Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yüz Yıl Savaşı (Yüz Yıl Savaşları), İngiltere Kralı III. Edward'ın Fransa tahtında hak iddia etmesiyle 1337'de başlayan ve ancak 116 yıl sonra 1453'te sona eren savaşlar dizisidir.
| Yüz Yıl Savaşları | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Orléans kuşatmasında Jeanne d'Arc | |||||||||
| |||||||||
| Taraflar | |||||||||
 Fransa Krallığı Kastilyaİskoçya  Cenova  Bohemya  Bretonya |  İngiltere Krallığı Burgonya Portekiz Navarre Flanders Hainaut Aquitaine Lüksemburg Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu | ||||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||||
| (Savaşta etkili olanlar) VII. Charles | (Savaşta etkili olanlar) VI. Henry | ||||||||
Genel olarak 1337'de başlayıp 1453'te bittiği kabul edilen Yüz Yıl Savaşları, görünürde feodalite ve hanedan savaşıydı. Feodal nitelikteydi, çünkü İngiltere Kralı aynı zamanda Akitanya dükü olduğundan, Akitanya'daki uyrukları dükle bir sorunları olduğunda onun süzerenine, yani Fransa Kralına başvurabiliyorlardı. Hanedan çatışmalarının temelinde ise, Fransız baronlarının, Fransa Kralı IV. Charles'ın ölümünden sonra yerine İngiltere Kralı III. Edward'ı değil, VI. Philippe'i seçmeleri yatıyordu. Toprakları Fransa'nın olan ama ekonomisinin temeli İngiliz yününe dayanan Arquitani ve Flandr'daki olaylar, 1294'ten itibaren iki ülke arasındaki gerginliği sonunda iyice arttırdı. İngiltere Kralı ilan edilen III. Edward, annesi 'ı sürgüne gönderdi ve annesinin sevgilisi 'ı idam ettirdi (1330). Fransa Kralı IV. Philippe'in anne tarafından dedesi olması gerçeğine dayanarak Fransa tahtı üzerinde hak iddia etti; böylece Yüz Yıl Savaşları patlak verdi.
İlk saldırıyı başlatan İngiliz orduları 'de Fransızları yendi (1346) ve Calais'yi ele geçirdi. Poitiers'de bir zafer daha kazanan (1356) İngilizler, Fransa Kralı II. Jean'ı esir aldılar. Çaresiz kalan Fransızlar 1360'taki Antlaşması'yla çok büyük toprak kaybetti. V. Charles döneminde, Krallık Orduları Komutanı Bertrand du Guesclin'in önerisiyle benimsedikleri yeni stratejiye göre, İngilizlerle çarpışmaktan kaçınarak ve sırayla kuşatma harekâtı yürüterek, kaybettikleri toprakların hemen hepsini 1374'ten önce geri aldılar. Prensle arasındaki mücadeleyi fırsat bilen İngiltere Kralı V. Henry yeniden Fransa üzerine yürüdü ve Agincourt Muharebesi'ni (1415) kazanarak Normandiya'yı aldı. Fransa Kralı VI. Charles'ın imzalamak zorunda kaldığı Troyes Antlaşması'na (1420) göre, Fransa tahtının varisi İngiltere Kralı V. Henry'nin oğlu VI. Henry olacaktı. Lorraine'li genç bir kızın, Jeanne d'Arc'ın inancı ve coşkusuyla yeni bir güç kazanan Fransız Orduları Orléans'ı kurtardılar ve Reims'de veliaht VII. Charles'a taç giydirdiler. Jeanne d'Arc'ın İngilizler tarafından diri diri yakılmasından (1431) sonra Fransa Kralı, İngiltere'nin müttefiki Bourgogne ile Arras Antlaşması'nı (1435) imzaladı, Orduda reform yaptı ve güçlü bir topçu sınıfı kurdu. Bu sayede Fransızlar sırasıyla Paris'i (1436), Normandiya'yı (1450) ve Arquitania'yı (1453) geri aldılar. Böylece, herhangi bir anlaşma imzalanmadan savaş fiilen sona erdi.
Geçmiş
Çatışmanın geçmişi 400 yıl öncesinde 911'de başlar. Carolingionlu Charles The Simple -(18 Eylül 879-7 Ekim 929) Simple (basit) diye adlandırılıyordu)-; Carolingion Hanedanlığı'nın bir üyesiydi. Fransa'yı (batı Fransa) Kral olarak (883-922/923'e kadar yönetti), Viking Rollo'nun (Vikingler'in ilk Kralı 860-932) Krallığının Normandiya kısmına yerleşmesine izin verdi. 1066'da Normanlar savaşta 'ın komutası altındaydılar. Ve İngiltere'yi zapt ettiler. Anglo-Saxon liderlerini Hasting savaşında yenerek yeni bir Anglo-Norman güç yapısını kurdular. Gelecekteki Viking Rollo ile başlayan olaylara dikkat çekmek önemlidir. Daha sonra İngiltere Kralı olsalar bile Norman liderler Fransa Kralı'nın vasalı idi.
