Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İberya Prensliği (Gürcüce: ქართლის საერისმთავრო, translit: kartlis saerismtavro), Gürcü merkezi bölgesi Kartli'de kurulmuş Erken Orta Çağ aristokratik rejimidir. 6. ve 7. yüzyıllar arasındaki politik otoritenin ardışık prensler tarafından sağlandığı fetret döneminde ortaya çıkmıştır. Prenslik 580'li yıllarda yerel soylu 'na karşı Gürcü monarşisini feshetmeyi amaçlayan Sasani baskısından kısa bir süre sonra 588 yılında kurulmuş ve 888 yılında İberya Krallığı'nın Bagrationi Hanedanı tarafından yeniden restore edilmesine kadar var olmuştur. Sınırları bu dönem boyunca yönetici İberya prenslerinin Persler, Bizanslılar, Hazarlar, Araplar ve komşu Kafkasyalı yöneticilerle karşı karşıya gelmeleri nedeniyle değişken olmuştur.
İberya ქართლის საერისმთავრო kartlis saerismtavro İberya Prensliği | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 588-888 | |||||||||||||
 Bayrak | |||||||||||||
| Başkent |
| ||||||||||||
| Yaygın dil(ler) | Gürcüce | ||||||||||||
| Hükûmet | Prenslik | ||||||||||||
| |||||||||||||
| Tarihçe | |||||||||||||
| |||||||||||||
| |||||||||||||
| Günümüzdeki durumu |  Gürcistan Rusya Ermenistan Azerbaycan Türkiye | ||||||||||||
Prensliğin dönemi Gürcü tarihinde bir dönüm noktasıdır ; Prenslik Gürcü Ortodoks Kilisesi'nin son biçimini, Gürcü dilinin edebi yazınsal geleneğinin ilk gelişimini, Gürcü Bagrationi Hanedanı'nın yükselişini, 11. yüzyılın sonunda Gürcistan Krallığı'nı oluşturacak olan feodal yönetimlerin kültürel ve politik birlikteliğinin başlangıcını gördü.
Tarihi
Birleşik İberya kralı 'un 580 yılında vefat etmesiyle IV. Hürmüz'ün hükümdarlığı döneminde Sasaniler, İberya monarşisini ortadan kaldırma fırsatını ele geçirdiler. İberya, Sasani valileri (marzpan) tarafından yönetilen bir Pers bölgesi haline geldi. İberya soyluları bu değişimi direnişsiz olarak kabul ettiler. Kraliyet ailesinin üyeleri yükseklerdeki kalelerine - Kaheti'ye, onun genç kolu ise Klarceti ve Cavaheti bölgelerine- çekildi. Ancak direkt Pers kontrolü ağır vergilere ve çoğunluğu Hristiyan olan ülkede Zerdüşt misyoner faaliyetlerine sebep oldu. Bu nedenle Doğu Roma İmparatoru Mauricius, 582 yılında Sasanilere karşı sefere çıktığında İberya soyluları monarşinin yeniden restore edilmesi için Mauricus'tan yardım istediler. İmparator Mauricus bu yardım isteğine karşılık verdi ve Guaramiani Hanedanı'ndan 'ı yeni İberya yöneticisi olarak koruma altına aldı. Ancak Guaram kral olarak taç giymedi ve kendisine bir Doğu Roma unvanı olan Kuropalati unvanı hediye edilerek yönetici prens olarak kabul edildi. 591 yılındaki Doğu Roma-Sasani antlaşması bu yeniden düzenlemeyi onayladı ancak İberya'yı Tiflis şehrinde Doğu Roma ve Sasani Devleti tarafından domine edilmiş parçalar haline böldü.
Böylece prensliğin kuruluşu hanedanlığın yeniden egemenliğini sağlamış ve Kafkasyanın kontrolü için Bizans-Sasani rekabetinin uzlaştırıcı bir çözümü olmuştu. İberya prensleri yönetici yerel otorite olarak Konstantinopolis sarayı tarafından onaylanıyor ve tahta çıkarılıyordular. Gürcü kaynaklarında eristavt-mtavari, eris-mtavari, eristavt-eristavi ya da sadece eristavi (Türkçe olarak Prens, Arşidük, Dük) olarak çeşitli şekillerde unvanlandırılırlar. Onların çoğu geleneksel olarak çeşitli Roma/Bizans unvanları aldılar. Örnek olarak 14 yönetici prensden 8'i Doğu Roma İmparatorluğu'nun en yüksek unvanlarından biri olan Kuropalati unvanı saygınlığını muhafaza ettiler. Orta Çağ Gürcü kroniklerinin gösterdiğine göre İberya prensleri asilzadelerin sadakatinden memnun olmalarına rağmen kısıtlı yönetim gücüne sahiptiler. "Onlar İberya düklerini tahtlarından deviremediler çünkü onlar Şah ve İmparator tarafından imzalanan onların dükalıklarını onaylayan antlaşmaya sahiptiler."
İberya Prensliği'ni koruma altına alması sayesinde Bizans imparatorları Kafkasya'daki Sasani ve daha sonraki İslam etkisini kısıtladılar ama İberya prensleri her zaman Bizans yanlısı tutumlarında istikrarlı değildiler ve bazen politik çıkarları doğrultusunda bölgesel rakip güçlerin hükümdarlığını tanıyordular.
Guaramın varisi parçalanmış İberya'nın yeniden birleştirilmesi amacıyla politikasını Sasani yanlısı olarak değiştirdi ancak bu Bizans İmparatoru Herakleios'un 626 yılında Tiflis'e saldırmasıyla hayatına mâl oldu. Herakleios yönetimi Bizans yanlısı Hosroviani Hanedanlığı'na verdi ancak daha sonra 640'lı yıllarda Emevi Halifeliği'nin hakimiyetini kabul etmek zorunda kaldılar ve 680 yılında Emevi hegemonyasına karşı başarısız olacak bir isyan başlattılar. İberya Prensliği'nin saltanının son bulmasından sonra Hosrovianiler kendi mülklerine Kaheti'ye çekildiler ve 9. yy. başlarında ailenin neslini devam ettirecek varisi kalmayana dek bölgesel prensler olarak yönetimde kaldılar. Guaramianiler yeniden başa geçtiler ancak Emeviler ve Bizans arasında zorlu bir politika yürütme problemiyle karşılaştılar. Emeviler başlıca ticaret yollarını ve şehirleri kontrol altında tutmakla ilgilendiler ve 730'lı yıllarda bir Müslüman emiri yönetime getirerek Guaramianileri Tiflis yönetiminden alıkoydular. İberya Hanedanı Uplistsihe'den, dağlardaki kalelerine çekilmiş ve Arap hegemonyasından belli derecede bağımsızlıklarını sürdüren yerel Gürcü lordları üzerinde kısıtlı yönetim haklarını devam ettirdiler. Guaramiani Hanedanı'ndan sonra kısa bir süre 748-779/80 yılları arasında başa geçti ve 786 yılında ise saltanatları sonlandırıldı. 786 yılı bir Arap Kafkasya valisi tarafından isyancı Gürcü asilzadelere karşı organize edilen kanlı bir sıkıyönetime tanık oldu.
Guaramianilerin hanedanlık soyunun devam etmemesi ve Hosrovianilerin neredeyse neslinin devam etmemesi onların güçlü kuzenleri Bagrationi ailesine, I. Aşot (786/813-830)'a İberya'nın bölgelerinde onların mirasını toplamasına izin verdi. Bizans korumasını kabul ederek Bagrationiler kendi üsleri Tao-Klarceti bölgesinden kültürel canlanmaya ve bölgesel yayılma politikasına önderlik ettiler. 888 yılında uzun süreli hanedanlık iç savaşının kazananı Bagrationi Hanedanı'ndan I. Adarnase, Gürcülerin Kralı unvanıyla Gürcü Kraliyet otoritesinin restorasyonunu sağladı.
İberya Baş Prensleri
| Prensler | Saltanat yılları | Hanedan |
|---|---|---|
| 1. | 588 – 590 | |
| 2. | 590 – 627 | Guaramiani |
| 3. | 627 – 637/642 | |
| 4. | 637/642 – c. 650 | Hosroviani |
| 5. | 650 – 684 | Hosroviani |
| 6. | 684 – 693 | Guaramiani |
| 8. | 693 – 748 | Guaramiani |
| 9. | 748 – c. 760 | |
| 10. | 760 – 772, 775–779/780 | Nersiani |
| 11. | 779/780 – 786 | Guaramiani |
| 12. I. Aşot | 813 – 830 | Bagrationi |
| 13. | 842/843 – 876 | Bagrationi |
| 14. | 876 – 881 | Bagrationi |
| 15. | 881 – 888 | Bagrationi |
Kaynakça
- ^ a b Suny, p. 25.
