Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ural - Altay Dil Ailesi (Turanca olarak da bilinir), 19. yüzyılda ve bazı ülkelerde 20. yy ortalarına kadar yaygın biçimde kabul edilen, Ural ve Altay dillerini bir arada toplayan hipotezdir. Günümüzde ise dil bilimciler arasında bu dillerin birbiriyle alakası olmadığı ve Ural-Altay dil ailesinin gerçek olmadığı konusunda fikir birliği vardır.
| Ural-Altay | |
|---|---|
| Coğrafi dağılım | Avrasya |
| Sınıflandırma | Tartışmalı, genel çevrelerce kabul görmüyor. |
| Alt bölümler | |
 Ural-Altay dillerinin dağılımı | |
Zaman içerisinde teoriye olan destek azalmış ve Altay dillerinin birbirleriyle akraba olmadığı, Türkçe ve Moğolca gibi Altay dil ailesinde sınıflandırılmış dillerin arasındaki tipolojik benzerliklerin aynı atadan gelmelerinden değil, yoğun ödünçlemeler ve uzun temaslar sonucu oluştuğu dil bilimciler tarafından kabul edilen genel görüş olmuştur. 1960'lı yıllardan bu yana Ural-Altay dil ailesine nazaran Ural dillerinin kendi başlarına ayrı bir dil ailesi olduğu, Altay dillerinin ise aralarında genetik bir ilişki bulunmadığı gerekçesiyle bir dil ailesi olamayacağı en yaygın görüş konumundadır. Günümüzde çoğu dil bilimci Ural ve Altay ailelerindeki , cümlede özne-nesne-yüklem sıralaması ve dillerin dilbilgisel olarak cinsiyetsiz olması gibi benzerlikleri "tarihsel orijin" veya "yakınsama" ile sonuçlanmış karşılıklı etkileşim ile açıklamaktadır.
Güneş dil teorisi gibi günümüzde kabul görmeyen teorileri de desteklemiş Türk dilbilimci Talat Tekin bu dil ailesinin Altay kolunun Azerice, Türkçe, Moğolca, Mançuca ve Tunguzcadan, Ural kolunun ise Macarca, Fince ve Estoncadan oluştuğunu savunmuş ve Korece ile Japoncanın da Ural-Altay dil ailesine ait olduğunu iddia etmiştir.
Ural Kolu
Ural Kolu dilleri üç ana gruba ayrılmaktadır. Bunlar, Fin/Ugor dilleri, Samoyed dilleri ve Yukagir dilleri. Ural dilleri günümüzde yaklaşık 50 milyon insan tarafından konuşulmaktadır.
1. Fin/Ugor dilleri
Fin/Ugor dilleri kendi arasında iki gruba ayrılır:
a. Fin dilleri: Bu diller dört grupta incelenir. Yandaki alanda görülen haritada mavi alan bu grubun yayıldığı coğrafi alanı göstermektedir:
- 1. Fin-Perm grubu: Komice, Permyakça, Udmurtça.
- 2. Volga-Mordvin grubu: Marice, Erzyaca, Mokşanca, Meryanca, Muromaca, Meşçerce.
- 3. Fin-Baltık grubu: Fince (şive ve lehçeleri: Meänkieli, Kvence ve Dış İngrî), Karelce, Ludca, Olonets Karelce, Livonca, Vepsçe, Võro, Votîce ve Estonca.
- 4. Sami grubu: Sami/Lâpon lehçelerinden oluşur. Bunlar: Güney Sami, Ume Sami, Lule Sami, Pite Sami, Kuzey Sami, Kainuu Sami, Kemi Sami, Akkala Sami, Inari Sami, Kildin Sami, Skolt Sami, Ter Sami.
b. Ugor dilleri: Macarca, Hantıca, Mansice Bu dillerin yayıldığı coğrafi alan yeşil ile gösterilmiştir.
2. Samoyed Dilleri
İki dilden oluşmaktadır: Kuzey Samoyedçe ve Güney Samoyedçe. Konuşulduğu alan yandaki haritada turuncu renkte gösterilmiştir.
Kuzey Samoyedçenin lehçeleri; Enets, Nenets, Yurak, Nganasan, Tavgy/Tawgi ve Yurats'tır. Güney Samoyedçe lehçeleri ise Kamasça/Kamas, Mator ve Selkup.
3. Yukagir Dilleri
İki lehçeden oluşmaktadır. Kuzey Yukagir ve Güney Yukagir. Konuşulduğu alan pembe renkte yandaki haritada gösterilmiştir.