İngiltere'de anarşi olarak bilinen birbirini takip eden bir savaş ve huzursuzluk döneminde (1135-1154) Anglo-Norman Hanedanlığını Angevin Kralları başarı ile yönetiyordu. Gücün en yükseğindeki Angevinler Normandy ve İngiltere'nin yanı sıra Maine, Anjou, Touraine, Gaskonya, Saintogne ve Akitanya'yı kontrol ediyordu. Bu toprak kalabalığı bazen Angavin İmparatorluğu olarak biliniyordu. İngiltere Kralı hala Fransa Kralının vasalı idi. O zamanki Fransa Kralından başka doğrudan doğruya pek çok Fransa toprağını yönetiyordu. Bu durum sürekli çatışma sebebi idi. Fransa bu durumu bir dereceye kadar savaşla çözdü: Normandy'nin zaptı (1214), Saintogne savaşı (1242) ve sonuncusu Saint-Sardos savaşı (1324).
Bu suretle kıtadaki nüfusu azalan İngiltere'ye Gaskonya'nın küçük bir bölgesi kaldı. Ve Norman sarayının mücevherleri tamamiyle kayboldu.
Pek çok İngiliz aristokrat büyük babalarının ve büyük büyük babalarının zengin kıtada 14. yüzyılın başına kadar kontrole sahip olduğunu hala hatırlıyordu. Ve onlar burayı atalarının yurdu olarak kabul ediyorlardı. Bu sebep toprakların mülkiyetini tekrar elde etmek için onları motive ediyordu.
Hanedanlık kargaşası: 1314-1328
Kendine özgü olaylar savaşın Fransa'da yer almasına sebep oluyordu. Direct Capetian Krallığı Orta Çağ'ın en uzun devam yaşayan hanedanlığı idi. Sülale bozulmadan devam ediyor ve krallar bu sürekliliği başarıyordu. 1314'te Direct Capetian kralı IV. Philippe (1268-29 Kasım 1314) üç erkek mirasçı X. Louis, V. Philippe ve IV. Charles bırakarak öldü. En yaşlı oğul ve mirasçı, X. Louis 1316'da öldü. Arkasında kendisinden sonra doğan biricik oğlu I. Jean, ki doğumdan sonra aynı yıl içinde öldü. Ve bir kız evlat Joan, ki onun babasının kim olduğu şüpheliydi.
Savaşın arifesinde: 1328-1337
V. Philippe'in tahta çıkmasından sonra bile İngilizler Gaskonya'yı hala kontrol etmekteydi. Gaskonya çok faydalı olan tuz ve şarap üretiyordu. O zaman zeamet (tımar) dan ayrı idi. İngiliz toprağında olmasına rağmen Fransız tacını tutuyordu. Onun mülkiyeti iki Kral arasında bir savaş sebebi idi. Fransa Kralı VI. Philippe, İngiltere Kralı Edward'ın topraklarını tanımasını bağımsızlığın şartı olarak talep ediyordu. Edward ise babasının kaybettiği toprakları geri almak istiyordu. 1329'daki uzlaşma her iki tarafı da memnun etmedi. Fakat Yurtta çeşitli problemlerle yüz yüze gelen Edward, Philippe'i Fransa kralı olarak kabul ediyor ve kendisinin Fransa tacındaki hakkından vazgeçiyordu. Gerçekte İngilizler Gaskonya'yı tutuyordu. 1333'te III. Edward, II. David of Scotland (II. David, 5 Mart 1324-22 Şubat 1371, İskoç Kralı) ile savaşa gitti. Fransa Auld Alliance --(İskoçya-Fransa birliği, bu birlik özellikle İngiltere'ye karşı kurulmuştu ve İlk defa böyle bir anlaşma 23 Ekim 1295'te Paris'te imzalandı)-- birleşmesi altında idi. Ve İskoç Bağımsızlığı'nın İkinci Savaşı (Second War of Scottish Independence) başladı. Fransa Kralı Philippe, dikkatini kuzey tarafa yoğunlaştırdığında, Gaskonya'yı tekrar elde etme fırsatı gördü. Savaş çok çabuk bir şekilde İngiltere tarafı için başarı ile sonuçlandı. David, Fransa'ya kaçmaya zorlandı. Kral Edward ve Edward Balliol (1282-1364 kısa süreli İskoç Kralı) tarafından Temmuz'da Halidon Tepesi Savaşı'nda (Battle of Halidon Hill) yenilmesinden sonra, 1336'da V. Philippe, David'i İskoç tahtına tekrar getirmek ve aynı zamanda Gaskonya'yı da ele geçirmek için plan yapıyordu.
Savaş başlangıcı: 1337-1360
Fransız gemileri Manş Denizi sahil yerleşimini yakıp yıkmaya başlamıştı. 1337 tarihinde Philippe Gaskonya'nın tımarlığını feodal kanunları zikrederek talep etti. Edward, kendi Lordlarının istek ve ihtiyaçlarını dikkate almayarak yeminini bozmuştu. III. Edward kendisinin gerçekte Fransa tacında hak sahibi olduğunu beyan ederek cevap verdi. Ve Azizler Günü'ndeki festivalde Lincoln piskoposu Hanry Burghersh, İngiltere Kralına nispet için Paris'e gitti. Savaş ilan edilmişti.
Savaş başladığında, Fransa nüfusu yaklaşık 17 milyondu, buna karşın İngiltere nüfusu 4 milyondu.
