Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Biyolojik sınıflandırma sisteminde taksonomik seviye (rütbe, kategori, grup, düzey, sıra) takson adı verilen bir grup canlının taksonomik hiyerarşi için göreceli olarak bulundukları sıradır. Taksonomik seviyeye örnek olarak tür, cins, familya, takım, sınıf, şube, âlem ve üst âlem verilebilir.
Bir taksonomik seviyenin altında daha az genel kategoriler yani daha belirli yaşam formları sıralanırken üstünde ise daha genel kategoriler yani ortak atadan aldıkları fenotipik özelliklerle birbirleriyle bağlantılı organizma grupları sıralanır. Herhangi bir türün taksonomik seviyesi ve cinsinin tanımlanması temeldir, yani belirli bir organizmayı tanılamak için bu iki taksonomik seviyeden başka bir taksonomik seviyeye gerek yoktur.
Belirli bir tür ele alınırsa örneğin kızıl tilki, Vulpes vulpes: bir üst taksonomik seviye Vulpes cinsi tüm "gerçek" tilkileri kapsar. En yakın akrabaları bir üst taksonomik seviye olan Canidae (Köpekgiller) familyasında yer alan köpekler, kurtlar, çakallar ve tüm tilkilerdir. Bir üst taksonomik seviye Caniformia (ayılar, foklar, sansarlar, kokarcalar, rakunlar ve yukarıda belirtilenlerin hepsi) köpeğimsileri ve Feliformia (kediler, misk kedileri, çakallar, kuyruksürenler) kedimsileri içeren Carnivora (Etçiller) takımıdır. Etçiller kıllı, sıcak kanlı ve yavrularını emziren Memeliler sınıfının bir grubudur. Memeliler de omurgası olan diğer hayvanlar ile birlikte Chordata (Omurgalılar) şubesinde yer alır. Omurgalı hayvanlar da diğer hayvanlarla birlikte Animalia yani hayvanlar âlemini oluşturur. En son olarak da bunların üstünde hücre çekirdeğine sahip tüm diğer organizmalarla birlikte Eukarya üst âleminde birlikte gruplandırılırlar.
Uluslararası Zoolojik Adlandırma Kodu seviyeyi şöyle tanımlar: "Sınıflandırma amacı ile bir taksonun taksonomik hiyerarşi içince aldığı düzey. (örn. üst familya ile alt familya arasında sıralanan tüm familyalar sınıflandırma amacıyla aynı seviyededir)."
Ana seviyeler
Carl Linnaeus, Systema Naturae gibi eserlerinde yalnızca âlem, sınıf, takım, cins, tür ve türün altında bir seviye olmak üzere sınırlı bir seviyelendirme kullanmıştır. Günümüzde bilimsel adlandırma ile düzenlenmektedir. Yedi ana taksonomik seviye vardır: âlem, şube, sınıf, takım, familya, cins ve tür. Bunlara ek olarak Carl Woese tarafından önerilen üst âlem ana seviye olarak günümüzde yaygın olarak kullanılmaktaysa da hiçbir adlandırma kodunda geçmemektedir ve Moore tarafından 1974'te önerilen dominium ile eş anlamlıdır.
| Ana taksonomik seviyeler | |
| Latince | Türkçe |
| vitae | yaşam |
| regio | üst âlem |
| regnum | âlem |
| phylum | şube (zoolojide) |
| classis | sınıf |
| ordo | takım |
| familia | familya |
| genus | cins |
| species | tür |
Bir takson genellikle resmî adı verildiğinde seviyesi de belirlenir. Temel seviyeler tür ve cinstir. Bir organizmaya tür adı verildiğinde bir cinse bağlanır ve cins adı tür adının bir parçasıdır.
Tür adına aynı zamanda ikili adlandırma da denmektedir. Örneğin insan türünün zoolojik adı Homo sapienstir. Genel olarak tür ve cins adları italik olarak ya da altı çizili olarak kullanılır. Bu durumda Homo cins adıdır ve büyük harfle başlar; sapiens türü belirtir ve büyük harfle başlamaz.
Zoolojide seviyeler
Uluslararası Zoolojik Adlandırma Kodunda şu taksonomik seviyelerin tanımları bulunmaktadır: üst familya, familya, alt familya, oymak, alt oymak, cins, alt cins, tür ve alt tür.
Uluslararası Zoolojik Adlandırma Kodu adları üç gruba ayırır: "Familya grup adları", "cins grup adları" ve "tür grup adları". Kod bu kategoriler için aşağıdaki taksonomik seviyeleri açık olarak belirtir:
- Üst familya
Kodda bulunan kurallar üst familyadan alt türe kadar olan seviyeler için uygulanır. Üst familyanın üzerinde bulunan seviyeler için ise kısmen bu kurallar uygulanır. "Cins grup adları" ile "tür grup adları" arasında başka bir seviye kullanımına resmî olarak izin verilmez. Zoologlar bazen resmî olmayan tür grubu, tür alt grubu, tür kompleksi ve üst tür gibi seviyeleri örneğin Drosophila çok türü olan cinslerde kolaylık olması açısından kullanırlar.
Familya ve daha üst seviyelerde daha aşağı bir seviye için daha aşağı anlamında "infra" öneki kullanılabilir. Örneğin alt takımın altında infra takım ya da alt familyanın altında infra familya gibi.
Zoolojik taksonların adları
- Tür seviyesinin üstündeki taksonlar tekli bir bilimsel ada sahiptir.
- Bir tür iki parçadan oluşan ikili adlandırmaya sahiptir: Cins adı + epitet; örneğin Canis lupus.
- Bir alt türün adı üçlü adlandırmaya sahiptir.: Cins adı + epitet + alt epitet; örneğin Canis lupus familiaris.
Örnekler
Aşağıdaki tabloda beş türün sınıflandırması verilmiştir: Genetik laboratuvarlarında sık karşılaşılan , insanlar (Homo sapiens), Gregor Mendel tarafından genetiğin keşfinde kullanılan bezelyeler (Pisum sativum), sinek mantarı (Amanita muscaria) ve koli basili (Escherichia coli). Sekiz ana seviye kalın harflerle gösterilmiş, bazı yan seviyelerde belirtilmiştir.
Adların sonekleri
Cins seviyesi üzerindeki taksonlara genellikle tip cins adını temel alan ve standart sonekleri olan bir bilimsel ad verilir. Bu adlandırmalarda kullanılan sonekler âleme ve bazen de şube ya da sınıfa göre değişir. Aşağıdaki tabloda bu sonekler verilmiştir.
Söyleyişleri Uluslararası Fonetik Alfabe kullanılarak verilmiştir.
| Seviye | Bacteria | Plantae | Algae | Fungi | Animalia |
|---|---|---|---|---|---|
| Şube | -phyta | -phyta | -mycota | ||
| Alt şube | -phytina | -phytina | -mycotina | ||
| Sınıf | -ia | -opsida | -phyceae | -mycetes | |
| Alt sınıf | -idae | -phycidae | -mycetidae | ||
| Üst takım | -anae | ||||
| Takım | -ales | ||||
| Alt takım | -ineae | ||||
| İnfra takım | -aria | ||||
| Üst familya | -acea | -oidea | |||
| Epi familya | -oidae | ||||
| Familya | -aceae | -idae | |||
| Alt familya | -oideae | -inae | |||
| İnfra familya | -odd | ||||
| Oymak | -eae | -ini | |||
| Alt oymak | -inae | -ina | |||
| İnfra oymak | -ad ya da -iti | ||||
Kaynakça
- ^ "International Code of Nomenclature for algae, fungi, and plants – Melbourne Code". IAPT-Taxon.org. Madde 2 ve 3 (Articles 2 and 3). 2012. 10 Haziran 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Şubat 2020.
- ^ International Commission on Zoological Nomenclature (1999). International Code of Zoological Nomenclature. Fourth Edition. International Trust for Zoological Nomenclature. 21 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Şubat 2020.
- ^ Moore, R. T. (1974). "Proposal for the recognition of super ranks" (PDF). Taxon. 23 (4). ss. 650-652. doi:10.2307/1218807. JSTOR 1218807. 6 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 21 Şubat 2020.
- ^ Luketa, S. (2012). "New views on the megaclassification of life" (PDF). Protistology. 7 (4). ss. 218-237. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 21 Şubat 2020.
- ^ Euzéby, J. P. (1997). . Int. J. Syst. Bacteriol. 47 (2). ss. 590-592. doi:10.1099/00207713-47-2-590. (PMID) 9103655. 22 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2018.
- ^ a b "International Code of Nomenclature for algae, fungi, and plants (Shenzhen Code)". IAPT-Taxon.org. Madde 16 (Article 16). 2018. 19 Aralık 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Şubat 2020.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Biyolojik siniflandirma sisteminde taksonomik seviye rutbe kategori grup duzey sira takson adi verilen bir grup canlinin taksonomik hiyerarsi icin goreceli olarak bulunduklari siradir Taksonomik seviyeye ornek olarak tur cins familya takim sinif sube alem ve ust alem verilebilir Biyolojik siniflandirma hiyerarsisinin sekiz ana taksonu Aradaki kucuk siniflandirmalar gosterilmemektedir Bir taksonomik seviyenin altinda daha az genel kategoriler yani daha belirli yasam formlari siralanirken ustunde ise daha genel kategoriler yani ortak atadan aldiklari fenotipik ozelliklerle birbirleriyle baglantili organizma gruplari siralanir Herhangi bir turun taksonomik seviyesi ve cinsinin tanimlanmasi temeldir yani belirli bir organizmayi tanilamak icin bu iki taksonomik seviyeden baska bir taksonomik seviyeye gerek yoktur Belirli bir tur ele alinirsa ornegin kizil tilki Vulpes vulpes bir ust taksonomik seviye Vulpes cinsi tum gercek tilkileri kapsar En yakin akrabalari bir ust taksonomik seviye olan Canidae Kopekgiller familyasinda yer alan kopekler kurtlar cakallar ve tum tilkilerdir Bir ust taksonomik seviye Caniformia ayilar foklar sansarlar kokarcalar rakunlar ve yukarida belirtilenlerin hepsi kopegimsileri ve Feliformia kediler misk kedileri cakallar kuyruksurenler kedimsileri iceren Carnivora Etciller takimidir Etciller killi sicak kanli ve yavrularini emziren Memeliler sinifinin bir grubudur Memeliler de omurgasi olan diger hayvanlar ile birlikte Chordata Omurgalilar subesinde yer alir Omurgali hayvanlar da diger hayvanlarla birlikte Animalia yani hayvanlar alemini olusturur En son olarak da bunlarin ustunde hucre cekirdegine sahip tum diger organizmalarla birlikte Eukarya ust aleminde birlikte gruplandirilirlar Uluslararasi Zoolojik Adlandirma Kodu seviyeyi soyle tanimlar Siniflandirma amaci ile bir taksonun taksonomik hiyerarsi icince aldigi duzey orn ust familya ile alt familya arasinda siralanan tum familyalar siniflandirma amaciyla ayni seviyededir Ana seviyelerCarl Linnaeus Systema Naturae gibi eserlerinde yalnizca alem sinif takim cins tur ve turun altinda bir seviye olmak uzere sinirli bir seviyelendirme kullanmistir Gunumuzde bilimsel adlandirma ile duzenlenmektedir Yedi ana taksonomik seviye vardir alem sube sinif takim familya cins ve tur Bunlara ek olarak Carl Woese tarafindan onerilen ust alem ana seviye olarak gunumuzde yaygin olarak kullanilmaktaysa da hicbir adlandirma kodunda gecmemektedir ve Moore tarafindan 1974 te onerilen dominium ile es anlamlidir Ana taksonomik seviyelerLatince Turkcevitae yasamregio ust alemregnum alemphylum sube zoolojide classis sinifordo takimfamilia familyagenus cinsspecies tur Bir takson genellikle resmi adi verildiginde seviyesi de belirlenir Temel seviyeler tur ve cinstir Bir organizmaya tur adi verildiginde bir cinse baglanir ve cins adi tur adinin bir parcasidir Tur adina ayni zamanda ikili adlandirma da denmektedir Ornegin insan turunun zoolojik adi Homo sapienstir Genel olarak tur ve cins adlari italik olarak ya da alti cizili olarak kullanilir Bu durumda Homo cins adidir ve buyuk harfle baslar sapiens turu belirtir ve buyuk harfle baslamaz Zoolojide seviyelerUluslararasi Zoolojik Adlandirma Kodunda su taksonomik seviyelerin tanimlari bulunmaktadir ust familya familya alt familya oymak alt oymak cins alt cins tur ve alt tur Uluslararasi Zoolojik Adlandirma Kodu adlari uc gruba ayirir Familya grup adlari cins grup adlari ve tur grup adlari Kod bu kategoriler icin asagidaki taksonomik seviyeleri acik olarak belirtir Ust familya Familya Alt familya Oymak Alt oymak Cins Alt cins Tur Alt tur Kodda bulunan kurallar ust familyadan alt ture kadar olan seviyeler icin uygulanir Ust familyanin uzerinde bulunan seviyeler icin ise kismen bu kurallar uygulanir Cins grup adlari ile tur grup adlari arasinda baska bir seviye kullanimina resmi olarak izin verilmez