- ^ Toumanoff, p. 388.
- ^ Rapp, Stephen H., "Sumbat Davitis-dze and the Vocabulary of Political Authority in the Era of Georgian Unification", Journal of the American Oriental Society, 120.4 (October–December 2000), pp. 570-576.
- ^ Suny, p. 26.
- ^ Suny, p. 29.
- ^ Suny, p. 28.
- ^ Suny, pp. 29-30.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Iberya Prensligi Gurcuce ქართლის საერისმთავრო translit kartlis saerismtavro Gurcu merkezi bolgesi Kartli de kurulmus Erken Orta Cag aristokratik rejimidir 6 ve 7 yuzyillar arasindaki politik otoritenin ardisik prensler tarafindan saglandigi fetret doneminde ortaya cikmistir Prenslik 580 li yillarda yerel soylu na karsi Gurcu monarsisini feshetmeyi amaclayan Sasani baskisindan kisa bir sure sonra 588 yilinda kurulmus ve 888 yilinda Iberya Kralligi nin Bagrationi Hanedani tarafindan yeniden restore edilmesine kadar var olmustur Sinirlari bu donem boyunca yonetici Iberya prenslerinin Persler Bizanslilar Hazarlar Araplar ve komsu Kafkasyali yoneticilerle karsi karsiya gelmeleri nedeniyle degisken olmustur Iberyaქართლის საერისმთავრო kartlis saerismtavro Iberya Prensligi588 888BayrakBaskentTiflis c 588 736 Uplistsihe c 736 813 Ardanuc c 813 888 Yaygin dil ler GurcuceHukumetPrenslik 588 590I Guaram ilk 881 888 888 923 te Iberya KraliIV Adarnase son prens Tarihce Kurulusu588 Iberya Kralligi nin restorasyonu888Onculler ArdillarIberya Kralligi Iberlerin KralligiKaheti Hereti KralligiTiflis EmirligiGunumuzdeki durumu Gurcistan Rusya Ermenistan Azerbaycan Turkiye Prensligin donemi Gurcu tarihinde bir donum noktasidir Prenslik Gurcu Ortodoks Kilisesi nin son bicimini Gurcu dilinin edebi yazinsal geleneginin ilk gelisimini Gurcu Bagrationi Hanedani nin yukselisini 11 yuzyilin sonunda Gurcistan Kralligi ni olusturacak olan feodal yonetimlerin kulturel ve politik birlikteliginin baslangicini gordu TarihiBirlesik Iberya krali un 580 yilinda vefat etmesiyle IV Hurmuz un hukumdarligi doneminde Sasaniler Iberya monarsisini ortadan kaldirma firsatini ele gecirdiler Iberya Sasani valileri marzpan tarafindan yonetilen bir Pers bolgesi haline geldi Iberya soylulari bu degisimi direnissiz olarak kabul ettiler Kraliyet ailesinin uyeleri yukseklerdeki kalelerine Kaheti ye onun genc kolu ise Klarceti ve Cavaheti bolgelerine cekildi Ancak direkt Pers kontrolu agir vergilere ve cogunlugu Hristiyan olan ulkede Zerdust misyoner faaliyetlerine sebep oldu Bu nedenle Dogu Roma Imparatoru Mauricius 582 yilinda Sasanilere karsi sefere ciktiginda Iberya soylulari monarsinin yeniden restore edilmesi icin Mauricus tan yardim istediler Imparator Mauricus bu yardim istegine karsilik verdi ve Guaramiani Hanedani ndan i yeni Iberya yoneticisi olarak koruma altina aldi Ancak Guaram kral olarak tac giymedi ve kendisine bir Dogu Roma unvani olan Kuropalati unvani hediye edilerek yonetici prens olarak kabul edildi 591 yilindaki Dogu Roma Sasani antlasmasi bu yeniden duzenlemeyi onayladi ancak Iberya yi Tiflis sehrinde Dogu Roma ve Sasani Devleti tarafindan domine edilmis parcalar haline boldu Boylece prensligin kurulusu hanedanligin yeniden egemenligini saglamis ve Kafkasyanin kontrolu icin Bizans Sasani rekabetinin uzlastirici bir cozumu olmustu Iberya prensleri yonetici yerel otorite olarak Konstantinopolis sarayi tarafindan onaylaniyor ve tahta cikariliyordular Gurcu kaynaklarinda eristavt mtavari eris mtavari eristavt eristavi ya da sadece eristavi Turkce olarak Prens Arsiduk Duk olarak cesitli sekillerde