Savaşın ilk yıllarında III. Edward şimdiki Hollanda bölgesinin soyluları ve Flanders (Belçika, Fransa ve Hollanda'nın üst üste kapladığı bölgenin bir parçası) sakinleri ile ittifak yaptı. Fakat iki savaş sonrasında hiçbir başarı elde edilemedi. Birlik 1340 yılında dağıldı. Alman prenslerine yapılan devlet yardımı ödemeleri ve yurt dışında ordu tutmanın maliyeti İngiliz hükûmetini iflasa sürüklüyor ve Edward'ın prestijine ağır bir şekilde zarar veriyordu.
Denizde, Fransa bazı zamanlarda üstünlük elde ediyordu. Ceneviz gemilerinin ve tayfalarının sayesinde İngiliz sahillerinde pek çok kasaba bazen tekrarlı bir şekilde yağma ediliyordu. Bu İngiliz sahilleri boyunca korkuya ve parçalanmaya sebep oluyordu. Savaşın bu sürecinde Fransa'nın İngiltere'yi tamamen istila edeceği korkusu hakimdi. Fransa'nın deniz gücü İngiltere'de ekonomik kırılmaya neden oluyordu. Çünkü, bu durum Flanders'dan yün ve Gaskonya'dan da şarap ticaretini sekteye uğratıyordu. 1340 yılında İngiliz ordusunun Sluys'a karadan inmesini engelleme denemesinde Fransız filosu hemen hemen tamamıyla Sluys Muharebesi'nde tahrip edildi.
Bundan sonra İngiltere, Fransa istilasını önleyerek Manş Denizi'ni savaşın geri kalan kısmında idaresi altına alabilecekti.
İlk barış: 1360-1369
Fransa Kralı II. Jean, oğlu I. Louis'i kendi yerine İngiltere'ye esir olarak gönderdiğinde oğlu 1362'de İngiltere'den kaçtı. II. Jean şövalye gibi kendisini teslim etti ve İngiltere'de tutsak oldu. 1364 yılında onuruyla tutsak olarak öldü. V. Charles (21 Ocak 1338- 16 Eylül 1380) 1364 yılında Fransa Kralı olarak onun yerine tahta geçti.
İngiltere Kralı Edward'ın, Fransa tacındaki hak iddialarını tanınmaz yaptı. Ama Edward Aquitaine'de topraklarını büyük bir hızla genişleterek Calais'i zapt etmesini sağladı. Gerçekte, Edward Fransa tacındaki hak iddiasından asla vazgeçmedi. Charles tahta çıkar çıkmaz Edward'ın yeni toprağını tekrar geri aldı. 1369 yılında, sudan sebeple III. Edward Brétigny Antlaşması koşullarını yerine getirmemişti, Charles bir defa daha savaş ilan etti.
VI. Charles altında Fransız zaferleri: 1369-1389
Charles kendi hükümdarlığı döneminde, düzenli olarak İngiliz geri çekilmesini gördü. Battle of Auray (24 Eylül 1364, Fransa'nın Auray kasabası) savaşındaki İngiliz zaferine rağmen Britanya dükleri savaşın sonunda Fransa tahtı ile ara buluculuk yapıyordu. Breton askeri, Bertrand du Guesclin Yüz Yıl Savaşları'nda en başarılı generallerden biri haline geldi.
İkinci barış: 1389-1415
IV. Henry (3 Nisan 1367-20 Mart 1413) Fransa'ya sefer düzenlemeyi planlamış olmasına rağmen kısa Krallık dönemi nedeniyle onu uygulamaya koymaya muktedir olamadı. Aynı zamanda, Fransa Kralı VI. Charles deli olmak üzereydi ve güç için kuzeni Korkusuz Jean ve onun kardeşi Louis of Orléans arasında açık bir çatışma başlamıştı. Louis'in bir cinayete kurban gitmesinden sonra, Armagnac ailesi Jean'a karşı politik gücü ele geçirdi. 1409'a kadar her iki taraf da, sivil savaştaki İngiliz kuvvetlerinin yardımını garanti altına almaya çalışıyordu.
Anlam ve önemi
Yüz Yıl Savaşları, askeri evrim zamanıydı. Silahlar, taktikler, ordu yapısı ve savaşın sosyal anlamındaki bütün değişimleri, savaşın isteklerine bir dereceye kadar cevap vermek, teknolojideki kısmen ilerleme, savaş düşüncesi derslerinde kısmen ilerleme.
Sonuçları:
- Fransa savaşta galip gelerek topraklarını İngiliz işgalinden kurtarmıştır.
- Top ilk kez 1346 Kresty Savaşı'nda İngilizler tarafından kullanılmıştır.
- Ulusal duyguların gelişmesine yol açmıştır.
- Osmanlı Devleti'nin Balkanlar'da rahat ilerlemesine ve Fetret Devri'nde bir saldırıya uğramamasını sağlamıştır.
- İngiltere'de Çifte Gül adı verilen iç savaşlara neden olmuştur (1455-1485).
Silahlar
En meşhur İngiliz silahı English Longbow, ayrıca Welsh Longbow (yaylı ok atan silah) olarak da isimlendirilir. Güçlü bir Orta Çağ silahı idi. Yaklaşık 6 ft 6 inc (2.0 metre) uzunluğundaydı. İngilizler, İskoçlar ve Galler tarafından avcılık ve savaş silahı olarak kullanıldı. Yeni silah olmadığından o zamanda savaş içinde önemli rol oynadı. İngilizler'e pek çok savaşta taktik üstünlükler verdi. Fransızlar esas olarak yaylı tüfeklerine (crossbow) güveniyorlardı. Bu alet Cenovalı paralı askerlerce sık sık kullanılıyordu. Bu silahın sık kullanılmasının nedeni kısa bir eğitim ve az bir ustalık gerektiriyor olmasıydı.
Savaş
Savaşın sonunda, Fransa ve İngiltere vergilerden sabit bir ordu yaratacak kadar paraya sahip oluyordu. Roma İmparatorluğu'nun çöküşünden beri ilk defa Batı'da ve Merkezi Avrupa'da sabit bir ordu kuruluyordu. Bu ordular Kralları için tamamıyla yeni bir güç formunu temsil ediyorlardı. Onlar Kraliyeti sadece bir istiladan korumuyorlar aynı zamanda iç tehlikeden de koruyor ve toplumu kontrol altında tutuyordu. Bu ulus devletlerin erken merkezileşmesine neden olan gelişmenin büyük bir adımı idi. Aynı zamanda milliyetçiliğin de mihenk taşlarından sayılabilir.
Büyük muharebeler
- 1337 - (Battle of Cadsand) düşmanlıkların başlangıcı—İngiliz zaferi.
- 1340—24 Haziran - Battle of Sluys () -- İngiliz Zaferi.
- 1345 - Battle of Auberoch () -- İngiliz zaferi.
- 1346–26 Ağustos - Battle of Crécy () -- İngiliz zaferi.
- 1346-1347 - Siege of Calais (Calais Kuşatması) -- İngiliz zaferi.
- 1350 - Battle of Les Espagnouls Sur Mer --- İngiliz zaferi.
- 1351—27 Mart - Combat of Thirty () --
- 1356–19 Eylül - Battle of Poitiers Fransa kralı II. Jean esir alındı. -- İngiliz zaferi.
- 1367 - Naera Savaşı, Black Prince (Kara Prens) bir Castillian/Fransız ordusunu Najera'da (İspanya) yener.
- 1372 -; Castillian-Fransız filosu İngiliz filosunu yener.
- 1415–25 Ekim - Agincourt Savaşı, V. Henry komutası altındaki Longbow'lu askerler, Charles d'albert komutası altındaki Fransızları yener.
- 1416 - İngilizler sayıca üstün olan Fransızları Valmont'da (Harfleur yakını) yener.
- 1417 - Belford komutası altında Sen Nehrinde deniz zaferi.
- 1418—31 Temmuz - .
- 1421—22 Mart - .
- 1423—31 Temmuz - .
- 1424–17 Ağustos - .
- 1429—12 Şubat - .
- 1440 - John Talbot Harfleur'u alır.
- 1450 -, Comte de Clermont komutası altındaki Fransız kuvvetleri, Thomas Kyriell komutası altındaki İngiliz kuvvetlerini yener.
- 1453—17 Temmuz - Battle of Castillion () İstanbul'un Fethi'nden tam 50 gün sonra Jean Bureau Talbot'u yener ve Yüz Yıl Savaşı son bulur. Fransız zaferi.
Önemli insanlar
| Kral III. Edward | 1327 - 1377 | II. Edward'ın oğlu |
| Kral II. Richard | 1377-1399 | III. Edward'ın büyük oğlu |
| Kral IV. Henry | 1399-1413 | III. Edward'ın büyük oğlu |
| Kral V. Henry | 1413-1422 | IV. Henry'nin oğlu |
| Kral VI. Henry | 1422-1461 | V. Henry'nin oğlu |
| Edward, Siyah Prens | 1330-1376 | III. Edward'ın oğlu |
| , Lancaster 1.nci Dükü | 1340-1399 | III. Edward'ın oğlu |
| , Bedford 1.nci Dükü | 1389-1435 | IV. Henry'nin oğlu |
| , Lancaster 1.nci Dükü | 1306-1361 | Şövalye |
| , Shrewsbury'nin 1.nci Earl'ü | 1384-1453 | Şövalye |
| , 3.ncü York Dükü | 1411-1460 | Şövalye |
| Sir | 1378?-1459 | Şövalye |
| Kral VI. Philippe | 1328-1350 | |
| Kral II. Jean | 1350-1364 | VI. Philippe'in oğlu |
| Kral V. Charles | 1364-1380 | II. Jean'ın oğlu |
| Anjou Dükü I. Louis | 1380-1382 | II. Jean'ın oğlu |
| Kral VI. Charles | 1380-1422 | V. Charles'ın oğlu |
| Kral VII. Charles | 1422-1461 | Kral VI. Charles'ın oğlu |
| Jeanne d'Arc | 1412-1431 | Azize |
| 1403-1468 | Şövalye | |
| 1404-1440 | Şövalye | |
| Bertrand du Guesclin | 1320-1380 | Şövalye |
| Jean Bureau | 13??-1463 | Şövalye |
| 1390-1443 | Şövalye |
| Burgonya Dükü Cesur Philippe | 1363-1404 | II. Jean'ın oğlu |
| Burgonya Dükü Korkusuz Jean | 1404-1419 | Cesur Philippe'in oğlu |
| Burgonya Dükü İyi Philippe | 1419-1467 | Korkusuz Jean'ın oğlu |
Fransa Tahtındaki hak iddiaları devam ediyor
Yüzyıl Savaşları'nın bitmesinden sonra, İngiltere Fransa tahtındaki hak iddialarını sürdürüyordu. Ta ki 1801 Birlik Kanunu (Act of Union in 1801)'na kadar. Bu kanunda Fransa Kralı unvanı yeni kraliyet stilinde atlanıyordu.
