Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yalancı kökteşler, sahte kökteşler, sahte eş asıllılar veya sahte soydaşlar, benzer hatta aynı ses veya anlam taşıması sebebiyle eş asıllı gibi görünen ancak farklı kökenlere sahip sözcük çiftleridir. Bu çiftler ile aynı dil içinde, farklı dillerde, hatta aynı dil ailesi içerisinde dahi karşılaşılabilir. Örneğin, İngilizce 'dog' sözcüğü ve dilindeki 'dog' sözcüğü tamamen aynı anlama ve çok benzer söyleyişlere sahiptir ancak bu durum tamamen rastlantısaldır. Aynı şekilde, İngilizce 'too' ve İspanyolca 'too' benzer anlamlarını tamamen farklı Proto-Hint-Avrupa köklerinden almıştır ve aynı şey İngilizce 'has' ve İspanyolca 'haber' sözcükleri için de geçerlidir. Yalancı kökteşler, farklı anlamlara sahip benzer sesli sözcükler olan ancak aslında kökenbilimsel olarak ilişkili olabilen yalancı eşdeğer sözcüklerden farklıdır.
Olgu
"Yalancı kökteş" terimi, bazen yanlış bir şekilde yalancı eşdeğer terimine atıfta bulunmak için kullanılır ancak iki fenomen farklıdır. yalancı eşdeğer sözcükler, farklı dil veya lehçelerde bulunan iki sözcüğün yazım ya da telaffuz açısından benzer fakat anlam açısından farklı olmaları ile ortaya çıkar. Bazı yalancı eşdeğer sözcükler aynı zamanda yalancı kökteş olsa bile, birçoğu aslında eş asıllı sözcüklerdir. Örneğin, İngilizce 'pretend' ve Fransız 'prétendre' yalancı eşdeğerdir ancak aynı kökene sahip oldukları için yalancı kökteş değildirler. Tüm bunların yanında, yalancı kökteş sözcükler ortak bir köke sahip olmasalar dahi, aralarında hala veya halk etimolojisi ile alakalı bir bağlantı olabilir.
Ana ve baba yalancı kökteşleri
Temel akrabalık belirten anne ve baba sözcüklerinin, yalancı kökteşler arasında özel bir konumu bulunmaktadır. Dillerin pek çoğunda benzer ses ev anlam taşıyan bu sözcüklerin aslı, bu benzerlikleri taşıyan sözcüklerin aynı kökten gelmesinden değil, dil ediniminin erken evrelerinde bebeklerin yaparak çıkarabildiği en basit seslerin bu sözcüklerin yapısını oluşturmasından doğar.
Örnekler
Dil içi yalancı kökteşler
|
| 2. Sözcük | 2. Etimoloji |
|---|---|---|---|
| İngilizce day "gün" | Eski İngilizce dæġ << Proto-Cermen *dagaz << Proto Hint-Avrupa *dʰeǵʰ- | İngilizce diary "günlük" | Latince diārium << dies (gün) << *djēm << Proto Hint-Avrupa *dyḗws (cennet) |
| İngilizce island "ada" | Eski İngilizce īġland << Proto-Cermen *awjōlandą veya ea + land | İngilizce isle "ada" | Latince insula |
Farklı dillerden yalancı kökteşler
|
| 2. Sözcük | 2. Etimoloji |
|---|---|---|---|
| İngilizce bad "kötü" | Muhtemelen Eski İngilizce bæddel "hermafrodit, efemine adam" << Proto-Germen *bad- "kirletmek" | Farsça: بد, bad | Orta İranca *vat << PHA *wed(h)- |
| İngilizce cinder "kül" | Eski İngilizce sinder << Proto-Cermen *sendra- "cüruf" << PHA *sendhro- "pıhtılaşma sıvısı" | Fransızca cendre ("kül") | Latince cinerem << Pha *ken- ("ortaya çıkmak, başlamak") |
| İngilizce dog "köpek" | Eski İngilizce docga veya dogga | dog ("köpek") | *gudaga |
| İngilizce much "çok" | Eski İngilizce myċel << Proto-Cermen *mikilaz << PHA *meǵa- ("büyük, sağlam, harika") | İspanyolca mucho ("çok") | Latince multus << PHA *ml̥tos ("ufalanmış") |
| İngilizce desert "çöl" | Latince dēserō ("terk etmek") << nihayetince PHA **seh₁- ("ekme") | Antik Mısırca Deshret (Nil'in ulaşmadığı alanlara verilen ad) | dšr ("kırmızı") |
| Fransızca feu "ateş" | Latince focus | Almanca Feuer "ateş" | Proto-Cermen *fōr ~ *fun- << Proto Hint-Avrupa *péh₂wr̥ |
| Fransızca nuque "ense" | Macarca nyak "boyun" | ||
| İsveççe göl "göl" | Proto-Cermen *guljō | Salarca göl "göl") | Ana-Türkçe *kȫl |
| Almanca Erdbeere "çilek" | Erd "dünya" + Beere "dut" | Macarca epér 'çilek') | |
| Almanca Haus "ev" | Macarca ház "ev" | ||
| Macarca nő "kadın" | Mandarin 女 (nü̆) "kadın" | ||
| Doğu Kanada İnuitçesi ᖃᔭᖅ (kayak) | *qyaq | Türkçe kayık | Eski Türkçe kayguk << Ana-Türkçe kay- |
| Mayaimi (Büyük su) | İbranice מים mayim ("su") | ||
| Japonca: ありがとう "teşekkürler" | 有難う御座います "arigatō gozaimasu" cümlesinin kısaltması "ben müteşekkirim, teşekkür ederim" << 有難く "arigataku" << 有難い "arigatai" ("müteşekkir, takdir") << Eski Japonca 有難斯 "arigatasi" ("olması zor") | Portekizce obrigado ("teşekkür ederim") | tam anlamıyla "minnettar" << Latince obligātus |
Yeni sözcüklerin oluşturulması
Yalancı kökteşler arasındaki tesadüfi benzerliğin, bazı zamanlarda yeni sözcüklerin (Neolojizm) üretilmesinde kullanıldığı görülmüştür. Örneğin, İbranice: דַּל' dal sözcüğü, İngilizce poor (fono-anlamsal olarak benzer İngilizce dull sözcüğünün yalancı kökteşidir), Modern İbranice'de אין רגע דל 'en rega dal'da (sözcüğün tam anlamıyla "there is no poor moment" yani "kötü bir an değil") İngilizce ifade, fono-semantik olarak İngilizcede "Never a dull moment" yani "asla sıkıcı bir an yok" şeklinde kullanılır.
Benzer şekilde, fono-semantik olarak benzer İngilizce sözcük dubbing yani "dublaj" sözcüğünün yalancı kökteşi (ve dolayısıyla kökenbilimsel olarak ilgisiz) olan İbranice דיבוב dibúv (konuşma, birini konuşmaya teşvik etme) sözcüğü daha sonra İbranice dubbing için fono-anlamsal eşleştirmesi olarak kullanılır. Sonucunda, bugünün İsrail'inde דיבוב dibúvi, "dublaj" anlamına gelmektedir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
Özel
- ^ Moss 1992, s. 142.
- ^ a b Söylemez 2022, s. 70.
- ^ Söylemez 2022, s. 71.
- ^ Moss 1992, s. 144.
- ^ Chamizo-Domínguez 2008, s. 2-3.
- ^ Chamizo-Domínguez 2008, s. 3-4.
- ^ Harper, Douglas. . The Online Etymological Dictionary. 18 Kasım 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2015.
- ^ Jakobson, Roman (1962). Selected writings. University of California Libraries. s-Gravenhage : Mouton. ISBN .
- ^ Brinton, Laurel J. (2001). Historical Linguistics 1999: Selected Papers from the 14th International Conference on Historical Linguistics, Vancouver, 9-13 August 1999 (İngilizce). John Benjamins Publishing. ISBN .
- ^ Bengtson, John D. (3 Aralık 2008). In Hot Pursuit of Language in Prehistory: Essays in the four fields of anthropology. In honor of Harold Crane Fleming (İngilizce). John Benjamins Publishing. ISBN .
- ^ Lefebvre, Claire; Comrie, Bernard; Cohen, Henri (15 Kasım 2013). New Perspectives on the Origins of Language (İngilizce). John Benjamins Publishing. ISBN .
- ^ Trask 2004, s. 16.
- ^ a b Kroonen, Guus (2013). "Etymological Dictionary of Proto-Germanic Online". Brill (İngilizce). Erişim tarihi: 24 Temmuz 2023.
- ^ Oxford English Dictionary, ikinci basım.
