Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Temiz olmayan hayvan, bazı dinlerde etinin yenmesi ve temas edilmesi tabu sayılan hayvandır. Bu dinlere göre bu hayvanlarla temas eden kişiler kendilerini temizlemek için bazı temizlenme ritüellerini uygulamak zorundadırlar.
Yahudilik
Yahudilikte "temiz olmayan hayvan" ya da daha doğru bir tabirle "saf olmayan hayvan" kavramı Yahudi dinî hukukunun bir parçası olan ve hangi besinlerin Yahudilere serbest hangilerinin yasak olduğunu belirleyen kaşrut kuralları içinde önemli bir yer tutar. Bu dinî kurallar Tevrat'ın Levililer ve Tesniye kitapları ile Talmud'a göre şekillendirilmiştir. Temiz olmayan ya da kirli olan hayvan kavramı ayrıca Tekvin'de de şöyle belirtilmiştir: "Tanrının Nuha buyurduğu gibi temiz ve kirli sayılan her tür hayvan, kuş ve sürüngenden erkek ve dişi olmak üzere birer çift Nuha gelip gemiye bindiler."
Tevrat'ta bazı hayvanlar açık olarak saf ya da saf olmayan olarak belirtilmiş bazı hayvanlar ise ya anatomik özelikleri ya da başka kriterlerle sınıflandırılmıştır. Bazı durumlarda ise Ahit İbranicesinde kullanılan hayvan adının tam anlamı konusunda şüpheler vardır.
Yahudiliğin beslenme ile ilgili dinî kurallarına göre hyavanın yalnızca "saf" olması yetmez ayrıca sakatlığı olmaması ve şehita adı verilen kesim kurallarına göre kesilmesi ve temizlenmesi gerekir. Saf olmayan ve uygun kesim kurallarına göre kesilmeyen hayvanın etinin yenmesi de dinen yasaktır. Örneğin hayvan jelatini tüketmekten de kaçınılır ancak son zamanlarda inek ve balıklardan koşer kurallarına göre hazırlanmış koşer jelatin temin edilmeye başlanmıştır. Yasaklar saf hayvanların bazı parçalarına da uygulanmaktadır, örneğin kan, bazı yağ dokular ve siyatik sinirler. Ayrıca bir hayvanın etini aynı hayvanın sütü ya da süt ürünleri ile pişirmek ve hatta bunlar için aynı mutfak aletlerini kullanmak da yasaktır.
Memeliler
Tevrat tarafından yasaklanan diğer memeliler fare ve uçan yarasa gibi "sürünen yaratıklar"dır. Tevrat'a göre sığır, keçi ve koyun gibi hem geviş getiren hem de çatal ya da yarık tırnaklı memelilerin eti koşer sayılır. Ancak bu iki özellikten yalnızca birine sahip olan hayvanların eti saf değildir ve tüketilemez. Levililer özellikle geviş getiren ama ayrık tırnaklı olmayan deveyi yasaklar;Kır sıçanı ve kır tavşanı da aynı nedenden yasaklanmıştır. Çatal tırnaklı olan ama geviş getirmeyen domuz da yasaktır.
Balıklar
Tevrat'a göre denizde ve akarsularda yaşayan pullu ve yüzgeçli yaşayan canlılar yenebilir ancak pulsuz ve yüzgeçsiz canlılar yenemez.
Kuşlar
Tevrat yalnızca bazı kuş türlerini yasaklayarak listesini verir ancak Yahudi metinlerde temiz olmayan kuşların tanımı tartışmalı bir konudur ve bu nedenle genel olarak kümes hayvanları gibi geleneksel olarak yenmesi uygun olan kuşlar yenilir.
Böcekler
Tevrat dört ayaklı ve kanatlı olup ayaklarını sıçramak için kullanan bazı böceklerin yenmesine izin verirken diğerlerini yasaklar. Ancak Ahit İbranicesinde kullanılan böcek isimlerinin belirsizliği nedeniyle günümüzde hahamlar tüm böceklerin yenmemesi gerektiğini savunur. Yalnızca Yemenli Yahudi toplulukları tarafından geleneksel olarak kosher sayılan türü çekirgeler istisna sayılmıştır.
Balarısı'nın ürettiği bal kosher sayılır çünkü bal arıların vücudundan oluşan bir ürün değildir.
Açık liste
Tevrat'ın Levililer ve Tesniye kitaplarına göre saf olmadığı belirtilen hayvanlar şunlardır:
Nedenleri
Bazı bilginler Yahudilikteki "temiz olmayan hayvan" kavramının topluluk liderleri tarafından halk sağlığı düşünülerek ortaya atıldığını çünkü o dönemlerde bu hayvanlar gerçekten de gıda zehirlenmesine neden olabilmekte ve etlerini tüketenlere hastalık geçirebilmekteydiler.
İngiliz antropolog Mary Douglas "temiz olmayan" damgasının felsefi temelleri olduğunu ileri sürmektedir çünkü yasaklanan besinler tam olarak belirli bir sembolik kategori altında toplanamamaktadır. Örneğin domuz çatal ayaklı olmasına rağmen geviş getirmediği için "müphem" bir yaratık olarak görülmekteydi.
Hristiyanlık
Hristiyanlığın ilk dönemlerinde, sünnet ve beslenme kuralları gibi Yahudilik geleneklerinin uygulanıp uygulanmaması tartışılmıştır. İncil'de Elçilerin İşleri kitabında anlatıldığı üzere bu geleneklere tam uyulmasını isteyenlerle daha serbest bir görüşe sahip olanlar arasında orta yolu bulmuştur. Alınan karara göre Hristiyanlığı seçen diğer milletlerden olanların "Putlara sunulan kurbanların etinden, kandan, boğularak öldürülen hayvanların etinden ve fuhuştan" sakınmaktan başka bir şey yapmalarına gerek yoktu.
İncil'de İsa'nın "İnsanın dışında olup içine giren hiçbir şey onu kirletemez...Dıştan giren, insanın yüreğine değil, midesine gider, oradan da helaya atılır." ve "Ağızdan giren şey insanı kirletmez. İnsanı kirleten ağızdan çıkandır." sözlerine Hristiyanlıkta beslenme ile ilgili kısıtlama olmadığı görüşünü göstermek için sıklıkla atıfta bulunulur.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b Leviticus 11
- ^ a b Deuteronomy 14
- ^ Glover, Alfred Kingsley (1900). Jewish Laws and Customs: Some of the Laws and Usages of the Children of the Ghetto. W.A. Hammond. s. 157.
- ^ Eisenberg, Ronald L. (2005). The 613 Mitzvot: A Contemporary Guide to the Commandments of Judaism. Schreiber. s. 251. ISBN . 28 Ocak 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Ağustos 2016.
- ^ Genesis 7:8
- ^ "Dry Bones and Jell-O". Ask the Rabbi. Ohr Somayach International. 29 Ocak 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Ekim 2005.
- ^ Eisenberg, Daniel. "Medications on Passover". 12 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Ağustos 2016.
- ^ Leviticus 11:29
- ^ Leviticus 11:19
- ^ Leviticus 11:3–8
- ^ Leviticus 11:9–10
- ^ Leviticus 11:20–23
- ^ Rich, Tracey R. . Judaism 101. 11 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2005.
- ^ "Why is honey Kosher?". Ask the Rabbi. Ohr Somayach International. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Ağustos 2016.
- ^ Becher, Moredechai (22 Ekim 2005). "Soul Food". Ohr Somayach International. 19 Haziran 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Ağustos 2016.
- ^ a b c d Souvay, C. (1907). "Animals in the Bible". Knight, Kevin (Ed.). Catholic Encyclopedia. New York: Robert Appleton Company. 15 Aralık 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Ekim 2005.
- ^ Nanji AA, French SW (Mart 1985). "Relationship between pork consumption and cirrhosis". Lancet. 1 (8430). ss. 681-3. doi:10.1016/s0140-6736(85)91338-8. (PMID) 2858627.
- ^ Douglas, Mary (2002) [1966]. Purity and Danger: An Analysis of Concepts of Pollution and Taboo. Londra: Routledge. ISBN .[]
- ^ Acts 15
- ^ Acts 15:29
- ^ Mark 7:14–23
- ^ Matthew 15:10–11
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Temiz olmayan hayvan bazi dinlerde etinin yenmesi ve temas edilmesi tabu sayilan hayvandir Bu dinlere gore bu hayvanlarla temas eden kisiler kendilerini temizlemek icin bazi temizlenme rituellerini uygulamak zorundadirlar Yahudilik ve Muslumanlik domuzu temiz olmayan hayvan olarak kabul eder ve etinin besin olarak tuketilmesini yasaklar YahudilikYahudilikte temiz olmayan hayvan ya da daha dogru bir tabirle saf olmayan hayvan kavrami Yahudi dini hukukunun bir parcasi olan ve hangi besinlerin Yahudilere serbest hangilerinin yasak oldugunu belirleyen kasrut kurallari icinde onemli bir yer tutar Bu dini kurallar Tevrat in Levililer ve Tesniye kitaplari ile Talmud a gore sekillendirilmistir Temiz olmayan ya da kirli olan hayvan kavrami ayrica Tekvin de de soyle belirtilmistir Tanrinin Nuha buyurdugu gibi temiz ve kirli sayilan her tur hayvan kus ve surungenden erkek ve disi olmak uzere birer cift Nuha gelip gemiye bindiler Tevrat ta bazi hayvanlar acik olarak saf ya da saf olmayan olarak belirtilmis bazi hayvanlar ise ya anatomik ozelikleri ya da baska kriterlerle siniflandirilmistir Bazi durumlarda ise Ahit Ibranicesinde kullanilan hayvan adinin tam anlami konusunda supheler vardir Yahudiligin beslenme ile ilgili dini kurallarina gore hyavanin yalnizca saf olmasi yetmez ayrica sakatligi olmamasi ve sehita adi verilen kesim kurallarina gore kesilmesi ve temizlenmesi gerekir Saf olmayan ve uygun kesim kurallarina gore kesilmeyen hayvanin etinin yenmesi de dinen yasaktir Ornegin hayvan jelatini tuketmekten de kacinilir ancak son zamanlarda inek ve baliklardan koser kurallarina gore hazirlanmis koser jelatin temin edilmeye baslanmistir Yasaklar saf hayvanlarin bazi parcalarina da uygulanmaktadir ornegin kan bazi yag dokular ve siyatik sinirler Ayrica bir hayvanin etini ayni hayvanin sutu ya da sut urunleri ile pisirmek ve hatta bunlar icin ayni mutfak aletlerini kullanmak da yasaktir Memeliler FareYarasa Tevrat tarafindan yasaklanan diger memeliler fare ve ucan yarasa gibi surunen yaratiklar dir Tevrat a gore sigir keci ve koyun gibi hem gevis getiren hem de catal ya da yarik tirnakli memelilerin eti koser sayilir Ancak bu iki ozellikten yalnizca birine sahip olan hayvanlarin eti saf degildir ve tuketilemez Levililer ozellikle gevis getiren ama ayrik tirnakli olmayan deveyi yasaklar Kir sicani ve kir tavsani da ayni nedenden yasaklanmistir Catal tirnakli olan ama gevis getirmeyen domuz da yasaktir Baliklar Mavi yengec Tevrat a gore denizde ve akarsularda yasayan pullu ve yuzgecli yasayan canlilar yenebilir ancak pulsuz ve yuzgecsiz canlilar yenemez Kuslar Tevrat yalnizca bazi kus turlerini yasaklayarak listesini verir ancak Yahudi metinlerde temiz olmayan kuslarin tanimi tartismali bir konudur ve bu nedenle genel olarak kumes hayvanlari gibi geleneksel olarak yenmesi uygun olan kuslar yenilir Bocekler Col cekirgesi Tevrat dort ayakli ve kanatli olup ayaklarini sicramak icin kullanan bazi boceklerin yenmesine izin verirken digerlerini yasaklar Ancak Ahit Ibranicesinde kullanilan bocek isimlerinin belirsizligi nedeniyle gunumuzde hahamlar tum boceklerin yenmemesi gerektigini savunur Yalnizca Yemenli Yahudi topluluklari tarafindan geleneksel olarak kosher sayilan turu cekirgeler istisna sayilmistir Balarisi nin urettigi bal kosher sayilir cunku bal arilarin vucudundan olusan bir urun degildir Acik liste Tevrat in Levililer ve Tesniye kitaplarina gore saf olmadigi belirtilen hayvanlar sunlardir Yarasa Deve Bukalemun Kirsicani Karabatak Guguk Kartal Feret Kurbaga Misir akbabasi Caylak Firavun kartal baykusu Kir tavsani Atmaca Balikcil Kiz kusu Kukumav Kertenkele Kostebek Fare Balik kartali Sakalli akbaba Baykus Pelikan Domuz Kuzgun Salyangoz Leylek Kaplumbaga Akbaba Gelincik Nedenleri Bazi bilginler Yahudilikteki temiz olmayan hayvan kavraminin topluluk liderleri tarafindan halk sagligi dusunulerek ortaya atildigini cunku o donemlerde bu hayvanlar gercekten de gida zehirlenmesine neden olabilmekte ve etlerini tuketenlere hastalik gecirebilmekteydiler Ingiliz antropolog Mary Douglas temiz olmayan damgasinin felsefi temelleri oldugunu ileri surmektedir cunku yasaklanan besinler tam olarak belirli bir sembolik kategori altinda toplanamamaktadir Ornegin domuz catal ayakli olmasina ragmen gevis getirmedigi icin muphem bir yaratik olarak gorulmekteydi HristiyanlikHristiyanligin ilk donemlerinde sunnet ve beslenme kurallari gibi Yahudilik geleneklerinin uygulanip uygulanmamasi tartisilmistir Incil de Elcilerin Isleri kitabinda anlatildigi uzere bu geleneklere tam uyulmasini isteyenlerle daha serbest bir goruse sahip olanlar arasinda orta yolu bulmustur Alinan karara gore Hristiyanligi secen diger milletlerden olanlarin Putlara sunulan kurbanlarin etinden kandan bogularak oldurulen hayvanlarin etinden ve fuhustan sakinmaktan baska bir sey yapmalarina gerek yoktu Incil de Isa nin Insanin disinda olup icine giren hicbir sey onu kirletemez Distan giren insanin yuregine degil midesine gider oradan da helaya atilir ve Agizdan giren sey insani kirletmez Insani kirleten agizdan cikandir sozlerine Hristiyanlikta beslenme ile ilgili kisitlama olmadigi gorusunu gostermek icin siklikla atifta bulunulur Ayrica bakinizDomuz eti tuketiminde dini kisitlamalar NecisKaynakca a b Leviticus 11 a b Deuteronomy 14 Glover Alfred Kingsley 1900 Jewish Laws and Customs Some of the Laws and Usages of the Children of the Ghetto W A Hammond s 157 Eisenberg Ronald L 2005 The 613 Mitzvot A Contemporary Guide to the Commandments of Judaism Schreiber s 251 ISBN 0 88400 303 5 28 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Agustos 2016 Genesis 7 8 Dry Bones and Jell O Ask the Rabbi Ohr Somayach International 29 Ocak 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Ekim 2005 Eisenberg Daniel Medications on Passover 12 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Agustos 2016 Leviticus 11 29 Leviticus 11 19 Leviticus 11 3 8 Leviticus 11 9 10 Leviticus 11 20 23 Rich Tracey R Judaism 101 11 Temmuz 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Ekim 2005 Why is honey Kosher Ask the Rabbi Ohr Somayach International 4 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Agustos 2016 Becher Moredechai 22 Ekim 2005 Soul Food Ohr Somayach International 19 Haziran 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Agustos 2016 a b c d Souvay C 1907 Animals in the Bible Knight Kevin Ed Catholic Encyclopedia New York Robert Appleton Company 15 Aralik 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Ekim 2005 Nanji AA French SW Mart 1985 Relationship between pork consumption and cirrhosis Lancet 1 8430 ss 681 3 doi 10 1016 s0140 6736 85 91338 8 PMID 2858627 Douglas Mary 2002 1966 Purity and Danger An Analysis of Concepts of Pollution and Taboo Londra Routledge ISBN 9780415289955 sayfa belirt Acts 15 Acts 15 29 Mark 7 14 23 Matthew 15 10 11