Kaynakça
- ^ Darwin, John (1996). The Cambridge illustrated history of the British Empire. Cambridge, İngiltere: Cambridge University Press. ISBN .
- ^ Cannon, John (2002). The Oxford companion to British history (2. bas.). Oxford, Birleşik Krallık: Oxford University Press. ISBN .
- ^ Mc Evedy, Colin (1978). "Atlas of World Population History." (İngilizce). Harmondsworth, Middlesax, England:: Penguin Books. ss. 41-43, 51-58.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Yuz Yil Savasi Yuz Yil Savaslari Ingiltere Krali III Edward in Fransa tahtinda hak iddia etmesiyle 1337 de baslayan ve ancak 116 yil sonra 1453 te sona eren savaslar dizisidir Yuz Yil SavaslariOrleans kusatmasinda Jeanne d ArcTarih1337 1453BolgeFransaSebepTaht iddiasiSonucFransiz zaferiTaraflarFransa Kralligi Kastilya Iskocya Cenova Bohemya BretonyaIngiltere Kralligi Burgonya Portekiz Navarre Flanders Hainaut Aquitaine Luksemburg Kutsal Roma Cermen ImparatorluguKomutanlar ve liderler Savasta etkili olanlar II Jean IV Philippe Jeanne d Arc Bertrand du Guesclin VI Charles VII Charles Savasta etkili olanlar III Edward V Charles V Henry VI Henry Genel olarak 1337 de baslayip 1453 te bittigi kabul edilen Yuz Yil Savaslari gorunurde feodalite ve hanedan savasiydi Feodal nitelikteydi cunku Ingiltere Krali ayni zamanda Akitanya duku oldugundan Akitanya daki uyruklari dukle bir sorunlari oldugunda onun suzerenine yani Fransa Kralina basvurabiliyorlardi Hanedan catismalarinin temelinde ise Fransiz baronlarinin Fransa Krali IV Charles in olumunden sonra yerine Ingiltere Krali III Edward i degil VI Philippe i secmeleri yatiyordu Topraklari Fransa nin olan ama ekonomisinin temeli Ingiliz yunune dayanan Arquitani ve Flandr daki olaylar 1294 ten itibaren iki ulke arasindaki gerginligi sonunda iyice arttirdi Ingiltere Krali ilan edilen III Edward annesi i surgune gonderdi ve annesinin sevgilisi i idam ettirdi 1330 Fransa Krali IV Philippe in anne tarafindan dedesi olmasi gercegine dayanarak Fransa tahti uzerinde hak iddia etti boylece Yuz Yil Savaslari patlak verdi Ilk saldiriyi baslatan Ingiliz ordulari de Fransizlari yendi 1346 ve Calais yi ele gecirdi Poitiers de bir zafer daha kazanan 1356 Ingilizler Fransa Krali II Jean i esir aldilar Caresiz kalan Fransizlar 1360 taki Antlasmasi yla cok buyuk toprak kaybetti V Charles doneminde Krallik Ordulari Komutani Bertrand du Guesclin in onerisiyle benimsedikleri yeni stratejiye gore Ingilizlerle carpismaktan kacinarak ve sirayla kusatma harekati yuruterek kaybettikleri topraklarin hemen hepsini 1374 ten once geri aldilar Prensle arasindaki mucadeleyi firsat bilen Ingiltere Krali V Henry yeniden Fransa uzerine yurudu ve Agincourt Muharebesi ni 1415 kazanarak Normandiya yi aldi Fransa Krali VI Charles in imzalamak zorunda kaldigi Troyes Antlasmasi na 1420 gore Fransa tahtinin varisi Ingiltere Krali V Henry nin oglu VI Henry olacakti Lorraine li genc bir kizin Jeanne d Arc in inanci ve coskusuyla yeni bir guc kazanan Fransiz Ordulari Orleans i kurtardilar ve Reims de veliaht VII Charles a tac giydirdiler Jeanne d Arc in Ingilizler tarafindan diri diri yakilmasindan 1431 sonra Fransa Krali Ingiltere nin muttefiki Bourgogne ile Arras Antlasmasi ni 1435 imzaladi Orduda reform yapti ve guclu bir topcu sinifi kurdu Bu sayede Fransizlar sirasiyla Paris i 1436 Normandiya yi 1450 ve Arquitania yi 1453 geri aldilar Boylece herhangi bir anlasma imzalanmadan savas fiilen sona erdi GecmisCatismanin gecmisi 400 yil oncesinde 911 de baslar Carolingionlu Charles The Simple 18 Eylul 879 7 Ekim 929 Simple basit diye adlandiriliyordu Carolingion Hanedanligi nin bir uyesiydi Fransa yi bati Fransa Kral olarak 883 922 923 e kadar yonetti Viking Rollo nun Vikingler in ilk Krali 860 932 Kralliginin Normandiya kismina yerlesmesine izin verdi 1066 da Normanlar savasta in komutasi altindaydilar Ve Ingiltere yi zapt ettiler Anglo Saxon liderlerini Hasting savasinda yenerek yeni bir Anglo Norman guc yapisini kurdular Gelecekteki Viking Rollo ile baslayan olaylara dikkat cekmek onemlidir Daha sonra Ingiltere Krali olsalar bile Norman liderler Fransa Krali nin vasali idi Ingiltere de anarsi olarak bilinen birbirini takip eden bir savas ve huzursuzluk doneminde 1135 1154 Anglo Norman Hanedanligini Angevin Krallari basari ile yonetiyordu Gucun en yuksegindeki Angevinler Normandy ve Ingiltere nin yani sira Maine Anjou Touraine Gaskonya Saintogne ve Akitanya yi kontrol ediyordu Bu toprak kalabaligi bazen Angavin Imparatorlugu olarak biliniyordu Ingiltere Krali hala Fransa Kralinin vasali idi O zamanki Fransa Kralindan baska dogrudan dogruya pek cok Fransa topragini yonetiyordu Bu durum surekli catisma sebebi idi Fransa bu durumu bir dereceye kadar savasla cozdu Normandy nin zapti 1214 Saintogne savasi 1242 ve sonuncusu Saint Sardos savasi 1324 Bu suretle kitadaki nufusu azalan Ingiltere ye Gaskonya nin kucuk bir bolgesi kaldi Ve Norman sarayinin mucevherleri tamamiyle kayboldu Pek cok Ingiliz aristokrat buyuk babalarinin ve buyuk buyuk babalarinin zengin kitada 14 yuzyilin basina kadar kontrole sahip oldugunu hala hatirliyordu Ve onlar burayi atalarinin yurdu olarak kabul ediyorlardi Bu sebep topraklarin mulkiyetini tekrar elde etmek icin onlari motive ediyordu Hanedanlik kargasasi 1314 1328Kendine ozgu olaylar savasin Fransa da yer almasina sebep oluyordu Direct Capetian Kralligi Orta Cag in en uzun devam yasayan hanedanligi idi Sulale bozulmadan devam ediyor ve krallar bu surekliligi basariyordu 1314 te Direct Capetian krali IV Philippe 1268 29 Kasim 1314 uc erkek mirasci X Louis V Philippe ve IV Charles birakarak oldu En yasli ogul ve mirasci X Louis 1316 da oldu Arkasinda kendisinden sonra dogan biricik oglu I Jean ki dogumdan sonra ayni yil icinde oldu Ve bir kiz evlat Joan ki onun babasinin kim oldugu supheliydi Savasin arifesinde 1328 1337V Philippe in tahta cikmasindan sonra bile Ingilizler Gaskonya yi hala kontrol etmekteydi Gaskonya cok faydali olan tuz ve sarap uretiyordu O zaman zeamet timar dan ayri idi Ingiliz topraginda olmasina ragmen Fransiz tacini tutuyordu Onun mulkiyeti iki Kral arasinda bir savas sebebi idi Fransa Krali VI Philippe Ingiltere Krali Edward in topraklarini tanimasini bagimsizligin sarti olarak talep ediyordu Edward ise babasinin kaybettigi topraklari geri almak istiyordu 1329 daki uzlasma her iki tarafi da memnun etmedi Fakat Yurtta cesitli problemlerle yuz yuze gelen Edward Philippe i Fransa krali olarak kabul ediyor ve kendisinin Fransa tacindaki hakkindan vazgeciyordu Gercekte Ingilizler Gaskonya yi tutuyordu 1333 te III Edward II David of Scotland II David 5 Mart 1324 22 Subat 1371 Iskoc Krali ile savasa gitti Fransa Auld Alliance Iskocya Fransa birligi bu birlik ozellikle Ingiltere ye karsi kurulmustu ve Ilk defa boyle bir anlasma 23 Ekim 1295 te Paris te imzalandi birlesmesi altinda idi Ve Iskoc Bagimsizligi nin Ikinci Savasi Second War of Scottish Independence basladi Fransa Krali Philippe dikkatini kuzey tarafa yogunlastirdiginda Gaskonya yi tekrar elde etme firsati gordu Savas cok cabuk bir sekilde Ingiltere tarafi icin basari ile sonuclandi David Fransa ya kacmaya zorlandi Kral Edward ve Edward Balliol 1282 1364 kisa sureli Iskoc Krali tarafindan Temmuz da Halidon Tepesi Savasi nda Battle of Halidon Hill yenilmesinden sonra 1336 da V Philippe David i Iskoc tahtina tekrar getirmek ve ayni zamanda Gaskonya yi da ele gecirmek icin plan yapiyordu Savas baslangici 1337 1360Sluys Muharebesi Froissart in gunluklerinden bir cizim Bruge yaklasik 1470 Fransiz gemileri Mans Denizi sahil yerlesimini yakip yikmaya baslamisti 1337 tarihinde Philippe Gaskonya nin timarligini feodal kanunlari zikrederek talep etti Edward kendi Lordlarinin istek ve ihtiyaclarini dikkate almayarak yeminini bozmustu III Edward kendisinin gercekte Fransa tacinda hak sahibi oldugunu beyan ederek cevap verdi Ve Azizler Gunu ndeki festivalde Lincoln piskoposu Hanry Burghersh Ingiltere Kralina nispet icin