Altay dilleri
Altay kolu dillerini konuşan insanların sayısı 700 milyonu bulur ve Ural dağlarının güneyinden Japon denizine kadarki bölgede konuşulur. Bu dil ailesi üç ana gruba ayrılır; Türk dilleri, Moğol dilleri ve Tunguz dilleri. Son zamanlarda yapılan karşılaştırmalı çalışmalarla birlikte Japonca ve Korece de bu kola dahil edilmiştir.
1. Türk dilleri
- a. Bulgar grubu: Çuvaşça.
- b. Kıpçak grubu: Karaimce, Kumukça, Karaçayca, Balkarca, Kırım Tatarcası, Tatarca, Başkurtça, Nogayca, Karakalpakça, Kazakça, Kırgızca, Urumca,
- c. Oğuz grubu: Türkiye Türkçesi, Azerbaycan Türkçesi, Türkmence, Gagavuzca, Horasan Türkçesi, Kaşgayca, , Salarca, Afşarca, ,
- d. Uygur grubu: Özbekçe, Uygurca, Yugurca, Aynuca, Tarançi,Ili Turki, .
- e. Sibirya grubu: Yakutça, Dolganca, Tuvaca, Tofaca, Hakasça, Altayca, Şorca, Çulimce, .
- f. Argu grubu: Halaçça. Galaçça-Xalac
2. Moğol dilleri
- b. Moğol oluşur: Halha Moğolcası, Oyratça, Kalmukça, Darhatça, Buryatça, Hamnı Moğolcası, Dahurca, Monguorca, Kangjia, Bonan, Dongşianca, Doğu Yugur ve Moğulca.
3. Tunguz dilleri
- c. Tunguz dilleri: Evenki (Tunguzca), Solon, Manegir, Nanai, Akani, Birar, Kile, Samagir, Orok, Ulch, Oroch, Udege, Mançuca ve Şibe dili.
Tartışmalı diller
Japon dili ve Kore dilinin de Altay grubuna dahil olduğu da bilim çevrelerinde kabul görmektedir. Samuel Martin ve Miller'ın 1960'lardan sonraki çalışmaları sonucunda Japonca Altay dilleri arasında gösterilir.
Benzerlikler
Hint-Avrupa dil ailesinde güçlü bir şekilde görülen farklı dillerdeki rakamların sessel benzerliği, varsayımsal Altay dil ailesinde bulunmaz ve Ural dil ailesinde de zayıftır:
| Sayı | Ural | Türki | Moğolik | Tungusik | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Fince | Macarca | Tundra Nenetleri | Eski Türkçe | Moğolca | ||
| 1 | yksi | egy | ŋob | bir | nigen | *emün |
| 2 | kaksi | kettő/két | śiďa | ekki | qoyar | *džör |
| 3 | kolme | három | ńax°r | üş | ɣurban | *ilam |
| 4 | neljä | négy | ťet° | tört | dörben | *dügün |
| 5 | viisi | öt | səmp°ľaŋk° | beş | tabun | *tuńga |
| 6 | kuusi | hat | mət°ʔ | altı | irɣuɣan | *ńöŋün |
| 7 | seitsemän | hét | śīʔw° | yetti | doluɣan | *nadan |
| 8 | kahdeksan | nyolc | śid°nťet° | sekkiz | naiman | *džapkun |
| 9 | yhdeksän | kilenc | togguz | yisün | *xüyägün | |
| 10 | kymmenen | tíz | yūʔ | on | arban | *džuvan |
Bibliyografya
- Sinor, Denis (1988). "The Problem of the Ural-Altaic relationship". Sinor, Denis (Ed.). The Uralic Languages: Description, History and Modern Influences. Leiden: Brill. ss. 706-741.
Kaynakça
- ^ a b "...[T]his selection of features does not provide good evidence for common descent" and "we can observe convergence rather than divergence between Turkic and Mongolic languages--a pattern than is easily explainable by borrowing and diffusion rather than common descent", Asya Pereltsvaig, Languages of the World, An Introduction (2012, Cambridge) has a good discussion of the Altaic hypothesis (pp. 211-216).
- ^ (2001). Handbuch Der Orientalistik Volume 10 of Handbuch der Orientalistik: Indien Volume 2 of Languages of the Himalayas: An Ethnolinguistic Handbook of the Greater Himalayan Region, George van Driem. Brill Publishers. s. 336. ISBN . 11 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Mart 2019.
