinde doner Bununla birlikte buradan gokyuzunun belli bir yerdeki gorunumunun degismez olmadigi ortaya cikar saatler gectikce doguda bazi yildizlar belirir ufuk cizgisi uzerinde yavas yavas yukselir ve sonra batida batarak gozden kaybolur Gokyuzunun gorunumu enlemlere gore de degisir Yildizlari adlandirma Yildizlarin eski adlari ait olduklari takim yildizlarla ozdeslestirilmis mitolojik sekillerdeki konumlarini hatirlatiyordu Aslan in gozu Buyuk Ayi nin kuyrugu gibi En parlak yildizlar cogu Arapca kokenli olan ozel adlarini korumustur Sirius Rigel Aldebaran Deneb Takimyildizlarin bazilarinin ve Gunes in kendi mitleri bulunur Bunlarin olulerin ruhu ya da tanrilar olduklari dusunulurdu Ornegin Umaci yildizinin Gorgon Medusa nin gozunu temsil ettigine inanilirdi 1603 te Alman J Bayer Uranometria sinda o zamandan bu yana evrensel olarak benimsenen basit ve akilci bir adlandirma sistemi ortaya atti Her takimyildizda en parlak yildiza a ile parilti derecesi bundan hemen sonra gelen b ve bunu izleyen g ile vb belirtildi Yunan alfabesi tukendiginde Latin alfabesi sonra da sayilar kullanildi Sonunda yalniz en parlak yildizlar adlandirilir oldu Astronomi aletleriyle gorulebilen ve fotografi cekilebilenlerin referans kataloglarindaki sira numaralariyla yetinilmektedir Bir yildizin uluslararasi adi bunu belirten harf veya sayinin arkasina ait oldugu takim yildizinin Latince adinin genitifi veya resmi kisaltmasi konarak elde edilir a Ursa Major veya a UMa Takimyildizlari olusturan yildizlarin isimleriTum yildizlarin bir ismi vardir Johannes Bayer yontemi ile takimyildizlarindaki yildizlar tanitildi J Bayer in yildiz atlasinda onlar parlakliklarina ya da buyukluklerine gore Yunan alfabesi sirasiyla Yunan harfleriyle isimlendirdi 1515 yilina ait bir Kuzey Gok Kure takimyildiz haritasi Mesela Alfa a parlak ise Beta b daha az parlaktir ve boyle devam eder Buna ornek olarak Buyuk Ayi takimyildizini verebiliriz Buyuk Ayi takimyildizin ilk yildizi Alfa a Buyuk Ayi ikinci yildizi Beta b Buyuk Ayi digerleri de boyle devam etmektedir Bu siralamalar her zaman dogru degildir yildizlarin parlakliklari tam olarak olculup isimlendirilmemistir ve bazi yildizlarin parlakliklarinda degiskenlikler gozlemlenilmektedir Ornegin Buyuk Ayi nin besinci yildizi olan Epsilon e Buyuk Ayi Buyuk Ayi nin ilk yildizi olan Alfa a Buyuk Ayi dan daha parlaktir Daha sonralar isimlendirmede sayilar da yetersiz kalinca baska sistemler icat edilmistir John Flamsteed Yunanca harfler yerine sayilari kullanmistir ve sonraki yildiz kataloglarinda genellikle takimyildizlarin bir sayi sistemi olmustur TakimyildizlarAdlari Antik Cag mitolojisinden miras kalan takimyildizlarin gokyuzunu aralarinda uzlasmiscasina 88 bolgeye ayrildigi kabul edilir Ilk uygarliklardan bu yana gokyuzu gozlemcileri en parlak yildizlari daha kolay bir sekilde isaretlemek icin bunlari gokyuzunde cizdikleri sekillere gore bir araya getirmeyi dusunduler Boylece mitolojik kahramanlar hayvanlar veya nesnelerle ozdeslestirilmis takimyildizlar dogdu Takimyildizlara Yunan mitolojisinden alinmis adlar verme dusuncesinin MO III yuzyilda Makedonya krali in sarayinda hekim ve ozan olan Aratos dan ciktigi sanilmaktadir Gok kurenin kuzey yari kuresinin haritasi II yuzyilda Ptolemaios tarafindan hazirlanan ve 48 takimyildizi kapsayan haritaya dayanir Astronomlarin Guney Yari Kure nin gokyuzunu cok daha gec donemlerde gozlemleyebilmeleri nedeniyle guney takimyildizlarin belirlenmesi cok daha yakin tarihlere rastlar