Paris e gitti Savas ilan edilmisti Savas basladiginda Fransa nufusu yaklasik 17 milyondu buna karsin Ingiltere nufusu 4 milyondu Savasin ilk yillarinda III Edward simdiki Hollanda bolgesinin soylulari ve Flanders Belcika Fransa ve Hollanda nin ust uste kapladigi bolgenin bir parcasi sakinleri ile ittifak yapti Fakat iki savas sonrasinda hicbir basari elde edilemedi Birlik 1340 yilinda dagildi Alman prenslerine yapilan devlet yardimi odemeleri ve yurt disinda ordu tutmanin maliyeti Ingiliz hukumetini iflasa surukluyor ve Edward in prestijine agir bir sekilde zarar veriyordu Denizde Fransa bazi zamanlarda ustunluk elde ediyordu Ceneviz gemilerinin ve tayfalarinin sayesinde Ingiliz sahillerinde pek cok kasaba bazen tekrarli bir sekilde yagma ediliyordu Bu Ingiliz sahilleri boyunca korkuya ve parcalanmaya sebep oluyordu Savasin bu surecinde Fransa nin Ingiltere yi tamamen istila edecegi korkusu hakimdi Fransa nin deniz gucu Ingiltere de ekonomik kirilmaya neden oluyordu Cunku bu durum Flanders dan yun ve Gaskonya dan da sarap ticaretini sekteye ugratiyordu 1340 yilinda Ingiliz ordusunun Sluys a karadan inmesini engelleme denemesinde Fransiz filosu hemen hemen tamamiyla Sluys Muharebesi nde tahrip edildi Bundan sonra Ingiltere Fransa istilasini onleyerek Mans Denizi ni savasin geri kalan kisminda idaresi altina alabilecekti Ilk baris 1360 1369Fransa Krali II Jean oglu I Louis i kendi yerine Ingiltere ye esir olarak gonderdiginde oglu 1362 de Ingiltere den kacti II Jean sovalye gibi kendisini teslim etti ve Ingiltere de tutsak oldu 1364 yilinda onuruyla tutsak olarak oldu V Charles 21 Ocak 1338 16 Eylul 1380 1364 yilinda Fransa Krali olarak onun yerine tahta gecti Ingiltere Krali Edward in Fransa tacindaki hak iddialarini taninmaz yapti Ama Edward Aquitaine de topraklarini buyuk bir hizla genisleterek Calais i zapt etmesini sagladi Gercekte Edward Fransa tacindaki hak iddiasindan asla vazgecmedi Charles tahta cikar cikmaz Edward in yeni topragini tekrar geri aldi 1369 yilinda sudan sebeple III Edward Bretigny Antlasmasi kosullarini yerine getirmemisti Charles bir defa daha savas ilan etti VI Charles altinda Fransiz zaferleri 1369 1389Bertrand du Guesclin Charles kendi hukumdarligi doneminde duzenli olarak Ingiliz geri cekilmesini gordu Battle of Auray 24 Eylul 1364 Fransa nin Auray kasabasi savasindaki Ingiliz zaferine ragmen Britanya dukleri savasin sonunda Fransa tahti ile ara buluculuk yapiyordu Breton askeri Bertrand du Guesclin Yuz Yil Savaslari nda en basarili generallerden biri haline geldi Ikinci baris 1389 1415IV Henry 3 Nisan 1367 20 Mart 1413 Fransa ya sefer duzenlemeyi planlamis olmasina ragmen kisa Krallik donemi nedeniyle onu uygulamaya koymaya muktedir olamadi Ayni zamanda Fransa Krali VI Charles deli olmak uzereydi ve guc icin kuzeni Korkusuz Jean ve onun kardesi Louis of Orleans arasinda acik bir catisma baslamisti Louis in bir cinayete kurban gitmesinden sonra Armagnac ailesi Jean a karsi politik gucu ele gecirdi 1409 a kadar her iki taraf da sivil savastaki Ingiliz kuvvetlerinin yardimini garanti altina almaya calisiyordu Yuz Yil SavaslariAnlam ve onemiYuz Yil Savaslari askeri evrim zamaniydi Silahlar taktikler ordu yapisi ve savasin sosyal anlamindaki butun degisimleri savasin isteklerine bir dereceye kadar cevap vermek teknolojideki kismen ilerleme savas dusuncesi derslerinde kismen ilerleme Sonuclari Fransa savasta galip gelerek topraklarini Ingiliz isgalinden kurtarmistir Top ilk kez 1346 Kresty Savasi nda Ingilizler tarafindan kullanilmistir Ulusal duygularin gelismesine yol acmistir Osmanli Devleti nin Balkanlar da rahat ilerlemesine ve Fetret Devri nde bir saldiriya ugramamasini saglamistir Ingiltere de Cifte Gul adi verilen ic savaslara neden olmustur 1455 1485 Silahlar Longbow En meshur Ingiliz silahi English Longbow ayrica Welsh Longbow yayli ok atan silah olarak da isimlendirilir Guclu bir Orta Cag silahi idi Yaklasik 6 ft 6 inc 2 0 metre uzunlugundaydi Ingilizler Iskoclar ve Galler tarafindan avcilik ve savas silahi olarak kullanildi Yeni silah olmadigindan o zamanda savas icinde onemli rol oynadi Ingilizler e pek cok savasta taktik ustunlukler verdi Fransizlar esas olarak yayli tufeklerine crossbow guveniyorlardi Bu alet Cenovali parali askerlerce sik sik kullaniliyordu Bu silahin sik kullanilmasinin nedeni kisa bir egitim ve az bir ustalik gerektiriyor olmasiydi Savas Savasin sonunda Fransa ve Ingiltere vergilerden sabit bir ordu yaratacak kadar paraya sahip oluyordu Roma Imparatorlugu nun cokusunden beri ilk defa Bati da ve Merkezi Avrupa da sabit bir ordu kuruluyordu Bu ordular Krallari icin tamamiyla yeni bir guc formunu temsil ediyorlardi Onlar Kraliyeti sadece bir istiladan korumuyorlar ayni zamanda ic tehlikeden de koruyor ve toplumu kontrol altinda tutuyordu Bu ulus devletlerin erken merkezilesmesine neden olan gelismenin buyuk bir adimi idi Ayni zamanda milliyetciligin de mihenk taslarindan sayilabilir Buyuk muharebeler1337 Battle of Cadsand dusmanliklarin baslangici Ingiliz zaferi 1340 24 Haziran Battle of Sluys Ingiliz Zaferi 1345 Battle of Auberoch Ingiliz zaferi 1346 26 Agustos Battle of Crecy Ingiliz zaferi 1346 1347 Siege of Calais Calais Kusatmasi Ingiliz zaferi 1350 Battle of Les Espagnouls Sur Mer Ingiliz zaferi 1351 27 Mart Combat of Thirty 1356 19 Eylul Battle of Poitiers Fransa krali II Jean esir alindi Ingiliz zaferi 1367 Naera Savasi Black Prince Kara Prens bir Castillian Fransiz ordusunu Najera da Ispanya yener 1372 Castillian Fransiz filosu Ingiliz filosunu yener 1415 25 Ekim Agincourt Savasi V Henry komutasi altindaki Longbow lu askerler Charles d albert komutasi altindaki Fransizlari yener 1416 Ingilizler sayica ustun olan Fransizlari Valmont da Harfleur yakini yener 1417 Belford komutasi altinda Sen Nehrinde deniz zaferi 1418 31 Temmuz 1421 22 Mart 1423 31 Temmuz 1424 17 Agustos 1429 12 Subat 1440 John Talbot Harfleur u alir 1450 Comte de Clermont komutasi altindaki Fransiz kuvvetleri Thomas Kyriell komutasi altindaki Ingiliz kuvvetlerini yener 1453 17 Temmuz Battle of Castillion Istanbul un Fethi nden tam 50 gun sonra Jean Bureau Talbot u yener ve Yuz Yil Savasi son bulur Fransiz zaferi Onemli insanlarIngiltere Kral III Edward 1327 1377 II Edward in ogluKral II Richard 1377 1399 III Edward in buyuk ogluKral IV Henry 1399 1413 III Edward in buyuk ogluKral V Henry 1413 1422 IV Henry nin ogluKral VI Henry 1422 1461 V Henry nin ogluEdward Siyah Prens 1330 1376 III Edward in oglu Lancaster 1 nci Duku 1340 1399 III Edward in oglu Bedford 1 nci Duku 1389 1435 IV Henry nin oglu Lancaster 1 nci Duku 1306 1361 Sovalye Shrewsbury nin 1 nci Earl u 1384 1453 Sovalye 3 ncu York Duku 1411 1460 SovalyeSir 1378 1459 SovalyeFransa Kral VI Philippe 1328 1350Kral II Jean 1350 1364 VI Philippe in ogluKral V Charles 1364 1380 II Jean in ogluAnjou Duku I Louis 1380 1382 II Jean in ogluKral VI Charles 1380 1422 V Charles in ogluKral VII Charles 1422 1461 Kral VI Charles in ogluJeanne d Arc 1412 1431 Azize1403 1468 Sovalye1404 1440 SovalyeBertrand du Guesclin 1320 1380 SovalyeJean Bureau 13 1463 Sovalye1390 1443 SovalyeBurgonya Burgonya Duku Cesur Philippe 1363 1404 II Jean in ogluBurgonya Duku Korkusuz Jean 1404 1419 Cesur Philippe in ogluBurgonya Duku Iyi Philippe 1419 1467 Korkusuz Jean in ogluFransa Tahtindaki hak iddialari devam ediyorYuzyil Savaslari nin bitmesinden sonra Ingiltere Fransa tahtindaki hak iddialarini surduruyordu Ta ki 1801 Birlik Kanunu Act of Union in 1801 na kadar Bu kanunda Fransa Krali unvani yeni kraliyet stilinde atlaniyordu Kaynakca Darwin John 1996 The Cambridge illustrated history of the British Empire Cambridge Ingiltere Cambridge University Press ISBN 978 0521002547 Cannon John 2002 The Oxford companion to British history 2 bas Oxford Birlesik Krallik Oxford University Press ISBN 978 0198608721 Mc Evedy Colin 1978 Atlas of World Population History Ingilizce Harmondsworth Middlesax England Penguin Books ss 41 43 51 58