unvanlandirilirlar Onlarin cogu geleneksel olarak cesitli Roma Bizans unvanlari aldilar Ornek olarak 14 yonetici prensden 8 i Dogu Roma Imparatorlugu nun en yuksek unvanlarindan biri olan Kuropalati unvani sayginligini muhafaza ettiler Orta Cag Gurcu kroniklerinin gosterdigine gore Iberya prensleri asilzadelerin sadakatinden memnun olmalarina ragmen kisitli yonetim gucune sahiptiler Onlar Iberya duklerini tahtlarindan deviremediler cunku onlar Sah ve Imparator tarafindan imzalanan onlarin dukaliklarini onaylayan antlasmaya sahiptiler Iberya Prensligi ni koruma altina almasi sayesinde Bizans imparatorlari Kafkasya daki Sasani ve daha sonraki Islam etkisini kisitladilar ama Iberya prensleri her zaman Bizans yanlisi tutumlarinda istikrarli degildiler ve bazen politik cikarlari dogrultusunda bolgesel rakip guclerin hukumdarligini taniyordular Guaramin varisi parcalanmis Iberya nin yeniden birlestirilmesi amaciyla politikasini Sasani yanlisi olarak degistirdi ancak bu Bizans Imparatoru Herakleios un 626 yilinda Tiflis e saldirmasiyla hayatina mal oldu Herakleios yonetimi Bizans yanlisi Hosroviani Hanedanligi na verdi ancak daha sonra 640 li yillarda Emevi Halifeligi nin hakimiyetini kabul etmek zorunda kaldilar ve 680 yilinda Emevi hegemonyasina karsi basarisiz olacak bir isyan baslattilar Iberya Prensligi nin saltaninin son bulmasindan sonra Hosrovianiler kendi mulklerine Kaheti ye cekildiler ve 9 yy baslarinda ailenin neslini devam ettirecek varisi kalmayana dek bolgesel prensler olarak yonetimde kaldilar Guaramianiler yeniden basa gectiler ancak Emeviler ve Bizans arasinda zorlu bir politika yurutme problemiyle karsilastilar Emeviler baslica ticaret yollarini ve sehirleri kontrol altinda tutmakla ilgilendiler ve 730 li yillarda bir Musluman emiri yonetime getirerek Guaramianileri Tiflis yonetiminden alikoydular Iberya Hanedani Uplistsihe den daglardaki kalelerine cekilmis ve Arap hegemonyasindan belli derecede bagimsizliklarini surduren yerel Gurcu lordlari uzerinde kisitli yonetim haklarini devam ettirdiler Guaramiani Hanedani ndan sonra kisa bir sure 748 779 80 yillari arasinda basa gecti ve 786 yilinda ise saltanatlari sonlandirildi 786 yili bir Arap Kafkasya valisi tarafindan isyanci Gurcu asilzadelere karsi organize edilen kanli bir sikiyonetime tanik oldu Guaramianilerin hanedanlik soyunun devam etmemesi ve Hosrovianilerin neredeyse neslinin devam etmemesi onlarin guclu kuzenleri Bagrationi ailesine I Asot 786 813 830 a Iberya nin bolgelerinde onlarin mirasini toplamasina izin verdi Bizans korumasini kabul ederek Bagrationiler kendi usleri Tao Klarceti bolgesinden kulturel canlanmaya ve bolgesel yayilma politikasina onderlik ettiler 888 yilinda uzun sureli hanedanlik ic savasinin kazanani Bagrationi Hanedani ndan I Adarnase Gurculerin Krali unvaniyla Gurcu Kraliyet otoritesinin restorasyonunu sagladi Iberya Bas PrensleriPrensler Saltanat yillari Hanedan1 588 5902 590 627 Guaramiani3 627 637 6424 637 642 c 650 Hosroviani5 650 684 Hosroviani6 684 693 Guaramiani8 693 748 Guaramiani9 748 c 76010 760 772 775 779 780 Nersiani11 779 780 786 Guaramiani12 I Asot 813 830 Bagrationi13 842 843 876 Bagrationi14 876 881 Bagrationi15 881 888 BagrationiKaynakca a b Suny p 25 Toumanoff p 388 Rapp Stephen H Sumbat Davitis dze and the Vocabulary of Political Authority in the Era of Georgian Unification Journal of the American Oriental Society 120 4 October December 2000 pp 570 576 Suny p 26 Suny p 29 Suny p 28 Suny pp 29 30