Koyukonca ya da Koyukon dili kendilerince Denaakkenaageʼ Dinaakkanaaga ingilizce Koyukon Unakhotana ABD nin Alaska eyal

Koyukonca ya da Koyukon dili (kendilerince Denaakkenaageʼ, Dinaakkanaaga, İngilizce Koyukon, Unakhotana), ABD'nin Alaska eyaletinde, Yukon–Koyukuk Census Area sayım bölgesinde, Koyukuk ırmağı ile Yukon ırmağı arasındaki bölgelerde Alaska Atabasklarından Koyukonlar (Denaakkʼe, Dinaak̲'a) tarafından konuşulan Atabask dillerinden bir Kızılderili dilidir. En yakın akrabaları Holikaçukça ile Değinakçadır. Fransız kökenli Kanadalı bir Cizvit misyoneri olan 'nin 1898'de kaydetmeye başladığı derlemeleri günümüzde Atabask dil araştırmalarında değerli belgelerdir. Hristiyan misyonerlerce misyon okullarında çoğu kez yalnızca dini eğitim verilmiş ve Koyukon öğrenciler İngilizce konuşmaya zorlanmıştır. Günümüzde Alaska Yerli Dil Merkezine göre 2.300 kişilik nüfustan 150 kadarı anadillerini konuşabiliyor.

Koyukonca

Denaakkenaageʼ
Ana dili olanlar	Amerika Birleşik Devletleri (Alaska)
Konuşan sayısı	150 (tarih gerekli)
Dil ailesi	Denesey Na-Dene Eyak-Atabask Atabask Kuzey Koyukonca
Yazı sistemi	Latin (Kuzey Atabask varyantı)
Dil kodları
ISO 639-2	`ath`
ISO 639-3	`koy`

Diyalektler ve kabileleri

Aşağı Koyukonca (İng. Lower Koyukon). Kaltag ve Nulato yörelerinde konuşulur.
Merkezî Koyukonca (İng. Central Koyukon). Koyukuk ile Yukon Irmaklarının orta kısımlarında konuşulur.
- Koyukuk Merkezî Koyukoncası (İng. Central Koyukuk sub-dialect). Huslia, Hughes ve Allakaket yörelerinde konuşulur.
- Yukon Merkezî Koyukoncası (İng. Central Yukon sub-dialect). Koyukuk, Galena, Ruby ve yörelerinde konuşulur.
Yukarı Koyukonca (İng. Upper Koyukon). Rampart, Stevens Village ve Manley Hot Springs yörelerinde konuşulur.

1987-1988 döneminde Alaska okul bölgelerinde Koyukon öğrencilerin sayısı :

Okul Bölgesi	Anadilini konuşabilenler	Konuşamayanlar	Toplam öğrenci sayısı
Fairbanks	.	12	12
Galena	.	52	52
Iditarod	.	1	1
Yukon Flats	.	10	10
Yukon Koyukuk	9	125	234
Tanana	.	34	34
TOPLAM	9	234	243

Örnekler

too su
łookkʼe balık
oonyeeyh Alaska karabalığı (Dallia pectoralis)
taameeł balık ağı
denaa kişi
duhtseedle’ ağaç üzerindeki kar
henodoltl’eetl totem direği
kkun’ hutl ağaç çekme kızağı
łeekkaa kk’o’tegheslaa kızak köpeklerini sürmeye gidiyorum
dleł dağ
telele (Merkezî) telege (Aşağı Koyukonca) kaya kartalı

Koyukonca ay adları

Benenh Neełkk’aayedelaayee Ocak
Telel Zo’ʉ’ Şubat
Yeggets’e Nen’ Loyet Mart
Hʉtenh Zo’ʉ’ Nisan
Benenh Tots’eeyhleyaayee Mayıs
Menenh Hʉdenyaaghee Haziran
Menenh Tok’eggoyhk’ʉhdelaayee Temmuz
Menenh Nok’et’on’dedaaghee Ağustos
Nołdlaaghe Noghe’ Eylül
Benenhdedeteeyee Ekim
Sooge Zo’ʉ’ Kasım
Be’ooz Kkelyee Aralık
__ nenh ... ayı
zo’ʉ’ ay

Örnek metin

KOYUKONCA : Denaakk’e hedohudege’eeh dehoon Denaakk’e hedok’ʉhdeł’eeghenh eslaanh. Denaanonłe ghedehtlne yeł Denaakk’e hedok’ʉhdeł’eeghenh kkaa yeł denaakkenaage’ okko kk’ots’edeneeyh. Saakkaay kkaa Denaakk’e hedohedeleeh.

İNGİLİZCE ÇEVİRİSİ : I am learning our language while I am a teacher. Our elders and our teachers work on our language. Our children are learning our language.

Alıntılar

Rus Alaskası döneminde (1733 - 1867) 1838 yılında ilk kez Ruslarla ve Rusçayla karşılaşan Koyukonların dillerinde Rusça alıntılar az da olsa görülüt:

sel (< Rus. соль) 'tuz'
gusge (< Rus. кошка) 'kedi'

Ayrıca bakınız

Alaska Yerli Dil Merkezi

Dip notlar

^ ^a ^b . 9 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2012.
^ Jones, Eliza, Comp. Junior Dictionary for Central Koyukon Athabaskan: Dinaakkanaaga Ts'inh Huyoza. Alaska Native Language Center, University of Alaska Fairbanks, P.O. Box 900111, Fairbanks, AK 99775-0120, 1992
^ Huntington S. & Reardon J. (1993), Shadows on the Koyukuk: An Alaskan Native's Life along the River. Portland, OR: Alaska Northwest Books
^ Shannon Michele McNeeley (2009), Seasons out of balance climate change impacts, vulnerability, and sustainable adaptation in Interior Alaska 24 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Fairbanks, Alaska, August 2009
^ "Bilingual/Bicultural Education Programs". 15 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Eylül 2010.
^ "Native Languages: Months" (PDF). 9 Aralık 2011 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 4 Eylül 2010.
^ Susan Paskvan, Revitalizing and Documenting Denaakk’e (Koyukon Athabascan) 12 Şubat 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .

Dış bağlantılar

http://www.uaf.edu/anla/collections/koyukon/list/ 6 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Eliza Jones (1975), Tobaan Atsaẖ (Central Koyukon Athapaskan)

[refAnlcpop-1] . 9 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2012.

[2] Jones, Eliza, Comp. Junior Dictionary for Central Koyukon Athabaskan: Dinaakkanaaga Ts'inh Huyoza. Alaska Native Language Center, University of Alaska Fairbanks, P.O. Box 900111, Fairbanks, AK 99775-0120, 1992

[3] Huntington S. & Reardon J. (1993), Shadows on the Koyukuk: An Alaskan Native's Life along the River. Portland, OR: Alaska Northwest Books

[refMcneeley-4] Shannon Michele McNeeley (2009), Seasons out of balance climate change impacts, vulnerability, and sustainable adaptation in Interior Alaska 24 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Fairbanks, Alaska, August 2009

[5] "Bilingual/Bicultural Education Programs". 15 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Eylül 2010.

[6] "Native Languages: Months" (PDF). 9 Aralık 2011 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 4 Eylül 2010.

[7] Susan Paskvan, Revitalizing and Documenting Denaakk’e (Koyukon Athabascan) 12 Şubat 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .