Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Verem veya tüberküloz, bakteriyel ve bulaşıcı bir hastalık. Halk arasında ince hastalık olarak da bilinir.Mycobacterium tuberculosis mikrobunun neden olduğu uzun seyirli ve granülomatöz karakterde bakteriyel ve bulaşıcı bir enfeksiyon hastalığıdır. Bulaşma yolu, çoğu zaman, bir tüberküloz hastasının çevreye tükürdüğü balgamı ya da öksürdüğünde saçılan basil yüklü damlacıklarla olur.
| Verem | |
|---|---|
 | |
| Mycobacterium tuberculosis | |
| Uzmanlık | Enfeksiyon hastalıkları, Göğüs hastalıkları  |
Tüberküloz birden fazla organda görülebilen bir enfeksiyon olmasına karşın, daha çok akciğerler ve akciğerlere ait mediastinal lenf bezlerinde gözlenir. Basil, aktif bir tüberküloz hastasından öksürük, hapşırık ya da diğer yollarla tükürük içerisinde havaya damlacık yoluyla saçılır ve havada asılı kalan partiküllerin alınmasıyla enfeksiyon yayılır. İki tür tüberküloz vardır: Primer tüberküloz ve Sekonder tüberküloz (reaktivasyon).
Tüberküloz Türleri
Primer tüberküloz
Tüberküloz basilinin ilk kez bulaştığı hastalarda ortaya çıkan tablodur. Genellikle çocukluk çağlarında meydana gelir, ilerleme göstermedikçe sessiz kalırlar. Havadaki enfekte damlacıkların solunmasıyla basil akciğerler girdiğinde, 3 mikrondan küçük olan damlacıklar akciğerin en derin bölümlerine kadar ulaşabilir. Akciğer ortalarında ve plevraya yakın alanlarda kolaylıkla yerleşebilen basil, bu alanda çok küçük bir yangı oluşturur. Yangı alanında önce nötrofil lökositler belirir, zamanla makrofajların çoğaldığı görülür. 2-8 hafta sonra, plevranın hemen altında, 1-1,5 cm çapında, sınırları belirgin yuvarlakça bir lezyon oluşur; bu lezyona “Ghon odağı (ghon foküsü)” adı verilir. “Ghon odağı”ndaki basillerin bir bölümü “antijen sunan hücreler - APC” tarafından bölgesel (trakeobronşial) lenf düğümlerine taşınarak oralarda da yeni odaklar oluşmasına neden olur. Akciğerdeki tek odak ile bölgesel lenf düğümlerinde oluşan odakların oluşturduğu bütüne “Ghon kompleksi” adı verilir. Tablo bu aşamada stabil kalabilir, klinik belirti vermez; radyolojik olarak saptanamayan fibrotik ve bazıları kireçlenmiş bu lezyonların içlerinde canlı basillerin bulunabilir. Bu aşamada kalmış bireylerin PPD (purified protein derivative) testleri pozitif çıkar. Gelişmesi önlenemeyen Ghon kompleksindeki basiller lenf yollarına girerek tüberkülozun tüm organlara yayılmasına neden olabilirler (miliar tüberküloz).
Primer Progressif Tüberküloz
Sosyoekonomik sorunlu toplumlarda ve beslenme sorunları olan çocuklardaki primer tüberküloz odağı kolayca aktifleşebilir. Aktifleşen olgularda tüm organlara yayılma (miliar tüberküloz) ve beyin zarlarının tüberkülozu (meninjit tüberküloz) genellikle ölümle sonlanır. Primer tüberkülozun erişkin bireylerde aktifleşmesi (progressif davranış) seyrek görülür (%10). Aktifleşme genellikle akciğerin tepe noktasında (apeks) başlar. Önceleri 1–3 cm çapında, ortasında kazeöz nekroz bulunan bir lezyon biçimindedir. Nekroz çevresinde epiteloid hücreler ve Langhans dev hücreleri bulunur; bu yapıya tüberkül adı verilir (hastalığa, tüberküllerden oluşan lezyonlar içermesi nedeniyle “tüberküloz” adı verilmiştir). Tüberküllerin çevresinde lenfositler, en dışta ise bağ dokusu kuşatması vardır.
Primer tüberkülozun ilerleyici (progressif) nitelik kazanmasıyla oluşan tablonun özellikleri hastanın vücut direncine ve basilin gücüne (virulans) bağlıdır. Bağışıklık sistemi sorunu olan hastalarda yüksek virulanslı bir basil enfeksiyonu özel bir pnömoni türü olan “tüberküloz bronkopnömonisi (kazeöz-jelatinöz pnömoni)”ne neden olur. Bu hastaların çoğunda, kan ve lenf dolaşımına da giren basil birçok organa yayılır (miliar tüberküloz).
Sekonder Tüberküloz
Gerileme dönemine girmiş önceki bir tüberküloz hastalığının alevlenmesi (reaktivasyon) olgusudur. Reaktivasyon ya Ghon odağının aktifleşmesi ya da dışarıdan gelen güçlü bir basilden kökenli yeni bir infeksiyonun (reinfeksiyon) sonucudur. Patoloji uzmanlarının ve teknisyenlerinin otopsi reinfeksiyonları, sağlıkçıların önemli meslek hastalıklarından biridir.
Risk faktörleri: Bağışıklık sistemi sorunları (HIV infeksiyonu), alkolizm, diabet, kanserler, kemoterapi ve radyoterapi tüberküloz reaktivasyonunda önemli risk faktörleridir.
Hastaların bir bölümünde, akciğer dokusunun değişik bölgelerinde oluşan lezyonların ortalarındaki kazeöz nekroz bronşlara açılabilir. Öksürük ve balgamla atılan nekrotik dokuların yerinde kalan boşluklara “kavern”, bu tür lezyonların bulunduğu olgulara “aktif kavernli tüberküloz” adı verilir. “Aktif tüberküloz” olarak nitelendirilen hastalık tablosu akciğerde sınırlı kalabilir. Sistemik yayılmalarda çok sayıda organ etkilenir (miliar tüberküloz). Miliar tüberkülozda, etken lenf yollarına girmişse akciğerlerin her yerinde, kan dolaşımına girmişse çok sayıda organda (böbrek, karaciğer, beyin, vd) 1–2 mm çapında tüberküller oluşur. Örneğin beyin etkilenmelerinde, beyin tabanında oluşan “örümcek ağı” görünümündeki fibrin lifleri arasında miliar tüberküllere rastlanır. Çocuklardaki tüberkülozlarda, beyin ventriküllerinde tümör gibi kitle yapan tüberküller kümesi oluşabilir (tüberkülom).
Tarihçe
Albert Calmette ve Camille Guérin adlı iki araştırmacı, 1920'lerin sonunda vereme karşı bir aşı geliştirmişlerdir. Bu iki araştırmacının soyadına atfen bu aşıya BCG (Bacillus Calmette-Guérin) adı verilmiştir.
Semptom ve bulgular
HIV enfekte olmayanlarda sadece % 5-10 oranında tüberküloz enfeksiyonu aktif hastalığa dönüşürken buna karşılık HIV ile ko-enfekte olanlarda bu oran % 30'lara çıkmaktadır. Ekstrapulmoner TB, akciğer TB ile birlikte görülebilir.
Genel semptomlar
Sistemik belirtiler ateş, titreme, gece terlemesi, iştahsızlık, kilo kaybı ve yorgunluktur.Çomak parmak da görülebilir.
Akciğerle ilgili
Göğüs ağrısı, yan ağrısı, 2 hafta ya da daha uzun süren öksürük, nefes darlığı, hemoptizi, balgam, ses kısıklığı gibi çeşitli semptom ve bulgular görülebilir.
Akciğer dışı
Akciğer dışı tüberkülozda semptom ve bulgular tutulum yerine göre geniş bir yelpazede değerlendirilir. Tüberküloz stomatiti, ağız mukozasında görülen akciğer-dışı tüberkülozlar için iyi bir örnektir.
Nedenleri
Etyoloji
Tüberküloz etkeni bir dönem Mycobacterium tuberculosis (M. hominis) ve Mycobacterium bovis olarak adlandırılmasına karşın günümüzde bu iki serotipin Mycobacterium avium suşu olduğu tespit edilmiştir. Yani insanlardaki tüberkülozis etkeni Mycobacterium avium sups. tuberculosis, sığır tüberkülozisinin etkeni ise Mycobacterium avium sups. bovis'tir. Mycobacterium türleri gram pozitif, hareketsiz, asit fast boyalara dirençli (bu yüzden Ziehl-Nielsen gibi özel metodlarla boyanırlar) basillerdir.
Risk faktörleri
5 yaş altı çocuklar,HIV enfeksiyonlu kişiler,silikozis, ,lösemi, lenfoma, diyabet,akciğer kanseri, gastrektomi, jejunoileal bypass, bağışıklığı baskılayan tedavi alanlar, , sigara,alkol risk faktörlerinden önemlileridir.
Mekanizma
Bulaşma
Hastalığın bulaşmasında portörler önemli rol oynarlar. Aktif akciğer tüberkülozlu hastadan öksürük, hapşırık, konuşma, şarkı söyleme ya da tükürme gibi eylemlerle, 0,5 - 5 mikron çapında bulaşıcı damlacıklar dışarı atılır. Tek bir hapşırıkla 40.000 damlacık dışarı atılabilir. Bu partiküller havada asılı kalarak bir süre canlılıklarını korurlar. Sağlam kişilerin bu partikülleri almasıyla hastalık bulaşmış olur. On bakteri bile enfeksiyona neden olabilir. En bulaştırıcı hastalar balgam mikroskopisinde basil görülen akciğer ve larinks tüberkülozlu hastalardır. Mikroskopisinde basil gösterilemeyen hastaların bulaştırıcılığı düşüktür. Bulaşma riski en yüksek grup ise hasta ile yakın temaslılardır. Bunlar; aile fertleri, ev arkadaşları, işyeri arkadaşlarıdır. Uygun ve düzenli tedavi ile bulaştırıcılık 2-3 haftada sona erer. Bu sebeple hasta izole edilmeli ve tedavisine hemen başlanılmalıdır. Aktif ancak tedavi edilmemiş tüberkülozu olan bir kişi yılda 10-15 insana hastalık bulaştırabilir.
Patogenez
Mycobacterium tuberculosis ile enfekte olanların yaklaşık % 90'ı asemptomatik latent enfeksiyon olarak kalır, latent TB olgularınında ömürleri boyunca % 10 oranında verem hastalığına ilerleme riskleri vardır. Ancak tedavi edilmediği takdirde aktif TB olgularında ölüm oranı % 50'den daha fazladır
Enfeksiyon küçük partiküller içindeki bakterilerin alveollere ulaşmasıyla başlar. Basiller buradaki makrofajlar tarafından alınırlar ancak öldürülemezler ve makrofaj içinde çoğalmaya devam ederler. Akciğerde ilk etkilenen bölgeye Ghon odağı denir ve genellikle akciğerin üst lob alt kısmında ya da alt lob üst kısmında yerleşmiştir. Çoğunlukla enfeksiyon burada sınırlandırılır. Ancak bazı bakteriler lenf yoluyla lenf bezlerine kan yoluyla da beyin, böbrek, kemik ve vücudun diğer organlarına yayılabilirler. En az etkilenen organlar kalp, iskelet kasları, pankreas ve tiroid bezidir.
Tüberküloz, granülomatöz inflamatuar durumlardan biri olarak sınıflandırılır. Makrofajlar, T lenfositler, B lenfositler ve fibroblastlar burada görev alırlar. lenfositler, enfekte makrofajları çevreleyerek granülomları oluşturur. Granülom mikobakterilerin yayılmasını engeller ve bağışıklık sistemi hücrelerinin etkileşimi için yerel bir ortam sağlar. Bakteriler granülom içinde atıl hale gelirler ve latent enfeksiyon oluştururlar. Tüberküloz granülomlarının bir başka özelliği, tüberküllerin merkezinde anormal hücre ölümü (nekroz) gelişmesidir. Çıplak gözle doku yumuşak beyaz peynir görünümünde olduğundan kazeöz nekroz olarak adlandırılır.
Özellikleri
Bilinen en eski hastalıklardan biri olmasına, sebebinin kesin olarak bilinmesine, 50 yıldır tedavisinin mümkün olmasına ve üstelik korunulabilir bir hastalık olmasına karşın, hâlâ dünyada en yaygın ve ölümcül bulaşıcı hastalıklardan biri olmaya devam etmekte ve yılda üç milyonu aşkın kişi verem nedeniyle kaybedilmektedir. Yerküre üzerinde yaşayan her üç kişiden birisi tüberküloz ile karşılaşmış ve onunla tanışmış durumdadır. Hâlen yılda 8 milyon yeni verem hastası teşhis edilmektedir.
Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerde nüfusun çok büyük bir bölümü Mycobacterium tuberculosis bakterisi ile çocukluğunda karşılaşmıştır. Hastalık fark edilmeden geçirildikten sonra, bakterinin çok dirençli olması nedeniyle, vücutta uyur bir şekilde kalır. Kişinin savunma sisteminin zayıfladığı durumlarda yeniden hastalık oluşturma potansiyeline sahiptir. Hastalanan kişinin tanısı konulduktan sonra mutlaka en az 6 ay süreyle ilaç tedavisi görmesi gerekmektedir. Tedavi ile iyileşme görülen hastalar Verem Savaş Dispanseri 'ne kontrole giderler. Önceleri sık olan kontroller daha sonra hastanın durumuna göre daha seyrek olur.
Alınan etkenler öncelikle primer efekt denilen lezyonları oluşturur. Burada makrofajlar etkenleri fagosite ederek lenf dolaşımı aracılığıyla yakın lenf yumrularına götürür. Burada ise etkene karşı tekrar yangısal bir reaksiyonun oluşturduğu primer kompleks denilen yapılar oluşur. Mekanizma şöyledir: Makrofajlarca fagosite edilen etkenler yüksek virulensa ve barındırdıkları enzimler sayesinde makrofajların ölümüne neden olur. Fagosite edilen etkenlere karşı makrofaj lizozomları peroksidaz, süper oksit dismutaz ve iNOS (Nitrik oksit sentetaz) gibi reaktiflerin yanına defensin adı verilen molekülleri de üretir fakat Mycobacterium etkenlerine karşı bu işlem başarısız olur. Bunu diğer fagositlerin göçü izler. Ölen makrofajlar ve lenfostiler fagositoza devam eder ancak etkenler her defasında bu savunma hücrelerini öldürerek serbest kalır. Bunu izleyen süreçte majrofajların salgıladığı Growth faktörleri ve fibronektik gibi mediatörler bölgeye fibrosit göçünü sağlar. Fibrositler fibrin ve bağ doku üretmeye başlayarak etkeni kapsül içinde (tüberküloz granülomu, Ghon fokusu) sınırlandırmaya çalışır. Tüm bunlar süregelirken granülomun merkezinde nekrotik yani ölü hücrelerden oluşan bir alan vardır. Burada post disftrofik kalsifikasyon sonucu kalsiyum tuzları çöker. Tipik olgunlaşmış bir granülom şunları içerir; merkezde kalsifiye alan, bunun etrafında kazefikasyon nekrozu geçirmiş savunma hücreleri, nekrotik kuşakta histopatolojik tanıda önem taşıyan Langhans tipi dev hücreleri ve en dışta bağ doku kapsülü.
Teşhisi
Hastalığın teşhisi balgamın özel boyalar ile boyandıktan sonra, mikroskopta muayenesi sonunda, hastalık etkeni olan Mycobacterium tuberculosisin gösterilmesi ile konulur. Ayrıca balgamın özel işlemlerden geçirildikten sonra kültüre ekilmesi sonucu, kültürde üremesi de tanıyı kesinleştirir. Bazen, balgam muayenesinde hastalık etkeni görülemez iken, kültürde üreyebilmektedir. Balgam muayenesi hemen sonuç verirken, kültür sonucu iki ay gibi bir süre sonunda elde olunmaktadır. Bazı kültür tekniklerinde daha kısa sürede sonuçlar alınabilmektedir.
Akciğer grafisi en çok görülen form olan akciğer tüberkülozunun tanısında diğer önemli bir testtir. Ayrıca hastalık etkeni ile karşılaşılıp karşılaşılmadığını gösteren PPD testi ya da TDT denilen tüberküloz deri testi yapılır.
Hastalığın sık görülen formlarında balgamın mikroskop altında muayenesi, kültüre ekilmesi, akciğer filmi tanı için çoğunlukla yeterlidir. Ancak bakteriyolojik muayene yapmadan, sadece akciğer filmi ile tanı konulması yeterli değildir.
Tarama
Tüberküloz taramalarında amaç yüksek riskli grupların taranmasıdır. Bu grupta; sağlık çalışanları, verem hastalarının temaslıları, cezaevlerinde kalanlar ve bağışıklığı baskılayan herhangi bir hastalığı olanlar yer alır. Bunun yanında huzurevinde kalanlar, göçmenler, mülteciler, evsizler, alkolikler, ilaç bağımlıları da risk grubu olarak kabul edilir.
Tarama amacıyla akciğer grafileri ve tüberküloz cilt testi kullanılır. Bunlarda patoloji saptananlar ya da semptomu olanlardan balgamda basil araştırılması ve daha ileri incelemeler yapılır.
Tedavisi
Tüberküloz yüksek ihtimalle başarıyla tedavi edilebilen bir hastalıktır. Tedavide rifampisin, izoniazid, pirazinamid ve etambutol içeren antibiyotikler kullanılır. Tedavinin ilk iki ayında bu dört ilaç kullanılmaktadır. İki aydan sonraki dört ayda rifampisin ve izoniazid kullanılmaktadır. İlaç tedavisi, tüberküloz tiplerine ve hastanın durumuna göre değişiklik göstermekle birlikte genellikle 6 ay ile 9 ay arasında sürmektedir. Tedavi süresi; tüberküloz basilinin tuttuğu organ, dirençli basille enfekte olma durumu, nüks ya da kronik vaka olması, eşlik eden diğer hastalıkların varlığı ve hastanın diğer özellikleri dikkate alınarak düzenlenir.
Dış bağlantılar
- CDC verem sayfası12 Mayıs 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Dünya Sağlık Örgütü sayfası24 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Kaynakça
- ^ . 2 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2014.
- ^ a b c d e f g h Kumar V, Abbas AK, Aster JC. Robbins and Cotran Pathologic Basis of Disease. 9th edt., Elsevier Saunders, Philadelphia, 2015
- ^ a b c d e f g h Goljan EF. Rapid Review Pathology. 5th edt., Elsevier, Philadelphia, 2019
- ^ a b c d e f g Mason R, Broaddus VC, Martin T, et al. Murray and Nadel's Textbook of Respiratory Medicine, 5th Edition, Saunders, Philadelphia, 2010
- ^ . 19 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2012.
- ^ Lucas S. Autopsies on people with high-risk infections. In: Burton JL, Rutty G (eds). The Hospital Autopsy: A Manual of Fundamental Autopsy Practice (3rd edition). Hodder Arnold, London, 2010
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Mart 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Ocak 2012.
- ^ . 15 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2016.
- ^ Comstock GW, Livesay VT, Woolpert SF. The prognosis of a positive tuberculin reaction in childhood and adolescence. Am J Epidemiol. 1974; 99: 131-8.
- ^ Wood R, Maartens G, Lombard CJ. Risk factors for developing tuberculosis in HIV-1-infected adults from communities with low or very high incidence of tuberculosis. J Acquir Immune Defic Syndr 2000; 23:75-80.
- ^ Andrew OT, Schoenfeld PY, Hopewell PC, et al. Tuberculosis in patients with end-stage renal disease. Am J Med 1980;68:59-65
- ^ Horwitz O. The risk of tuberculosis in different groups of the general population. Scand J Respir Dis 1970: 72 (suppl):55-60.
- ^ Maurya V, Vijayan VK, Shah A. Smoking and tuberculosis: an association overlooked. Int J Tuberc Lung Dis 2002;6:942-51.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Aralık 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Ocak 2012.
- ^ Tüberküloz Tanı ve Tedavi Rehberi (PDF). ISBN .
- ^ "Veremin Tedavisi Var Mı?". Erişim tarihi: 20 Ocak 2024.
| Sınıflandırma | D |
|---|---|
| Dış kaynaklar |
|
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Verem veya tuberkuloz bakteriyel ve bulasici bir hastalik Halk arasinda ince hastalik olarak da bilinir Mycobacterium tuberculosis mikrobunun neden oldugu uzun seyirli ve granulomatoz karakterde bakteriyel ve bulasici bir enfeksiyon hastaligidir Bulasma yolu cogu zaman bir tuberkuloz hastasinin cevreye tukurdugu balgami ya da oksurdugunde sacilan basil yuklu damlaciklarla olur VeremMycobacterium tuberculosisUzmanlikEnfeksiyon hastaliklari Gogus hastaliklari Tuberkuloz birden fazla organda gorulebilen bir enfeksiyon olmasina karsin daha cok akcigerler ve akcigerlere ait mediastinal lenf bezlerinde gozlenir Basil aktif bir tuberkuloz hastasindan oksuruk hapsirik ya da diger yollarla tukuruk icerisinde havaya damlacik yoluyla sacilir ve havada asili kalan partikullerin alinmasiyla enfeksiyon yayilir Iki tur tuberkuloz vardir Primer tuberkuloz ve Sekonder tuberkuloz reaktivasyon Tuberkuloz TurleriPrimer tuberkuloz Tuberkuloz basilinin ilk kez bulastigi hastalarda ortaya cikan tablodur Genellikle cocukluk caglarinda meydana gelir ilerleme gostermedikce sessiz kalirlar Havadaki enfekte damlaciklarin solunmasiyla basil akcigerler girdiginde 3 mikrondan kucuk olan damlaciklar akcigerin en derin bolumlerine kadar ulasabilir Akciger ortalarinda ve plevraya yakin alanlarda kolaylikla yerlesebilen basil bu alanda cok kucuk bir yangi olusturur Yangi alaninda once notrofil lokositler belirir zamanla makrofajlarin cogaldigi gorulur 2 8 hafta sonra plevranin hemen altinda 1 1 5 cm capinda sinirlari belirgin yuvarlakca bir lezyon olusur bu lezyona Ghon odagi ghon fokusu adi verilir Ghon odagi ndaki basillerin bir bolumu antijen sunan hucreler APC tarafindan bolgesel trakeobronsial lenf dugumlerine tasinarak oralarda da yeni odaklar olusmasina neden olur Akcigerdeki tek odak ile bolgesel lenf dugumlerinde olusan odaklarin olusturdugu butune Ghon kompleksi adi verilir Tablo bu asamada stabil kalabilir klinik belirti vermez radyolojik olarak saptanamayan fibrotik ve bazilari kireclenmis bu lezyonlarin iclerinde canli basillerin bulunabilir Bu asamada kalmis bireylerin PPD purified protein derivative testleri pozitif cikar Gelismesi onlenemeyen Ghon kompleksindeki basiller lenf yollarina girerek tuberkulozun tum organlara yayilmasina neden olabilirler miliar tuberkuloz Primer Progressif Tuberkuloz Sosyoekonomik sorunlu toplumlarda ve beslenme sorunlari olan cocuklardaki primer tuberkuloz odagi kolayca aktiflesebilir Aktiflesen olgularda tum organlara yayilma miliar tuberkuloz ve beyin zarlarinin tuberkulozu meninjit tuberkuloz genellikle olumle sonlanir Primer tuberkulozun eriskin bireylerde aktiflesmesi progressif davranis seyrek gorulur 10 Aktiflesme genellikle akcigerin tepe noktasinda apeks baslar Onceleri 1 3 cm capinda ortasinda kazeoz nekroz bulunan bir lezyon bicimindedir Nekroz cevresinde epiteloid hucreler ve Langhans dev hucreleri bulunur bu yapiya tuberkul adi verilir hastaliga tuberkullerden olusan lezyonlar icermesi nedeniyle tuberkuloz adi verilmistir Tuberkullerin cevresinde lenfositler en dista ise bag dokusu kusatmasi vardir Primer tuberkulozun ilerleyici progressif nitelik kazanmasiyla olusan tablonun ozellikleri hastanin vucut direncine ve basilin gucune virulans baglidir Bagisiklik sistemi sorunu olan hastalarda yuksek virulansli bir basil enfeksiyonu ozel bir pnomoni turu olan tuberkuloz bronkopnomonisi kazeoz jelatinoz pnomoni ne neden olur Bu hastalarin cogunda kan ve lenf dolasimina da giren basil bircok organa yayilir miliar tuberkuloz Sekonder Tuberkuloz Primer Akciger Tuberkulozu nda Ghon Kompleksi Ghon odagi sari ve Peribronsial lenf dugumleri yesil Gerileme donemine girmis onceki bir tuberkuloz hastaliginin alevlenmesi reaktivasyon olgusudur Reaktivasyon ya Ghon odaginin aktiflesmesi ya da disaridan gelen guclu bir basilden kokenli yeni bir infeksiyonun reinfeksiyon sonucudur Patoloji uzmanlarinin ve teknisyenlerinin otopsi reinfeksiyonlari saglikcilarin onemli