- ^ Campbell, Lyle; Mixco, Mauricio J. (2007). A glossary of historical linguistics. Edinburgh: Edinburgh university press. ISBN .
- ^ a b , Historical Linguistics: An Introduction, 3rd edition, s. 350
- ^ a b c d A Glossary of Historical Linguistics. Edinburgh University Press. 2007. s. 29. ISBN .
- ^ a b c d Bárczi, Géza (1958). A magyar szókincs eredete. Budapeşte: Tankönyvkiadó. s. 8.
- ^ de la Fuente, José Andrés Alonso (2010). "Urban legends: Turkish kayık 'boat' | "Eskimo" Qayaq 'Kayak'" (PDF). Studia Linguistica Universitatis Iagellonicae Cracoviensis. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 6 Mart 2015.
- ^ "'Arigato in Japanese and Obrigado in Portuguese', Semantic Enigmas". The Guardian. 24 Haziran 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Haziran 2021.
- ^ Zuckermann, Ghil'ad (2003). Language Contact and Lexical Enrichment in Israeli Hebrew (İngilizce). Palgrave Macmillan. s. 91. ISBN .
- ^ Zuckermann, Ghil'ad (2003). Language Contact and Lexical Enrichment in Israeli Hebrew (İngilizce). Palgrave Macmillan. s. 96. ISBN .
Genel
- Molina, Ruben (2011), Cognates - Cognate Linguistics, Cognates.org, 24 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından , erişim tarihi: 24 Temmuz 2023
- Parkes, Geoff; Cornell, Alan (1992), NTC's Dictionary of German False Cognates, National Textbook Company, 24 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından , erişim tarihi: 24 Temmuz 2023
- Chamizo-Domínguez, Pedro J. (2008), Semantics and Pragmatics of False Friends, New York/Oxon: Routledge
- Jakobson, Roman (1962), "Why 'mama' and 'papa'?", Selected Writings, I: Phonological Studies, The Hague: Mouton, ss. 538-545
- Moss, Gillian (1992), "Cognate recognition: Its importance in the teaching of ESP reading courses to Spanish speakers", English for Specific Purposes, 11 (2), ss. 141-158, doi:10.1016/s0889-4906(05)80005-5
- Trask, R. L. (2004), , University of Sussex Working Papers in Linguistics and English Language LxWP 10/04, Brighton, UK: Department of Linguistics and English Language, University of Sussex, 1 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 24 Temmuz 2023
- Söylemez, İsmail (2022), FARSÇANIN TÜRKİYE’DE YABANCI DİL OLARAK ÖĞRETİMİNDE YALANCI KÖKTEŞLİK (İran Farsçası ve Türkiye Türkçesi Örneklemi), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, ss. 69-82, 24 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından , erişim tarihi: 24 Temmuz 2023
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Yalanci koktesler sahte koktesler sahte es asillilar veya sahte soydaslar benzer hatta ayni ses veya anlam tasimasi sebebiyle es asilli gibi gorunen ancak farkli kokenlere sahip sozcuk ciftleridir Bu ciftler ile ayni dil icinde farkli dillerde hatta ayni dil ailesi icerisinde dahi karsilasilabilir Ornegin Ingilizce dog sozcugu ve dilindeki dog sozcugu tamamen ayni anlama ve cok benzer soyleyislere sahiptir ancak bu durum tamamen rastlantisaldir Ayni sekilde Ingilizce too ve Ispanyolca too benzer anlamlarini tamamen farkli Proto Hint Avrupa koklerinden almistir ve ayni sey Ingilizce has ve Ispanyolca haber sozcukleri icin de gecerlidir Yalanci koktesler farkli anlamlara sahip benzer sesli sozcukler olan ancak aslinda kokenbilimsel olarak iliskili olabilen yalanci esdeger sozcuklerden farklidir Olgu Yalanci koktes terimi bazen yanlis bir sekilde yalanci esdeger terimine atifta bulunmak icin kullanilir ancak iki fenomen farklidir yalanci esdeger sozcukler farkli dil veya lehcelerde bulunan iki sozcugun yazim ya da telaffuz acisindan benzer fakat anlam acisindan farkli olmalari ile ortaya cikar Bazi yalanci esdeger sozcukler ayni zamanda yalanci koktes olsa bile bircogu aslinda es asilli sozcuklerdir Ornegin Ingilizce pretend ve Fransiz pretendre yalanci esdegerdir ancak ayni kokene sahip olduklari icin yalanci koktes degildirler Tum bunlarin yaninda yalanci koktes sozcukler ortak bir koke sahip olmasalar dahi aralarinda hala veya halk etimolojisi ile alakali bir baglanti olabilir Ana ve baba yalanci koktesleri Temel akrabalik belirten anne ve baba sozcuklerinin yalanci koktesler arasinda ozel bir konumu bulunmaktadir Dillerin pek cogunda benzer ses ev anlam tasiyan bu sozcuklerin asli bu benzerlikleri tasiyan sozcuklerin ayni kokten gelmesinden degil dil ediniminin erken evrelerinde bebeklerin yaparak cikarabildigi en basit seslerin bu sozcuklerin yapisini olusturmasindan dogar OrneklerDil ici yalanci koktesler Sozcuk Etimoloji 2 Sozcuk 2 EtimolojiIngilizce day gun Eski Ingilizce daeġ lt lt Proto Cermen dagaz lt lt Proto Hint Avrupa dʰeǵʰ Ingilizce diary gunluk Latince diarium lt lt dies gun lt lt djem lt lt Proto Hint Avrupa dyḗws cennet Ingilizce island ada Eski Ingilizce iġland lt lt Proto Cermen awjōlanda veya ea land Ingilizce isle ada Latince insulaFarkli dillerden yalanci koktesler Sozcuk Etimoloji 2 Sozcuk 2 EtimolojiIngilizce bad kotu Muhtemelen Eski Ingilizce baeddel hermafrodit efemine adam lt lt Proto Germen bad kirletmek Farsca بد bad Orta Iranca vat lt lt PHA wed h Ingilizce cinder kul Eski Ingilizce sinder lt lt Proto Cermen sendra curuf lt lt PHA sendhro pihtilasma sivisi Fransizca cendre kul Latince cinerem lt lt Pha ken ortaya cikmak baslamak Ingilizce dog kopek Eski Ingilizce docga veya dogga dog kopek gudagaIngilizce much cok Eski Ingilizce myċel lt lt Proto Cermen mikilaz lt lt PHA meǵa buyuk saglam harika Ispanyolca mucho cok Latince multus lt lt PHA ml tos ufalanmis Ingilizce desert col Latince deserō terk etmek lt lt nihayetince PHA seh ekme Antik Misirca Deshret Nil in ulasmadigi alanlara verilen ad dsr kirmizi Fransizca feu ates Latince focus Almanca Feuer ates Proto Cermen fōr fun lt lt Proto Hint Avrupa peh wr Fransizca nuque ense Macarca nyak boyun Isvecce gol gol Proto Cermen guljō Salarca gol gol Ana Turkce kȫlAlmanca Erdbeere cilek Erd dunya Beere dut Macarca eper cilek Almanca Haus ev Macarca haz ev Macarca no kadin Mandarin 女 nu kadin Dogu Kanada Inuitcesi ᖃᔭᖅ kayak qyaq Turkce kayik Eski Turkce kayguk lt lt Ana Turkce kay Mayaimi Buyuk su Ibranice מים mayim su Japonca ありがとう tesekkurler 有難う御座います arigatō gozaimasu cumlesinin kisaltmasi ben mutesekkirim tesekkur ederim lt lt 有難く arigataku lt lt 有難い arigatai mutesekkir takdir lt lt Eski Japonca 有難斯 arigatasi olmasi zor Portekizce obrigado tesekkur ederim tam anlamiyla minnettar lt lt Latince obligatusYeni sozcuklerin olusturulmasiYalanci koktesler arasindaki tesadufi benzerligin bazi zamanlarda yeni sozcuklerin Neolojizm uretilmesinde kullanildigi gorulmustur Ornegin Ibranice ד ל dal sozcugu Ingilizce poor fono anlamsal olarak benzer Ingilizce dull sozcugunun yalanci koktesidir Modern Ibranice de אין רגע דל en rega dal da sozcugun tam anlamiyla there is no poor moment yani kotu bir an degil Ingilizce ifade fono semantik olarak Ingilizcede Never a dull moment yani asla sikici bir an yok seklinde kullanilir Benzer sekilde fono semantik olarak benzer Ingilizce sozcuk dubbing yani dublaj sozcugunun yalanci koktesi ve dolayisiyla kokenbilimsel olarak ilgisiz olan Ibranice דיבוב dibuv konusma birini konusmaya tesvik etme sozcugu daha sonra Ibranice dubbing icin fono anlamsal eslestirmesi olarak kullanilir Sonucunda bugunun Israil inde דיבוב dibuvi dublaj anlamina gelmektedir Ayrica bakinizYakinsak evrim Ceviride esdegerlik Etimolojik safsata Yalanci esdeger Dil birligiKaynakcaOzel Moss 1992 s 142 a b Soylemez 2022 s 70 Soylemez 2022 s 71 Moss 1992 s 144 Chamizo Dominguez 2008 s 2 3 Chamizo Dominguez 2008 s 3 4 Harper Douglas The Online Etymological Dictionary 18 Kasim 2006 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Eylul 2015 Jakobson Roman 1962 Selected writings University of California Libraries s Gravenhage Mouton ISBN 978 90 279 3178 8 Brinton Laurel J 2001 Historical Linguistics 1999 Selected Papers from the 14th International Conference on Historical Linguistics Vancouver 9 13 August 1999 Ingilizce John Benjamins Publishing ISBN 978 1 58811 064 0 Bengtson John D 3 Aralik 2008 In Hot Pursuit of Language in Prehistory Essays in the four fields of anthropology In honor of Harold Crane Fleming Ingilizce John Benjamins Publishing ISBN 978 90 272 8985 8 Lefebvre Claire Comrie Bernard Cohen Henri 15 Kasim 2013 New Perspectives on the Origins of Language Ingilizce John Benjamins Publishing ISBN 978 90 272 7113 6 Trask 2004 s 16 a b Kroonen Guus 2013 Etymological Dictionary of Proto Germanic Online Brill Ingilizce Erisim tarihi 24 Temmuz 2023 Oxford English Dictionary ikinci basim Campbell Lyle Mixco Mauricio J 2007 A glossary of historical linguistics Edinburgh Edinburgh university press ISBN 978 0 7486 2378 5 a b Historical Linguistics An Introduction 3rd edition s 350 a b c d A Glossary of Historical Linguistics Edinburgh University Press 2007 s 29 ISBN 978 0 7486 2378 5 a b c d Barczi Geza 1958 A magyar szokincs eredete Budapeste Tankonyvkiado s 8 de la Fuente Jose Andres Alonso 2010 Urban legends Turkish kayik boat Eskimo Qayaq Kayak PDF Studia Linguistica Universitatis Iagellonicae Cracoviensis 2 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 6 Mart 2015 Arigato in Japanese and Obrigado in Portuguese Semantic Enigmas The Guardian 24 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Haziran 2021 Zuckermann Ghil ad 2003 Language Contact and Lexical Enrichment in Israeli Hebrew Ingilizce Palgrave Macmillan s 91 ISBN 9781403917232 Zuckermann Ghil ad 2003 Language Contact and Lexical Enrichment in Israeli Hebrew Ingilizce Palgrave Macmillan s 96 ISBN 9781403917232 Genel Molina Ruben 2011 Cognates Cognate Linguistics Cognates org 24 Temmuz 2023 tarihinde kaynagindan erisim tarihi 24 Temmuz 2023 Parkes Geoff Cornell Alan 1992 NTC s Dictionary of German False Cognates National Textbook Company 24 Temmuz 2023 tarihinde kaynagindan erisim tarihi 24 Temmuz 2023 Chamizo Dominguez Pedro J 2008 Semantics and Pragmatics of False Friends New York Oxon Routledge Jakobson Roman 1962 Why mama and papa Selected Writings I Phonological Studies The Hague Mouton ss 538 545 Moss Gillian 1992 Cognate recognition Its importance in the teaching of ESP reading courses to Spanish speakers English for Specific Purposes 11 2 ss 141 158 doi 10 1016 s0889 4906 05 80005 5 Trask R L 2004 University of Sussex Working Papers in Linguistics and English Language LxWP 10 04 Brighton UK Department of Linguistics and English Language University of Sussex 1 Aralik 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi erisim tarihi 24 Temmuz 2023 Soylemez Ismail 2022 FARSCANIN TURKIYE DE YABANCI DIL OLARAK OGRETIMINDE YALANCI KOKTESLIK Iran Farscasi ve Turkiye Turkcesi Orneklemi Firat Universitesi Sosyal Bilimler Dergisi ss 69 82 24 Temmuz 2023 tarihinde kaynagindan erisim tarihi 24 Temmuz 2023