Bunlari XVII yuzyilda ozellikle Bayer ve Hevelius sonra XVIII yuzyilda Lalande ve La Caille adlandirdilar ve daha cok kus veya bilimsel alet adlari kullandilar Tavus Tukan Mikroskop Sekstant Oktant vb Uzun sure takimyildizlarin sinirlari belirsiz kaldi Durbun ve teleskobun bulunmasindan sonra bu aletlerle kesfedilen cok sayida dusuk pariltili yildiz kataloga alinirken birtakim gucluklerle karsilasildi Bu donemde kimi astronomlar eskileri hice sayarak akillarina estigince yeni gok cismi sekilleri belirleme yoluna bile gittiler Boylece XIX yuzyilin sonunda 108 takimyildiz sayiliyordu ve bunlarin sinirlari ustunde tam bir uzlasma yoktu 1925 ten bu yana gokbilimde dunyanin en yetkili kurulusu olan Uluslararasi Astronomi Birligi gokyuzunu 88 takimyildiza boldu Bunlarin her biri yalniz adini aldigi parlak yildizlar grubunu degil ayni zamanda enlem ve boylamlarla da sinirlanan ve resmi olarak Latince adiyla veya uc harflik bir kisaltmayla belirtilen bir gokyuzu bolgesini de kapsar Bu takimyildizlarin en buyugu 1 303 derece karelik Disi Ejderha ve en kucugu 68 derece karelik Guney Haci dir Gokkure ve gunluk hareketBoga ve Oriyon takimyildizin gokyuzundeki gorunumu Kendimizi yildizlarin asili oldugu ve dunyadakiyle cakisan bir eksen cevresinde 23 saat 56 dakika donen ucsuz bucaksiz bir kurenin merkezinde yer aliyormus varsayabiliriz Gozlem gece boyunca gokkurenin Kuzey Yarikure de Kucuk Ayi takimyildizinin en parlak yildizina cok yakin olan bir nokta cevresinde saat hareketine ters yonde blok halinde donuyormus izlenimi verir Soz konusu nokta gok kurenin iki kutbundan biridir dolayisiyla bunun yakininda yer alan yildiza Kutup Yildizi adi verilir Gozlem her gece ayni saatlerde tekrarlandiginda gokyuzunun yaklasik 24 saatte baslangictaki gorunumunu yeniden aldigi saptanabilir Takimyildizlar kumesinin 24 saatlik bu hareketine gunluk hareket adi verilir Burada yalnizca zahiri bir hareket soz konusudur Gercekte Dunya kutuplarindan gecen bir eksen ustunde ve kendi cevresinde batidan doguya 23 saat 56 dakikada doner Ama yildizlar cok uzakta oldugundan her sey sanki Dunya ile ayni eksen cevresinde ayni periyoda ama ters yonde 23 saat 56 dakikada donuyormus ve yildizlarin asili oldugu cok buyuk bir kurenin merkezin deymisiz gibi gelisir Gunluk hareket yildizli gokyuzunun gorunumunu belli bir yerde yalniz saatten saate degistirmez ayni zamanda geceden geceye de yavas yavas bu gorunumu donusume ugratir cunku gunluk hareket periyodu takvim gunu suresinden yaklasik 4 dakika daha kisadir nitekim bir mevsimin baslangicinda saat 21 00 de dogudan dogan bir yildiz mevsim ilerledikce ayni saatte gokyuzunde giderek daha yuksekte gorunecektir Gokyuzu hep ayni saatte gozlemlendiginde bu durumun aydan aya degistigi acikca fark edilebilir Her mevsim yeni bir yildiz kumesi getirir bunlar dogus ve batislari gunduze rastlamadan once az cok uzun bir periyot boyunca gozlemlenebilir Ekvator gece boyunca tum takimyildizlarin gecisinin gorulebildigi tek Dunya bolgesidir Buradan uzaklasilir uzaklasilmaz kimi yildizlar hic gorunmez Cunku bunlar hicbir zaman ufkun ustune cikmaz Kutuplara yaklasildikca gozlemlenebilecek gok kure parcasi kuculur ancak gok kurenin merkezinde yildizlarin hic batmadiklari ve bu nedenle surekli gorundukleri az cok genis bir bolge vardir buna kutup dairesi denir cunku ufkun ustunde yer alan gok kutbunu cevrelemektedir Kutuplarda da ancak tek yari kure gorulebilir digeri daima ufuk cizgisinin altinda kalir Gokyuzunde ciplak gozle gorulebilen