Zoologlar bazen resmi olmayan tur grubu tur alt grubu tur kompleksi ve ust tur gibi seviyeleri ornegin Drosophila cok turu olan cinslerde kolaylik olmasi acisindan kullanirlar Familya ve daha ust seviyelerde daha asagi bir seviye icin daha asagi anlaminda infra oneki kullanilabilir Ornegin alt takimin altinda infra takim ya da alt familyanin altinda infra familya gibi Zoolojik taksonlarin adlari Tur seviyesinin ustundeki taksonlar tekli bir bilimsel ada sahiptir Bir tur iki parcadan olusan ikili adlandirmaya sahiptir Cins adi epitet ornegin Canis lupus Bir alt turun adi uclu adlandirmaya sahiptir Cins adi epitet alt epitet ornegin Canis lupus familiaris OrneklerAsagidaki tabloda bes turun siniflandirmasi verilmistir Genetik laboratuvarlarinda sik karsilasilan insanlar Homo sapiens Gregor Mendel tarafindan genetigin kesfinde kullanilan bezelyeler Pisum sativum sinek mantari Amanita muscaria ve koli basili Escherichia coli Sekiz ana seviye kalin harflerle gosterilmis bazi yan seviyelerde belirtilmistir Seviye Insan Bezelye Sinek mantari Koli basiliUst alem Eukarya Okaryot Eukarya Okaryot Eukarya Okaryot Eukarya Okaryot Bacteria BakteriAlem Animalia Hayvanlar Animalia Hayvanlar Plantae Bitkiler Fungi MantarlarSube Arthropoda Eklem bacaklilar Chordata Kordalilar Magnoliophyta Kapali tohumlular Tracheophyta Basidiomycota Bazitli mantarlar Proteobacteria ProteobakterilerAlt sube Hexapoda Alti bacaklilar Vertebrata Omurgalilar Magnoliophytina Sinif Insecta Bocekler Mammalia Memeliler Magnoliopsida Iki cenekliler GammaproteobacteriaAlt sinif Pterygota Theria Doguran memeliler Magnoliidae Ust takim Euarchontoglires RosanaeTakim Diptera Sinekler Primates Primatlar Fabales EnterobacterialesAlt takim Brachycera Haplorrhini Kuru burunlu maymunlar Fabineae AgaricineaeFamilya Drosophilidae Hominidae Buyuk insansi maymunlar Fabaceae Baklagiller Amanitaceae EnterobacteriaceaeAlt familya Drosophilinae Homininae FaboideaeCins Drosophila Homo Pisum Amanita EscherichiaTur H sapiens P sativum A muscaria E coliAdlarin sonekleriCins seviyesi uzerindeki taksonlara genellikle tip cins adini temel alan ve standart sonekleri olan bir bilimsel ad verilir Bu adlandirmalarda kullanilan sonekler aleme ve bazen de sube ya da sinifa gore degisir Asagidaki tabloda bu sonekler verilmistir Soyleyisleri Uluslararasi Fonetik Alfabe kullanilarak verilmistir Seviye Bacteria Plantae Algae Fungi AnimaliaSube phyta ˈfaɪte phyta ˈfaɪte mycota maɪˈkoʊte Alt sube phytina fᵻˈtaɪne phytina fᵻˈtaɪne mycotina maɪkoʊ ˈtaɪne Sinif ia ie opsida ˈɒpsᵻde phyceae ˈfaɪʃi mycetes maɪˈsiːtiːz Alt sinif idae ᵻdi phycidae ˈfɪsᵻdi mycetidae maɪˈsɛtᵻdi Ust takim anae ˈɑːni Takim ales ˈɑːliːz Alt takim ineae ˈɪnii Infra takim aria ˈɛerie Ust familya acea ˈɑːʃe oidea ˈɔɪdie Epi familya oidae ˈɔɪdi Familya aceae ˈɑːʃi idae ᵻdi Alt familya oideae ˈɔɪdii inae ˈaɪni Infra familya odd ɒd Oymak eae ii ini ˈaɪnaɪ Alt oymak inae ˈaɪni ina ˈaɪne Infra oymak ad aed ya da iti ˈaɪti Kaynakca International Code of Nomenclature for algae fungi and plants Melbourne Code IAPT Taxon org Madde 2 ve 3 Articles 2 and 3 2012 10 Haziran 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Subat 2020 International Commission on Zoological Nomenclature 1999 International Code of Zoological Nomenclature Fourth Edition International Trust for Zoological Nomenclature 21 Mayis 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Subat 2020 Moore R T 1974 Proposal for the recognition of super ranks PDF Taxon 23 4 ss 650 652 doi 10 2307 1218807 JSTOR 1218807 6 Ekim 2016 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 21 Subat 2020 Luketa S 2012 New views on the megaclassification of life PDF Protistology 7 4 ss 218 237 2 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 21 Subat 2020 Euzeby J P 1997 Int J Syst Bacteriol 47 2 ss 590 592 doi 10 1099 00207713 47 2 590 PMID 9103655 22 Aralik 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Haziran 2018 a b International Code of Nomenclature for algae fungi and plants Shenzhen Code IAPT Taxon org Madde 16 Article 16 2018 19 Aralik 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Subat 2020