meslek hastaliklarindan biridir Risk faktorleri Bagisiklik sistemi sorunlari HIV infeksiyonu alkolizm diabet kanserler kemoterapi ve radyoterapi tuberkuloz reaktivasyonunda onemli risk faktorleridir Hastalarin bir bolumunde akciger dokusunun degisik bolgelerinde olusan lezyonlarin ortalarindaki kazeoz nekroz bronslara acilabilir Oksuruk ve balgamla atilan nekrotik dokularin yerinde kalan bosluklara kavern bu tur lezyonlarin bulundugu olgulara aktif kavernli tuberkuloz adi verilir Aktif tuberkuloz olarak nitelendirilen hastalik tablosu akcigerde sinirli kalabilir Sistemik yayilmalarda cok sayida organ etkilenir miliar tuberkuloz Miliar tuberkulozda etken lenf yollarina girmisse akcigerlerin her yerinde kan dolasimina girmisse cok sayida organda bobrek karaciger beyin vd 1 2 mm capinda tuberkuller olusur Ornegin beyin etkilenmelerinde beyin tabaninda olusan orumcek agi gorunumundeki fibrin lifleri arasinda miliar tuberkullere rastlanir Cocuklardaki tuberkulozlarda beyin ventrikullerinde tumor gibi kitle yapan tuberkuller kumesi olusabilir tuberkulom TarihceAlbert Calmette ve Camille Guerin adli iki arastirmaci 1920 lerin sonunda vereme karsi bir asi gelistirmislerdir Bu iki arastirmacinin soyadina atfen bu asiya BCG Bacillus Calmette Guerin adi verilmistir Semptom ve bulgularHIV enfekte olmayanlarda sadece 5 10 oraninda tuberkuloz enfeksiyonu aktif hastaliga donusurken buna karsilik HIV ile ko enfekte olanlarda bu oran 30 lara cikmaktadir Ekstrapulmoner TB akciger TB ile birlikte gorulebilir Akcigerde kavernoz tuberkulozGenel semptomlar Sistemik belirtiler ates titreme gece terlemesi istahsizlik kilo kaybi ve yorgunluktur Comak parmak da gorulebilir Akcigerle ilgili Gogus agrisi yan agrisi 2 hafta ya da daha uzun suren oksuruk nefes darligi hemoptizi balgam ses kisikligi gibi cesitli semptom ve bulgular gorulebilir Akciger disi Akciger disi tuberkulozda semptom ve bulgular tutulum yerine gore genis bir yelpazede degerlendirilir Tuberkuloz stomatiti agiz mukozasinda gorulen akciger disi tuberkulozlar icin iyi bir ornektir tuberkulin deri testi PPD NedenleriEtyoloji Tuberkuloz etkeni bir donem Mycobacterium tuberculosis M hominis ve Mycobacterium bovis olarak adlandirilmasina karsin gunumuzde bu iki serotipin Mycobacterium avium susu oldugu tespit edilmistir Yani insanlardaki tuberkulozis etkeni Mycobacterium avium sups tuberculosis sigir tuberkulozisinin etkeni ise Mycobacterium avium sups bovis tir Mycobacterium turleri gram pozitif hareketsiz asit fast boyalara direncli bu yuzden Ziehl Nielsen gibi ozel metodlarla boyanirlar basillerdir Risk faktorleri 5 yas alti cocuklar HIV enfeksiyonlu kisiler silikozis losemi lenfoma diyabet akciger kanseri gastrektomi jejunoileal bypass bagisikligi baskilayan tedavi alanlar sigara alkol risk faktorlerinden onemlileridir MekanizmaBulasma Tuberkuloz prevalansi 2007 WHO 100000 kisi basina Hastaligin bulasmasinda portorler onemli rol oynarlar Aktif akciger tuberkulozlu hastadan oksuruk hapsirik konusma sarki soyleme ya da tukurme gibi eylemlerle 0 5 5 mikron capinda bulasici damlaciklar disari atilir Tek bir hapsirikla 40 000 damlacik disari atilabilir Bu partikuller havada asili kalarak bir sure canliliklarini korurlar Saglam kisilerin bu partikulleri almasiyla hastalik bulasmis olur On bakteri bile enfeksiyona neden olabilir En bulastirici hastalar balgam mikroskopisinde basil gorulen akciger ve larinks tuberkulozlu hastalardir Mikroskopisinde basil gosterilemeyen hastalarin bulastiriciligi dusuktur Bulasma riski en yuksek grup ise hasta ile yakin temaslilardir Bunlar aile fertleri ev arkadaslari isyeri arkadaslaridir Uygun ve duzenli tedavi ile bulastiricilik 2 3 haftada sona erer Bu sebeple hasta izole edilmeli ve tedavisine hemen baslanilmalidir Aktif ancak tedavi edilmemis tuberkulozu olan bir kisi yilda 10 15 insana hastalik bulastirabilir Patogenez Mycobacterium tuberculosis ile enfekte olanlarin yaklasik 90 i asemptomatik latent enfeksiyon olarak kalir latent TB olgularininda omurleri boyunca 10 oraninda verem hastaligina ilerleme riskleri vardir Ancak tedavi edilmedigi takdirde aktif TB olgularinda olum orani 50 den daha fazladir Enfeksiyon kucuk partikuller icindeki bakterilerin alveollere ulasmasiyla baslar Basiller buradaki makrofajlar tarafindan alinirlar ancak oldurulemezler ve makrofaj icinde cogalmaya devam ederler Akcigerde ilk etkilenen bolgeye Ghon odagi denir ve genellikle akcigerin ust lob alt kisminda ya da alt lob ust kisminda yerlesmistir Cogunlukla enfeksiyon burada sinirlandirilir Ancak bazi bakteriler lenf yoluyla lenf bezlerine kan yoluyla da beyin bobrek kemik ve vucudun diger organlarina yayilabilirler En az etkilenen organlar kalp iskelet kaslari pankreas ve tiroid bezidir Tuberkuloz granulomatoz inflamatuar durumlardan biri olarak siniflandirilir Makrofajlar T lenfositler B lenfositler ve fibroblastlar burada gorev alirlar lenfositler enfekte makrofajlari cevreleyerek granulomlari olusturur Granulom mikobakterilerin yayilmasini engeller ve bagisiklik sistemi hucrelerinin etkilesimi icin yerel bir ortam saglar Bakteriler granulom icinde atil hale gelirler ve latent enfeksiyon olustururlar Tuberkuloz granulomlarinin bir baska ozelligi tuberkullerin merkezinde anormal hucre olumu nekroz gelismesidir Ciplak gozle doku yumusak beyaz peynir gorunumunde oldugundan kazeoz nekroz olarak adlandirilir OzellikleriTuberkuloz Basilini kesfeden Robert Koch kulturde uremis M tuberculosis kolonisi Bilinen en eski hastaliklardan biri olmasina sebebinin kesin olarak bilinmesine 50 yildir tedavisinin mumkun olmasina ve ustelik korunulabilir bir hastalik olmasina karsin hala dunyada en yaygin ve olumcul bulasici hastaliklardan biri olmaya devam etmekte ve yilda uc milyonu askin kisi verem nedeniyle kaybedilmektedir Yerkure uzerinde yasayan her uc kisiden birisi tuberkuloz ile karsilasmis ve onunla tanismis durumdadir Halen yilda 8 milyon yeni verem hastasi teshis edilmektedir Turkiye gibi gelismekte olan ulkelerde nufusun cok buyuk bir bolumu Mycobacterium tuberculosis bakterisi ile cocuklugunda karsilasmistir Hastalik fark edilmeden gecirildikten sonra bakterinin cok direncli olmasi nedeniyle vucutta uyur bir sekilde kalir Kisinin savunma sisteminin zayifladigi durumlarda yeniden hastalik olusturma potansiyeline sahiptir Hastalanan kisinin tanisi konulduktan sonra mutlaka en az 6 ay sureyle ilac tedavisi gormesi gerekmektedir Tedavi ile iyilesme gorulen hastalar Verem Savas Dispanseri ne kontrole giderler Onceleri sik olan kontroller daha sonra hastanin durumuna gore daha seyrek olur Alinan etkenler oncelikle primer efekt denilen lezyonlari olusturur Burada makrofajlar etkenleri fagosite ederek lenf dolasimi araciligiyla yakin lenf yumrularina goturur Burada ise etkene karsi tekrar yangisal bir reaksiyonun olusturdugu primer kompleks denilen yapilar olusur Mekanizma soyledir Makrofajlarca fagosite edilen etkenler yuksek virulensa ve barindirdiklari enzimler sayesinde makrofajlarin olumune neden olur Fagosite edilen etkenlere karsi makrofaj lizozomlari peroksidaz super oksit dismutaz ve iNOS Nitrik oksit sentetaz gibi reaktiflerin yanina defensin adi verilen molekulleri de uretir fakat Mycobacterium etkenlerine karsi bu islem basarisiz olur Bunu diger fagositlerin gocu izler Olen makrofajlar ve lenfostiler fagositoza devam eder ancak etkenler her defasinda bu savunma hucrelerini oldurerek serbest kalir Bunu izleyen surecte majrofajlarin salgiladigi Growth faktorleri ve fibronektik gibi mediatorler bolgeye fibrosit gocunu saglar Fibrositler fibrin ve bag doku uretmeye baslayarak etkeni kapsul icinde tuberkuloz granulomu Ghon fokusu sinirlandirmaya calisir Tum bunlar suregelirken granulomun merkezinde nekrotik yani olu hucrelerden olusan bir alan vardir Burada post disftrofik kalsifikasyon sonucu kalsiyum tuzlari coker Tipik olgunlasmis bir granulom sunlari icerir merkezde kalsifiye alan bunun etrafinda kazefikasyon nekrozu gecirmis savunma hucreleri nekrotik kusakta histopatolojik tanida onem tasiyan Langhans tipi dev hucreleri ve en dista bag doku kapsulu TeshisiTuberkulozlu bir hastanin akciger filmiTuberkuloz basili iceren bir balgam orneginin mikroskop goruntusu Hastaligin teshisi balgamin ozel boyalar ile boyandiktan sonra mikroskopta muayenesi sonunda hastalik etkeni olan Mycobacterium tuberculosisin gosterilmesi ile konulur Ayrica balgamin ozel islemlerden gecirildikten sonra kulture ekilmesi sonucu kulturde uremesi de taniyi kesinlestirir Bazen balgam muayenesinde hastalik etkeni gorulemez iken kulturde ureyebilmektedir Balgam muayenesi hemen sonuc verirken kultur sonucu iki ay gibi bir sure sonunda elde olunmaktadir Bazi kultur tekniklerinde daha kisa surede sonuclar alinabilmektedir Akciger grafisi en cok gorulen form olan akciger tuberkulozunun tanisinda diger onemli bir testtir Ayrica hastalik etkeni ile karsilasilip karsilasilmadigini gosteren PPD testi ya da TDT denilen tuberkuloz deri testi yapilir Hastaligin sik gorulen formlarinda balgamin mikroskop altinda muayenesi kulture ekilmesi akciger filmi tani icin cogunlukla yeterlidir Ancak bakteriyolojik muayene yapmadan sadece akciger filmi ile tani konulmasi yeterli degildir TaramaTuberkuloz taramalarinda amac yuksek riskli gruplarin taranmasidir Bu grupta saglik calisanlari verem hastalarinin temaslilari cezaevlerinde kalanlar ve bagisikligi baskilayan herhangi bir hastaligi olanlar yer alir Bunun yaninda huzurevinde kalanlar gocmenler multeciler evsizler alkolikler ilac bagimlilari da risk grubu olarak kabul edilir Tarama amaciyla akciger grafileri ve tuberkuloz cilt testi kullanilir Bunlarda patoloji saptananlar ya da semptomu olanlardan balgamda basil arastirilmasi ve daha ileri incelemeler yapilir TedavisiTuberkuloz yuksek ihtimalle basariyla tedavi edilebilen bir hastaliktir Tedavide rifampisin izoniazid pirazinamid ve etambutol iceren antibiyotikler kullanilir Tedavinin ilk iki ayinda bu dort ilac kullanilmaktadir Iki aydan sonraki dort ayda rifampisin ve izoniazid kullanilmaktadir Ilac tedavisi tuberkuloz tiplerine ve hastanin durumuna gore degisiklik gostermekle birlikte genellikle 6 ay ile 9 ay arasinda surmektedir Tedavi suresi tuberkuloz basilinin tuttugu organ direncli basille enfekte olma durumu nuks ya da kronik vaka olmasi eslik eden diger hastaliklarin varligi ve hastanin diger ozellikleri dikkate alinarak duzenlenir Dis baglantilarCDC verem sayfasi12 Mayis 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Dunya Saglik Orgutu sayfasi24 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kaynakca 2 Temmuz 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Subat 2014 a b c d e f g h Kumar V Abbas AK Aster JC Robbins and Cotran Pathologic Basis of Disease 9th edt Elsevier Saunders Philadelphia 2015 a b c d e f g h Goljan EF Rapid Review Pathology 5th edt Elsevier Philadelphia 2019 a b c d e f g Mason R Broaddus VC Martin T et al Murray and Nadel s Textbook of Respiratory Medicine 5th Edition Saunders Philadelphia 2010 19 Mayis 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Ocak 2012 Lucas S Autopsies on people with high risk infections In Burton JL Rutty G eds The Hospital Autopsy A Manual of Fundamental Autopsy Practice 3rd edition Hodder Arnold London 2010 Arsivlenmis kopya 10 Mart 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Ocak 2012 15 Ocak 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Ocak 2016 Comstock GW Livesay VT Woolpert SF The prognosis of a positive tuberculin reaction in childhood and adolescence Am J Epidemiol 1974 99 131 8 Wood R Maartens G Lombard CJ Risk factors for developing tuberculosis in HIV 1 infected adults from communities with low or very high incidence of tuberculosis J Acquir Immune Defic Syndr 2000 23 75 80 Andrew OT Schoenfeld PY Hopewell PC et al Tuberculosis in patients with end stage renal disease Am J Med 1980 68 59 65 Horwitz O The risk of tuberculosis in different groups of the general population Scand J Respir Dis 1970 72 suppl 55 60 Maurya V Vijayan VK Shah A Smoking and tuberculosis an association overlooked Int J Tuberc Lung Dis 2002 6 942 51 Arsivlenmis kopya 29 Aralik 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Ocak 2012 Tuberkuloz Tani ve Tedavi Rehberi PDF ISBN 978 975 590 717 8 Veremin Tedavisi Var Mi Erisim tarihi 20 Ocak 2024 Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link SiniflandirmaDICD 10 A15 A19ICD 9 CM 010 018OMIM 607948MeSH D014376DiseasesDB 8515Dis kaynaklarMedlinePlus 000077eMedicine med 2324Patient UK Verem