yaklasik 6 000 yildiz vardir bunlarin 20 kadari cok parlaktir Karanlik bulut gruplari Gokyuzunde Emu Kusu takimyildizi yildizlar yerine karanlik bulutsular tarafindan tanimlanir Guney Yarimkurede Samanyolu nun karanlik parcalarini fark etmek mumkundur Bazi medeniyetler bu parcalari sekillerle ayirt ederlerdi ve karanlik bulut gruplarina isim verirlerdi Inka medeniyeti Samanyolu ndaki bu bolgeleri veya karanlik bulutsulari tespit edip onlarin sekillerini hayvanlarla ve mevsim yagmurlariyla iliskilendirdiler Avustralya Aborijin astronomi de Komur Cuvali Bulutsusu tarafindan olusan gokyuzunde Emu kusu en unlu karanlik bulut grubu anlatilmaktadir Gokyuzunde gok cisimlerinin yerleri nasil belirlenirGok cisimlerinin gok kure uzerindeki konumunu tanimlamak icin yeryuzundeki enlem ve boylama benzer koordinat sistemleri kullanilir Bir gozlem aletini bir gok cismine yoneltmek icin bunun gokyuzundeki konumunu buyuk bir duyarlilikla bilmek gerekir Bunun icin birtakim koordinat sistemleri kullanilir gokyuzunun herhangi bir noktasinin konumu bir referans duzlemine bagli iki parametreyle belirlenir En cok kullanilan sistemlerden biri ekvator koordinat sistemidir Cografi koordinat sisteminin enlem ve boylam benzeri olan bu sistemde referans duzlemi Dunya ekvatorunun duzlemiyle cakisan gok ekvatorudur Burada gok kurenin her noktasinin konumu bahar acisi a ve yukselimle d isaretlenir Bunlarin Dunya da kullanilan benzerleri bahar acisi icin boylam yukselim icin enlemdir Baslangic boylami olan Greenwich meridyeninin esdegeri kutuplardan ve Gunes in ilkbahar ilim noktasindayken yer aldigi gokyuzu noktasindan gecen buyuk bir cemberdir saat cemberi Bu sistem gozlem yerinden bagimsiz olma ustunlugunu tasir ve iki donme ekseninden biri Dunya kutuplarindan gecen eksene paralel olan butun teleskoplarda kullanilir Yaygin olarak kullanilan bir baska sistem yatay koordinat sistemidir bunun referans duzlemi gozlem yerinin ufkuna paralel olan duzlemdir Bu sistemde gok kurenin her noktasi ufuktan yuksekligi ve Guney acisiyla isaretlenir yukseklik soz konusu noktayi ufuktan ayiran aci Guney acisiysa Guney dogrultusuyla yaptigi acidir soz konusu sistem tipi bir donanimi olan yani yatay ve dusey eksenler cevresinde hareket edebilen aletlerde kullanilir Ancak bir gok cisminin bu sekilde tanimlanan koordinatlari belli bir yerde ve belli bir anda gecerlidir Dunya nin donmesi nedeniyle surekli olarak degisir Koltuk takimyildizinin goz yanilsama grafigi Diger astronomi koordinat sistemleri arasindan Dunya nin Gunes cevresinde donus duzlemi tutulum duzlemi ve ilkbahar noktasiyla cakistirilan koordinat sistemi ayrica gokadamizin diskinin ortalama duzlemi ve bu duzlemin gok ada merkezi dogrultusunda yer alan bir noktasina indirgenen gokada koordinat sistemi ornek gosterilebilir Yanilsama ve gercek Takimyildizlar bir perspektif etkisinden kaynaklanir Bunlar birbirine yakin dogrultularda yer alan ancak Dunyaya uzakliklari cok farkli olan yildizlarca cizilir Nitekim Koltuk takimyildizinin gokyuzunde W cizen yildizlari gercekte 45 isik yiliyla 700 isik yili arasinda degisen uzakliklarda yer almaktadir Takimyildizlarin cogunun yildizi fiziksel bir baglantisi varmis gibi gozukse de aslinda hicbir sekilde fiziksel baglantilari yoktur takimyildizini olusturan her yildiz birbirine oldukca uzak mesafededirler Yildizlar gokyuzunde belirmeye basladiginda daha belirgin yildizlar goze carpar ve bu da bir yanilsama etkisi yaparak yildizlarin sanki yan yana duruyormus gibi gozukmesini saglar Burclar kusagiTakimyildizlari burclar olarak da bilinmektedir Butun gokyuzu 88 burca bolunmustur Gokyuzunun kuzey ve guney yari kurelerini kapsayan 88 alandan her biri bir takim yildizini meydana getirir Her yildiz galaksi veya gok cismi takimyildizlarindan birinin alani icinde bulunur Kirk sekiz takimyildizinin adlari ve konumlari 17 yuzyilin basina kadar biliniyordu ve gunumuzde de gecerliligini korumaktadir Geri kalan 40 takimyildizinin buyuk bolumu 17 ve 18 yuzyil astronomlarinca tarif edilmistir Uluslararasi Astronomi Birligi IAU nin 1945 teki calismasi sonucunda bugunku 88 takimyildizinin adi ve konumu uzerinde anlasmaya varildi Takimyildizlar Halk arasinda zodyak burclar kusagi uzerinde yer alan 12 takimyildiza ortak olarak burclar adi verilmistir Zodyak gokyuzunde gunes ve baslica gezegenlerin yolu uzerinde bulundugu tasarlanan hayali bir kusaktir Burclar kusagi olarak da bilinmektedir Kuzey ve guney yari kureler dahil butun gokyuzundeki toplam takimyildiz sayisi 88 dir Herhangi bir gecede gokyuzune bakildiginda bunlardan 40 kadari gorus alanimizdadir Bu takimyildizlarindan bir bolumu Gunes in yil boyunca hareket ediyormus gibi gorundugu yol boyunca siralanmis takimyildizlar olup Burclar Kusagi olarak adlandirilirlar Bunlarin sayisi Yilanci Burcu nun Akrep burcuna dahil edilmesiyle 12 tanedir Bu kusaktaki takimyildizlar Zodyak Takimyildizlari olarak da bilinirler Zodyak takimyildizlarinin isimleri sunlardir Aries Koc Taurus Boga Gemini Ikizler Cancer Yengec Leo Aslan Virgo Basak Libra Terazi Scorpius Akrep Sagittarius Yay Capricorn Oglak Aquarius Kova Pisces Balik En iyi taninan takimyildizlarindan biri Ursa Major un Buyuk Ayi en parlak yedi yildizinin duzeni cok cesitli cisimlere benzetilmistir Bu nedenle Ursa Major takimyildizina bugune kadar Saban Araba Yedi Okuzler ve Buyuk Cezve gibi cesitli adlar verilmistir Orion takimyildizi genellikle bir avci olarak cizilmistir Bu takimyildizin uc parlak yildizi Avci nin Kusagini olusturur Avcinin iki kopegi vardir buyuk olani Canis Major kucuk olani ise Canis Minor dur Orion un yakinlarindaki burclar kusagi takimyildizlarindan Gemini yer alir Gemini deki Ikizler en parlak iki yildiz adlarini Yunan efsanesinde Zeus un olumsuzluk verdigi ogullari ve Polluks tan almaktadir Burclar kusaginin bir baska takimyildizi Herakles in oldurdugu Nemea aslani oldugu varsayilan Leo dur Aslan Draco Ejderha takimyildizi da adini Herakles in bir baska kurbani olan ejderhadan almaktadir Orion u olduren akrep Scorpius Akrep takimyildizi olarak gorunur Perseus un deniz canavarindan kurtardigi karisi Andromeda ve onun annesi Cassiopeia ile babasi Cepheus un isimleri de takimyildizlara verilmistir Burclar kusagindaki takimyildizlarinin sinirlari sabit oldugu donemlerde Gunesin bu takimyildizlarinin icinden gecis tarihleri soyledir Burclar Kusagi Carki 6 yuzyildan kalan Israil de Beit Alpha Sinagogunda bulunan mozaik islemeli burclari gosteren resim Burcun Adi Giris Tarihi Cikis TarihiKoc Aries 21 Mart 19 NisanBoga Taurus 20 Nisan 20 MayisIkizler Gemini 21 Mayis 21 HaziranYengec Cancer 22 Haziran 22 TemmuzAslan Leo 23 Temmuz 22 AgustosBasak Virgo 23 Agustos 22 EylulTerazi Libra 23 Eylul 22 EkimAkrep Scorpius 23 Ekim 22 KasimYay Sagittarius 23 Kasim 21 AralikOglak Capricornus 22 Aralik 19 OcakKova Aquarius 20 Ocak 18 SubatBalik Pisces 19 Subat 20 MartYildiz dizilimleri Parlak yildizlar belirgin dizilimler gosterir ve bunlar sayesinde temel takimyildizlar isaretlenebilir