- ^ a b "While 'Altaic' is repeated in encyclopedias and handbooks most specialists in these languages no longer believe that the three traditional supposed Altaic groups, Turkic, Mongolian and Tungusic, are related." Lyle Campbell & Mauricio J. Mixco, A Glossary of Historical Linguistics (2007, University of Utah Press), pg. 7.
- ^ a b "When cognates proved not to be valid, Altaic was abandoned, and the received view now is that Turkic, Mongolian, and Tungusic are unrelated." Johanna Nichols, Linguistic Diversity in Space and Time (1992, Chicago), pg. 4.
- ^ a b "Careful examination indicates that the established families, Turkic, Mongolian, and Tungusic, form a linguistic area (called Altaic)...Sufficient criteria have not been given that would justify talking of a genetic relationship here." R.M.W. Dixon, The Rise and Fall of Languages (1997, Cambridge), pg. 32.
- ^ "...[T]his selection of features does not provide good evidence for common descent" and "we can observe convergence rather than divergence between Turkic and Mongolic languages—a pattern than is easily explainable by borrowing and diffusion rather than common descent", , Languages of the World, An Introduction (2012, Cambridge) has a good discussion of the Altaic hypothesis (pp. 211-216).
- ^ a b Colin Renfrew, Daniel Nettle: Nostratic: Examining a Linguistic Macrofamily - Page 207, Publisher: McDonald Institute for Archaeological Research, University of Cambridge(1999),
- ^ a b Robert Lawrence Trask: The Dictionary of Historical and Comparative Linguistics - PAGE: 357, Publisher: Psychology Press (2000),
- ^ Lars Johanson, : Transeurasian Verbal Morphology in a Comparative Perspective: Genealogy, Contact, Chance -PAGE: 8. Publisher: Otto Harrassowitz Verlag (2010),
- ^ a b Ladislav Drozdík: Non-Finite Relativization. A Typological Study in Accessibility. Page 30 (XXX), Publisher:Ústav orientalistiky SAV,
- ^ Lars Johanson, Martine Irma Robbeets : Transeurasian Verbal Morphology in a Comparative Perspective: Genealogy, Contact, Chance -PAGE: 8. Publisher: Otto Harrassowitz Verlag (2010),
- ^ La théorie du langage-soleil et sa place dans la réforme de la langue turque (Güneş Dil Kuramı ve Türk dil reformundaki yeri), 11 Kasım 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Erik-Jan Zürcher, s. 87, erişim tarihi 1 Aralık 2007(Fransızca)
Alıntı:Güneş Dil Kuramı hakkında 1935 ila 1938 yıllarında çok sayıda yayın yapılmış olsa da, taraftarlarının savları çok zayıf kaldı. - ^ Talat Tekin, Japonca ve Altay Dilleri, Doruk, 1993.
- ^ Talat Tekin, Japonca ve Altay Dilleri, Doruk, 1993
- ^ Sinor 1988, ss. 710–711.
Dış bağlantılar
- Is it really true that Finno-Ugric and Turkic are NOT related? 20 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- LINGUIST List 5.908 25 Eylül 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ural Altay Dil Ailesi Turanca olarak da bilinir 19 yuzyilda ve bazi ulkelerde 20 yy ortalarina kadar yaygin bicimde kabul edilen Ural ve Altay dillerini bir arada toplayan hipotezdir Gunumuzde ise dil bilimciler arasinda bu dillerin birbiriyle alakasi olmadigi ve Ural Altay dil ailesinin gercek olmadigi konusunda fikir birligi vardir Ural AltayCografi dagilimAvrasyaSiniflandirmaTartismali genel cevrelerce kabul gormuyor Alt bolumlerUral dilleri Altay dilleriUral Altay dillerinin dagilimi Zaman icerisinde teoriye olan destek azalmis ve Altay dillerinin birbirleriyle akraba olmadigi Turkce ve Mogolca gibi Altay dil ailesinde siniflandirilmis dillerin arasindaki tipolojik benzerliklerin ayni atadan gelmelerinden degil yogun odunclemeler ve uzun temaslar sonucu olustugu dil bilimciler tarafindan kabul edilen genel gorus olmustur 1960 li yillardan bu yana Ural Altay dil ailesine nazaran Ural dillerinin kendi baslarina ayri bir dil ailesi oldugu Altay dillerinin ise aralarinda genetik bir iliski bulunmadigi