Asagida Kuzey ve Guney gokkurelerin takimyildiz haritalarini gorebilirsiniz En cok bilinen takimyildizlarBazi unlu takimyildizlar cesitli nesnelere benzetilen parlak yildiz duzenlerine sahiptir Ornek olarak bir avci figurunu cagristiran Avci Takimyildizi Orion ve aslan figuru cagristiran Aslan Takimyildizi Leo verilebilir Andromeda Andromeda modern 88 takimyildizdan biridir Ayrica Batlamyus un 48 takimyildizdan olusan listesinde de gecer Adini Yunan mitolojisindeki bir karakter olan Prenses Andromeda dan alir Kanatliat Pegasus takimyildizinin yaninda bir kuzey yari kure takimyildizidir Andromeda Gokadasi ni barindiriyor olmasi en dikkat cekici ozelligidir Kimi zaman Zincirli Prenses olarak da anilir Orion Gokyuzunde hem guney hem de kuzey yarikuresinde bulunan ve bu sayede tum Dunya dan gorulebilen oldukca parlak yildizlardan olusan dolayisiyla da kolay bulunabilen takim yildiz Avcinin belirgin sekli dort belirgin yildizdan olusan boyu eninin iki kati kadar olan bir dikdortgen ve bu dikdortgenin merkezinde capraz durmakta olan uc ayri yildizdir Betelgeuse avcinin sag omzuna Bellatrix sol omzuna Rigel sol ayagina ve Saif de sag ayagina denk gelir Ortadaki uc capraz yildiz alttan uste sirayla Alnitak Alnilam ve Mintaka avcinin kemerini Avci Kusagi olarak da bilinir olusturur Kusagin altinda bulunan M 42 bulutsusu nebulasi avcinin kilicidir Heka adindaki avcinin basini simgeleyen kisim aslinda uc daha sonuk yildizdan meydana gelir Betelgeuse un ustundeki yildizlar avcinin sag kolunu Bellatrix ten otede olan yildizlar da avcinin kalkanini olusturur Avci kis aylari boyunca Turkiye den rahatlikla gozlemlenebilir Avciyi gozlemlemek isteyenler guney ufkuna bakmalidir Avcinin yeri bulunulan aya gore guneybati ile guneydogu arasinda degisir Bunyesinde gokyuzunun en parlak yildizlarindan Rigel 7 en parlak yildiz ve Betelgeuse 10 en parlak yildiz un bulunmasi ve etrafindaki takimyildizlarin soluklugu Avcinin kolaylikla gozlemlenebilmesini saglar Avcinin komsulari Boga Ikizler Eranus nehri Tavsan takimyildizlaridir Aquila Kartal Aquila modern 88 takim yildizdan biridir Gorunum olarak Samanyolu uzerinde yer alir En parlak yildizi Altair dir ve bu yildiz yaz ucgeni olusturan uc yildizdan biridir Yaz ucgenin diger yildizlari Vega Lir Calgi Takimyildizinda Deneb ise Cygnus Kugu Takimyildizinda bulunur Lyra Lir Calgi Lir Takimyildizi bircok takimyildiza nazaran gokyuzunde oldukca kucuk bir alan kaplar Lir Takimyildizin en parlak yildizi Vega dir Bu Yildizin kadir degeri 0 03 dur ve diger yildizlarin parlakliklarini karsilastirmada referans olarak alinabilir Vega yaz ucgenin uc yildizindan biridir Cygnus Kugu Cygnus Kugu modern 88 takimyildizdan biridir Bircok parlak yildiz icerir Bu yildizlardan en onemlisi ve en parlak olani Deneb dir ve yaz ucgeninin uc yildizindan biridir Kugu takimyildizi gorunum bakimindan Samanyolu uzerinde guneye dogru ucan bir kusu andirir Ursa Major Buyuk Ayi Ursa Major ozellikle kuzey yari kurenin buyuk bir bolumunde yil boyunca gorulebilir Oldukca parlak yildizlardan olusmustur Belirgin kepce bicimi sayesinde diger takimyildizlardan ayirmasi oldukca kolaydir Kepcenin sapindaki uc parlak yildizdan ortadaki unlu bir cift yildiz olan Mizar dir ve ona yakin gorunumde daha sonuk olan baska bir cift yildiz Alcor yer alir Ursa Major un en parlak yildizdari Dubhe ve Merak tir Bu iki yildiz cezvenin ucunda sap kismina en uzak gorunumde bulunurlar Merak Dubhe yonunde bu iki yildizin arasindaki uzakligin 6 kati kadar gidilirse Kutup Yildizi na Polaris ulasilir Kutup Yildizi ise Ursa Minor Kucuk Ayi Takimyildizinda yer alir Ayrica kepcenin sap kismini olusturan uc yildizin cizdigi kavisi takip ederek Bootes Coban takimyildizinin en parlak yildizi olan Arcturus a ulasabiliriz Bu ozellikleri ile Ursa Major gokyuzunde diger takimyildizlari bulurken oldukca kolaylik saglar Scorpius Akrep Bu takimyildiz Scorpio olarak da bilinir Batida Libra Terazi doguda ise Sagittairus Yay takimyildizlari arasinda yer alir Bircok parlak yildiz barindirir Bunlarin en onemlisi ve en parlagi Antares akrebin kalbi olarak bilinir Antares omrunun sonlarina gelmis bir kizil devdir Astronomik olarak yakin bir gelecekte bir super novayla yasamini noktalayacaktir Sagittarius Yay Sagittarius Yay Takimyildizi Sembol olarak okunu Scorpius Akrep Takimyildizina dogrultmus bir yay olarak tasvir edilmistir Ophiuchus Yilanci ve Capricornus Oglak Takimyildizlari arasinda yer alir Ayrica bakinizTakimyildizlar dizini Boyutuna gore takimyildizlar dizini Takimyildizina gore yildizlar dizini Takimyildizlar bibliyografyasiDis baglantilarWikimedia Commons ta Takimyildiz ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir IAU Takimyildizlar12 Mayis 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde yuksek kaliteli haritalar dahil Star Tales9 Aralik 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde takimyildizlarin koken ve mitolojisi Photographic Atlas of the Constellations6 Subat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Celestia24 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ucretsiz 3B gercek zamanli uzay simulasyonu OpenGL Stellarium10 Subat 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde gercek zamanli gokyuzu goruntuleme programi OpenGL Strasbourg Astronomical Data Center Files on official IAU constellation boundaries2 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Eski NASA ADC servisi artik calismiyor Interactive Sky Charts28 Subat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Yildiz gokyuzu ve uzayla ilgili bilgi bulabileceginiz bir adres http www seds org Maps Stars en Fig const html29 Agustos 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde Online Text Hyginus Astronomica translated by Mary Grant1 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Greko Romen takimyildiz efsaneleri Observe satellites space shuttles constellations comets18 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Diagram showing three dimensional distribution of stars in Orion26 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Neave Planetarium17 Agustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Interaktif bir planetaryum ve stardome ile yildizlar ve gezegenler icin daha gercekci bir hareket Kaynakca ve notlar Coleman Leslie S Frosty Drew Observatory 4 Subat 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 Agustos 2006 a UMa a Ursa Major Buyuk Ayi takimyildizin kisaltmasidir Takim Yildizlar Gokyuzu org ODTU AAT 6 Aralik 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Agustos 2009 astronomy pomona edu 16 Haziran 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Agustos 2009 Thema Larousse den yararlanilmistir sayfa 27 Ian Ridpath Keith Waller in web gunlugunden 14 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Agustos 2009 Thema Larousse den yararlanilmistir sayfa 27 sagdaki resmin alti Ozel M Emin Saygac Talat 1997 Gokyuzunu Taniyalim Turkiye Bilimsel ve Teknik Arastirma Kurumu s 18 20 ISBN 975 403 072 3