gerekcesiyle bir dil ailesi olamayacagi en yaygin gorus konumundadir Gunumuzde cogu dil bilimci Ural ve Altay ailelerindeki cumlede ozne nesne yuklem siralamasi ve dillerin dilbilgisel olarak cinsiyetsiz olmasi gibi benzerlikleri tarihsel orijin veya yakinsama ile sonuclanmis karsilikli etkilesim ile aciklamaktadir Gunes dil teorisi gibi gunumuzde kabul gormeyen teorileri de desteklemis Turk dilbilimci Talat Tekin bu dil ailesinin Altay kolunun Azerice Turkce Mogolca Mancuca ve Tunguzcadan Ural kolunun ise Macarca Fince ve Estoncadan olustugunu savunmus ve Korece ile Japoncanin da Ural Altay dil ailesine ait oldugunu iddia etmistir Ural KoluUral dil ailesi uc ana gruptan olusmaktadir a Fin Ugor dilleri b Samoyed dilleri c Yukagir dilleri Ural Kolu dilleri uc ana gruba ayrilmaktadir Bunlar Fin Ugor dilleri Samoyed dilleri ve Yukagir dilleri Ural dilleri gunumuzde yaklasik 50 milyon insan tarafindan konusulmaktadir 1 Fin Ugor dilleri Fin Ugor dilleri kendi arasinda iki gruba ayrilir a Fin dilleri Bu diller dort grupta incelenir Yandaki alanda gorulen haritada mavi alan bu grubun yayildigi cografi alani gostermektedir 1 Fin Perm grubu Komice Permyakca Udmurtca 2 Volga Mordvin grubu Marice Erzyaca Moksanca Meryanca Muromaca Mescerce 3 Fin Baltik grubu Fince sive ve lehceleri Meankieli Kvence ve Dis Ingri Karelce Ludca Olonets Karelce Livonca Vepsce Voro Votice ve Estonca 4 Sami grubu Sami Lapon lehcelerinden olusur Bunlar Guney Sami Ume Sami Lule Sami Pite Sami Kuzey Sami Kainuu Sami Kemi Sami Akkala Sami Inari Sami Kildin Sami Skolt Sami Ter Sami b Ugor dilleri Macarca Hantica Mansice Bu dillerin yayildigi cografi alan yesil ile gosterilmistir 2 Samoyed Dilleri Iki dilden olusmaktadir Kuzey Samoyedce ve Guney Samoyedce Konusuldugu alan yandaki haritada turuncu renkte gosterilmistir Kuzey Samoyedcenin lehceleri Enets Nenets Yurak Nganasan Tavgy Tawgi ve Yurats tir Guney Samoyedce lehceleri ise Kamasca Kamas Mator ve Selkup 3 Yukagir Dilleri Iki lehceden olusmaktadir Kuzey Yukagir ve Guney Yukagir Konusuldugu alan pembe renkte yandaki haritada gosterilmistir Altay dilleriAltay kolu dillerini konusan insanlarin sayisi 700 milyonu bulur ve Ural daglarinin guneyinden Japon denizine kadarki bolgede konusulur Bu dil ailesi uc ana gruba ayrilir Turk dilleri Mogol dilleri ve Tunguz dilleri Son zamanlarda yapilan karsilastirmali calismalarla birlikte Japonca ve Korece de bu kola dahil edilmistir 1 Turk dilleri a Bulgar grubu Cuvasca b Kipcak grubu Karaimce Kumukca Karacayca Balkarca Kirim Tatarcasi Tatarca Baskurtca Nogayca Karakalpakca Kazakca Kirgizca Urumca c Oguz grubu Turkiye Turkcesi Azerbaycan Turkcesi Turkmence Gagavuzca Horasan Turkcesi Kasgayca Salarca Afsarca d Uygur grubu Ozbekce Uygurca Yugurca Aynuca Taranci Ili Turki e Sibirya grubu Yakutca Dolganca Tuvaca Tofaca Hakasca Altayca Sorca Culimce f Argu grubu Halacca Galacca Xalac2 Mogol dilleri b Mogol olusur Halha Mogolcasi Oyratca Kalmukca Darhatca Buryatca Hamni Mogolcasi Dahurca Monguorca Kangjia Bonan Dongsianca Dogu Yugur ve Mogulca 3 Tunguz dilleri c Tunguz dilleri Evenki Tunguzca Solon Manegir Nanai Akani Birar Kile Samagir Orok Ulch Oroch Udege Mancuca ve Sibe dili Tartismali diller Japon dili ve Kore dilinin de Altay grubuna dahil oldugu da bilim cevrelerinde kabul gormektedir Samuel Martin ve Miller in 1960 lardan sonraki calismalari sonucunda Japonca Altay dilleri arasinda gosterilir Japon dilleri Japonca Amami Okinavaca Miyako Yaeyama Yonaguni Kore dili BenzerliklerHint Avrupa dil ailesinde guclu bir sekilde gorulen farkli dillerdeki rakamlarin sessel benzerligi varsayimsal Altay dil ailesinde bulunmaz ve Ural dil ailesinde de zayiftir Sayi Ural Turki Mogolik TungusikFince Macarca Tundra Nenetleri Eski Turkce Mogolca1 yksi egy ŋob bir nigen emun2 kaksi ketto ket sida ekki qoyar dzor3 kolme harom nax r us ɣurban ilam4 nelja negy tet tort dorben dugun5 viisi ot semp ľaŋk bes tabun tunga6 kuusi hat met ʔ alti irɣuɣan noŋun7 seitseman het siʔw yetti doluɣan nadan8 kahdeksan nyolc sid ntet sekkiz naiman dzapkun9 yhdeksan kilenc togguz yisun xuyagun10 kymmenen tiz yuʔ on arban dzuvanBibliyografyaSinor Denis 1988 The Problem of the Ural Altaic relationship Sinor Denis Ed The Uralic Languages Description History and Modern Influences Leiden Brill ss 706 741 Kaynakca a b T his selection of features does not provide good evidence for common descent and we can observe convergence rather than divergence between Turkic and Mongolic languages a pattern than is easily explainable by borrowing and diffusion rather than common descent Asya Pereltsvaig Languages of the World An Introduction 2012 Cambridge has a good discussion of the Altaic hypothesis pp 211 216 2001 Handbuch Der Orientalistik Volume 10 of Handbuch der Orientalistik Indien Volume 2 of Languages of the Himalayas An Ethnolinguistic Handbook of the Greater Himalayan Region George van Driem Brill Publishers s 336 ISBN 9789004120624 11 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Mart 2019 a b While Altaic is repeated in encyclopedias and handbooks most specialists in these languages no longer believe that the three traditional supposed Altaic groups Turkic Mongolian and Tungusic are related Lyle Campbell amp Mauricio J Mixco A Glossary of Historical Linguistics 2007 University of Utah Press pg 7 a b When cognates proved not to be valid Altaic was abandoned and the received view now is that Turkic Mongolian and Tungusic are unrelated Johanna Nichols Linguistic Diversity in Space and Time 1992 Chicago pg 4 a b Careful examination indicates that the established families Turkic Mongolian and Tungusic form a linguistic area called Altaic Sufficient criteria have not been given that would justify talking of a genetic relationship here R M W Dixon The Rise and Fall of Languages 1997 Cambridge pg 32 T his selection of features does not provide good evidence for common descent and we can observe convergence rather than divergence between Turkic and Mongolic languages a pattern than is easily explainable by borrowing and diffusion rather than common descent Languages of the World An Introduction 2012 Cambridge has a good discussion of the Altaic hypothesis pp 211 216 a b Colin Renfrew Daniel Nettle Nostratic Examining a Linguistic Macrofamily Page 207 Publisher McDonald Institute for Archaeological Research University of Cambridge 1999 9781902937007 a b Robert Lawrence Trask The Dictionary of Historical and Comparative Linguistics PAGE 357 Publisher Psychology Press 2000 9781579582180 Lars Johanson Transeurasian Verbal Morphology in a Comparative Perspective Genealogy Contact Chance PAGE 8 Publisher Otto Harrassowitz Verlag 2010 9783447059145 a b Ladislav Drozdik Non Finite Relativization A Typological Study in Accessibility Page 30 XXX Publisher Ustav orientalistiky SAV 9788080950668 Lars Johanson Martine Irma Robbeets Transeurasian Verbal Morphology in a Comparative Perspective Genealogy Contact Chance PAGE 8 Publisher Otto Harrassowitz Verlag 2010 9783447059145 La theorie du langage soleil et sa place dans la reforme de la langue turque Gunes Dil Kurami ve Turk dil reformundaki yeri 11 Kasim 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Erik Jan Zurcher s 87 erisim tarihi 1 Aralik 2007 Fransizca Alinti Gunes Dil Kurami hakkinda 1935 ila 1938 yillarinda cok sayida yayin yapilmis olsa da taraftarlarinin savlari cok zayif kaldi Talat Tekin Japonca ve Altay Dilleri Doruk 1993 Talat Tekin Japonca ve Altay Dilleri Doruk 1993 Sinor 1988 ss 710 711 Dis baglantilarIs it really true that Finno Ugric and Turkic are NOT related 20 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde LINGUIST List 5 908 25 Eylul 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde